فرهیختگان: شروع طبابت جوانپزشکان معمولا با چالش‌هایی مواجه است. اینکه یک پزشک تازه‌کار بخواهد در یک مرکز درمانی طبابت کند یا مطب شخصی، البته نوع چالش و مشکلات جوانپزشکان را تغییر می‌دهد. اما بعضی از این چالش‌ها در سال‌های اخیر، بخشی از روند قانونی موجود در مسیر رسیدن به طبابت در مطب شخصی‌شان محسوب می‌شد.
از چند دهه گذشته، قانون این بود که اگر یک جوان‌پزشک قصد تاسیس مطب در یکی از مراکز استان‌ها را داشته باشد باید امتیاز لازم برای تأسیس مطب را از طریق طبابت در شهرهای محروم می‌گذراند. در این بین اما ماجرا و مشکل این بود که اگر یک پزشک جوان برای جمع‌آوری امتیاز در شهر منطقه محروم خود طبابت می‌کرد، باز هم در این میان هیچ تضمینی وجود نداشت که سقف امتیاز لازم بالاتر نرود. در گیر و دار همین موضوع امکان داشت برخی از پزشکان به طور کل بی‌خیال طبابت شوند یا به طریقی حتی تحت استثمار صاحبان کلینیک‌‌ها قرار گیرند و یا به فکر مهاجرت باشند. ازدواج، تشکیل خانواده و فرزندآوری پزشکان زن نیز در این میان دچار مشکل و چالش می‌شد و یا باید به طور کل طبابت را کنار می‌گذاشتند یا برای طبابت، بی‌خیال فرزندآوری می‌شدند.
مانع‌ها کم‌کم از سر راه جوانپزشکان برداشته شد
مانعی به نام قانون تأسیس مطب اعمال امتیازبندی در صدور پروانه طبابت که برگرفته از «قانون تأسیس مطب» و آیین‌نامه اجرایی آن بوده، موجب گسترش فعالیت‌های غیررسمی این قشر در درمانگاه‌ها و مطب‌های خصوصی کلان‌شهر‌ها و یا تشدید انگیزه مهاجرت شده است. طبق ماده ۱ این آیین‌نامه که در سال ۱۳۶۳ به تصویب هیئت وزیران رسید، مطب به محلی اطلاق می‌گردد که پزشک در آن محل اعم از بخش خصوصی یا خیریه یا آزاد به طبابت می‌پردازد. بنابراین «طبابت» در مراکز درمانی موجود منوط به اخذ مجوز «تأسیس» نیست. با این وجود در طول سال‌های بعد از تصویب این آیین‌نامه، وزارت بهداشت، مفاد آن را به هرگونه طبابت پزشک در بخش خصوصی تعمیم داده است. در سازوکار طراحی شده، عملاً فعالیت در مراکز درمانی دولتی، اصلی‌ترین بستر اخذ امتیاز است. این در حالی است که ظرفیت پایین بخش دولتی برای فعالیت بیش از ۵ هزار پزشک جوان که سالانه دانش‌آموخته می‌شوند، نمی‌توانست پاسخگو باشد. حذف امتیاز پروانه طبابت و تسهیل اشتغال پزشکان جوان مسئله انحصار در صدور پروانه طبابت به شکل مستقیم پزشکان جوان را تحت تأثیر قرار داده و مانع اشتغال مستقل آنها بلافاصله بعد از گذراندن تعهدات آموزشی خود شده بود.
روز گذشته اما خبر رسید که معاون درمان وزارت بهداشت، با صدور نامه‌ای خطاب به رئیس نظام‌پزشکی با صدور پروانه مطب برای آن دسته از پزشکانی که همه تعهدات قانونی خود را به اتمام رسانده‌اند، موافقت کرد. در بخشی از این نامه شروط تأسیس مطب برای پزشکانی که تعهدات قانونی خود را گذرانده‌اند قید شده است که از این پس پزشکان می‌توانند در همه شهرها به‌جز مراکز استان‌ها و شهرهای دارای دانشگاه‌های علوم پزشکی مطب دایر کنند. پیش از این نامه، برای کلیه شهرهای غیردانشگاهی به امتیاز 180 و شهرهای بزرگ نیز 250 نیاز داشت. تأسیس مطب برای تمام شهرها امتیاز نیاز بود و اکنون قانون امتیاز 180 به طور کل لغو شد.
