کیانا تصدیق‌مقدم، خبرنگار گروه فرهنگ: «مسیح پسر مریم بعد از گذشت سه سال با دریافت پروانه نمایش از وزارت ارشاد مجوز اکران گرفت.» خبری که ۲۷ مرداد در رسانه‌ها منتشر و بیان از آن داشت که دولت سیزدهم در روزهای پایانی فعالیت خود، فیلمی را از وضعیت بلاتکلیفی درآورده که به مدت سه سال در همین دولت توقیف بوده است. این فیلم را شاید بتوان جزء همان دسته آثاری دانست که روح‌الله سهرابی مدیرکل اداره نظارت بر نمایش فیلم سازمان سینمایی در برنامه «هفت» به آن اشاره کرده بود.
این مدیر سینمایی ۲۵ تیر ماه ۱۴۰۳ با حضور در برنامه تلویزیونی «هفت» و با اعلام این مطلب که «وقتی مسئولیت پروانه نمایش را برعهده گرفتم، بیش از ۵۰ فیلم توقیف بود» بیان کرد: «همه می‌دانند که خیلی از سرمایه‌گذاران به دلیل توقیف فیلم‌ها از سینما رفته‌اند چون تضمینی نداشته‌اند اما الان تضمینی هست؛ چراکه عالی‌ترین مقام سینمایی کشور اعلام می‌کند مطلقا در این دوره فیلمی توقیف نخواهد شد. امروز من می‌توانم با افتخار اعلام کنم ما حتی یک فیلم توقیفی نداریم و باری روی دست مدیران بعدی نگذاشته‌ایم.» او در بخشی دیگر از صحبت‌هایش اسامی بیش از 50 فیلمی که با پیگیری در دولت سیزدهم مشکل‌شان حل شده را اعلام کرد. در میان این اسامی آثاری چون «مصلحت»، «قاتل و وحشی»، «مجبوریم»، «روشن»، «تصور»، «سه کام حبس»، «آخرین تولد»، «گیجگاه»، «خط استوا»، «ستاره‌بازی»، «بی‌رویا»، «ابلق»، «رگ‌های آبی»، «شین»، «جوجه‌تیغی»، «سگ بند»، «زنبور کارگر»، «عامه‌پسند»، «هاوایی» و... به چشم می‌خورد. بعد از صحبت‌های سهرابی، محمدمهدی طباطبایی‌نژاد که در دولت دوازدهم به مدت دو سال مدیرکل اداره نظارت بر نمایش فیلم سازمان سینمایی بود در صفحه اینستاگرامش یک استوری منتشر کرد و نوشت: «جناب آقای سهرابی مدیرکل نمایش سازمان سینمایی در برنامه هفت اعلام کردند که در دولت قبل، 50 فیلم سینمایی توقیف شدند. لطفا در راستای شفافیت، اسامی ۵۰ فیلم و وضعیت امروز آنها را اطلاع‌رسانی کنند!»
در گفت‌وگویی که با طباطبایی‌نژاد، درباره صحبت‌های روح‌الله سهرابی داشتیم، گفت: «ابتدا باید یک نکته را بگویم. ما باید واژه فیلم توقیفی را تعریف کنیم. فیلم توقیفی به چه فیلمی می‌گویند؟ به فیلمی که پروانه نمایش گرفته باشد ولی اجازه نمایش نداشته باشد. مثل فیلم «آدم‌برفی» که پروانه گرفت اما از سینماها پایین کشیده شد یا مثلا فیلم «رستاخیز». آمار تعداد این‌گونه فیلم‌ها در سینمای ایران کمتر از یک درصد است. اما فیلم‌های دیگری هم هستند که به آنها فیلم توقیفی نمی‌گوییم. این فیلم‌ها درواقع در مسیر اصلاح هستند. ممکن است اصلاحات یک ماه، دو ماه یا حتی دو سال طول بکشد. اما اینها توقیف نیستند، بلکه در حال انجام اصلاحات لازم هستند. مثلا شورای پروانه نمایش، اشکالاتی را به فیلمی گرفته و آن اشکالات باید رفع شوند. ممکن است نیاز به ضبط مجدد باشد یا تهیه‌کننده در برابر انجام اصلاحات مقاومت کند یا موانعی وجود داشته باشد. اما پس از انجام اصلاحات، فیلم به نمایش درمی‌آید و توقیف محسوب نمی‌شود. این آماری که دوستان ارائه کرده‌اند، بیش از 80 درصدشان مربوط به فیلم‌هایی است که در حال اصلاح بودند.» او مجوز نمایش «مسیح پسر مریم» را غیراخلاقی دانست و گفت: «مدیران سینمایی در صحبت‌هایشان ادعا می‌کنند در دولت سیزدهم هیچ فیلمی نبوده که پروانه ساخت گرفته باشد و پروانه نمایش نگرفته باشد. این هم یک گزاره غلط است که با تاکید زیادی مطرح کردند. چه کسی گفته شما پروانه ساخت داده‌اید و پروانه نمایش نداده‌اید؟ فیلم «کیک محبوب من» در دولت شما پروانه ساخت گرفت و در دولت شما پروانه نمایش نگرفت. فیلم مسیح پسر مریم اولین فیلمی بود که در دولت سیزدهم پروانه ساخت گرفت و امروز 28 مرداد، یعنی دو روز مانده به اینکه این اداره تعطیل شود، به آن پروانه نمایش داده‌اند. این کار غیراخلاقی است.»
