ندا اظهری، خبرنگار گروه دانشگاه: شرکت‌های دانش‌بنیان به واسطه بنیه علمی و استعدادهایی که در اختیار دارند، تلاش می‌کنند نیاز کشور را که پیش‌تر یا از واردات محصولات تامین می‌شد یا اینکه هیچ نمونه وارداتی نداشت، تامین کنند. در بیست‌ودومین سالگرد تاسیس پارک علم و فناوری پردیس، هفت شرکت دانش‌بنیان این پارک، برای نخستین بار از 8 محصول جدیدی رونمایی کردند که تاکنون نمونه مشابهی در داخل کشور نداشته‌اند. بعضی از آنها دارای نمونه وارداتی بوده که غالبا با قیمت‌هایی به‌مراتب بالاتر از نمونه داخلی به فروش می‌رسیدند. اما حالا با بومی‌سازی این محصولات در داخل کشور، علاوه‌بر اینکه توانسته‌اند نیازمندی مردم کشور و مصرف‌کنندگان داخلی را برآورده کنند، از خروج قابل توجهی ارز از کشور نیز جلوگیری می‌کنند که درنهایت می‌تواند به نفع کشور تمام شود.
دومین تولیدکننده مواد لازم برای ساخت کامپوزیت‌های نسوز
محمد رسول بختیاری، معاون طراحی و کنترل کیفیت شرکت دانش‌بنیان «رزیتان» در گفت‌وگو با «فرهیختگان» عنوان کرد: «ما دو محصول جدید تولید کرده‌ایم که مدتی است به تجاری‌سازی رسیده و مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از این محصولات، «رزین پودر فنولیک» است که مصارف متعددی دارد. یکی از کاربردهای این رزین، برای ساخت کامپوزیت‌های نسوز مانند آجرهای نسوز است که دماهای بالایی را باید تحمل کنند و در صنایع ذوب‌ریزی یا کوره‌های زباله‌سوز و دودکش‌های حرارتی نیروگاه‌ها استفاده می‌شود.» او در ادامه تاکید کرد این محصول برای نخستین بار است که در داخل کشور تولید می‌شود و نمونه مشابه داخلی نداشته‌ایم و تاکنون از خارج از کشور وارد می‌شد.
بختیاری درباره مزیت رقابتی این محصول عنوان کرد: «اصلی‌ترین مزیت آن، تولید آن در داخل است و اینکه رزین پودر از نظر عملکرد، تفاوتی با محصول مشابه خارجی ندارد. اما مزیتی که محصول داخلی دارد این است که واردات نمونه خارجی معمولا پنج تا شش ماه زمان می‌برد تا به دست مصرف‌کننده داخلی برسد و این زمان طولانی می‌شود؛ به همین دلیل محصول خارجی از نظر کیفی افت می‌کند و دیگر کیفیت محصول اولیه را ندارد. اما زمانی که این رزین را در داخل تولید می‌کنیم، سریع‌تر به دست مصرف‌کننده می‌رسد و از سوی دیگر، مصرف‌کننده دسترسی راحت‌تری به تولیدکننده دارد.»
معاون طراحی و کنترل کیفیت این شرکت دانش‌بنیان بیان کرد: «در حال حاضر تنها چین تولیدکننده این رزین در دنیاست و درواقع، محصولی که ما تولید کرده‌ایم با محصول چینی رقابت می‌کند. قریب یک سال از تولید این محصول رزین می‌گذرد و طی این یک سال عمدتا با یک مصرف‌کننده هماهنگی‌های لازم را انجام داده‌ایم و در حد 50 تا 100 تن تولید کرده‌ایم که این میزان باید گسترش پیدا کند. او ادامه داد که اگر قیمت پایین‌تر این محصول را در مقابل نمونه چینی در نظر بگیریم، می‌توان آن را مزیت دیگری به حساب آورد، بهطوریکه محصول خارجی با قیمت کیلویی 1.8 دلار عرضه می‌شود اما محصول ما با 1.5 دلار به ازای هر کیلو به دست مصرف‌کننده می‌رسد.»