پزشکان جوان معتقدند این اقدام، اقدام مثبتی برای طبابت پزشکان جوان است. پزشکانی که شهر محروم نرفتند یا طول طرح‌شان به دلیل فرزندآوری، کم شده است؛ این طرح کمک بزرگی است. پزشکان زنی که به دلیل مادر شدن، نمی‌توانستند از شهرهایشان خارج شوند یا به مناطق محروم بروند، عملا پس از طرح از طبابت محروم می‌شدند. این اقدام کمک بزرگی به این دسته از پزشکان است. از طرفی دیگر طبابت در شهرهای اطراف تهران مانند شهرقدس، ملارد، ورامین یا شهرهای محروم اطراف تهران برای پزشکان جوان راحت‌تر شده است و حالا می‌توانند با طبابت در این شهرها حتی امتیاز طبابت در تهران را نیز کسب کنند. همچنین از دیگر ابعاد مثبت این اقدام، حذف انحصار تأسیس مطب است. جوان پزشکان حالا می‌توانند با انگیزه بیشتر در شهرهای کوچک بدون نیاز به امتیاز، طبابت کنند و به دور از رقابت ناسالم ایجاد شده توسط برخی از پزشکان قدیمی‌تر به طبابت بپردازند.
معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی کشور:
هدف دوره جدید نظام پزشکی تسهیل در کسب و کار جوان پزشکان است
رضا لاری‌پور، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی کشور در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در رابطه با نامه اخیر معاون درمان و موافقت او با پیشنهاد نظام پزشکی می‌گوید: «در طول مدتی که دوره جدید نظام پزشکی مشغول به فعالیت است. از سال 1400 تا به امروز؛ یکی از اهداف آن ایجاد تسهیل برای صدور مجوز کسب و کار در حوزه پزشکی است. از این مجوز در حوزه پزشکی به نام پروانه یاد می‌کنیم. تلاش ما این بود که بتوانیم برای جامعه پزشکی که درس‌شان تمام شده و تعهدات‌شان را انجام داده‌اند، امکان ارائه خدمت به صورت فعالیت در بخش خصوصی را فراهم کنیم. برای این موضوع، از قوانینی که توسط مجلس شورای اسلامی و وزارت اقتصاد برای تسهیل کسب و کار ایجاد شده بود، استفاده کردیم. در سال 1402 با شرایطی، برخی از مدارک و مستندات برای جداسازی پروانه طبابت و مطب ارسال شد تا از طرفی دیگر نیز صدور پروانه طبابت و مطب تسهیل شود. اما از سوی اعضای شورای عالی نظام پزشکی و کمیسیون‌های مختلف، نسبت به موضوع اعلام شد و آن مدارک پس گرفته شد.» لاری‌پور ادامه می‌دهد: «در دوره‌ای که بنده به عنوان معاونت فنی و نظارت سازمان مشغول به فعالیت شدم، اولین کاری که تصمیم گرفتم انجام شود، در کمیسیون معین شورای عالی این مطلب مطرح شد و اعضای کمیسیون به اتفاق آرا این موضوع را تایید کردند. آنچه تایید شد این بود که امتیاز پروانه طبابت، حذف شود. اما در جلسه شورای عالی که بلافاصله پس از این کمیسیون تشکیل شد؛ این موضوع به رأی‌گیری گذاشته شد و حذف امتیاز رأی نیاورد، بلکه با کاهش امتیازات موافقت شد. از طرفی، شورای عالی یک مصوبه داشت؛ اینکه معاون فنی و نظارت با وزارت بهداشت هماهنگی کند که کاهش امتیازات صورت گیرد. طبیعی بود که با توجه به تغییرات جدید در وزارت بهداشت، این موضوع معنا و مفهوم کاری پیدا نمی‌کرد. اما بنده شروع به پیگیری ماجرا کردم و طی مذاکره تلفنی و مشورت؛ به این نتیجه رسیدیم که حذف و کاهش امتیازات صورت گیرد. پیش نیاز این موضوع و قوانین مرتبط با معاون درمان مطرح شد و پذیرفته شده که طی پیشنهادی از سوی معاونت فنی و نظارت نظام پزشکی، با هماهنگی رئیس کل سازمان، این موضوع با معاونت درمان وزارت بهداشت مطرح شود.»
