سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: موضوع ماموریت‌گرایی آمایش‌‌محور در حوزه آموزش‌عالی یکی از دغدغه‌‌های دانشگاه آزاد بوده تا جایی که در چند سال اخیر رویکرد این دانشگاه در حوزه سیاستگذاری آموزش‌عالی تغییر کرد و قرار شد هر اقدام و برنامه‌ریزی مبتنی‌بر آمایش یعنی نگاه اقتضامحور و حل مساله باشد. به عبارت بهتر جذب استادان و دانشجویان، بازنگری سرفصل دروس، ایجاد رشتههای جدید، تاسیس دانشکده‌ها و طراحی ماموریت واحدها همگی باید در راستای مشکلات و نیازهای جامعه و کارآفرینی باشد. بر همین اساس سامانه آمایش دانشگاه سال گذشته رونمایی شد و حالا تمام واحدهای دانشگاه‌های آزاد ماموریت‌ها و اقدامات خود را در راستای این طرح پیش می‌برند. در این گزارش در گفت‌وگو با رؤسای سه استان خراسان رضوی، سمنان و ایلام به جزئیات ماموریت‌های محول‌شده به آنها براساس سامانه آمایش، تغییر ماموریت واحدها و تغییراتی که طرح آمایش بر روند فعالیت واحدهای این استان‌ها گذاشته است، پرداخته‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.
رئیس دانشگاه آزاد استان سمنان مطرح کرد
احیای رشته‌ها با کمک سامانه آمایش
مهدی منصوری، رئیس دانشگاه آزاد استان سمنان درخصوص تعریف ماموریت‌های این استان گفت: «ماموریت‌هایمان را براساس سامانه آمایش استان در چند حوزه تعریف کردیم. یکی از ماموریت‌ها حوزه گردشگری است چون شهر شاهرود به واسطه بسطام و شخصیت‌های شناخته شده این شهر مانند بایزد بسطامی قطب گردشگری محسوب می‌شود. شهر شهمیرزاد و بسطام، شهر نمونه گردشگری در کشورند تا جایی که از میان 1400 شهر کشور، کمتر از 30 عدد شهر نمونه گردشگری‌اند که 2 مورد از این شهرها یعنی شهرهای شهمیرزاد و بسطام در استان سمنان قرار دارند.» او در ادامه افزود: «بنابراین علاوه‌بر جاذبه گردشگری عرفان در بسطام و به دلیل جاذبه‌های گردشگری زیاد استان، یکی از ماموریت‌ها را گردشگری قرار دادیم. برای انجام این ماموریت، با همکاری شرکت تک‌تاب یک‌سری از امکانات و امکان دانشگاه را برای اقامتگاه گردشگران تجهیز می‌کنیم تا خانواده دانشگاه آزاد و گردشگران سراسر کشور میهمان استان ما باشند.»
رئیس دانشگاه آزاد استان سمنان خاطرنشان کرد: «با توجه به پتانسیلی که در واحد سمنان در رشته علوم کامپیوتر و کامپیوتر در استان وجود دارد یکی دیگر از ماموریت‌هایمان متمرکز بر اقتصاد دیجیتال و کسب‌وکار مجازی است. در همین راستا با قراردادی که با استانداری منعقد شده است اطلس کسب‌وکار مجازی یا اقتصاد دیجیتال استان در حال تدوین بوده و قرار است کارهای خوبی در این زمینه انجام شود.»
منصوری با بیان اینکه یکی از مواردی که در استان وجود دارد و می‌تواند در آمایش استان لحاظ شود ظرفیت کشاورزی و دامپروری است، اضافه کرد: «استان سمنان به‌واسطه نزدیک بودن به استان تهران به‌عنوان استان معین در یک‌سری فرآورده‌های کشاورزی و دامپروری شناخته می‌شود. مثلا در حوزه پرورش طیور سرآمدیم زیرا به‌عنوان استان معین شناخته شده و پشتیبان استان تهران عمل می‌کنیم. در شهر مهدیشهر یک نژاد دامی به نام سنگسری وجود دارد که مخصوص آن منطقه است و این شهر به‌عنوان قطب دامپروری شناخته می‌شود که این موضوع نیز در آمایش جزء ظرفیت استان محسوب می‌شود. بنابراین واحد مهدیشهر با توجه به اینکه قطب دامپروری است در این زمینه در آمایش دیده شده و در حال گسترش رشته علوم دامی در این واحدیم.»
