زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز: بالاخره روز گذشته، پرونده رای اعتماد بهارستانی‌ها به وزرا بسته شد و همه وزرای پیشنهادی راهی پاستور شدند. حالا دولت چهاردهم رسما کار خود را آغاز کرد. در جلسه روز گذشته بهارستان اما رئیس‌جمهور، پیش از شروع فرآیند رای اعتماد، چندباری با صراحت و تاکیدی بیش از گذشته اشاره کرد کابینه را با تایید رهبر انقلاب چیده است. صحبت‌هایی که انتقادهایی به همراه داشت و برخی این اظهارات را هزینه کردن از رهبری دانستند. با این وجود سوالی که در این رابطه وجود دارد این است که درحالیکه احتمال می‌رفت بیشتر گزینه‌های دولت رای اعتماد بیاورند، تاکید روی این موضوع که کابینه با نظر رهبر انقلاب چیده شده، ضرورتی داشت؟
در امور اجرایی و دولتی دخالت نمی‌کنم
تلاش دولت‌ها برای تاکید بر اینکه وزرای پیشنهادی را با نظر رهبر انقلاب تعیین کردند، تازگی ندارد. سه سال پیش همین روزها بود که کابینه دولت سیزدهم برای رای اعتماد در مجلس به بهارستان آمد. رئیس مجلس، محمدباقر قالیباف نیز در بهارستان به نقل از رهبر انقلاب گفت، رهبری تاکید کردند: «جز در وظایفی که قانون اساسی برعهده من گذاشته به امورات دیگر در بخش‌های اجرایی و دولتی دخالت نمی‌کنم.» قالیباف این صحبت‌ها را بعد از آن مطرح کرد که اظهاراتی در مورد تایید و چینش کابینه دولت سیزدهم، توسط رهبر انقلاب مطرح شده بود و تلاش می‌شد از این طریق اهرم فشاری متوجه مجلس شود. برمبنای قانون اساسی، رهبر انقلاب در حوزه‌‌های دفاعی، امنیت داخلی، خارجی و بین‌المللی تصمیم‌گیری می‌کند برهمین مبنا روسای‌جمهوری در چینش کابینه، انتخاب وزرای دفاع، خارجه، کشور و اطلاعات را با مشورت رهبر انقلاب انتخاب می‌کنند. اما گزاره‌ای که معمولا در همه دولت‌ها مطرح می‌شود، این بوده که وزرا عموما با هماهنگی رهبر انقلاب چیده شده، ادعایی که البته در ادوار مختلف با واکنش رهبر انقلاب همراه شده است.
تایید رهبری؛ اهرم فشار دولت بر مجلس؟
سال 96 نیز در آستانه تشکیل دولت دوازدهم، یکی از نمایندگان مجلس در توییتی مدعی شد، رئیس‌جمهور قصد دارد همه اعضای کابینه را با مشورت رهبر انقلاب بچیند و بازار شایعه درباره احتمال چینش کابینه با هماهنگی صددرصدی رهبر انقلاب حسابی داغ شده بود. اظهارنظری که با واکنش دفتر حفظ و نشر رهبر انقلاب همراه شد و در بخشی از این اطلاعیه گفته شد هماهنگی رئیس‌جمهور با رهبری، به‌دلیل تکلیف‌هایی است که قانون اساسی در امور سیاست‌خارجی، دفاعی و امنیتی محقق کرده است. در آستانه تشکیل دولت سیزدهم نیز بار دیگر اظهاراتی مبنی‌بر هماهنگی همه وزرا با رهبر انقلاب مطرح شد که قالیباف در صحن علنی اشاره کرد رهبر انقلاب تلویحا گفت در امور اجرایی دخالت نمی‌کند. طبیعی است دولت‌ها تلاش می‌کنند برای کم کردن فشار نمایندگان مجلس و گرفتن رای اعتماد بهارستانی‌ها این گزاره را مطرح کنند که گزینه‌های اعلام شده توسط آنها، تایید رهبر انقلاب را گرفته است، امری که اگرچه مطلوب دولت‌ها بوده اما این تصور را ایجاد می‌کند که مجلس استقلالی در تصمیم‌گیری ندارد و حال اگر بخواهد به گزینه‌ای بنابر تشخیص خود، رای منفی بدهد، خلاف نظر رهبری عمل کرده است. به همین منظور نیز رهبر انقلاب در ادوار مختلف به این موضوع تاکید کرد که «در امور اجرایی دخالتی ندارند» تا استقلال نمایندگان مجلس حفظ شود، آن هم در شرایطی که رسانه‌های بین‌المللی و فارسی‌زبان خارجی تلاش دارند از کوچک‌ترین اتفاق در کشور احساس منفی را به افکار عمومی پمپاژ کنند.
