احمد اولیایی، عضو هیئت‌علمی گروه مطالعات عدالت اجتماعی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی: شاید هیچ‌گاه مسئله فلسطین و مقاومت به این میزان در اخبار، رسانه‌ها، اذهان مردم و به‌طور کلی جهان پیرامون پررنگ نبوده است. پدیده‌ها و اتفاقات دنیای امروز ذوابعاد است و از زوایای مختلف می‌توان به آنها نگریست. قضیه فلسطین و مقاومت نیز از این قاعده مستثنی نیست و این یادداشت بنا دارد با چند گزاره از زاویه عدالت به مسئله نگاه کند. 
اول؛ هنگامی که معنای «مقاومت» را در کتب لغت جست‌وجو می‌کنیم، ایستادگی و حفظ اعتدال و تناسب را از جمله معانی مقاومت می‌یابیم. زمانی که ظالم ظلم می‌کند، اساساً اعتدال (وضعیت ثبات و آرامش و تناسب) مظلوم را بر هم می‌زند. لذا شخص مقاومت می‌کند و در مواجهه با ظالم رویکرد ضدیت انتخاب می‌کند؛ برای همین است که در کتب لغت، «قاوَم» را «ضاده» نیز معنا کرده‌اند. همین‌جاست که اولین رابطه عدالت با مقاومت کشف می‌شود. در عدالت، تناسب رکن است و لذا در تعاریف مشهور عدالت مانند «وضع الشی فی موضعه» یا تعریف شهید مطهری، معنای تناسب در عدالت جدی است. نکته بعدی در معنای مقاومت که با عدالت همخوانی دارد، «استمرار» است. آیه 135 سوره نساء که می‌فرماید «کونوا قوامین بالقسط» هم شدت را می‌رساند و هم استمرار را. مقاومت در برابر ظلم و ظالم و بسط عدالت هم شدت نیاز دارد و هم استمرار. 
دوم؛ توجه به تاریخچه مسئله فلسطین، ما را با یک ظلم استعمارگونه روبه‌رو می‌کند زمانی که صهیونیست‌ها از مسیر «استعمار شهرک‌نشینی» (settler colonialism) وارد فلسطین شدند، چیزی که ماکسیم رودینسون (Maxime Rodinson)، مورخ فرانسوی، در مقاله‌ای با عنوان «اسرائیل: یک دولت- شهرک‌نشین استعماری؟‌» (Israel: A Colonial Settler-State?)  به این موضوع اشاره و آن را نوعی استعمار توصیف کرد که به تصاحب سرزمین از طریق مهاجرت و حذف جمعیت بومی اشاره دارد مانند آنچه سال‌ها قبل‌تر در آمریکا و استرالیا دیده شد. او می‌نویسد اگر اسرائیل یک دولت دموکراسی بود شاید مقاومت و مبارزه فلسطینی را می‌شد تخطئه کرد اما اسرائیل درحقیقت یک ساختار استعماری شهرک‌نشین است. لذا مقاومت فلسطینی‌ها یک حرکت ضداستعماری آزادی‌بخش است و این یعنی تلاش در برابر ظلم. 
سوم؛ عدالت‌زدایی و مبارزه با کسانی که خواهان عدالتند در برخی از اجداد اینها نیز وجود داشت. آیه 21 سوره آل عمران می‌فرماید: «... َیَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَیَقْتُلُونَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ»؛ یعنی کسانی را کشتند که امرکننده عدالت و کمک‌کننده به بسط عدالت بودند. و در انتهای آیه خداوند متعال می‌فرماید قتل عدالتخواهان، عذاب الیم دارد. نکته اینجاست که سال‌ها بعد در زمان رسول اکرم صلوات الله علیه وقتی آیه «مَن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا کَثِیرَةً» نازل شد، یهودیان شروع به تمسخر پیامبر کردند که خداوندتان فقیر شده است و برای او دنبال قرضید. در اینجا آیه 181 سوره آل عمران نازل شد که «لَقَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّذِینَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ فَقِیرٌ وَنَحْنُ أَغْنِیَاءُ سَنَکْتُبُ مَا قَالُوا وَقَتْلَهُمُ الْأَنْبِیَاءَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَنَقُولُ ذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِیقِ»؛ یعنی خداوند هم این حرف زشت را شنید و هم این گناه و هم گناه قتل ناحق پیامبران که اجداد اینها مرتکب شده بودند برایشان نوشته شد. این تعمیم به دلیل این روایت امیرالمؤمنین علی(ع) است که فرمود: «الرّاضی بِفِعلِ قومٍ کالدّاخِلِ فیهِ مَعَهُم». یعنی که کسی که به فعل قومی رضایت دهد مانند این است که با آنها در آن فعل شریک بوده است. و ماجرای دولت‌های ظالمی که رضایت می‌دهند به فعل ظالمانه اسرائیل نیز همین است. 
