سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: بسیاری از دانشگاههای دنیا که تعداد آنها کم هم نیست، بهواسطه اعتبار زیادشان آینده فارغالتحصیلان خود را تضمین میکنند. «اعتباری» که دیگر با مدرک تحصیلی به دست نمیآید. امروز دیگر خانوادهها از دانشگاه، مدرک تحصیلی برای بچههای خود نمیخواهند بلکه «تضمین آینده» میخواهند. هر دانشگاهی بتواند تضمین آینده بدهد انتخاب خانوادهها برای دانشجویان خواهد بود. دانشگاه آزاد هم مدتی است به این عرصه ورود کرده و تلاش دارد این فرآیند تحولی در آموزش رشتههای مختلف را پیش ببرد. هدف نهایی مسئولان دانشگاه آزاد «ایجاد تحول آموزشی، فرهنگی و تربیتی» است. بر همین اساس چندی است به حوزه مد و پوشاک نیز وارد شده و یک «شبکه مهندسی مد و پوشاک» را ایجاد کرده؛ شبکهای که چرخه آموزش تا تولید و محصول در آن کامل است.
چرا دانشگاه آزاد به حوزه مد و پوشاک وارد شد؟
دانشگاه آزاد بیش از 800 مدرسه و 155 هزار دانشآموز دارد بنابراین یکی از بخشهای تاثیرگذار در حوزه آموزش و پرورش محسوب میشود. این دانشآموزان نیازهای مختلفی دارند که یکی از نیازهایشان پوشاک مدارس است. هرچند نگاه دانشگاه آزاد به بحث پروژه تولید پوشاک مدارس در دانشگاه - جدا از تامین پوشاک مورد نیاز - یک بحث تربیتی و آموزشی است. لباس بخش مهمی از فرهنگ به شمار میرود و تهیه پوشاک مناسب و مطلوب اهمیت زیادی دارد. این پوشاک اولا باید دارای الگوهای اسلامی و فرهنگی باشد و دوما مورد پذیرش و رضایت نیز قرار بگیرد. لباس باید هم آیتمهای فرهنگی را داشته باشد و هم بچهها دوستش داشته باشند و از پوشیدن آن لذت ببرند. در مدارس دانشآموزان چندان علاقهمند به پوشیدن لباس فرم نیستند اما یک میهماندار هواپیما از پوشیدن لباس فرم خود لذت میبرد چون لباس فرم آنها بهگونهای طراحی شده که پوشیدنش جذابیت دارد ولی لباس فرم مدارس اغلب اینگونه نیست. تلاش دانشگاه آزاد بر این مبنا بوده که هم الگوهای فرهنگی در طراحی این لباسها رعایت شده و هم رضایت خانوادههای دانشآموزان فراهم شود بنابراین لباس بهعنوان یکی از شاخصههای تاثیرگذار در مباحث فرهنگی مورد توجه جدی دانشگاه قرار گرفت. فارغ از تامین لباس فرم مدارس، دانشگاه به مواردی مانند لباسی که در دانشگاه مصرف میشود و در حجم گسترده مورد استفاده قرار میگیرد توجه شبکهای دارد. هدف دانشگاه از این پروژه سودآوری نیست بلکه میخواهد نیازهای خانواده دانشگاه را در خود دانشگاه تامین کرده و در ضمن از محل این تامین یک «عرصه» برای فعالیتهای آموزش نیز ایجاد کند. مسئولان دانشگاه میخواهند رشته طراحی و دوخت لباس، پوشاک، مد و نساجی را در دانشگاه توسعه داده و دانشجوهایی کارآمد و ماهر تربیت کنند بنابراین باید «عرصه عمل» نیز داشته باشند. دانشگاه مثلا برای رشتههای مهندسی باید کارخانههایی داشته باشد که دانشجویان در آنجا کار کنند. طبیعی است دانشگاه نمیتواند کارخانه داشته باشد ولی میتواند از ظرفیت کارخانهها استفاده کند. مسئولان در اینجا نیز از فرصت استفاده کرده تا رشتههای مرتبط با نساجی و پوشاک عملا در «پروژه تولید» مشارکت کنند. استادان بتوانند دانشجویان را همراه با خود ببرند و در فضای عملی قرار دهند. دانشجویان پارچه را دیده، تولید را مشاهده کرده، مفهوم برش و دوخت را بفهمند، سایز کردن را بیاموزند و بشناسند. درنهایت وقتی یک لباس تکمیل میشود دانشجویان در این رشتهها یک دوره کامل عملی در محیطی عملی - که عرصه نامیده میشود - میبینند و پشت سر میگذارند. آنها در عمل فارغالتحصیلانی کارآماده و ماهر میشوند و وقتی فارغالتحصیل شدند، میتوانند کسبوکاری را شروع کنند. در چنین شرایطی است که شعار دانشگاه نیز محقق میشود. شعاری که میگوید: «امروز خانوادهها از دانشگاه تضمین آینده میخواهند.»