حواشی سخنرانی پیش از رای اعتماد
روز گذشته بالاخره پرونده رای اعتماد بهارستانی‌ها به کابینه دولت چهاردهم بسته شد و نام مسعود پزشکیان کنار سه رئیس‌جمهوری قرار گرفت که تمام اعضای کابینه آن رای اعتماد گرفتند. رئیس‌جمهور از همان روزهای ابتدایی آغاز به کار دولت این موضوع را مطرح کرد برای تشکیل کابینه از نظر همه گرایش‌ها و سلایق سیاسی استفاده می‌کند، در همین راستا نیز کمیته‌های شورای راهبری برای مشورت و کمک در انتخاب وزرای پیشنهادی تشکیل شد. رئیس‌جمهور علاوه‌براین اشاره کرد برای تشکیل کابینه از رهبر انقلاب نیز مشورت گرفته است، امری که البته در ادوار مختلف دولت‌ها نیز به نحوی از جانب روسای‌جمهور صورت گرفته اما به‌نظر می‌رسید، این مشورت با دقت نظر بیشتری از جانب رئیس‌جمهور اتفاق افتاده و پزشکیان علاوه‌بر دریافت نظر شورای راهبری برای چینش همه گزینه‌های کابینه با رهبر انقلاب مشورت کرده است. اظهار چهارشنبه رئیس‌جمهور در جریان سخنرانی که پیش از برگزاری رای اعتماد، داشت، با صراحت بیشتری اشاره کرد که برای انتخاب گزینه‌های وزارت با رهبر انقلاب مشورت کرده است. پزشکیان در بخشی از صحبت‌های خود گفت عباس عراقچی، سرتیپ نصیرزاده، کاظمی و سیداسماعیل خطیب، اسکندر مومنی و سیمایی‌صراف، «بدون هماهنگی انتخاب نشدند.» پزشکیان در بخش دیگری از صحبت‌های خود به این موضوع اشاره کرد با وجود اینکه نام عباس صالحی برای وزارت ارشاد، در میان گزینه‌های پیشنهادی قرار داشت اما حاضر به پذیرش وزارت نبود، پزشکیان اشاره کرد که با وساطت رهبر انقلاب، عباس صالحی حاضر به پذیرش پست وزارت شده است. رئیس‌جمهور در ادامه نیز به حضور وزیر راه در کابینه هم اشاره کرد و گفت آن هم تایید رهبر انقلاب را گرفته است. بعد از صحبت‌های رئیس‌جمهور در صحن علنی، واکنش‌ها و اظهارات متفاوتی از جانب شخصیت‌ها و چهره‌های سیاسی مطرح شد. برخی این اظهارات را هزینه کردن از رهبری دانستند، برخی نیز معتقدند پزشکیان تلاش نکرده از رهبری هزینه کند بلکه تنها تاکید کرده از مشورت همه افراد و مخصوصا رهبر انقلاب در چینش کابینه استفاده کرده است.
حواس‌تان به استقلال مجلس هم باشد
صحبت‌های رئیس‌جمهور در صحن علنی بهارستان اما چند نکته را مورد توجه قرار داد. مشورت و کمک گرفتن روسای‌جمهور از رهبر انقلاب، امری است که در ادوار مختلف صورت گرفته و تازگی ندارد، البته این مشورت‌ها با خواست و تصمیم روسای‌جمهور صورت می‌گرفته و جنبه مشورتی داشته است، امری که رهبر انقلاب نیز بارها به آن اشاره کردند. نکته دیگر آنکه رئیس‌جمهور در بخشی از صحبت‌های خود به هماهنگی گزینه 5 وزارتخانه با رهبر انقلاب تلویحا اشاره می‌کند، که 4 وزارتخانه بر مبنای قانون اساسی با رهبر انقلاب هماهنگ می‌شود و در این میان تنها وزارت آموزش‌وپرورش با هماهنگی رهبری انتخاب شده است. بر این اساس نمی‌توان مطرح کردن این گزاره که همه گزینه‌های دولت با خواست رهبر انقلاب انتخاب شده را دقیق و درست دانست. با این وجود صحبت‌های رئیس‌جمهور این گمان را تقویت کرد که رئیس‌جمهور به این منظور روی تایید گزینه‌های پیشنهادی دولت توسط رهبر انقلاب تاکید دارد تا مجلس را برای دادن رای اعتماد به همه گزینه‌های پیشنهادی دولت سوق دهد، اگرچه به‌نظر می‌رسد تلاش رئیس‌جمهور برای مطرح کردن هماهنگی با رهبر انقلاب به این منظور بوده که پاسخی به نگرانی نماینده‌ها و انتقادهای آنها دهد به این جهت که افرادی که در بروز ناآرامی‌ها و آشوب‌ها در کشور نقش داشتند، در مدیریت نظام حکمرانی قرار نگیرند. با این وجود نمی‌توان این نکته را انکار کرد که تاکید