طاهره حسنلو، خبرنگار: وقتی یک اثر نمایشی طنز با ادعاهایی فراتر از خنداندن مخاطب وارد عرصه تصویر می‌شود دیگر نمی‌توان او را از بوته نقد برکنار کرد و صرفا در چهارچوب موفقیت در خنداندن یا نخنداندن تماشاگر به آن نگاه کرد. مسعود فراستی معتقد است آثار هنری کم‌ادعا را باید به دیده تسامح نگریست؛ اما وقتی اثری ادعاهای بزرگ دارد باید آن را موشکافانه و دقیق نقد کرد. «جوکر» رئالیتی‌شوی احسان علیخانی از فصل اول خود مدعی بود قصد دارد در فضای تلخ اتفاقات اجتماعی و فشارهای اقتصادی لحظاتی مخاطب را از روزمرگی‌ها دور کند. اما به‌مرور و با شروع فصل دوم این مجموعه و واردکردن شوخی‌هایی که مستقیما وضعیت اقتصادی یا سیاسی را نقد می‌کرد (شبیه‌سازی شخصیت‌ها به دلار، سکه و ریال و نقد عدم ثبات نرخ ارز در «جوکر 2» آقایان و نمایش وارونه‌ ویزا گرفتن مسافران خارجی برای ورود به ایران در نقد سیاست‌های فرهنگی در جوکر 2 بانوان) نشان داد قصد دارد پا به عرصه جدی‌تری بگذارد. یکی دیگر از ادعاهایی که جوکر از نیمه‌های فصل اول آن را مطرح کرد و سپس با تمهیداتی آن را به مطالبه مخاطبان خود نسبت داد ایجاد فضا برای حضور بانوان در یک رئالیتی‌شوی طنز برای اولین‌بار بود. اتفاقی که بالاخره در فصل دوم افتاد. البته حضور بانوان در سایر رئالیتی‌شوها مانند ناتو، پدرخوانده، شام ایرانی، شب‌های مافیا و... امری پذیرفته‌شده و قدیمی‌تر بود؛ اما نقطه تمایز جوکر با سایر کارها محوریت طنز و مکلف بودن شرکت‌کنندگان به خنداندن یکدیگر با استفاده از همه امکانات موجود در صحنه بود. در نوبت حضور شرکت‌کنندگان مرد نیز نقدهایی نسبت به نحوه خنداندن یکدیگر مانند استفاده از رقص و حرکات موزون، تغییر لباس‌های خارج از عرف، استفاده از الفاظ رکیک و شوخی‌های جنسی و مسائلی ازاین‌قبیل مطرح بود که پرسش‌هایی را برای نحوه ظاهرشدن بانوان در این فضا مطرح می‌کرد. آیا هنرمندان زن نیز می‌توانستند برای خنداندن یکدیگر و از همه مهم‌تر مخاطب از این روش‌ها استفاده کنند؟ تصویر حضور بانوان در جوکر هنوز برای بسیاری از منتقدان سختگیر با مخالفت‌های ازپیش‌تعیین‌شده نیز مبهم بود. با پخش اولین قسمت از سری جدید یکی از اصلی‌ترین محورهایی که سازنده برنامه و هنرمندان زن حاضر در آن به‌صورت مداوم سعی در تکرار و برجسته‌سازی آن داشتند، شکسته‌شدن سد حضور بانوان در برنامه بود. به‌این‌ترتیب که در بخش‌های مختلف با دیالوگ‌های پرتعداد از قبیل «اتفاقی نو و مبارک که ذوقش رو داریم که اون هم حضور بانوانه»، «من اولین زنی هستم که تونستم وارد جوکر بشم»، «اولین خانمی که کارت زرد جوکر رو گرفت»، «اولین اجرای جوکر تایم خانم»، «بدون خانم‌ها که جوکر فایده نداشت» و دیالوگ‌هایی در تقابل با شرکت‌کنندگان مرد مثل «قبول کنیم خانم‌ها از آقایون بامزه‌ترن»، «چرا به آقایون ارفاق می‌کردید؟» و... مواجه بودیم. ادعای یک خط‌شکنی در تولید برنامه‌ای کاملا زنانه که در ابتداییات نیز خلاف مدعای خود ظاهر شده بود. اولین نکته حضور احسان علیخانی به‌عنوان گرداننده بازی است. گرچه پیش‌ازاین نیز انتقادهای زیادی به نوع اجرای او در مقایسه با سیامک انصاری (گرداننده فصل اول) شده است این بار فرصت مناسبی بود که