او با تاکید بر اینکه یکی از ظرفیت‌هایمان ظرفیت معادن نمک و گچ استان است، اظهار کرد: «تقریبا 70 درصد نمک و گچ کشور را معادن گرمسار و سمنان تامین می‌کنند. باتوجه ظرفیتی که در استان در این حوزه وجود دارد با مصوبه‌ای که از معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی اخذ کردیم قرار است دانشکده معدن- نفت- انرژی را راه‌اندازی کرده و رویدادهای مختلفی را در این زمینه برگزار کنیم.»
برنامه‌ریزی 25 درصد بودجه واحدها براساس درآمد‌های غیرشهریهای
رئیس دانشگاه آزاد استان سمنان در ادامه توضیح داد: «تلاش کرده‌ایم در همه واحدها 20 تا 25 درصد بودجه واحد را براساس درآمد‌های غیرشهریهای ببندیم. ظرفیت فناوری و نوآوری در همه واحدهای استان ما به‌ویژه در واحد سمنان، شاهرود، دامغان و گرمسار وجود دارد که با توجه به رشته‌ها و اعضای هیات‌علمی، واحد سمنان بیشترین قابلیت را دارد. واحدهای شاهرود، دامغان و گرمسار هم بسیار پرقابلیتند و واحد مهدیشهر هم نیز به دلیل کوچک بودن محدودیت‌های خاص خود را دارد.»
او در پاسخ به سوال دیگری مبنی‌بر اینکه کدام واحدها در استان سمنان تغییر ماموریت داشته‌اند، گفت: «هنوز تغییر ماموریت به این معنا که بحث آموزش را کنار گذاشته و به‌طور مثال به‌سمت گردشگری برویم، نداشته‌ایم. یعنی هیچ کدام از این واحدها هنوز برای تغییر ماموریت کامل اعلام آمادگی نکرده‌اند ولی بیشترین واحدی که روی تغییر ماموریت آن می‌توان حساب کرد واحد مهدیشهر استان است، چون کمتر از هزار دانشجوی فعال دارد و ظرفیت گردشگری این منطقه به واسطه نزدیک بودن به شهمیرزاد بسیار زیاد است.»
منصوری درباره تاثیر سامانه آمایش روی روند فعالیت واحدهای استان توضیح داد: «در زیرمجموعه آمایش، دانشکده‌های موضوعی تعریف می‌شوند. وقتی یکی از دانشکده‌های موضوعی را تعریف کنیم آن دانشکده پررنگ شده و روی توانمندی آن دانشکده تبلیغ و توانمندی‌های آن را عرضه می‌کنیم. به‌عنوان مثال در واحد سمنان در رشته کامپیوتر این کار را انجام داده‌ایم. در واحد سمنان یک انسان‌واره هوشمند به نام رایسان داریم که سخنگوی استانداری بوده و به‌عنوان مجری در جلسات مربوط به فضای مجازی و حوزه معاونت اقتصادی استانداری حضور دارد. همین مورد باعث شده که رشته کامپیوتر در استان سمنان دیده شود. همچنین به‌واسطه سامانه آمایش امسال در رشته کامپیوتر در مقاطع کارشناسی و بالاتر دانشجویان بیشتری جذب شدند و رشته علوم دامی در واحد مهدیشهر نیز در آمایش دیده، تقویت و احیا شد.» رئیس دانشگاه آزاد استان سمنان تصریح کرد: «در واحد شاهرود نیز با شرکتی به نام طب پلاستیک مجموعه فعالیت‌های مشترکی آغاز شده است و دانشجویان ما در این شرکت و در قالب طرح پویش مشغول به کارند. شرکت تک پلاستیک در دل دانشگاه مستقر شده است و در همان جا تولید محصول می‌کند که دانشجویان‌مان در قالب طرح پویش و فعالیت‌های کاربنیان در این شرکت مشغول به فعالیتند.» منصوری در پایان گفت: «تا حد امکان باید با گفتمانی که در سند آمایش و سند تحول و تعالی در تمام واحدها به کار می‌گیریم این دو نقشه راه را ملکه ذهن همه خانواده دانشگاه آزاد کنیم. اگر این گفتمان و تفکر که «هر اقدامی که در واحدها انجام می‌دهیم باید در راستای اهداف سند تحول و تعالی و براساس سامانه آمایش استوار باشد» به هدف‌های بلندی دست پیدا می‌کنیم.»
