مصطفی قاسمیان، خبرنگار: با پایان 6 ماه نخست سال 1403 که با گیشه‌ای بیش از 900 میلیارد تومان برای کل سینمای ایران همراه بود، حال فرصت مناسبی برای بررسی مسائل سینمای ایران در این مدت به وجود آمده؛ خصوصا از باب توزیع و پخش فیلم‌های سینمایی که کمتر از دیگر ابعاد اقتصادی سینما مورد توجه و بحث قرار می‌گیرد. از 16 اسفند 1402 که «تمساح خونی» به‌عنوان نخستین فیلم اکران نوروزی به نمایش درآمد، تا 31 شهریورماه که تابستان پایان یافت، 38 فیلم سینمایی در گروه‌های اصلی سینما (جز هنر و تجربه) اکران خود را آغاز کردند که توسط 12 شرکت توزیع شده‌اند. این گزارش به کارنامه این 12 شرکت و نکاتی از گوشه و کنار این صنعت می‌پردازد. 

فیلمیران؛ صدرنشین همیشگی

از نظر تعداد فیلم، رتبه نخست فهرست شرکت‌های پخش سال 1403 در اختیار فیلمیران قرار دارد؛ شرکتی که حالا در 20 سالگی تاسیس، همچنان قدرت اول پخش سینماست و بیشترین شانس را برای توزیع پرامیدترین آثار سینمایی دارد. فیلمیران که با علی سرتیپی شناخته می‌شود، تنها شرکتی به شمار می‌آید که در 6 ماهه نخست سال، 7 فیلم سینمایی را پخش کرده؛ شامل «پرویز خان»، «مست عشق»، «خجالت نکش: جدایی قنبر از صنم»، «ساعت 6 صبح»، «مصائب شیرین2»، «ملاقات با جادوگر» و «آغوش باز». این آثار درمجموع حدود 4 میلیون قطعه بلیت به ارزش 226 میلیارد تومان فروخته‌اند و پرفروش‌ترین آنها، عنوان غیرمنتظره «مست عشق» است که توانسته از مرز 120 میلیارد عبور کند. در فهرست فیلم‌های پخش‌شده توسط فیلمیران، «ملاقات با جادوگر» به تهیه‌کنندگی حمید اعتباریان و «آغوش باز» به تهیه‌کنندگی علی سرتیپی به چشم می‌خورد که اعتباریان عضو پیشین و سرتیپی عضو کنونی هیئت‌مدیره این شرکت‌اند. نکته جالب آنکه با وجود این کارنامه پرفروغ 7 محصوله، این شرکت پرفروش‌ترین پخش‌کننده نیمه اول سال نیست و قافیه را به شرکت عامریان‌فیلم باخته که تنها «تگزاس3» را در نیمه اول سال پخش کرد. فیلمیران احتمالا برای نیمه دوم سال، امید زیادی به «زودپز» دارد که از چهارشنبه 11 مهرماه اکران خود را آغاز کرده است. جالب است بدانیم «پرویز خان» محصول سازمان اوج تنها فیلم ارگانی فهرست آثار فیلمیران در 6 ماهه نخست امسال است و در این فهرست، فقط یک فیلم از کمدی‌های گیشه‌ای معمول سینمای ایران دیده می‌شود. 

3 فیلم نوروزی برای حوزه هنری

دومین صدرنشین فهرست، تنها پخش‌کننده ارگانی این فهرست است: شرکت بهمن سبز متعلق به حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی که بیشتر فیلم‌های متعلق به حوزه (سازمان سینمایی سوره) را پخش می‌کند و از قضا بزرگ‌ترین سینمادار کشور نیز به شمار می‌آید. بهمن سبز در 6 ماه اول سال، 6 فیلم «ایلیا: جستجوی قهرمان»، «آسمان غرب»، «آپاراتچی»، «عطرآلود»، «شور عاشقی» و «در آغوش درخت» را پخش کرد که 4 عنوان از آنها، محصولات خود حوزه هنری‌اند. در این فهرست، «آپاراتچی» مورد جالب توجهی است که 2 پخش‌کننده داشته و توسط مؤسسه سیمای مهر (متعلق به سیدمحمود رضوی) نیز در سینماها توزیع شده است. مجموع گیشه بهمن سبز در نیمه اول سال، 37ونیم میلیارد تومان بوده که از فروش حدود 850 هزار قطعه بلیت به دست آمده و در نگاه نخست با شمار فیلم‌های آن تناسبی ندارد؛ چراکه بهمن سبز به نظر چندان از قواعد بازار پیروی نمی‌کند و جز محصولات خود حوزه هنری، بیشتر به پخش محصولات جریان سینمای انقلاب می‌پردازد. نکته قابل توجه اینکه «در آغوش درخت» فیلم ارسالی به آکادمی اسکار توسط بهمن سبز توزیع شده و پرفروش‌ترین فیلم این شرکت، «آسمان غرب» 10 میلیارد تومانی است. در اتفاقی قابل تأمل، شرکت بهمن سبز این شانس را داشته که 3 فیلم از 7 فیلم اکران نوروز 1403 را پخش کند!