با حضور یکی از هنرمندان زن پیشکسوت به‌عنوان گرداننده‌ بازی هم ظرافت‌های مواجهه با بانوان رعایت شود و هم فضای صمیمانه‌تری را شاهد باشیم. ژاله صامتی نیز در همین قسمت اشاره می‌کند در ابتدا قرار بوده به‌عنوان گرداننده در مسابقه حضور داشته باشد اما بعدا این تصمیم ملغی شده است. جدا از برخورد‌های گهگاه غیرمتعارف علیخانی، او در بعضی موارد کنایه‌هایی در تایید کلیشه‌های تولیدشده در جامعه علیه زنان می‌زند که قابل‌توجیه نیست. کنایه به پرحرف و پرصدا بودن بانوان بعد از زدن زنگ شروع مسابقه با دیالوگ «وای چه آرامشی حاکم شد» یا «10 ثانیه اجازه می‌دید حرف بزنم؟» و کنایه به کلیشه جاافتاده درباره غیبت‌گو بودن زنان با دیالوگ «بذارید برم بعد پشت سرم حرف بزنید» برخی از مصادیق بازتولید این کلیشه‌ها هستند. در موردی دیگر نرگس محمدی به‌عنوان بازیگری که از سال 83 در عرصه سینما و تلویزیون مشغول است توسط علیخانی بارها و بارها به‌واسطه ازدواج با یکی از تهیه‌کنندگان سینما و تلویزیون، «خانم آقای اوجی» خطاب می‌شود. این زدودن هویت مستقل از بازیگر زن تا جایی پیش می‌رود که مسلما با هماهنگی قبلی برای روایت یک لطیفه بسیار ساده و ابتدایی، محمدی طی تماسی تلفنی با همسرش از او کمک می‌خواهد که تعجب سایر شرکت‌کنندگان را در پی دارد. برخوردهای تحقیرآمیز با این بازیگر و کم‌هوش جلوه‌دادن او در فهم قوانین مسابقه نیز از جمله رفتارهای غیرقابل‌قبول و نشان‌دهنده نگاه از بالابه‌پایین گرداننده به شرکت‌کنندگان است. در بخش‌های دیگر با وجود تاکید سازندگان بر توانمند بودن بازیگران زن در حوزه طنز، باز هم شاهد حضور آقایان هستیم که در فواصل مختلف برای خنداندن شرکت‌کنندگان وارد می‌شوند. تا جایی که ژاله صامتی در «جوکر تایم» خود عملا نقش موثری ندارد و کار را به دو پیشکسوت مرد می‌سپارد. آیا ممکن نبود برای این موضوع نیز حداقل از توانمندی بازیگران پیشکسوت زن مانند مریم امیر جلالی، گوهر خیراندیش، مرجانه گلچین و هنرمندانی از این قبیل که در بعضی آثار خود به مراتب طنازتر از بازیگران مرد ظاهر شدند استفاده کرد؟ توانمندی‌ای که با انتقادات مداوم گرداننده مبنی‌بر جدی‌نگرفتن مسابقه و عدم فهم قوانین و چشم‌پوشی‌های بی‌سابقه نسبت به دوره‌های پیشین بیش از اینکه اثبات شود، زیر سوال می‌رود. البته جوکر 2 سری بانوان با همه ایراداتش به دلیل شوخی‌های مناسب و کمتر دور شدن از چهارچوب اخلاق و ادب نسبت به نسخه مردانه خود که حتی با وجود شوخی‌های رکیک و حرکات شرم‌آور نتوانست موفقیت سری اول را در خنداندن مخاطب کسب کند، جلوتر است. همچنین موجی که علیه این مجموعه توسط طیفی خاص راه افتاده با توجه به مصادیق اشاره شده نشان از عدم شناخت منتقدان از فضای تولیدات شبکه نمایش خانگی دارد و اگر این طیف از منتقدان به دنبال نقد وضعیت اسفناک این تولیدات در زمینه حمله به مفاهیم اخلاقی و اشاعه معناهای ضد فرهنگ ایرانی-اسلامی هستند باید خیلی زودتر از اینها و بر سر سایر مصادیق فاجعه‌آمیز این بسیج همگانی را تشکیل می‌دادند. رفتاری سلیقه‌ای که گمانه‌زنی‌ها برای سنگ‌اندازی بر سر راه مجری سابق صداوسیما در برنامه‌سازی از سمت هواداران مدیران فعلی آن را تقویت می‌‌کند.