سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: ثبت‌نام داوطلبان پذیرفته‌شده پزشکی دانشگاه آزاد از اواخر مهرماه آغاز شد. همزمان با شروع ثبت‌نام‌ها، تغییر نحوه دریافت شهریه و افزایش آن برای برخی از ورودیهای جدید، شرایط سختی را ایجاد کرد. دانشگاه آزاد هم دیروز با صدور بخشنامه تلاش کرد تا امکان ثبت‌نام این دانشجویان را با تسهیل شرایط و برقرار کردن امکان‌ها جدیدی فراهم کند؛ بخشنامه‌ای که به منظور حمایت از پذیرفته‌شدگان رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی این دانشگاه و همچنین حفظ همکاری با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. بر اساس این بخشنامه در‌صورتی‌که پذیرفته‌شدگان تمایل داشته باشند می‌توانند در صورت سپردن تعهد خدمت به صورت محضری که حداقل از سه سال کمتر نخواهد بود از این کاهش شهریه استفاده کنند و مدارک تحصیلی این فارغ‌التحصیلان نیز تا اتمام دوره تعهدات نزد دانشگاه می‌ماند. در صورت قبولی این دانش‌آموختگان در دوره‌های دستیاری ادامه تعهدات آنها نیز موکول به بعد از اتمام تحصیلات دوره دستیاری و تعهدات ناشی از آن است.
البته جزئیات بخشنامه هنوز به صورت جزء به جزء مشخص نشده چون در ابتدا باید آیین‌نامه اجرایی آن تنظیم شده و سپس در مرحله اجرا قرار گیرد. اما با مساعدت معاونت علوم پزشکی سازمان مرکزی دانشگاه و موافقت دکتر طهرانچی، رئیس این دانشگاه، قرار است کسانی که تمایل دارند بتوانند پرداخت حداکثر تا 50 درصد از شهریه رشته‌های دکتری حرفه‌ای را در قبال دادن تعهد خدمت به دانشگاه آزاد به تعویق بیندازند؛ یعنی به جای پرداخت 50 درصد از شهریه، تعهد خدمت بپذیرند.
شبیه همان شرایط دانشجویان دانشگاه‌های دولتی که از آموزش رایگان استفاده می‌کنند و به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعهد خدمت می‌دهند. این در حالی است که در دانشگاه آزاد کسانی که عملا بخشی از هزینه‌های تحصیل خود را پرداخت نمی‌کنند ماعوض آن تعهد خدمت به دانشگاه آزاد می‌دهند که بعد از فراغت از تحصیل به جای شهریه بتوانند خدماتی را ارائه کنند. آن‌طور که علیرضا خوشدل، رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران به «فرهیختگان» گفته است، در طول مدت تعهدات نیز با این افراد قرارداد بسته شده و حقوق دریافت می‌کنند اما این تعهد خدمت جایگزین حداکثر 50 درصد از شهریه است.
به گفته خوشدل کسانی که تعهد خدمت ندهند شامل این بخشنامه نمی‌شوند. او می‌گوید این کاهش شهریه درواقع یک نوع بورس تحصیلی از سوی دانشگاه آزاد در قبال ارائه خدمات بعد از فارغ‌التحصیلی است. اما آنچه شاید در اینجا به ذهن خطور کند، نحوه جبران مابه‌التفاوت 50 درصد مابقی شهریه دانشجویان باشد که دانشگاه آزاد قرار است از جیب خود پرداخت کند، زیرا هزینه‌های تربیت دانشجوی پزشکی بسیار بالاست. خوشدل در این باره می‌گوید: «ما فقط رشته پزشکی پذیرش نمی‌کنیم و بخشی از این شهریه به‌صورت یارانه از درآمدهای کلی دانشگاه آزاد و بخشی از درآمدهای غیرشهریه‌ای تأمین می‌شود. همچنین با توجه به ضرورت حفظ کیفیت آموزش و توسعه زیرساخت آموزشی اعم از کلاس‌های درس، آزمایشگاه‌ها، عرصه‌های آموزش بالینی بخش دیگری نیز از محل سرمایه‌گذاری توسعه داده می‌شود. یعنی بخشی از آنها را تأمین می‌کنیم با این نگاه که در آینده کسانی هستند که به توجه به تعهدات خدمت داخل سیستم آمده و برنامه‌های بهداشت و درمان دانشگاه را اجرا می‌کنند. درواقع یک نوع خرید خدمت کادر درمان محسوب می‌شود.»