پتانسیلهای دانشگاه برای پروژه پوشاک چیست؟
در دانشگاه دانشکدههای پوشاک و همچنین گروههای طراحی و دوخت حضور دارند. بخشی از رشتههای آموزشی نیز مربوط به این حوزه است، هرچند آموزش موثر برای دانشجویان زمانی فراهم میشود که آنها بتوانند جدا از موارد تئوری در دانشگاه، آموزش عملی هم در عرصه ببینند تا درنهایت واقعا وارد عرصه بازار پوشاک شوند. بنابراین دانشگاه آزاد تصمیم دارد مدارس سمای خود که در واقع «عرصه تعلیم و تربیت» دانشگاه هستند را برای «آموزش مهارتی پوشاک» نیز مورد استفاده قرار دهد. از نگاه دانشگاه این بازار 155 هزاردستی پوشاک میتواند یک عرصه باشد تا دانشکدههای دوخت وارد عمل شده و دانشجویان ما بیایند در این عرصه آموزش ببینند. بنابراین دانشگاه آزاد تصمیم گرفته امسال مراحل طراحی و دوخت لباسهای فرم مدارس را در خود دانشگاه انجام دهد. دانشگاه میخواهد امکانات دانشگاه را بسیج کند. کارگاههای دوختی که در سراسر کشور وجود دارند تاکنون صرفا وظیفه آموزش را برعهده داشتند. قرار است آنها بهصورت عملی وارد بحث تولید پوشاک شوند؛ دانشگاه در این راستا امکانات شبکهای خود را در کشور، بسیج کرده است. مجموعهای که یک شبکه جامع در کشور است و با استفاده از این شبکه میتواند یک جریان در حوزه پوشاک راه بیندازد.
استفاده از ظرفیت شبکه مهندسی پوشاک
همانطور که پیشتر گفتیم نگاه دانشگاه به این پروژه یک بحث تربیتی و مهارتی است؛ یعنی علاوهبر اینکه در این پروسه، پوشاک مدارس تامین میشود، میخواهد دانشجو هم آموزشهای لازم را ببینند. استادان نیز تحت عنوان یک «شبکه مهندسی» در کشور، فعالیت شبکهای انجام دهند و وارد پروسههای بزرگ تولید پوشاک شوند. دانشگاه آزاد به همین دلیل ظرفیتهای خود را در نقاط مختلف کشور جمع کرده است. ظرفیت اول، ظرفیت شبکه مهندسی پوشاک است. دکتر طهرانچی میگوید: «چرخه آموزش تا تولید و محصول باید کامل باشد، به همین دلیل در این شبکه سایز صنعتی، برش صنعتی، دوخت صنعتی و... دیده شده است؛ چراکه کارآفرینی با تربیت خیاط فرق دارد و ما میخواهیم فناور طراحی دوخت و... تربیت کنیم.» به گفته دکتر طهرانچی ایجاد «شبکه مهندسی مد و پوشاک» شروع دانشگاه در مسیر فناوری و نوآوری است. او میگوید: «دانشگاه آزاد در موضوع شبکه مهندسی مد و پوشاک و طراحی روپوش مدارس به دنبال ایجاد شبکه مهندسی دانش و فناوری است و میخواهیم در این پروسه نیروی انسانی کارآفرین تربیت کنیم تا بتواند در آینده مدیر کارخانه پوشاک بشود. دانشگاه آزاد نمیخواهد کارخانه پوشاک راهاندازی کند بلکه میخواهد راهبر فناوری و نوآوری این صنعت شود.»