شهرفرنگ؛  پخش‌کننده ارگانی‌ها

در رده بعدی، دو پخش‌کننده خصوصی دیگر با اکران 5 فیلم قرار دارند که طی سال‌های اخیر، نقش ویژه‌ای در پخش فیلم‌های ایرانی یافته‌اند. شرکت تازه‌تاسیس شهر فرنگ با توزیع «تمساح خونی»، «آبی روشن»، «روایت ناتمام سیما»، «قلب رقه» و «شه‌سوار» که جمعا حدود 3 میلیون قطعه بلیت به ارزش 183 میلیارد تومان فروخته‌اند، در رتبه سوم قرار دارد که البته 92 میلیارد تومان این رقم به «تمساح خونی» اختصاص دارد. به شکلی جالب توجه، اغلب آثار نمایش‌داده‌شده توسط این شرکت، محصولات ارگانی‌اند. درواقع جز «تمساح خونی» به تهیه‌کنندگی کامران حجازی که یکی از صاحبان شرکت است، باقی فیلم‌ها محصولاتی از فارابی یا اوجند و هیچ‌کدام گیشه ویژه‌ای هم ندارند. خانه فیلم با نمایش «نوروز»، «سال گربه»، «روزی روزگاری آبادان»، «شهر گربه‌ها2» و «قیف» در سالن‌های سینما و فروش 1.7 میلیون قطعه بلیت، گیشه‌ای 96 میلیارد تومانی را رقم زد. در فهرست آثار این شرکت نیز «سال گربه» به تهیه‌کنندگی سعید خانی مدیرعامل خانه فیلم دیده می‌شود که از باقی آثار آن بیشتر فروخته است. به شکلی جالب، 2 عنوان از 5 محصول خانه فیلم، آثار کودک و نوجوانند که این شرکت را در زمینه پخش این فیلم‌ها فعال‌تر از رقبا نشان می‌دهد. 

تازه‌واردهای تاثیرگذار

در میان دیگر پخش‌کنندگان بازار، 2 شرکت تازه‌تاسیس شایسته‌فیلم و عامریان‌فیلم استثنا به شمار می‌روند که با تعداد کم اکران، گیشه خوبی دارند. شایسته‌فیلم با نمایش 3 اثر پرستاره «بیبدن»، «یادگار جنوب» و «پول و پارتی» مجموعا حدود 2.5 میلیون قطعه بلیت به ارزش 137 میلیارد تومان فروخت و با نمایش قریب‌الوقوع «صبحانه با زرافه‌ها» و «بازی را بکش» امیدواری فراوانی به نیمه دوم سال دارد. عامریان‌فیلم که توسط ابراهیم عامریان برای پخش فیلم‌های خودش تأسیس شده، تنها با نمایش «تگزاس3»، از فروش 4 میلیون و 200 هزار قطعه بلیت 235 میلیارد تومان کسب کرد تا رتبه نخست گیشه را به دست آورد. این شرکت به‌زودی «هفتاد سی» را به نمایش درخواهد آورد و «مرد عینکی» را نیز در نوبت اکران دارد تا از حالا تا ماه‌ها، در فهرست پرفروش‌ترین‌های سال برای خودش جا رزرو کرده باشد. 

کم‌فروش‌های پایین جدول

فهرست دیگر بازیگران این صنعت در سال 1403، شامل توزیع‌کنندگانی است که آثاری کم‌تعداد و کم‌فروش پخش کرده‌اند و به نوعی بیشتر نقش جور کردن جنس اکران را دارند. رسانه فیلمسازان مولود 3 فیلم «نیلگون»، «سودابه» و «سفر پرماجرا» را نمایش داده که جمعا کمتر از یک میلیارد تومان فروخته‌اند. نسیم صبا هم با «این جمعیت قابل کنترل»، «خانه شیشه‌ای» و «لختگی» چنین شرایطی دارد. در این فهرست، حضور هدایت‌فیلم با مدیریت برادران شایسته نیز جالب است که تنها «قلهک» اثر مصطفی شایسته را توزیع کرده. «مفت‌بر» به تهیه‌کنندگی عبدالله علیخانی و حسین فرحبخش نیز تنها فیلم نیمه اول 1403 محسوب می‌شود که پخش‌کننده ندارد و توسط تهیه‌کنندگان که شرکای قدیمی‌اند، توزیع می‌شود. جدولی که در ادامه ملاحظه می‌کنید، شامل خلاصه مهم‌ترین اطلاعات این گزارش درباره پخش‌کنندگان نیمه اول 1403 سینمای ایران است.