فرهیختگان: ریزش بازار سهام از آمریکا تا ژاپن و بورس‌های اروپایی حسابی سهامداران را شوکه کرد. این شوک به بازار سهام منحصر نماند و موجب سقوط ۲۰ درصدی ارزهای دیجیتال که درمقابل شوک‌ها هیچ محافظی ندارند، شد. جدای از ارزهای دیجیتال، سوال این است این افت آیا ادامه خواهد داشت یا خیر؟ همچنین آیا بازار سهام ایران هم از این اتفاق متاثر خواهد شد یا خیر؟ درنهایت اینکه اتفاقات اخیر چه تاثیری بر اقتصادهای غرب و شرق خواهد داشت؟

   حمام خون در آمریکا

روز دوشنبه در بحبوحه ترس معامله‌گران بازارهای جهانی از وقوع رکود اقتصادی در آمریکا، بورس‌های جهانی، از نیویورک تا توکیو و لندن و پاریس سقوطی تاریخی را تجربه کردند. بر اساس این گزارش، شاخص اس‌اندپی ۵۰۰ (S&P ۵۰۰) آمریکا در معاملات صبحگاهی 3.1 درصد کاهش یافت و بدترین روز خود تقریبا طی ۲ سال اخیر را تجربه کرد. شاخص داو جونز نیز کاهشی بود. بر اساس داده‌های بازار داوجونز، این سقوط باعث شد بازدهی خزانه‌داری ایالات‌متحده به شدت کاهش یابد و شاخص‌S&P500  ‌حدود 3 درصد کاهش یابد تا بزرگ‌ترین افت روزانه از 13 سپتامبر 2022 تاکنون باشد. بر اساس داده‌های بازار داوجونز، شاخص داوجونز 2.6 درصد سقوط کرد که بیشترین کاهش روزانه خود را از 13 سپتامبر 2022 است. همچنین شاخص نزدک حدود 3.4 درصد کاهش یافت که شدیدترین افت روزانه از 24 جولای تاکنون است. درحال‌حاضر تغییرات روزانه شاخص داو‌جونز منفی 2.6 درصد، شاخصS&P500   منفی 3 درصد و شاخص نزدک منفی 3.4 درصد است.  

 فروش سهام با کاهش شدید بازده اوراق قرضه ایالات‌متحده و جهش شاخص ترس VIX همزمان شده است. بر اساس داده‌های بازار داو جونز، این شاخص در روز دوشنبه برای مدت کوتاهی 181 درصد افزایش یافت و بزرگ‌ترین رشد روزانه خود را ثبت کرد و سپس به رشد روزانه 65 درصدی بازگشت. رشد اخیر Vix به‌جز اوایل شیوع کووید-19 از سال 2008 بی‌سابقه بوده است. کیت لرنر، مدیر سرمایه‌گذاری در بازار سهام می‌گوید: «این الگو معمولا در VIX یک جهش دارد، همه در حالت آفساید قرار گرفته‌اند، و نبردی بین ترس و طمع وجود دارد. روز دوشنبه در‌حالی‌که نگرانی از رکود اقتصادی آمریکا و شکل‌گیری حباب قیمتی سهام شرکت‌های فعال در حوزه فناوری اطلاعات، بورس‌های جهان از نیویورک تا توکیو و لندن را زمینگیر کرده، برخی رسانه‌ها ازجمله یورونیوز مدعی بود افزایش تنش‌ها در خاورمیانه و به‌ویژه بین تهران و تل‌آویو نیز موجب شده نزدیک شدن سایه جنگ در این منطقه عامل برقراری وضعیت قرمز در بازارهای سهام شده باشد.