رئیس دانشگاه آزاد استان خراسان رضوی: 4 پردیس براساس سند آمایش تاسیس کردیم
محسن مرادی، رئیس دانشگاه آزاد استان خراسان رضوی توضیح داد: «براساس سند آمایش ماموریت‌مان را براساس دو شاخص اقبال اجتماعی و ماموریت آمایشی متمرکز کردیم و تغییرات جدی در این زمینه صورت گرفت. سه ناحیه آمایشی در استان خراسان رضوی تعریف شد؛ براساس این سه ناحیه، اولویت‌های برخی از واحدها در حوزه کشاورزی و صنایع غذایی، برخی از واحدها در زمینه گرایش به صنعت و فضای کسب‌وکار و سایر واحدها نیز در حوزه بازرگانی، بانک، مسائل مالی و بیمه طبقه‌بندی شده است.» او تاکید کرد: «تغییرات و راهبردهای خوبی برای رشته‌ها با این نگاه تعریف کردیم که «آیا رشته‌هایمان از اقبال اجتماعی مناسب برخوردار است؟ آیا ماموریت آمایشی براساس اقبال اجتماعی به این رشته‌هاست؟» به‌عنوان مثال نیشابور یک شهر نیمه‌صنعتی است، از سوی دیگر قابلیت‌های خوبی در حوزه فناوری اطلاعات دارد. بنابراین رشتههای ما در واحد نیشابور براساس این ماموریت‌ها تغییرات جدی پیدا کرد. لذا چهار راهبرد را در بحث رشته‌ها دنبال کردیم.» او درخصوص این راهبردها گفت: «در اولین راهبرد، رشتههای جدید را از طریق شورای گسترش دانشگاه آزاد طراحی و از وزارت علوم پیگیری کردیم و حالا حدود 22رشته در مقاطع مختلف به واحدهای استان اضافه شده است.» او ادامه داد: «به‌عنوان مثال حقوق پزشکی یکی از رشته‌هایی بود که در مقطع کارشناسی‌ارشد مورد استقبال دانشجویان و مقاطع تحصیلات تکمیلی در شهر مشهد قرار گرفت. رشته دامپروری در شهرستان کاشمر نیز یکی از رشته‌هایی است که به‌واسطه بحث آمایش در استان جذب دانشجو بالایی دارد.» مرادی درخصوص راهبرد دوم گفت: «راهبرد دوم جابه‌جایی و تاسیس رشته‌هاست. رشته‌هایی در استان وجود دارد که چند سالی می‌شود دانشجو جذب نکرده است که با جابه‌جایی این رشته‌ها به جذب دانشجو کمک کردیم. به‌عنوان مثال در واحد کاشمر رشته حسابداری نداشتیم؛ این رشته در واحد بردسکن فعال بود اما دانشجویان بسیار کمی داشت. جابه‌جایی رشته‌ها راهبردی بود که باعث شد دانشجویان در این دست از رشته‌ها جذب شوند. از نظر جذب دانشجو در رشته‌هایی که جابه‌جا شدند، امسال هشتصد دانشجو در مقطع تحصیلات تکمیلی به ظرفیت استان اضافه شد.» او با بیان اینکه راهبرد سوم را به‌عنوان محل تشکیل دنبال کردیم، اضافه کرد: «با مجوزی که از شورای گسترش آمایش دانشگاه دریافت کردیم برای برخی از رشته‌ها که در شهرستان‌ها وجود ندارد به صورت «محل تشکیل» دانشجو جذب کردیم که از این طریق نزدیک هفت هزار دانشجو در دو سال اخیر به جمعیت دانشجویی استان اضافه شده است.» رئیس دانشگاه آزاد استان خراسان رضوی گفت: «کار دیگری که براساس سند آمایش در استان خراسان رضوی انجام دادیم تاسیس پردیس بود.» وی اظهار کرد: «چهار پردیس در استان خراسان رضوی تاسیس کردیم؛ دو پردیس هم‌اکنون به مرحله جذب دانشجو رسیده است. یکی از این پردیس‌ها پردیس شاندیز است که جمعیت دانشجویی آن با سه رشته امسال به دویست دانشجو