دانشجویان در برنامه پزشک خانواده به‌کار گرفته میشوند
این بخشنامه یک ابلاغیه کلی است و به همه افراد تعلق میگیرد. رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران پیش‌بینی می‌کند تعداد افرادی که از این بخشنامه استفاده کنند، زیاد نباشد، یعنی اکثریت افراد را شامل نمی‌شود چون دانشجویان داوطلب تعهد خدمت نمی‌شوند. او معتقد است بسیاری از افرادی که دانشگاه آزاد را انتخاب می‌کنند به این دلیل است که به جایی تعهد نداده و بعد از فارغ‌التحصیلی آزادی عمل بیشتری داشته باشند. با تمام این اوصاف مسئولان دانشگاه آزاد برای تمام افرادی که این شرایط را بپذیرند 50 درصد کاهش شهریه را اعمال خواهند کرد. یعنی دانشگاه از هر تعدادی که این تعهد را بپذیرند و بخشی از شهریه خود را با تعهد خدمت متقبل شوند استقبال کرده و برای تعداد این افراد محدودیتی قائل نیست. خوشدل می‌گوید: «دانشگاه آزاد درصدد است در برنامه پزشک خانواده که جزء برنامه هفتم توسعه است و در برنامه‌های قبلی نیز آمده بود اما اجرا نشد نقش اساسی ایفا کند و به این ترتیب ما باید نیروهای کادر درمان خودمان را داشته باشیم. بخشی از این کادر درمان از نیروهای تعهدی ایجاد می‌شود که برابر این دستورالعمل عملا از امسال می‌توانند متعهد به خدمت شده و بخشی از شهریه خود را به شکل بورسیه پرداخت کنند. این بخشنامه از طرف معاونت پزشکی ابلاغ شده و برای این سال تحصیلی اجرا می‌شود. طبیعتا در زمان اجرا گزارش‌های اجرایی و بازخوردهای آن را به سازمان مرکزی دانشگاه ارائه خواهیم داد تا ببینیم می‌توان آن را ادامه داد یا باید جزئیات بخشنامه را تغییر داد.»
مدل پرداخت شهریه دانشجویان پزشکی تغییر کرد
واقعیت آن است که شهریه‌ها در همه مقاطع حدود 2 برابر و از همه مهم‌تر مدل پرداخت شهریه متفاوت شده است. یعنی در گذشته دانشجو باید شهریه را به صورت ترمیک پرداخت می‌کرد، اما در شیوه جدید از آنجایی که در آموزش پزشکی فقط ترم‌های اول به صورت نیمسال نیمسال ارائه می‌شود، تصمیم گرفته شد تا مقاطع تحصیلی مبنای پرداخت شهریه قرار بگیرد. به عبارت دقیق‌تر رقم شهریه‌ای که برای تمام تحصیل در یک رشته دکتری حرفه‌ای برآورد شده و دانشجو باید پرداخت می‌کرد، حالا در زیرمقطع‌های مختلف آموزشی تقسیم شده است. با این حال از آنجایی که مدل آموزشیار یا مدل پرداخت الکترونیک دانشگاه پیش‌تر به صورت نیمسال طراحی شده بود، در شیوه جدید، همان مقطع به نیمسال‌های مختلف تقسیم می‌شود و درمجموع، جمع شهریه همان مبلغ نهایی مربوط به زیرمقطع می‌شود. رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران برای درک بهتر اتفاقی که در شیوه جدید رخ داده، از مثالی کمک گرفته و می‌گوید: «به طور مثال کسی که برای کارآموزی به یک بیمارستان مراجعه می‌کند، تحصیل او دیگر به شیوه نیمسال نیمسال نیست، بلکه صورت ماهانه ملاک قرار گرفته و کل ماه‌های حضور او در بیمارستان، در مقطعی مثل کارآموزی یا زیرمقطع دیگری مثل کارورزی تقسیم‌بندی خواهد شد؛ در همین راستا نیز شهریه مرتبط با آن زیرمقطع در کل ماه‌ها تقسیم خواهد شد. از طرف دیگر نیز طبیعتا چون نظام پرداخت به شیوه نیمسال نیمسال است، شهریه ماه‌هایی که فرد در بیمارستان حضور دارد به صورت علی‌الحساب دریافت می شود تا کل ماه های حضور او برابر با کل مبلغ شهریه این بخش از تحصیلش شود.»
شهریه اعلامی دانشگاه آزاد از هزینه تمام‌شده دانشجویان دولتی پایین‌تر است
اما از این بخشنامه و شرایط تعهد خدمت دانشجویانی که تمایل دارند از آن استفاده کنند گذر کنیم، بحث هزینه تمام‌شده آموزش پزشکی در وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد از آن بحث‌هایی است که هرازچندگاهی در رسانه‌ها مطرح میشوند. خیلی‌ها به تصور اینکه دانشگاه آزاد دولتی نیست و هزینه‌های آن از شهریه دانشجویان مطرح میشوند گمان می‌کنند شهریه تمام‌شده دانشجویان پزشکی در این دانشگاه بسیار بالاست. اما آمارها چیز دیگری می‌گوید. آن‌طور که خوشدل گفته است وزارت بهداشت هزینه تمام‌شده آموزش پزشکی را اعلام کرده است که تقریبا با قیمت‌های امروز سالی 250 میلیون تومان می‌شود. این در حالی است که شهریه اعلامی دانشگاه آزاد از هزینه تمام‌شده اعلامی وزارت بهداشت پایین‌تر است. رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد می‌گوید: «هزینه تحصیل در مقطع دکتری حرفه‌ای دانشگاه آزاد ترمی 90 یعنی سالی 180 میلیون تومان است. این عدد در مقابل 250 تومان برآورد هزینه تحصیلی دکتری حرفه‌ای در وزارت بهداشت است. با این تفاوت که در هزینه تمام شده ممکن است برخی از هزینه‌ها مثل زیرساخت یا حقوق اعضای هیئت علمی که دولت پرداخت می‌کند دیده نشده باشد. در هر صورت هزینه واقعی تحصیلی از شهریه که هیئت محترم امنای دانشگاه آزاد تعیین کرده‌اند بسیار بیشتر است.»
