علی مزروعی، خبرنگار گروه نقد روز: در روزهایی که مجلس باید برای اعتماد به وزرا تصمیم‌گیری کند، نمایندگانی که به‌عنوان موافق و مخالف وزرا و برنامه‌هایشان به قید قرعه پشت تریبون می‌روند، می‌توانند هم در اقناع فضای مجلس برای دادن رای اعتماد موثر واقع شوند و هم از فرصت پخش زنده تلویزیونی برای نشان دادن عقلانیت حاکم بر فضای مجلس بهره ببرند. برخلاف این الزام اما برخی نمایندگان بعضا اظهاراتی را مطرح می‌کنند که در آن نشانی از توجه به منافع ملی و نظاره‌گران صحن علنی دیده نمی‌شود. اگر نمایندهای نسبت حوزه‌های عملکردی هریک از وزارتخانه‌ها و همچنین سوابق سیاسی و اجرایی گزینه‌های پیشنهادی شناخت کافی نداشته باشد و همزمان بخواهد بر مبنای معیارهای غیرتخصصی و بعضا فردگرایانه به دفاع از یک وزیر یا رد او بپردازد، به احتمال زیاد در نطق خود به دام افراط و تفریط‌ها افتاده و اظهاراتی را مطرح می‌کند که جز وهن مجلس، آورده دیگری نخواهد داشت. در مقابل چنین اظهاراتی تذکرات رئیس مجلس می‌تواند بسیار جهت‌دهنده بوده و نمایندگان را از تکرار اظهارات غیرسازنده برحذر دارد. امری که در مواردی رخ داده و بازهم می‌تواند تکرار شود.
اگر می‌خواهید فردی را خراب کنید از او بد دفاع کنید
یک تعبیر معروف در جامعه از علی شریعتی وجود دارد که می‌گوید: «اگر می‌خواهید حقیقتی را خراب کنید، خوب به آن حمله نکنید، بد از آن دفاع کنید.» نوع مواجههای که برخی نمایندگان در موضع تدافعی از وزیر مد نظر خود داشته‌اند بیش از آنکه اعتبارآفرین باشد برای تخریب وزیر کارکرد دارد. عجیب‌ترین استدلال از این جنس را نماینده مردم سلماس در جلسه دفاع از وزیر پیشنهادی بهداشت می‌آورد. یعقوب رضازاده با این توضیح که «سال ۷۳ وقتی شوفاژ خوابگاه قطع شد، پزشکیان هم شوفاژ اتاقش را خاموش کرد»، ظفرقندی را نیز چون گزینه پیشنهادی پزشکیان است فرد مطلوب توصیف می‌کند. مشابه چنین استدلال‌هایی را چند نماینده دیگر نیز مطرح کرده‌اند. مصطفی مطورزاده، نماینده مردم خرمشهر این انتقاد به اتابک، وزیر پیشنهادی صمت را که او سابقه فعالیت در دولت را نداشته، این‌گونه پاسخ می‌دهد: «بعضی از دوستان ایراد به کار اتابک می‌گیرند که ایشان در دولت نبوده است. اتفاقا نقطه‌قوت دکتر اتابک همین جاست. در راستای منویات مقام‌معظم‌رهبری که فرمودند امسال سال جهش تولید با مشارکت مردم است، مردم بخش خصوصی است.» اینکه نماینده مردم خرمشهر بدون توجه به شأنیت کار سیاستگذار و صنعتگر چنین استدلالی را در دفاع از اتابک مطرح کند، اتفاقا دست منتقدان او را به لحاظ استدلال پر می‌کند. سیدفرید موسوی، نماینده مردم مراغه نیز با این استدلال که رئیس‌جمهور مبتنی‌بر وفاق ملی در چینش کابینه عمل کرد از نمایندگان می‌خواهد به همتی و سایر وزرای پیشنهادی رای دهند. نماینده بابل پا را از این مقدار نیز فراتر گذاشته و اظهاراتی را مطرح می‌کند که چه بسا توهین به رئیس‌جمهور نیز تلقی شود. احمد فاطمی پس از آنکه مدعی می‌شود 50 درصد از کابینه پیشنهادی کسانی هستند که او را نمایندگی نمی‌کنند، موفقیت دولت را در گرو چیزی دانست که نام «همراهی همدلانه» بر آن نهاده بود. او در ادامه توضیحاتی می‌دهد که منظورش از همراهی همدلانه را بهتر توصیف می‌کند: «زمزمه‌های سیاسی در راهروهای مجلس شنیده می‌شود که می‌خواهند به تعدادی از وزرا رای ندهند که چنین چیزی اتفاق نمی‌افتد و ما تلاش می‌کنیم کابینه وفاق ملی که از همه جریان‌ها و افراد در آن هستند رای بیاورد.» این اظهارات بیش از آنکه دفاعیه‌ای از کابینه پیشنهادی دولت تلقی شود، بستر‌سازی برای این امر تلقی می‌شود که در صورت هرگونه کم‌کاری احتمالی از جانب برخی وزرای آتی، نمایندگان متهم به کم‌کاری شوند. اینکه نماینده بابل 50 درصد از وزیرانی که توسط پزشکیان معرفی شده‌اند را غیرمنتسب به رئیس‌جمهور بخواند باعث می‌شود تا چهره‌ای ضعیف و تاثیرپذیر از او ساخته شود.