شبکه تولید پوشاک چگونه طراحی شد؟
دانشگاه آزاد تمام متخصصان پوشاک از جمله هیاتعلمی، مربی و دانشجوی خود را بسیج کرده و یک شبکه مهندسی در تهران، تبریز، اراک، مشهد، یزد، اصفهان و دیگر شهرها تشکیل داده است. درواقع دانشگاه آزاد هستههای شبکه مهندسی را تشکیل داده و یکسری افراد را جمع کرده است. آن طور که آرش رنجبران، رئیس دانشگاه آزاد استان آذربایجانشرقی و واحد تبریز به «فرهیختگان» گفته است؛ حدود 20 نفر متخصص حوزه پوشاک شامل هیاتعلمی و کارشناسان فعال در این حوزه جمع شدهاند که شبکه مهندسی دانشگاه را شکل میدهند. آنها وظیفه نظارت بر پروژه تولید پوشاک را برعهده خواهند داشت. به گفته رنجبران این شبکه در زمینه دوخت، کنترل کیفیت لباس، دریافت و تحویل لباس کمک میکند. قرار شده مدیران مدارس با هماهنگی انجمن اولیا و مربیان خود سفارشات لباس را در کل کشور از دانشآموزان بگیرند و در قالب شبکه دانشگاه آزاد برای تولید اقدام کنند. بر همین اساس یک سامانه در یزد از سوی دانشگاه آزاد یزد طراحی شده که سفارشات را از خانوادهها دریافت میکند. به گفته رنجبران در فاز اول حدود 60 هزار سفارش از جمع 150 هزار دانشآموز دریافت شده است. در فاز دوم قرار است بقیه سفارشات نیز جمعآوری شود. سامانهای که در واحد یزد ایجاد شده بسیار فناورانه و نوآورانه است. اطلاعات سایز را از خانوادهها میگیرد، سایز مطلوبشان را مشخص و سفارش را برای آنها صادر میکند. درنهایت مشخص میشود کدام خانواده برای کدام دانشآموز خود، چه لباسی میخواهد. در ادامه این اطلاعات در اختیار سامانه «ست» قرار میگیرد. همان سامانهای که در دانشگاه آزاد واحد تبریز است.
سامانه «سِت» تسهیلگر فرآیندهای تولید
سامانه ست چه کاری انجام میدهد؟ تمام فرآیندهای دوخت و... در دانشگاه، تحت مدیریت شبکه مهندسی دانشگاه و در سامانه «ست» انجام شود. سامانه «ست» همراه با تولیدکنندگان کارگاههای تولیدی دانشگاه در کشور، اطلاعات را جمع کرده و همه کارها تحت مدیریت معاونت تربیتی و مهارتی دانشگاه و همچنین دانشکدگان پوشاک کشور انجام میشود. سامانه «ست» وظیفه مدیریت تولید لباسها در کشور را برعهده دارد. رئیس دانشگاه آزاد واحد تبریز میگوید: «کارگاههای دوخت و کارگاههای برش پارچه مشخص شدهاند. مجموعههایی مثل «تامینچی» و «باکسیت» شبکههای تامین و توزیع بوده و زیرمجموعه «ست» هستند. آنها کار تامین و توزیع لباسها را برعهده خواهند داشت.» واحد یزد یکی از زیرمجموعهها در پلتفرم «ست» است. درنهایت سفارشها و نتایجی که واحد یزد جمع کرده در سامانه «ست» ثبت میشود. این سامانه، پارچهها را تامین میکند، برای برش به مجموعهای واگذار کرده، در ادامه به کارگاههای دوخت میدهد تا کار دوخت را انجام دهند و درنهایت در اختیار مدارس قرار میدهد تا به خانوادهها تحویل دهند. به عبارت بهتر سفارشگیری در سامانه یزد انجام میشود، مابقی کارها در سامانه «ست» صورت میگیرد. سامانه یزد هم یکی از زیرمجموعههای «ست» محسوب میشود.
دانشگاه وارد فاز تولید شبکهای میشود
انجام پروژه تامین لباس بهعنوان یکی از پروژههای بزرگ دانشگاه، کمک خواهد کرد تا فرآیند تولید شبکه دانشگاه، استقرار خوبی پیدا کند و دانشگاه وارد فاز تولید شبکهای شود. با این اوصاف مهمترین هدف این پروژه - مهمتر از تامین لباس - ایجاد یک شبکه آموزشی کشوری برمبنای توسعه فرآیندهای تعلیم و تربیت است. درواقع پیادهسازی یک روش نوین آموزشی و مهارتی با استفاده از بستر فناورانه مدنظر مسئولان دانشگاه است تا فارغالتحصیلان دانشگاه آزاد دارای توانمندی متمایز از فارغالتحصیلان دیگر دانشگاهها باشند و بتوانند به راحتی وارد بازار کار شوند. عملا یک تحول آموزشی در دانشگاه آزاد با این پروژه رخ خواهد داد.