تنها تولیدکننده ماده اصلی‌ترین قطعه کنتورهای گاز در خاورمیانه
بختیاری، معاون طراحی و کنترل کیفیت شرکت دانش‌بنیان «رزیتان» در گفت‌وگو با «فرهیختگان» عنوان کرد: «ما علاووه بر رزین، محصول دیگری هم تولید کرده‌ایم که «پودر باکالیت» نام دارد. این محصول عمدتا از شرکت‌های اروپایی از ایتالیا و بلژیک وارد می‌شد که عمده مصرف این محصول برای ساخت قطعات داخلی کنتورهای گاز در داخل منازل مسکونی استفاده می‌شود. قطعات این کنتورها که از جنس باکالیت ساخته می‌شوند باید در مقابل سایش مقاومت داشته و رسانای جریان الکتریکی باشند تا احیانا جرقه‌ای باعث آتش‌سوزی گاز نشود. قطعه‌ای که در داخل کنتورهای گاز با این پودر ساخته می‌شود، مهم‌ترین قطعه است؛ چراکه دبی ورودی گاز را اندازه‌گیری می‌کند و درواقع، جریان‌سنج محسوب می‌شود.» او افزود: «شرکت ما برای نخستین بار در ایران و خاورمیانه این محصول را تولید کرده است. در سال‌های گذشته، گاهی شرکت‌های اروپایی این مواد را در اختیار کشورهای مصرف‌کننده قرار می‌دادند تا خود شرکت‌های داخلی، قطعه موردنظرشان را تولید کنند اما به دلیل آگاهی از ایجاد وابستگی در شرکت‌ها به این مواد، تلاش می‌کردند به دلیل منافع خود، این وابستگی را حفظ کنند؛ از این رو، گاهی مواد را در اختیار مصرف‌کنندگان نمی‌گذاشتند تا آنها وادار شوند قطعه تمام‌شده را از تولیدکنندگان خریداری کنند. همین امر باعث افزایش قیمت تمام‌شده این محصول و نیز یک‌سری معضلات کمبود کنتور می‌شد. اما با تولید این محصول در داخل، بسیاری از این چالش‌ها هم برطرف شده است.»
بختیاری درباره تفاوت قیمت این محصول در مقایسه با نمونه مشابه خارجی عنوان کرد: «محصول مشابه خارجی در دنیا به ازای هر کیلو چهار دلار به فروش می‌رسد اما ما این محصول داخلی مشابه را حدود دو دلار به دست مصرف‌کننده می‌رسانیم که در مقایسه با نمونه خارجی با حدود 50 درصد کاهش قیمت در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد. محصول «پودر باکالیت» که به تجاری‌سازی هم رسیده در حد توناژ قابلیت تولید دارد و در حال حاضر نیز در شرکت کنتور گاز همدان مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
«دکتر نکست»؛ پزشک آنلاین شما مجهز به هوش مصنوعی
سعید طاهری، مدیرعامل و بنیانگذار شرکت «مداوا گستران ارکید» در گفت‌وگوی اختصاصی با «فرهیختگان» درباره محصول جدید این شرکت گفت: «شرکت ما از چهار سال پیش تاسیس و شروع به کار کرده است. محور اصلی تمرکز شرکت روی موضوع سلامت دیجیتال با تمرکز ویژه بر پرونده الکترونیک سلامت و داده‌های سلامت بوده است. ما زیرساخت پرونده الکترونیک و نسخه الکترونیک را در اختیار داریم که با کمک آن موفق به راه‌اندازی سامانه ویزیت آنلاین دکتر نکست شدیم. تا امروز بیش از 18 هزار پزشک فعال روی پلتفرم داریم. این تعداد پزشک در سه سال گذشته بیش از 50 میلیون بیمار را ویزیت کرده‌اند که این 50 میلیون ویزیت متعلق به 12 میلیون ایرانی است. به عبارتی ما ادعا می‌کنیم که برای 12 میلیون ایرانی پرونده الکترونیک داریم.»
او ادامه داد: «تکنولوژی‌های مختلف هوش مصنوعی روی این 50 میلیون داده، تعبیه شده و ما امروز پزشکی را داریم که می‌تواند در قالب هوش مصنوعی با بیمار شروع به گفت‌وگو و سوال و جواب کند و برمبنای علائمی که بیمار اظهار می‌کند و سوالاتی که از سوی پزشک مطرح می‌شود، می‌توانیم به تشخیص بیماری رسیده و برمبنای تشخیص‌های احتمالی، بیمار را به پزشک مناسب ارجاع دهیم و درواقع، نزدیک‌ترین پزشکی که سریع‌ترین نوبت را با تخصص خاصی که نیاز است، در اختیار بیمار دهد، به او معرفی می‌کنیم؛ و بیمار می‌تواند در قالب نوبت‌گیری و ویزیت مجازی سرویس مدنظر خود را دریافت کند.»