خواهد رسید.» او اضافه کرد: «خیرین منطقه یک زمین به دانشگاه اهدا کرده‌اند که قرار است در این زمین فضای آموزشی مناسب در شهر شاندیز برای دانشگاه آزاد احداث شود.» مرادی درخصوص پردیس دوم نیز گفت: «پردیس گلبهار نیز ظرفیت چهار هزار دانشجو دارد که در رشتههای مختلف به‌صورت محل تشکیل، دانشجو جذب می‌کند.» او ادامه داد: «دو پردیس دیگر نیز با همکاری منطقه آزاد دوغارون ایجاد کردیم. این پردیس در گمرک مرزی، دانشجو جذب می‌کند. پردیس دیگر نیز در خلیل‌آباد کاشمر است. مجوز تاسیس این پردیس‌ها را از هیات امنا دانشگاه اخذ کرده و در سال جاری دانشجو جذب خواهیم کرد.» او تاکید کرد: «مجموع جذب دانشجو به‌واسطه سند آمایش در استان در دو سال گذشته نزدیک به هشت هزار و پانصد دانشجو است.» رئیس دانشگاه آزاد استان خراسان رضوی درباره تغییر ماموریت در واحدهای این دانشگاه گفت: «خوشبختانه تغییر ماموریت حداکثری را شاهدیم به‌طوری که واحد گناباد ما که یک واحد تقریبا زیان‌ده ویژه بود؛ امسال تغییر وضعیت داده و از آنجایی که به سمت فناوری و پژوهشی حرکت کرده، شرایط خوبی را دارد. واحد قوچان نیز در یک کنسرسیومی شرکت کرد و امسال می‌توانیم در بحث اینترنت اشیا جذب دانشجو داشته باشیم. مرکز گلبهار هم با نگاه به حوزه صنعت، فضایی را تحت عنوان سراهای ساخت‌وساز ایجاد کرده است. در حقیقت طی دو سال گذشته دانشگاه آزاد مشهد با شناسایی ظرفیت‌ها و با نگاه مزیت‌محوری، نیازمحوری و آینده‌محوری در حوزه‌های مختلف وارد شده و امروز مجوز ایجاد پنج سرای نوآوری را داریم که چهار مورد آنها امروز فعال است و قراردادهای خوبی را هم منعقد کرده‌اند.» او تصریح کرد: «ما 25 مرکز تحقیقاتی داریم که جزء مراکز سطح یک کشورند. همچنین یک مرکز تحقیقات مشترک با شرکت توزیع برق استان داریم که جزء مراکز بسیار خوب بوده و طرح هوشمندسازی شبکه برق را در دستور کار دارد. خوشبختانه در اغلب واحدهای استان بحث فناوری پررنگ شده اما در واحد نیشابور، قوچان و مشهد این مساله چشمگیرتر است.» مرادی درباره تکمیل سامانه آمایش افزود: «با توجه به تغییرات جدی‌ای که در حوزه هوش مصنوعی رخ داده و ما نیز در مشهد قطبی را برای حوزه فناوری و اطلاعات داریم که یکی از بازوان پرتوان دانشگاه هوش مصنوعی است، تصور می‌کنم گرایش خاص برخی از واحدها باید به سمت هوش مصنوعی سوق داده شود. البته تا امروز واحدهای مشهد و نیشابور را تعیین‌تکلیف کردیم تا در این حوزه ورود کنند.» مرادی خاطرنشان کرد: «همچنین معتقدم سند آمایش با توجه به اقبال اجتماعی و ماموریتش باید هرچند سال مورد تجدیدنظر قرار بگیرد؛ چراکه ممکن است به دلیل تغییرات شدید محیطی نیاز به بازنگری در سند آمایشی هم وجود داشته باشد. با این حال باید بگویم کار آمایشی که در دانشگاه آزاد طی چند سال اخیر رخ داده در کشور بی‌نظیر بوده، تا جایی که استانداری برخی از اطلاعات مورد نیازش را از سند آمایشی دانشگاه آزاد دریافت می‌کند؛ چراکه این سند یک کار کارشناسی و با مشارکت همه واحدهای استان بوده است.»
