زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: از سال گذشته دفترچه انتخاب رشته داوطلبان تغییر جدی کرده است که مهم‌ترین آن را باید گنجاندن رشته‌هایی دانست که پذیرش دانشجو در آنها حکم بورسیه شدن را خواهد داشت. بورس «دانش» و بورس «صنعت» همان دو بورسی هستند که با پذیرش دانشجو در رشته‌های خاص شرایط متفاوتی را در طول تحصیل برای آنها رقم می‌زنند؛ چراکه ورود به دانشگاه‌ها از طریق این دو بورس، باعث می‌شود تا دانشجو بتواند به اصطلاح با یک تیر دو نشان بزند؛ هم تحصیل کند و هم به ازای درسی که می‌خواند حقوق بگیرد. اتفاقی که البته یک مزیت دیگری که می‌توان برای آن نام برد را باید بیمه شدن آینده شغلی فارغ‌التحصیلان دانست. به‌ویژه در بورس صنعت اگر دانشجویی بتواند در طول تحصیل پویایی خود را حفظ کند، قطعا به‌عنوان یکی از گزینه‌های اصلی برای جذب از سوی همان صنعت قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر پذیرش دانشجو در چنین رشته‌هایی، باعث خواهد شد تا صنایع هم بتوانند مدت زمان کافی برای ارائه مهارت‌های مورد نیازشان را به این دانشجویان داشته باشند. فرصتی که خروجی آن داشتن نیروی انسانی خواهد بود که در کنار داشتن علم روز در رشته مورد نظر، مهارت‌های فنی و عملی را فراگرفته و دیگر از آن به‌عنوان نیروی صفر کیلومتر یاد نمی‌شود. البته نمی‌توان این مساله را هم نادیده گرفت که قطعا اثرات چنین بورس‌هایی در بلندمدت نصیب بخش‌های مختلف کشور خواهد شد. براساس آمار منتشرشده برای سال تحصیلی جدید قرار است 172 نفر در بورس صنعت توسط دستگاه‌های مختلف و هزار و 119 نفر نیز در بورس دانش جذب شوند و در این گزارشی نگاهی جزئی‌تر به هرکدام از این بورس‌ها داشته‌ایم. البته خبر خوب برای دانشجویان بورس دانش امسال افزایش میزان پرداختی‌هاست. طبیعتا داشتن مستمری ماهانه ولو اندک می‌تواند در کنار ایجاد ‌انگیزه، شرایط را برای تحصیل با دغدغه کمتر هم فراهم کند. مبلغی که برای مشمولان رشته‌ها در بورس دانش قرار است از اولین ترم تحصیلی‌شان در سال جاری ماهانه 7 میلیون تومان باشد و پرداختی مستمری به آنها تا پایان مقطع تحصیلی (حداکثر 8 نیمسال) ادامه خواهد داشت و البته این میزان نیز هر سال با توجه به رشد تورم، تغییر خواهد کرد. از سوی دیگر مشمولان این بورس در اولویت برخورداری از بورس در مقاطع تحصیلی بالاتر هم قرار خواهند گرفت. این را هم نباید فراموش کرد که پرداخت مستمری به این دانشجویان در سال گذشته 5 میلیون تومان بود که امسال با رشد 40 درصدی همراه بوده است؛ هرچند طبیعتا با توجه به شرایط اقتصادی نمی‌توان این رقم را چندان بالا در نظر گرفت اما با در نظر گرفتن ظرفیت این بورس، باید عنوان کرد دولت باید ماهانه 7 میلیارد و 833 میلیون تومان هزینه بپردازد. نکته مهم دیگر برای دانشجویان اینکه می‌توانند با مراجعه به سامانه یکپارچه بورس به نشانی https://sib. saorg. ir/portal/home  اطلاعات بیشتری را درباره نحوه ثبت‌نام و جزئیات هرکدام از بورس‌های تحصیلی پیدا کنند. 