چهارم؛ هنگامی که ظلم و تضییع حقوق یک ملت به جایی برسد که حتی نیازهای اولیه (basic needs) آنها تأمین نشود ما با بیدار شدن عدالتخواهی در انسان‌ها روبه‌رو می‌شویم، حتی انسان‌هایی از ملت‌ها و مذهب‌های مختلف. اگر بخواهیم در ادبیات عدالت‌پژوهی صحبت کنیم شاید بتوان گفت خیزش مردم در سراسر جهان در حمایت از غزه با بحث پرده بی‌خبری یا حجاب جهل (Veil of Ignorance) از جان رالز نظریه‌پرداز معروف عدالت مرتبط است. این وضعیتی که رالز توصیف می‌کند اشاره به زمانی دارد که افراد، بی‌تفاوت به قومیت و جنسیت و دین و ملیت و...، به دنبال وضعیتی‌اند که همه در آن وضعیت خوبی داشته باشند. 
پنجم؛ از زاویه عدالت کیفری، آن دادرسی که با شکایت آفریقای جنوبی در دسامبر 2023 در دیوان بین‌المللی دادگستری بر اساس کنوانسیون نسل‌کشی علیه اسرائیل انجام شد، نقطه عزیمت خوبی در تقابل با اسرائیل از مسیر عدالت بود. عدالت کیفری اشاره به مجازات و کیفر عادلانه دارد اما در قضیه فلسطین در کنار این، به عدالت ترمیمی (Restorative justice) هم نیاز داریم. به قول هُوارد زهر (Howard J. Zehr)، جمعی و فرایند بودن دو خصوصیت بارز عدالت ترمیمی است. در عدالت ترمیمی به دنبال تغییر وضعیت فعلی ظالمانه، حفظ وضعیت تناسب و نظم، ارتقای شخصیتی افراد جهان با این هدف که میزان ظلم کاسته شود، هستیم. بیداری جهان در مسئله فلسطین می‌تواند به بهره‌برداری بیشتر از عدالت ترمیمی در حل مسئله کمک کند که هم باید جمعی باشد و هم در یک فرایند به نتیجه برسد. 
ششم؛ در ادامه شماره پنج می‌توان به تفاوت میان عدالت جهانی (Global justice) و عدالت بین‌المللی (International Justice)  اشاره کرد. عدالت بین‌المللی از برقراری عدالت میان دو یا چند کشور متخاصم یا کشورهایی که برای توزیع یک منبع به اختلاف خورده‌اند، حرف می‌زند اما عدالت جهانی از جهانی صحبت می‌کند که در آن عدالت برقرار باشد. تلاش برای یک سیستم عادلانه در سطح جهان در جهت توزیع منابع و حقوق بشر و کاهش نابرابری‌ها هدف از عدالت جهانی است. عدالت جهانی از گفتمانی دفاع می‌کند که وظایف آدمیان نسبت به یکدیگر و در سطح جهانی را گوشزد می‌کند. آنچه اکنون در مسئله فلسطین در حال وقوع است و باید تقویت شود در زمینه عدالت جهانی بیشتر فهم شده و مفید واقع می‌شود.