باب مطالبات غیرفنی را چه کسی بازکرد
اگرچه عمده نمایندگان در اظهارات‌شان سعی داشته‌اند با رویکردی فنی به نقد و تایید وزرای پیشنهادی بپردازند اما در کنار انتقادات فنی، برخی تک‌جمله‌های انتقادی نیز طی این مدت مطرح شد که پشتوانه فنی نداشته و اتفاقا در چهارچوب ضربه به وفاق ملی تعریف می‌شوند. نخستین اظهارات غیرفنی را که در فضای رسانه‌ای نیز بازتاب پیدا کرد نماینده بوکان مطرح کرد. محمد قسیم عثمانی در تندترین انتقادات به رئیس‌جمهور نسبت به عدم حضور فرد اهل سنت در کابینه معترض شد. این اظهارات که خود می‌تواند عامل تبعیض باشد و شایسته‌سالاری را ذبح کند، توسط رئیس‌جمهور این‌گونه پاسخ داده شد: «آموزش و سلامت عادلانه و باکیفیت برای همه مردم باید صرف نظر از جنسیت، قومیت و محلی که مردم در آن زندگی می‌کنند تامین شود.» نماینده مردم بوکان حتی حضور یک نماینده زن در کابینه را نیز کافی ندانست. مشابه چنین اظهاراتی را سارا فلاحی نیز مطرح کرد. نماینده مردم ایلام در جریان نقد و بررسی کابینه دولت چهاردهم از انتظارش برای حضور زنان بیشتر در کابینه و نمایندهای از اقلیت‌های دینی گفت. مطالبه درست برای رفع تبعیض سیاسی و مدیریتی این است که افراد توانمند به لحاظ اجرایی و علمی بدون توجه به قومیت آنها برای عضویت در کابینه انتخاب شوند، نه اینکه قبل از بررسی هرگونه معیار تخصصی فاکتورهایی همچون قومیت مورد توجه قرار گیرند. ضریب دادن به مطالبات اینچنینی باعث می‌شود حتی اگر فردی با تکیه بر شایستگی خود بر کرسی وزارت تکیه زد، باب بهانه‌جویی برای برخی که می‌خواهند با تکیه به ویژگی‌های قومی و جنسیتی شایستگی وزیر انتخاب شده را زیر سوال ببرند، باز شود. اینکه بعد از معرفی کابینه به جای حمایت از رئیس‌جمهور با انتقادات سازنده، صدای مطالبات غیرفنی و قومی برخاسته شود امری است که می‌تواند در جهت تشدید شکاف‌های اجتماعی عمل کند. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس به اظهارات شکاف‌آفرین برخی نمایندگان این‌گونه واکنش نشان داد: «برخی اوقات با برخی صحبت‌ها از این تریبون ملی که بلندترین منبر جمهوری اسلامی است حرف‌هایی به دفاع از قومیت‌ها و مذاهب می‌زنیم که عملا به سوی روشی می‌رود که با دوقطبی‌های جعلی باعث مشکلات بیشتر می‌شود.»
اگر سهم ما را بدهید ممنون می‌شویم
شاید بشود غیرفنی‌ترین مطالبه‌ای که در جریان بررسی کابینه دولت چهاردهم از پزشکیان شده را تاکید برخی نمایندگان بر لحاظ کردن شاخص‌های جغرافیایی در انتخاب وزیر دانست. برخی نمایندگان حتی از مطالبات قومیتی و جنسیتی نیز عبور کرده و صرفا به این دلیل که در بین وزرای پیشنهاد شده از استان آنها فردی حضور ندارد، به منتقد کابینه تبدیل شده‌اند. پس از اینکه اظهارات مسلم صالحی، نماینده اقلید و اعتراض او به عدم حضور وزیری از استان فارس در کابینه با واکنش‌هایی در فضای رسانه‌ای مواجه شد، این توقع وجود داشت که سایر نمایندگان این مطالبه غیرمنطقی را تکرار نکنند. اما اظهارات روز دوشنبه نماینده زابل نشان داد هنوز برخی نمایندگان نسبت به شأنیت ملی خود توجیه نشده و مطالبات منطقه‌ای را بر ملی ارجح می‌دانند. نوعی دیگر از مطالبات سهم‌خواهانه نمایندگان این است که برای حمایت از کابینه بر حضور چند نماینده در آن تاکید ورزند. اگرچه برخی نمایندگان به لحاظ سابقه سیاسی و اجرایی برای حضور در کابینه وجاهت دارند اما اینکه نمایندگان به صرف سابقه نمایندگی یکی از وزرا از او حمایت کنند، وجاهت تخصصی او را نیز زیر سوال برده و باعث می‌شوند حمایت‌ها از او سهم‌خواهانه تلقی شود. نماینده مردم رودبار بابت انتخاب دنیامالی و نوری‌قزلجه، دو نفر از نمایندگان مجلس به‌عنوان وزیر از رئیس‌جمهور تشکر کرده است. این اظهارات درحالی مطرح می‌شود که او به‌عنوان نماینده باید در جایگاه نقد و بررسی گزینه‌های موجود اظهارنظر کند. اگر وزرا بر مبنای شایستگی انتخاب شده باشند نماینده می‌تواند بابت توجه به شایستگی از رئیس‌جمهور تشکر کند اما اینکه به صرف انتخاب دو نماینده از رئیس‌جمهور تشکر شود این تلقی را به وجود می‌آورد که انگار بهارستان باید حتما در کابینه سهم داشته باشد و اکنون نیز وصول این سهم نیاز به تشکر دارد. چنین مواجههای تلقی غیرتخصصی بودن وزرا و انتفاع آنها از رانت سیاسی را پررنگ می‌کند.