رئیس دانشگاه آزاد واحد تبریز میگوید: «قبلا دانشجو جذب میکردیم، سر کلاس میفرستادیم، نمره میدادیم و فارغالتحصیل میشد. اکنون میگوییم «شما دانشجوی ما هستید؛ هم باید در کلاس موارد تئوری را یاد بگیرید و هم بروید در کارگاههای دوختی که برای این پروژه فعالیت میکنند، عملا فرآیند دوخت، برش، ریزهکاریها و جزئیات تولید پوشاک را بیاموزید و بعد فارغالتحصیل شوید.» به اصطلاح میگوییم «یک عرصه یا میدان عملی برای این موضوع فراهم کردهایم تا بتوانند در بازار فعالیت کنند.» به گفته رنجبران قبلا دانشجو فقط در کلاس شرکت میکرد. شاید یک درس کارگاهی میگذراند یا نمیگذراند. نمرهاش را میگرفت و فارغالتحصیل میشد اما عملا مهارتی نداشت. در حال حاضر دانشجو علاوهبر اینکه کلاس تئوری را پشت سر میگذارد، در کارگاههای دوخت تمام مراحل تولید لباس را میبیند و در آن مشارکت میکند. وقتی هم دانشجو فارغالتحصیل میشود یک فرد کاملا ماهر و توانمند از دانشگاه بیرون میآید. بنابراین عملا هدف اصلی این پروژه، «ایجاد تحول آموزشی و تربیتی» در دانشگاه است.
طراحی لباس برای تمام پایههای تحصیلی
اما نکته بعدی که نباید فراموش کرد بحث طراحی این لباسهاست. طراحی این لباسها نیز در دانشگاه آزاد انجام شده است. اولا برای همه پایههای تحصیلی؛ از پیشدبستانی و دبستانی، دخترانه و پسرانه تا دوره اول متوسطه و دوره دوم متوسطه در بعضی بخشها، لباس طراحی شده است. لباسها نیز بر مبنای الگوهای اسلامی، متناسب با فرهنگ جامعه ایرانی طراحی شدهاند. ثانیا لباسها در رنگهای متنوع هستند. مثلا در پایه دبستان سه رنگ وجود دارد و فرد میتواند انتخاب کند. این کار برای نخستین بار در مدارس اتفاق میافتد. پیشتر همه لباس یکرنگ میپوشیدند. حالا دانشآموز میتواند بنا بر سلیقه خودش لباس انتخاب کند. این موضوع باعث نشاط اجتماعی و افزایش روحیه میشود و خانوادهها میتوانند رضایت بچههای خود از این انتخاب را ببینند و درنهایت رضایت خانوادهها نیز فراهم میشود. تمام مدارس سما نیز در این سامانه درگیر میشوند. البته به گفته رنجبران تعداد معدودی از دوره دوم متوسطه پسرانه شامل این طرح نمیشوند. آنها لباس فرم نمیپوشند و با لباس عادی به مدرسه میروند. رنجبران میگوید: «این کار برعهده مدیریت مدارس با هماهنگی انجمن اولیا و مربیان است. قانونا نیز باید اینگونه باشد.»