ارائه تسهیلات به دانشجویان پزشکی برای پرداخت شهریه
مسئولان دانشگاه آزاد برای دانشجویان پزشکی خود تسهیلاتی را نیز در نظر گرفته‌اند تا برای پرداخت شهریه خود با مشکل مواجه نشوند. معاونت علوم پزشکی سازمان مرکزی دانشگاه آزاد طرحی را ارائه کرده که براساس آن و با توجه به نوع آموزش دانشجویان، شهریه به صورت بلوکی یا قطعه قطعه از دانشجویان دریافت می‌شود. بنابراین سنواتی که به تمامی رشته‌های تحصیلی تعلق میگیرد، به این دانشجویان نیز تعلق خواهد گرفت. یعنی ورودیهای جدید در ابتدای آغاز تحصیل خود و دانشجویانی که وارد حوزه بالینی میشوند، می‌توانند به صورت بلوکی شهریه خود را پرداخت کنند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران می‌گوید: «برای دانشجویان جدید در سامانه آموزشیار تسهیلات بانکی پیش‌بینی شده است و دانشجویان جدید و حتی قدیمی می‌توانند بخشی از شهریه را پرداخت کرده و انتخاب واحد خود را انجام دهند و برای پرداخش بخش دیگر از شهریه، تسهیلات بانکی در سامانه در اختیار آنها قرار میگیرد.»
البته این تسهیلات سقف مشخصی دارد و این‌گونه نیست که برای مقطع دکتری حرفه‌ای و سایر مقاطع میزان تسهیلات متفاوت باشد. آن‌طور که خوشدل می‌گوید برای مقطع دکتری حرفه‌ای سقف بالاتر و برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و کارشناسی سقف پایین‌تری در نظر گرفته شده است. طبیعتا این تسهیلات بازپرداخت بانکی دارد و شرایط پرداخت برای مقاطع مختلف تسهیل شده است. به گفته خوشدل علاوه بر آن، برای مقطع دکتری حرفه‌ای که امسال با افزایش شهریه مواجه بوده‌اند موافقت مدیران و مسئولان جذب شده تا این دانشجویان یک‌سوم شهریه را پرداخت کرده و مابقی آن را به صورت اقساط پرداخت کنند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران می‌گوید: «میزان این تسهیلات متفاوت بوده و هم به رشته تحصیلی و هم به مقطع بستگی دارد. دکتر امینی مدیرکل برنامه و بودجه دانشگاه آزاد میزان تسهیلات را اعلام کرده اما به صورت تخمینی برای مقاطع دکتری تا حدود 200 میلیون وام در نظر گرفته شده است.»
هیچ دانشجویی به دلیل نداشتن شهریه از تحصیل محروم نمی‌شود
رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد خطاب به کسانی که دانشگاه آزاد را انتخاب می‌کنند می‌گوید: «افراد بدانند مبلغی که به عنوان هزینه تحصیلی پرداخت می‌کنند سرمایه‌گذاری برای آینده زندگی خودشان است. دانشگاه آزاد با عنوان یک دانشگاه اجتماعی در کنار دانشجویان قرار دارد و از آنها حمایت می‌کند برای آنکه به سطحی از قابلیت‌های دانش و مهارت برسند تا بتوانند به کشور خود خدمت کنند. اگر کسانی توانمندی این پرداخت را ندارند در شرایط خاص مورد بررسی و حمایت قرار میگیرد. تاکنون هیچ دانشجویی در دانشگاه آزاد به دلیل نداشتن شهریه از تحصیل محروم نشده و این حمایتگری همیشه از سوی دانشگاه آزاد وجود داشته است. اما واقعیت این است که با توجه به آنکه دانشگاه آزاد از اعتبارات دولتی استفاده نمی‌کند و منابع مالی دیگری برای آن تعریف نشده است، باید بتواند هزینه تحصیلی را از محل شهریه یا درآمدهای جانبی تأمین کند. بنابراین این تنها سرمایه‌ای است که افراد برای آینده خود پرداخت می‌کنند.»