رئیس دانشگاه آزاد استان ایلام: 15 رشته جدید به جمع رشتههای واحد ایلام اضافه شد
بهروز ناصری، رئیس دانشگاه آزاد استان ایلام توضیح داد: «مهران به‌عنوان قطب مذهبی و گردشگری در کشور شناخته شده و بیشتر از 60 درصد تردد زائران در زمان اربعین از مرز مهران صورت می‌گیرد. در همین راستا یک ساختمان نیمه‌کاره داشتیم که به هتل تبدیل شد و اکنون به‌عنوان یک مرکز اقامتی در مهران فعالیت دارد.» رئیس دانشگاه آزاد استان ایلام گفت: «در حوزه فعالیت‌های دانش‌بنیان، چهار طرح اقتصادی برای سرای نوآوری مصوب کردیم که طی 3 ماه گذشته مجوز این سرا را دریافت و اکنون در حال تامین اعتباریم. این طرح‌ها عبارت است از طرح شیلاتی واحد ایوان، تکمیل مجموعه بوم‌گردی واحد دره‌شهر، احداث زمین فوتبال رو باز در واحد ایلام و تاسیس مجموعه پرورش قارچ.» ناصری تاکید کرد: «در سایر حوزه‌های آموزشی نیز در طول سال گذشته، 15 رشته جدید به جمع رشته‌هایمان اضافه شده است. در حوزه پژوهشی نیز قراردادهای پژوهشی با ادارات و دستگاه‌ها منعقد کرده و بخش قابل توجهی از کارهای شهرداری‌ها در استان مانند طراحی به دانشگاه سپرده شده است.»
ناصری با بیان اینکه در حوزه آموزش‌های کوتاه‌مدت نیز اکثر آموزش‌های مجموعه استانداری نیز برعهده دانشگاه است، اضافه کرد: «همچنین آموزش سازمان نظام مهندسی در دانشگاه برگزار شده و مجوز مرکز آموزش مهارتی علوم پزشکی از وزارت بهداشت را نیز دریافت کرده و در حال طی مراحل راه‌اندازی آنیم.» رئیس دانشگاه آزاد استان ایلام درخصوص تعداد واحدهای فناور و پژوهش محور توضیح داد: «در حوزه فناوری باید گفت تجهیزات خوبی را در مرکز رشد واحدهای فناور با حمایت معاونت علمی ستاد کل نیروهای مسلح مستقر کرده‌ایم اما تمرکز اصلی‌مان بر واحد ایلام است.» او ادامه داد: «با توجه به تعداد اندک اعضای هیات‌علمی فناور در واحدها و مراکز، در نظر داریم تا با کمک همکاران هیات‌علمی واحد ایلام بتوانیم در ایوان، دهلران و دره‌شهر کارها را جلو ببریم. ما در حال حرکت به این سمتیم تا حوزه فناوری را تقویت کرده و بتوانیم بخش قابل توجهی از کارهای فناورانه استان را با حمایت کارگروه پژوهش و فناوری استان و استانداری جلو ببریم.»