مدیر شرکت دانش‌بنیان و بنیانگذار دکتر نکست در تشریح عملکرد این سامانه عنوان کرد: «این دستیار هوشمند در سمت پزشک کمک می‌کند که پزشک بدون سردرگم شدن میان هزاران بیماری، روی تشخیص‌های احتمالی متمرکز شده و خدمات تشخیصی مورد نظر خود را برمبنای احتمالات موجود، ارائه کند که همین فرآیند به نوعی منجر به کاهش هزینه‌های درمان و هزینه‌های نظام اجرا و پزشک خانواده خواهد شد.» او تفاوت این سامانه هوشمند را در مقایسه با سایر نرم‌افزارهای پزشک آنلاین این گونه بیان کرد: «یک نکته اصلی اینکه ما نوبت‌دهی یا ویزیت آنلاین نیستیم بلکه زیرساخت پرونده الکترونیک و نسخه الکترونیک هستیم که در کشور تعداد کمی شرکت‌ها در بخش خصوصی در این حوزه فعالند. ما تقریبا در میان شرکت‌های خصوصی فعال در این حوزه پیشگام محسوب می‌شویم. علاوه‌بر این، ادعای اصلی ما موضوع بحث داده و هوش مصنوعی است نه نوبت‌گیری و ویزیت آنلاین. در‌حالی‌که نوبت‌گیری و ویزیت آنلاین به‌عنوان یک محصول جانبی برای افزایش دسترسی بیمار طراحی شده است. این در حالی است که جنبه رقابتی سامانه‌ای که ما طراحی کرده‌ایم، دیتابیس و زیرساخت پرونده الکترونیکی است که در اختیار داریم و به‌نوعی آنچه که هوش مصنوعی روی این داده‌ها سوار می‌کند و به واسطه آن می‌تواند منجر به افزایش بهره‌وری نظام سلامت کشور شود، جزء مزیت‌های سامانه دکتر نکست است.»
تولید گاز SF6 برای جراحی‌های شبکیه چشم در کشور
مهدی هادیان‌پور، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «آیسان طب» با مشارکت همکاران خود موفق به تولید یک گاز کاربردی برای ایجاد تامپوناد یا اثر فشاری روی لایه‌های شبکیه شده است. این گاز در بیمارانی که جراحی شبکیه انجام می‌دهند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. حوزه فعالیت این شرکت در زمینه تحقیق، تولید و طراحی تجهیزات چشم‌پزشکی است که یکی از این محصولات گاز SF6 یا سولفور هگزا فلوراید است که برای اولین بار در کشور رونمایی می‌شود. این محصول با کیفیت معادل نمونه اروپایی می‌تواند نیاز کامل کشور را رفع کرده و نیم میلیون یورو در سال صرفه‌جویی ارزی به دنبال دارد. این گاز در بیماران مبتلا به دیابت، تروما و... کاربرد دارد. 9 لایه سنسوری از لایه عصبی چشم (شبکیه) جدا می‌شود و در‌صورتی‌که این لایه‌ها تحت عمل جراحی به نام «ویترکتومی» به شبکیه چشم چسبانده نشود، شخص نابینا می‌شود و دید خود را از دست خواهد داد. شبکیه لایه‌ای از سلول‌های عصبی در پشت چشم است.
مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان عنوان کرد: «در عمل جراحی ویترکتومی لایه‌های شبکیه چشم چسبانده می‌شوند و بعد از فرآیند لیرز، برای کاهش تامپوناد یا اثر فشاری ثانویه در داخل چشم، از گاز SF6 استفاده می‌شود. بعد از اتمام عمل چشم، این گاز تزریق می‌شود و به مدت 20 روز در داخل چشم باقی مانده و بعد از آن از چشم خارج می‌شود. نمونه‌های خارجی این محصول نیز موجود است و نمونه فرانسوی 15 میلی‌لیتری این گاز، 38 یورو قیمت دارد اما نمونه داخلی به ازای 800 میلی‌لیتر، 600 هزار تومان قیمت‌گذاری شده است. همچنین از دیگر مزیت‌های این محصول این است که کیفیت نمونه داخلی آن با نمونه‌های خارجی برابری می‌کند.» به گفته هادیان‌پور، نیاز سالانه کشور به این گاز 4 تا 5 هزار کپسول 80 سی‌سی است و هر بیمار حدود 5 میلی‌لیتر از این گاز نیاز دارد. براین اساس، سالانه حدود 75 هزار بیمار نیازمند دریافت این گاز هستند.