کدام رشته‌ها مشمول بورس دانش می‌شوند؟

در گروه علوم انسانی پذیرش تنها در رشته‌های اقتصاد، باستان شناسی، تاریخ، تاریخ تمدن ملل اسلامی، جامعه شناسی، روابط‌عمومی، زبان و ادبیات فارسی، علوم ارتباطات اجتماعی، علوم تربیتی، علوم سیاسی، فلسفه و فلسفه و کلام اسلامی و مطالعات خانواده صورت می‌گیرد. در گروه علوم ریاضی نیز رشته‌های آمار، چند رسانه‌ای، ریاضیات و کاربردها، شیمی کاربردی، شیمی محض، علوم و مهندسی آب، فیزیک، مهندسی اقتصاد کشاورزی، مهندسی دریا، مهندسی دریانوردی، مهندسی معدن و مهندسی نساجی اقدام به پذیرش دانشجو خواهند کرد. در گروه علوم تجربی رشته‌های مشمول این بورس شامل زمین‌شناسی، زیست‌شناسی جانوری، زیست‌شناسی گیاهی، شیمی کاربردی، شیمی محض، مهندسی اقتصاد کشاورزی است. در گروه هنر دانشجویان می‌توانند در رشته‌های ادبیات نمایشی، باستان شناسی، سینما، صنایع‌دستی، طراحی پارچه، فرش، مرمت آثار تاریخی، مرمت بناهای تاریخی و هنر اسلامی تحصیل کرده و همزمان حقوق دریافت کنند. درنهایت نیز رشته‌های زبان چینی، روسی و زبان و ادبیات اسپانیایی در گروه زبان خارجی به این بورس اختصاص پیدا کرده‌اند. 

34 درصد  بورس دانش به فنی و مهندسی‌ها رسید

بورس دانش را باید جزء معدود بورس‌هایی قلمداد کرد که در 5 گروه آزمایشی و ویژه برخی از رشته‌ها برگزار می‌شود. اما در این میان بررسی تفکیکی گروه‌ها هم اطلاعات قابل توجهی را نشان می‌دهد به‌طوری‌که گروه علوم ریاضی 385 نفر معادل 34 درصد از کل ظرفیت این بورس را به خود اختصاص داده است. جالب اینجاست که سال گذشته بیشترین میزان بورس به علوم انسانی‌ها با سهم 38 درصد اختصاص یافته بود. بعد از ریاضی، این علوم انسانی‌ها هستند که در سال تحصیلی جدید 306 نفر یا 27 درصد از کل ظرفیت را پوشش می‌دهند. علوم تجربی‌ها هم با سهم 20 درصدی و پذیرش 228 نفری در رتبه سوم قرار گرفته‌اند. این گروه سال گذشته از کل ظرفیت اختصاص یافته، 21 درصد را در اختیار داشت. سهم رشته‌های هنر هم 125 نفر یا به عبارت دیگر 11 درصد خواهد بود، سهمی که به نسبت سال گذشته با رشد 5 درصدی همراه بوده است. بعد از آن هم باید زبان‌های خارجی را با 70 نفر و معادل 6 درصد نام برد و درنهایت هم 5 نفر در رشته اقتصاد جذب می‌شوند که از آن تحت عنوان چندگروهی یاد شده است. 

15 درصد بورس دانشی‌ها دانشگاه تهرانی هستند

اگر بخواهیم دانشگاه‌ها را از لحاظ ظرفیت پذیرش مورد بررسی قرار دهیم، دانشگاه تهران با سهم کلی 169 نفری در این زمینه در جایگاه اول قرار دارد به‌طوری‌که 15 درصد کل ظرفیت‌ها به این دانشگاه رسیده است؛ هرچند که این میزان در سال گذشته 21 درصد تعیین شده بود. بعد از آن دانشگاه شهید بهشتی قرار دارد که می‌تواند 101 دانشجو و معادل 9 درصد از کل ظرفیت‌ها را در اختیار داشته باشد. سومین پله این بخش به دانشگاه غیرتهرانی یعنی اصفهان می‌رسد. دانشگاهی که با پذیرش 86 نفر سهم 8 درصدی را برعهده خواهد داشت. دو دانشگاه شیراز و صنعتی اصفهان به صورت مجزا می‌توانند 56 نفر را جذب کنند که به عبارت بهتر درمجموع 10 درصد از کل ظرفیت‌ها هم به این دو دانشگاه غیرتهرانی رسیده است. سهم دانشگاه تک‌جنسیتی کشور هم فقط 45 دانشجو بود، یعنی سهم دانشگاه الزهرا(س) فقط 4 درصد از کل ظرفیت بوده است. 