پیشنهاد اولیه نظام پزشکی حذف تمام امتیازات برای تأسیس مطب بود
معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی می‌گوید: «معاون درمان پس از پیشنهاد نظام پزشکی، با موضوع موافقت کرد. پیشنهاد اولیه نظام پزشکی لغو امتیاز در کلیه شهرها به جز مراکز استان بود. ولی در نامه معاونت درمان وزارت بهداشت اعلام شد که علاوه بر مراکز استان، شهرهای دانشگاهی هم از لغو امتیاز طبابت مستثنی باشند. اما شهرهایی که در آنها دانشکده علوم پزشکی داریم یا کلا دانشگاه نداریم، به طور کل امتیاز پروانه مطب حذف می‌شود. پزشک جوانان پس از انجام تعهدات‌شان به هر نوعی، امکان تأسیس مطب دارند. بنابراین موضوعاتی مانند شاخص و یا مسائلی از این قبیل که در اعطای امتیاز مطب دخیل است نیز حذف خواهند شد. نکته دیگری که وجود دارد این است که این کار در راستای تسهیل کسب و کار به ویژه همکاران جوان پزشک و دندانپزشک اتفاق افتاده است. همچنین نکته مثبت ماجرا این است، بسیاری از این افراد در منطقه‌‌ای که مشغول گذراندن طرح یا خدمت یا تحصیلند، امکان این را دارند که پروانه مطب دریافت کنند.»
لاری‌پوری ادامه می‌دهد: «چه بسا پس از دریافت پروانه مطب، حتی جوانپزشکان در همان منطقه نیز ماندگار شوند. این اقدام حتی در راستای ماندگاری افراد در حوزه ارائه‌دهندگان خدمات سلامت است. به طوری که دسترسی مردم را به ویژه برای پزشکان عمومی و متخصصان ما بسیار تسهیل می‌کند. همچنین فردی وقتی در یک شهری، شروع به فعالیت اقتصادی یا طبابت می‌کند، ممکن است در همان شهر نیز ازدواج کند یا تشکیل خانواده دهد. با مردم آن شهر و فرهنگ آن عجین خواهد شد. این نکته و تحلیل ابعاد اجتماعی، تصمیم اتخاذ شده از سوی نظام پزشکی است. نکته دیگر این است که برخی از افراد حتی برای دریافت امتیاز در شهرهای کوچک مجبور بودند پس از طرح‌شان باز هم در شهر محروم خدمت کنند تا در آن شهر امتیاز پروانه مطب اخذ کنند. این امر و شرایط حالا برای تمام افراد تسهیل شده است. از سوی دیگر، ما دسترسی آسان مردم به پزشکان را از این طریق راحت‌تر کرده‌ایم.»
یک قدم به سمت جلوگیری از مهاجرت شغلی و جغرافیایی جوان پزشکان
او همچنین تأکید می‌کند: «افراد دیگر لازم نیست در بروکراسی اداری امتیاز جمع کنند. یا مثلا قرار نباشد معاونت درمان آنها را تأیید کند. یا شبکه بهداشت همراهی نکند یا پروانه طبابتش را در جای دیگری استفاده کند. تمام این اموری که درست یا نادرست به دلیل این امتیاز جمع کردن، در جریان بود نیز بساطش برچیده خواهد شد. به طور واضح و روشن، افراد در شهرهای غیر دانشگاهی و غیر دانشکده‌ای و مراکز استان‌ها، امکان دریافت پروانه مطب دارند.»
لاری‌پور همچنین می‌گوید: «از آثار این کار، خود این وضعیت از مهاجرت شغلی و جغرافیایی پزشکان جلوگیری می‌کند. بسیاری از همکاران ما به دلیل اخذ امتیازات بالا برای پروانه مطب، بسیار تحت فشار بودند. بعضاً از کشور خارج می‌شدند و در کشورهای دیگر طبابت می‌کردند و به نوعی عطای طبابت در کشور را به لقایش می‌بخشیدند. در کنار این ماجرا، موضوعات دیگری نیز درحال پیگیری است. اینکه افراد دیگر ضمن انجام تعهدات لازم برای کشور، همزمان امکان تأسیس مطب خصوصی خودشان را داشته باشند. این امر یکی از راه‌های جلوگیری از مهاجرت شغلی و جغرافیایی و کمک‌کننده به افراد خواهد بود. همچنین بسیاری از همکاران ما سربازند، سربازپزشکان نیز از این مشکلات رنج می‌برند. همچنین برای بانوان متأهل و مادرانی که مجبور به فعالیتند، درحال پیگیری‌ایم که امتیاز ویژه‌ای برایشان در نظر گرفته شود. اما آنچه مهم است، علاوه بر نظر رئیس کل نظام پزشکی و معاونت فنی، طبیعتاً نیاز است شورای عالی نظام پزشکی و دیگر معاونت‌های مربوطه همراهی کنند تا بتوان شرایط بهتری برای همکاران جوان‌مان ایجاد کنیم.»