طباطبایی‌نژاد همچنین درباره تعداد فیلم‌های توقیفی بعد از انقلاب می‌گوید: «براساس آماری که از ابتدای انقلاب تا امروز یعنی سال ۱۴۰۳ جمع‌آوری کرده‌ام، به‌طور متوسط سالانه حتی یک فیلم «توقیفی» هم نداشته‌ایم. تعداد فیلم‌هایی که به آنها پروانه نمایش داده نشده، در کل کمتر از 50 فیلم است. منظور من فقط فیلم‌های سینمایی است، نه تله‌فیلم‌ها و موارد مشابه؛ چراکه مثلا در فهرستی که آقای سهرابی ارائه کرده بودند، تله‌فیلم‌ها هم قرار داشت. درباره فیلم‌های توقیفی دولت یازدهم و دوازدهم نمی‌توانم دقیق بگویم اما فکر نمی‌کنم تعداد آنها از انگشتان یک دست هم بیشتر باشد. در این هشت سال، ما فقط یک درصد فیلم توقیفی داشته‌ایم. این درصد بسیار مهم است! اما اگر بخواهیم درباره فیلم‌های «بلاتکلیف» صحبت کنیم، آنها را می‌توانیم بررسی کنیم. مواردی که آقای سهرابی عنوان کرده‌اند، هیچ‌کدام دال بر توقیف یا بلاتکلیف بودن یک فیلم نیستند. این فیلم‌ها در مسیر گرفتن مجوز بودند، برخی کندتر و برخی سریع‌تر.»
چند نکته درباره آمار سهرابی
روح‌الله سهرابی می‌گوید مشکل توقیف بیش از ۵۰ فیلم در دولت سیزدهم حل شده است. این آمار احتمالا در صورتی می‌تواند درست باشد که فیلم‌های توقیفی تمام ۴۶ سال گذشته شمرده شود. با این‌وجود تولید اسامی که این مدیر سینمایی نام برده مربوط به سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۲ است. یعنی بیش از ۵۰ فیلم در یک بازه زمانی ۷ ساله توقیف و رفع توقیف شدند. نکته دیگر اینکه بحث گذراندن پروسه پروانه نمایش با موضوع رفع توقیف، دو مبحث مجزا از یکدیگر است اما گویا در این لیست بلند بالا این موضوع لحاظ نشده و اسامی فیلم‌هایی دیده می‌شود که به نظر نمی‌رسد مشکلی برای توقیف داشته باشند. نمونه آن فیلم سینمایی «مست عشق». دلیل اکران نشدن این اثر مربوط به اختلاف نظر بین سرمایه‌گذار ترک و ایرانی بود که پس از چندین جلسه نشست و مذاکره اختلاف حل شد و سهام کامل پروژه به طرف ایرانی واگذار شد. اما اسم این فیلم هم در میان اسامی فیلم‌هایی قرار داده شده که توقیف بودند. باید این موضوع را در نظر گرفت که هر فیلم برای دریافت پروانه نمایش مدت زمانی را طی می‌کند و ممکن است در این مسیر اصلاحیه‌هایی به آن بخورد و بازبینی چندین‌باره داشته باشد و این یک امر طبیعی است و باید طی شود. اما فیلم‌های توقیفی آن دسته از آثارند که پروانه نمایش دریافت کردند اما موفق به اکران نشدند یا بعد از اکران از پرده پایین کشیده شدند. برای مثال فیلم سینمایی «هاوایی» به کارگردانی بهمن گودرزی سال ۱۴۰۲ بعد از اصلاحات روی پرده رفت اما به‌منظور بازبینی مجدد از پرده پایین کشیده شد و بعد از بازبینی مجددا اکران شد.