سهم 15 درصدی دانشگاه‌های صنعتی در بورس دانش

سهم کل دانشگاه‌های صنعتی کشور از بورس دانش معادل سهم دانشگاه تهران است، یعنی سهم 7 دانشگاه صنعتی شریف، امیرکبیر، خواجه نصیرالدین طوسی، صنعتی اصفهان، علم و صنعت و صنعتی نوشیروانی بابل درمجموع 168 دانشجو خواهد بود که این مساله نشان می‌دهد امسال تمرکز اصلی بورس دانش به دانشگاه‌های غیرصنعتی متمرکز شده است. در این میان سهم دانشگاه‌های هنری کشور شامل هنر ایران، هنر اسلامی تبریز، اصفهان و باهنرکرمان نیز 93 دانشجو بوده که معادل 8 درصد از کل ظرفیت خواهد شد. در مقابل سهم دانشگاه‌های جامع کشور نیز 78 درصد بوده است. این مساله نشان می‌دهد تمرکز اصلی در توزیع ظرفیت‌های مرتبط به بورس دانش، به دانشگاه‌های جامع اختصاص پیدا کرده، البته نمی‌توان این مساله را هم نادیده گرفت که به‌طور مثال در دانشگاه‌های هنر، امکان تخصیص بالای ظرفیت به دلایل مختلف ازجمله محدود بودن رشته‌ها وجود ندارد. از طرف دیگر دانشگاه‌های صنعتی نیز با توجه به وجود بورس صنعت، طبیعتا شرایط متفاوت‌تری را نسبت به دانشگاه‌های جامع خواهند داشت. 

بیشترین ظرفیت پذیرش برای ریاضی و فیزیک 

بررسی رشته‌ها نشان می‌دهد ۳۸ درصد از کل ظرفیت این بورس به علوم‌ پایه رسیده است، اتفاقی که هر چند می‌توان آن را مثبت ارزیابی کرد؛ اما طبیعتا با توجه به شرایط کلی این حوزه نمی‌توان انتظار تاثیر چندانی را هم داشت. امسال قرار است درمجموع دانشجویان مشمول بورس دانش در 40 رشته مختلف پذیرش شوند، رشته‌هایی که ظرفیت برخی از آنها بیش از دیگر رشته‌ها خواهد بود. در این میان ریاضیات و کاربردها با ظرفیت 104 توانسته 9 درصد از کل ظرفیت‌ها را به خود اختصاص دهد. بعد از آن رشته فیزیک با 101 ظرفیت در رتبه دوم قرار دارد. جالب اینجاست که این دو رشته در بورس دانش سال گذشته نیز بیشترین ظرفیت را داشتند. زبان و ادبیات فارسی با 80 نفر در رتبه سوم قرار می‌گیرد و از مجموع کل ظرفیت 7 درصد از دانشجویان در این رشته پذیرش خواهند شد. شیمی کاربردی هم با سهم 66 نفری و شیمی محض با سهم 59 نفری رتبه‌های چهارم تا پنجم هستند. البته رشته‌هایی مانند زیست‌شناسی جانوری با ظرفیت کل 53 نفری و زیست‌شناسی گیاهی با ظرفیت 36 نفری را هم باید به نوعی جزء پرظرفیت‌ترین‌ها لحاظ کرد. اگر بخواهیم ظرفیت بورس امسال را از لحاظ جنسیت پذیرش دانشجو هم مورد ارزیابی قرار دهیم، باید عنوان کرد از کل ظرفیت، 4 درصد از آنها رشته‌هایی هستند که تنها پذیرش دانشجوی دختر را خواهند داشت و در مقابل نیز 20 ظرفیت که معادل 2 درصد می‌شود را هم به پذیرش صرفا دانشجوی پسر اختصاص داده‌اند و در هزار و 49 ظرفیت دیگر، هم دانشجوی دختر و هم دانشجوی پسر امکان شرکت را خواهند داشت. این مساله نشان‌دهنده این مساله است که بخش عمده از ظرفیت‌های تعیین شده، فارغ از نگاه‌های جنسیتی بوده و دانشجویان امکان حضور در آنها را خواهند داشت.