روی این گزاره که کابینه، تایید رهبر انقلاب را گرفته است، عملا دست مجلس را برای دادن یا ندادن رای اعتماد می‌بندد و این‌طور تلقی می‌شود که نمایندگان برای دادن رای اعتماد به مجلس تحت فشار قرار گرفته‌‌اند و حالا اگر در مخالفت انتخاب گزینه‌ای صحبت کنند، برخلاف نظر رهبر انقلاب عمل کردند و بهتر است آنها نیز در راستای تایید نظر رهبر انقلاب، به همه گزینه‌ها رای اعتماد دهند. تلاش دولت‌ها برای تاکید بر این گزاره که تصمیم آنها مورد تایید رهبر انقلاب است، تازگی ندارد و گاهی این موضوع در مواجهه با مجلس به‌منظور فشار بر بهارستان صورت می‌گیرد. امری که نتیجه دادن آن فشارها اگرچه مطلوب دولت‌هاست اما خروجی آن استقلال عمل را از مجلس می‌گیرد و آن را زیر سوال می‌برد. به همین منظور نیز رهبر انقلاب بارها اشاره کردند در امور اجرایی دخالت نمی‌کنند. در این مسیر اگر نمایندگان تصمیمی برخلاف آنچه دولت مدنظر دارد، بگیرد برخلاف نظر رهبری تلقی می‌شود و باب تضعیف مجلس و فشار بر آن را باز می‌کند و اگر نمایندگان نیز برای اینکه برچسب عدم حمایت از نظر رهبری نخورند، برخلاف نظر دولت عمل نکنند، باز هم باب تضعیف مجلس باز می‌شود و این اعمال فشارها تبدیل به امر معمولی می‌شود.
هزینه ناکارآمدی‌های احتمالی را به نظام حکمرانی تعمیم ندهید
تلاش دولت برای تاکید بر این گزاره که کابینه تایید رهبر انقلاب را دارند، تنها فشار را متوجه مجلس نمی‌کند. حالا دولت در ابتدای کار خود قرار دارد و هنوز با چالش‌ها و بالا و پایین‌های مشکلات کشور مواجه نشده است. نمی‌توان انکار کرد که ممکن است در مسیر اداره دولت ناکارآمدی‌ها و نقص‌هایی در برخی سطوح مشاهده شود، درحالیکه تاکید دولت این است که همه گزینه‌ها مورد تایید رهبر انقلاب بودند، این بار نقص‌ها و ناکارآمدی‌ها نه متوجه دستگاه اجرایی کشور که به کل نظام حکمرانی تعمیم پیدا می‌کند و آسیب بیشتری را بر اعتماد عمومی وارد می‌کند، درحالیکه رهبر انقلاب بارها تاکید کردند این رویه‌شان حمایت از دولت‌ها برای پیشبرد بهتر امور بوده است. انتظار می‌رود، دولت چهاردهم با توجه به اصل قرار دادن وفاق ملی، هوشمندی و ملاحظه بیشتری در بازنمایی مشورت‌ها و صحبت‌ها داشته باشد تا انتشار آن دستاویزی به رسانه‌های فارسی‌زبان برای موج‌سواری روی افکار عمومی و تضعیف دولت در ابتدای کار ندهد.
اظهار حمایت رهبری از کابینه ضروری بود؟
اگرچه به‌نظر می‌رسید، صحبت‌های رئیس‌جمهور به‌منظور جلب نظر نمایندگان برای رای دادن به همه وزرای پیشنهادی بوده اما نکته قابل توجه این است که مجلس از همان ابتدا بنا را بر همراهی و همدلی با دولت برای استقرار هرچه زودتر کابینه گذاشته بود. بهارستانی‌ها درحالیکه اظهارنظرهای کارشناسی خود را در مورد کابینه اعلام کردند، اصل را بر همکاری با دولت در عین حفظ استقلال گذاشتند. جدای از این، با توجه به گزینه‌هایی که برای وزارتخانه‌ها معرفی شده بود و برآورد مثبت اکثر نمایندگان، این احتمال می‌رفت که بیشتر گزینه‌های پیشنهادی دولت از مجلس رای اعتماد بگیرند، به همین منظور سوالی که در این میان مورد توجه قرار دارد این است که تاکید رئیس‌جمهور بر چینش کابینه با نظر رهبر انقلاب به چه منظوری صورت گرفته است، آن هم در شرایطی که رای آوردن بیشتر وزرا، دور از انتظار نبود، علاوه‌براین به‌نظر نمی‌رسد صحبت‌های رئیس‌جمهور در تغییر نظر بهارستان تاثیر قابل توجهی داشته باشد؛ چراکه در مورد برخی وزرا حتی تا 100 نفر رای منفی نیز وجود داشته است و گویا بازتاب رسانه‌ای صحبت‌های رئیس‌جمهور بیش از تاثیر آن بر نظر بهارستانی‌ها بوده است.