سهرابی در بخشی دیگر از صحبت‌هایش اعلام کرده بود هیچ فیلم توقیفی در دولت سیزدهم وجود ندارد. فارغ از این موضوع که طبیعی است یک‌سری از آثار به دلایل مختلف اکران نشوند اما این‌گونه نیست که هیچ فیلم توقیفی وجود نداشته باشد. برای مثال فیلم «کیک محبوب من» پروانه ساخت گرفته اما پروانه نمایش نه. حاشیه‌هایی هم داشت که مدیران سینمایی اعلام کردند داستانی که برای آن پروانه ساخت گرفته شده ساخته نشده و دلیل صادر نشدن پروانه نمایش برای همین موضوع است. نمونه دیگر فیلم «تفریق» که بازیگرانش ممنوعیت قضایی داشتند، هیچ‌وقت فرصت اکران روی پرده سینما را پیدا نکرد و بعد از قاچاق فیلم موفق به اکران آنلاین شد. «شیشلیک» نمونه دیگری از فیلم‌هایی است که می‌توان به آن اشاره کرد. این اثر پیش از آغاز مدیریت محمد خزاعی و گروه جدید مدیران، پروانه نمایش گرفته بود ولی مانند چند اثر دیگر ازجمله «چپ راست»، «سه کام حبس» و «زنبور کارگر» بار دیگر مشمول اصلاحات شد اما به خلاف آن ۳ اثر دیگر نتوانست پروانه نمایش بگیرد و در توقیف ماند. آوردن این نمونه‌ها به‌منظور دفاع از فیلم و فیلمسازان مربوطه نیست و این موضوع روشن است که محتوای برخی آثار قابل تایید نیست و ممنوعیت‌های قضایی را باید جدی گرفت. یا قابل درک است وقتی فیلمسازی برای یک فیلمنامه پروانه نمایش می‌گیرد و داستان دیگری را می‌سازد، باید با آن برخورد شود. اسامی که به‌عنوان نمونه نام برده شد نشان می‌دهد در دولت سیزدهم هم فیلم‌هایی وجود دارند که توقیف شدند. حال مشکل برخی حل شده و تعدادی دیگر همچنان بلاتکلیف هستند. درنهایت برای شفاف‌سازی این آمارها با وجود پیگیری‌های خبرنگار «فرهیختگان» از روح‌الله سهرابی، مدیرکل اداره نظارت بر نمایش فیلم سازمان سینمایی و حبیب ایل‌بیگی، معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی پاسخی دریافت نشد.
کرونا فرصت خوبی برای کارنامه سینمایی دولت سیزدهم
براساس اسامی که مدیرکل اداره نظارت بر نمایش فیلم سازمان سینمایی در گفت‌وگوی اخیر خود نام برد، ۹ فیلمی که مشکل‌شان در دولت سیزدهم حل شده در همین دولت پروانه ساخت دریافت کرده و تولید شده و ۴ فیلم اواخر دولت دوازدهم تولید شده و زمان درخواست پروانه نمایش همزمان با حضور دولت سیزدهم بوده است. درباره فیلم «قهرمان من» که سهرابی نام برده هیچ اطلاعات مشخصی وجود ندارد. البته یک فیلم با این عنوان در جشنواره کودک و نوجوان سال گذشته اکران شد اما مشخص نیست که این فیلم همان اثر مدنظر سهرابی باشد.نکته قابل توجهی که در این آمارها به چشم می‌خورد مربوط به فیلم‌هایی است که از دولت یازدهم و دوازدهم بلاتکلیف مانده است. ۴۳ فیلم مربوط به این دوره است که تنها ۵ اثر برای قبل از شیوع ویروس کروناست و ۳۸ اثر دیگر به سال‌های ۹۸ و ۹۹ برمی‌گردد. در پی شیوع ویروس کرونا سینماها از اسفند ماه سال ۱۳۹۸ تعطیل شدند و بعد از گذشت ۴ ماه، مدیر روابط‌عمومی سازمان سینمایی خبر داد که سینماها از اول تیرماه با ۵۰ درصد ظرفیت و براساس ضوابطی که ستاد ملی کرونا تاییدکرده بازگشایی شوند. تعطیلی ۴ ماهه سینما به این معناست که عملا در این ماه‌ها پروانه نمایشی صادر نشده و فیلم‌هایی که مربوط به این بازه زمانی هستند مشکل توقیف نداشتند. بعد از بازگشایی سینماها با ورود سویه‌های جدید کرونا به کشور سالن‌های سینما هم تعطیلی چندباره را تجربه کردند. البته در این میان فیلم‌هایی بودند که عدم صدور پروانه نمایش‌شان به کرونا مربوط نبوده و مشکلات دیگری داشته. فیلم سینمایی «مصلحت»، «قاتل و وحشی» و «مجبوریم» از این قبیل است. درنهایت از میان اسامی نامبرده ۳۱ فیلم موفق به اکران شدند. بعضی از فیلم‌ها اکران خارجی و آنلاین داشتند و تعدادی از فیلم‌ها هنوز اکران نشده‌اند که دلیل آن مشخص نیست و ممکن است مربوط به خواست تهیه‌کننده اثر باشد.