ناصری درخصوص تغییر ماموریت واحدهای این استان براساس آمایش گفت: «کار اصلی‌مان در حوزه آموزشی است اما با توجه به اینکه واحد دره‌شهر به‌عنوان قطب گردشگری کشور محسوب می‌شود، در هیات امنا مصوب شد از فروش یک زمین مازاد در دره‌شهر بتوانیم مجموعه گردشگری و بوم‌گردی آنجا را تکمیل و تجهیز کنیم.» رئیس دانشگاه آزاد استان ایلام در پاسخ به این سوال که سامانه آمایش به شکل ملموس چه تاثیری بر روند فعالیت واحدهای استان شما گذاشته است، توضیح داد: «در استان ایلام عمده رشته‌ها کاملا کاربردی و متناسب با نیاز استان است. در حوزه کمبود معلمان خوشبختانه تعداد زیادی از دانشجویان‌مان در رشته آموزش معلمان، آموزش ابتدایی و علوم تربیتی جذب آموزش و پرورش شدند و این نشان می‌دهد متناسب با نیاز استان فعالیت داشته‌ایم.» ناصری با تاکید بر اینکه در حوزه حقوق نیز بخش قابل توجهی از مجموعه دستگاه قضایی حقوقی استان مانند قاضی، وکلا و موسسات حقوقی اکثرا دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزادند، تاکید کرد: «این نکته نیز نشان می‌دهد توانسته‌ایم در این زمینه نیز متناسب با نیاز استان جلو برویم.»
او درخصوص حوزه نفت و گاز نیز تصریح کرد: «90 درصد از فارغ‌التحصیلان ما در میدان نفتی «چنگوله» که یکی از میادین بزرگ نفتی کشور محسوب می‌شود، فعالیت می‌کنند. این موضوع نیز نشان می‌دهد رشتههای این استان متناسب با نیاز و آمایش استان بوده و در ادامه نیز درصددیم این مسیر را ادامه دهیم.» ناصری با تاکید بر اینکه قطب رشته روانشناسی در غرب کشوریم، توضیح داد: «این رشته، از مقطع کارشناسی و دکتری در این واحد فعال است و همچنین توانسته‌ایم در این حوزه نیاز استان و استان‌های همجوارمان را تامین کنیم. در واقع در حوزه آمایشی نیز می‌توانیم ادعا کنیم بهترین دانشگاه استان محسوب می‌شویم.» رئیس دانشگاه آزاد استان ایلام اظهار کرد: «دانشگاه‌های دولتی و موسسات غیرانتفاعی حمایت وزارت علوم را دارند، اما خوشبختانه ما با توجه به کم‌لطفی‌های وزارت علوم نه تنها خللی در ماموریت ما ایجاد نشده بلکه در بحث آمایش و نیاز استان بهتر از دانشگاه‌های دیگر عمل کرده‌ایم.» ناصری در پاسخ به سوال دیگری مبنی‌بر اینکه پیشنهاد شما جهت بهره‌برداری و تکمیل سامانه چیست؟ توضیح داد: «باید ظرفیت‌های استان‌ها در کنار یکدیگر دیده شده ولی تفاوت در ظرفیت‌ها نیز لحاظ شود.» او اضافه کرد: «در راستای تکمیل این ماموریت باید مکمل یکدیگر باشیم، به‌طور مثال در هر استان کشور دانشگاه آزاد باید به‌عنوان یک قطب انتخاب و مجموعه اقدامات در هر حوزه‌ای، ماموریت دانشگاه در مسائل کلان کشور باشد. مثلا در حوزه پروژه‌های اقتصادی، این موضوع در مسیری که برای دانشگاه در نظر گرفته شده آمده است و دلیل اصلی آن اشراف کامل ریاست دانشگاه به ظرفیت استان‌هاست.»