رفع ایراد امگا3 موجود در بازار با محصول وطنی
محمدکریم رضایی، مدیر تحقیق و توسعه شرکت «سانا فارمد» در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره جدیدترین محصولی که تولید و روانه بازار کرده‌اند، گفت: «ما محصولی تحت عنوان «اسمارت امگا» (Smart Omega) را برای نخستین بار در کشور تولید کرده‌ایم که درواقع اولین محصول «انتریک کوتد» از روغن ماهی است. اصلی‌ترین مشکل مصرف روغن ماهی یا امگا3 که باعث قطع شدن مصرف آن توسط مصرف‌کننده‌ها می‌شد، استشمام بوی بسیار بد ماهی بعد از خوردن این فرآورده است. از آنجایی که فرآورده امگا3 از ماهی گرفته می‌شود، بعد از بلعیده شدن، در معده باز شده و بوی بد ماهی به حفره دهانی برمی‌گردد و بیمار بوی بد ماهی را استشمام می‌کند و چیزی شبیه مسمومیت با ماهی به فرد دست می‌دهد.» او عنوان کرد: «در فرآورده «انتریک کوتد» اسمارت امگا، این مشکل با کمک روکش مقاوم به اسید معده رفع شده و به عبارتی این محصول، اولین فرآورده مقاوم به اسید معده از امگا۳ است؛ به این صورت که محصول در داخل معده دست‌نخورده باقی می‌ماند و بعد از عبور از معده، در روده باز می‌شود. بنابراین به دلیل باز نشدن فرآورده در معده، بازگشت بخارات به دهان را نخواهد داشت و بیمار، دیگر از حس بوی بد ماهی بعد از مصرف امگا اسمارت آزرده نخواهد شد. البته این فرآیند تا حدی روی جذب مواد در روده اثرگذار است بهطوریکه درصدی از اسیدهای چرب روغن ماهی توسط اسید معده تخریب می‌شوند که درواقع این تکنولوژی و انتقال آن به روده و باز شدن کپسول‌ها در روده، از آسیب زدن اسید معده هم محافظت می‌شود؛ بنابراین درصد بیشتری از امگا۳ به روده می‌رسد و بالطبع، درصد بیشتری هم جذب خواهد شد.»
مدیر این شرکت دانش‌بنیان درباره تفاوت اسمارت امگا با فناوری لیپوزومال عنوان کرد: «این یک تکنولوژی کاملا متفاوت نسبت به لیپوزومال است بهطوریکه فرآورده لیپوزومال دوباره در معده باز می‌شود و تنها روی جذب این محصول کمک‌کننده خواهد بود. اما این تکنولوژی اصلی‌ترین ایراد روغن ماهی امگا۳ را رفع کرده بهطوریکه به‌طور مستقیم وارد روده خواهد شد و در معده دست نخورده باقی می‌ماند و سپس وارد روده می‌شود و در داخل روده، پوشش خود را از دست خواهد داد و محتویات خود را آزاد می‌کند. این شباهت زیادی با محصول ژلوفن دارد.» رضایی اظهار کرد: «این کپسول ژلاتینی نرم، نمونه داخلی نداشته و برای اولین بار در ایران تولید شده است. با توجه به اینکه این محصول توسعه‌یافته تنها یک نمونه مشابه آلمانی و یک نمونه مشابه آمریکایی دارد، ما سومین تولیدکننده چنین فرآورده دارویی در دنیا محسوب می‌شویم. نمونه وارداتی این فرآورده در داخل کشور وجود ندارد و تنها شکل‌های معمول این فرآورده با عارضه شایعی که عرض کردم، در بازار داخل وجود داشت. به دنبال استقبالی که از این محصول شد، فروش اسمارت امگاهای تولید ما، نسبت به سال گذشته بیش از 15 برابر شده است.»