مدیریت پروژه تولید لباس برعهده معاونت علوم تربیتی و مهارتی
مدیریت پروژه تولید لباسهای فرم مدارس با معاونت علوم تربیتی و مهارتی است و کل پروژه تحت نظارت آنها انجام میشود. درواقع همکاری «ست» با این معاونت شکل گرفته است. مدیریت کلان موضوع با معاونت علوم تربیتی و مهارتی بوده و سامانه یزد نیز با آنها هماهنگ است. محمدعلی نادی، معاون علوم تربیتی و مهارتی در این باره به «فرهیختگان» میگوید: «با توجه به تنوع مخاطبان خود، از دو بخش «دانشجویی» و «دانشآموزی» تشکیل شده که درخصوص راهاندازی شبکه مهندسی پوشاک، جامعه هدف و «دانشآموزان مدارس سما» در سراسر کشور بوده است. در مدارس سما، 155 هزار دانشآموز وجود دارد که دانشآموزان در بیش از 800 مدرسه، در مقطعهای مختلف مشغول به تحصیل هستند. در سالهای گذشته لباس فرم دانشآموزان در تمامی استانها به صورت غیرمتمرکز و با سلیقههای مختلف تهیه میشده که بنا به دستور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، یکسانسازی لباس فرم دانشآموزان در دستور کار قرار گرفت. بنابراین با برگزاری جلسههای مختلف تصمیم بر آن شد که به جهت تبلیغات موثرتر، به طراحی لباس فرم مشترک بپردازیم. در این خصوص درصدد برآمدیم تا با استفاده از استادان بنام و برجسته رشته طراحی پارچه و لباس و در راستای منویات مقاممعظمرهبری و شعار سال 1403 که همان «جهش تولید با مشارکت مردم» است، شبکه مهندسی عظیمی را در کشور ایجاد سازیم.» به گفته او هدف از ایجاد این شبکه، تهیه و تولید لباس فرم مشترک دانشآموزان، تربیت نیروی انسانی کارآفرین، استفاده از ظرفیتهای دانشجویان، افزایش مهارت و هدایت آنان به بازار کار است. پیوند دو حوزه «مدرسه و دانشگاه» و استفاده از ظرفیتها و همکاریهای بیشتر میان این دو بخش نیز دنبال میشود. نادی درخصوص اقدامات انجام شده در این معاونت در حوزه پوشاک میگوید: «در وهله اول سامانه «ست» را توسط واحد تبریز طراحی کرده و آن را بهمنظور پشتیبانی شبکه مهندسی پوشاک توسعه دادیم. سپس این سامانه را به مدیران شبکه مهندسی پوشاک، تولیدکنندگان فعال در استانها، مدیران مدرسهها و اولیای دانشآموزان معرفی کرده و آموزشهای لازم را ارائه دادیم.»
به گفته معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه، نظارت بر اطلاعات ثبت شده در سامانه ست، طراحی پوسترهای فراخوان جهت شرکت اعضای هیاتعلمی، دانشجویان و تولیدکنندگان فعال در هر استان، ارسال پیامک به فعالان مرتبط با صنعت پوشاک و ارسال پوسترها به تمامی مدرسههای سما و واحدهای دانشگاهی، از دیگر اقدامات این معاونت در شبکه مهندسی مد و پوشاک است. او میگوید در همین راستا 20 جلسه تخصصی با فعالان صنعت دوخت و طراحی لباس برگزار شده و مدیران شبکه مهندسی پوشاک استانی نیز انتخاب و معرفی شدند و شرح وظایف هر یک از آنها تببین شده است. درنهایت جلسههای مستمر نیز برای انتخاب طراحی برتر برگزار شده و طرحهای تایید شده در سامانه https: //aydy. yazd. iau. ir/schools بارگذاری شده است. به گفته نادی لباسها در 3 سایز مختلف به تفکیک جنسیت و مقطعهای تحصیلی دانشآموزان طراحی شده و گروههای مجازی جهت هماهنگی میان اعضای شبکه دوخت و طراحی پوشاک نیز راهاندازی شده است. همچنین جلسهای با استادان و طراحان مرتبط با صنعت پوشاک برای انتخاب نوع، جنس و رنگ پارچهها و جلساتی نیز با طراحان و تولیدکنندگان صنعت پوشاک، جهت آسیبشناسی مراحل متعدد دوخت و توزیع برگزار شده است. کشور نیز به 5 قسمت بهعنوان استانهای معین تولید و برش پارچه تقسیم شد و تمامی اندازهها در سامانه ثبتنام دانشآموزی اصلاح شد.
آن طور که به نظر میرسد دانشگاه این روزها درصدد است تا اولین تجربه خود را در زمینه طراحی و تولید پوشاک با استفاده از متخصصان ذیربط به نمایش بگذارد تا با تلفیق طرحهای ایرانی- اسلامی بهعنوان یک صاحب سبک و ایده شناخته شود. مهمترین اتفاق مهمی که در چرخه تولید روپوش مدارس میافتد، تربیت دانشجویان مرتبط با این رشته در فضای عرصه و در فرآیند دوخت است تا درنهایت تربیتشدگان دانشگاه آزاد ظرفیت راهبری شرکتهای بزرگ پوشاک را داشته باشند.
.gif?v=0)