تراشه‌های جداساز اسپرم برای درمان ناباروری
یک شرکت دانش‌بنیان به دانش ساخت تراشه جداساز اسپرم با هدف درمان ناباروری مردان دست پیدا کرده است. مجید حسینی، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «این تراشه با تابش گاما استریل شده و آزمون‌هایی را با موفقیت پشت‌سر گذاشته است. در روش‌های قبلی جداسازی اسپرم، از روش‌هایی مانند سانتریفیوژ و گرادیانت استفاده می‌شد که احتمال آسیب رسیدن به DNA اسپرم‌ها در این روش‌ها وجود داشت که باعث نازایی بیشتر می‌شد؛ از این رو محققان این شرکت تلاش کردند روش جایگزینی را برای رفع این مشکل طراحی کنند تا مشکلات قبلی را بهبود بخشد. عملکرد این تراشه به‌گونه‌ای است که اسپرم‌های سالم را از لحاظ حرکت، سرعت و کیفیت جداسازی و در داخل فیلتری جمع‌آوری می‌کند. این کار، این امکان را به جنین‌شناسان می‌دهد تا اسپرم‌های سالم را برداشت کرده و با تخمک لقاح دهند. این تراشه تا 50 درصد در درمان ناباروری موثر است و تاکنون در 15 مرکز درمان ناباروری از این ابزار استفاده شده است.» به گفته او، در این تراشه با استفاده از فناوری ریزفلوئیدیک یا حرکت ریزسیالات، سالم‌ترین و باکیفیت‌ترین اسپرم‌ها به سمت بالا شناور و در محفظه‌ای جمع می‌شوند تا جنین‌شناس، آن نمونه را در روش‌های IVF، IUI یا روش‌های دیگر لقاح خارج رحمی، به تخمک اضافه کند تا فرآیند لقاح انجام شود. تا پیش از تولید این ابزار پزشکی در داخل، به صورت وارداتی در کشور وجود داشت که نمونه بومی آن نسبت به نمونه وارداتی با یک‌هجدهم قیمت نمونه خارجی عرضه می‌شود. در حال حاضر ما سالانه قابلیت تولید 100 هزار تراشه را داریم که در صورت تقاضای مراکز، امکان تولید سالانه تا یک میلیون قطعه از این تراشه را در این شرکت خواهیم داشت.» حسینی درباره فعالیت‌های این شرکت عنوان کرد: «تولید انکوباتور CO2 با نرم‌افزار پایش و کنترل از راه دور، نرم‌افزار مدیریت ایستگاه پرستاری، انواع نیدل (سرسوزن) و محیط کشت بخش‌های تخصصی IVF و ژنتیک، هیتربلاک و دستگاه استریل UV از دیگر محصولات این شرکت به شمار می‌روند.»
تولید نخستین مشابه «الکترولاکت» فرانسوی در داخل
سعید همتی، مسئول فنی شرکت دانش‌بنیان «زیست تخمیر» به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده بازار پروبیوتیک انسانی ایران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «محصول جدیدی که ما تولید و تجاری‌سازی کرده‌ایم، فرآورده الکترولاکت است که برای تولید آن، باکتری‌های «باسیلوس کلاوزی» را در فرم اسپور یا همان ویال مایع خوراکی فرموله کردیم. درواقع، از آنجایی که محصولات پروبیوتیک معمولا پایه روغنی دارند، اسپور کردن و وارد کردن این محصولات به پایه آبی کار بسیار دشواری است.»
او تاکید کرد: «در فرآیند تولید این محصول، از محصول شرکت «سانوفی» فرانسه الگوبرداری شده است که به‌عنوان برترین شرکت تولیدکننده پروبیوتیک در دنیا شناخته می‌شود. از ویژگی‌های محصولی که ما تولید کرده‌ایم، این است که این پروبیوتیک اسپور از محیط اسیدی معده عبور کرده و در محیط روده اثر می‌کند و نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم است. این پروبیوتیک همچنین در درمان اسهال‌های حاد و عفونی استفاده شده و همزمان با آنتی‌بیوتیک‌ها و نیز در کنار آنتی‌بیوتیک‌هایی که مصرف آنها باعث ایجاد عوارض گوارشی خواهند شد، قابلیت مصرف دارد.»
همتی درباره وجود نمونه مشابه خارجی این محصول در داخل کشور گفت: «این محصول هیچ نمونه داخلی و حتی نمونه وارداتی در داخل کشور نداشته و به عبارتی، محصول از ایده تا اجرا توسط همکاران ما در داخل شرکت انجام شده و آن را وارد بازار کرده‌ایم. همچنین از نسل پروبیوتیک‌هایی که چنین ویژگی‌های مشابهی داشته باشند، داروی مشابهی در داخل کشور وجود ندارد.»
او با اشاره به مزیت محصول داخلی این شرکت دانش‌بنیان در مقایسه با نمونه فرانسوی به «فرهیختگان» گفت: «ما با تولید این محصول در داخل کشور توانسته‌ایم با یک هفتم قیمت محصولات خارجی، این محصول را تولید و به بازار عرضه کنیم و از نظر کیفیت هم مشابه هم عمل می‌کند. الکترولاکت از جمله محصولاتی است که مدتی از تجاری‌سازی آن می‌گذرد و در بازار دارویی عرضه شده و حتی مصرف‌کنندگان می‌توانند آن را از داروخانه‌ها خریداری کنند.»