به گفته کارشناسان بازارهای مالی، دلیل نگرانی سرمایه‌گذاران، به تاخیر انداختن کاهش موثر نرخ بهره بانکی از سوی فدرال رزرو (بانک مرکزی ایالات‌متحده) است، فرضیه‌ای که نگرانی‌ها در مورد بروز رکود در بزرگ‌ترین اقتصاد جهان را افزایش می‌دهد؛ رکودی که می‌تواند به‌سرعت تمامی جهان را فراگیرد. یکی از دلایل افزایش ترس‌ها در بازار، نتایج گزارش روز جمعه وزارت کار آمریکا بود. براساس این گزارش، اقتصاد ایالات‌متحده در ماه گذشته تنها ۱۱۴ هزار شغل ایجاد کرده که بسیار کمتر از ژوئن و بسیار پایین‌تر از حد انتظار بود. همزمان، اعلام شد که نرخ بیکاری (۴.۳ درصد) به بالاترین سطح از اکتبر ۲۰۲۱ رسیده و سطح تولید کارخانه‌ها در یک هفته گذشته کاهش پیدا کرده است. اما مساله فقط همین نبود؛ به گزارش یورونیوز، تشدید نگرانی‌ها از شکل‌گیری رکود فراگیر در حالی بازارهای سهام را فرا گرفت که برخی برآوردها نشان داد ارزیابی‌های اولیه در مورد تاثیر بلند‌مدت توسعه ابزارهای هوش مصنوعی بر سودآوری شرکت‌های بزرگ فعال در حوزه فناوری اطلاعات بیش از حد بوده است.

   دوشنبه سیاه ژاپن 

سهام ژاپن در روز دوشنبه بیشترین ضرر روزانه خود را از سال 1987 متحمل شد زیرا نگرانی‌ها در مورد رکود احتمالی در اقتصاد آمریکا موجی از شوکی را در بازارهای جهانی ایجاد کرد. شاخص Nikkei 225 سهام توکیو طی روز دوشنبه با افت 4451 واحدی، بزرگ‌ترین سقوط خود از سال 1987 تاکنون را به ثبت رساند. براساس این اتفاق، شاخص Nikkei 225  بیش از 12 درصد کاهش یافت. به گفته رویترز، این بزرگ‌ترین افت یک روزه بورس ژاپن از اکتبر 1987 تاکنون است. همچنین زیان Nikkei  را از اوایل جولای تا روز دوشنبه به 25 درصد رساند. این اتفاق باعث شد نیل نیومن، رئیس استراتژی Astris Advisory در توکیو، به خبرگزاری سی‌ان‌ان (CNN) بگوید: «بوی سال 1987 می‌آمد.» اشاره او به «دوشنبه سیاه» در اکتبر 1987 بود، زمانی که بازارهای جهانی سقوط کرد و نیکی 3836 واحد را از دست داد. ترس از رکود احتمالی در اقتصاد ایالات‌متحده این انتظار را افزایش داده است که فدرال رزرو مجبور به کاهش نرخ بهره باشد. در شرایطی که بانک مرکزی ژاپن طی ماه‌های اخیر برای مهار تورم نرخ‌های بهره خود را افزایش می‌دهد، باعث افزایش ارزش ین در برابر دلار آمریکا و کاهش جذابیت سهام وابسته به صادرات ژاپن نیز می‌شود. 

در‌عین‌حال، در کنار ترس از رکود احتمالی اقتصاد آمریکا، سهام حوزه فناوری با ترکیبی از درآمدهای مختلط و افزایش شک و تردید در میان برخی از سرمایه‌گذاران در مورد تبلیغات پیرامون هوش مصنوعی، در ریزش اخیر هم نقش ایفا کرده است. مدیران بورسی در ژاپن و کره‌جنوبی برای جلوگیری از تشدید فروش و هراس سرمایه‌گذاران، برای مدت کوتاهی محدودیت‌هایی را نیز برای انجام معاملات لحاظ کردند. نوسانات به سایر بازارهای آسیا و اروپا سرایت کرد و معاملات آتی سهام آمریکا در یک شب به‌شدت کاهش یافت. معاملات آتی نزدیک 4 درصد کاهش یافت. معاملات آتی Dow و‌S&P500  به ترتیب 1.5 و 2.3 درصد کاهش یافتند. شاخص‌Stoxx Europe600 ، در معاملات صبحگاهی روز دوشنبه 2.5 درصد کاهش داشت. لازم به ذکر است این شاخص در پنج روز گذشته 6 درصد کاهش یافته و به پایین‌ترین سطح خود در ماه فوریه رسیده است. شاخص Taiex تایوان 8.4 درصد کاهش یافت، شاخص سهام Kospi کره‌جنوبی 8.8 درصد کاهش یافت.‌S&P/ASX200  استرالیا 3.7 درصد را از دست داد. شاخص Hang Seng هنگ‌کنگ و شانگهای کامپوزیت چین به ترتیب 2.3 و 1.3 درصد کاهش یافتند. نوسانات در ژاپن از هفته گذشته آغاز شد، زمانی که بانک مرکزی ژاپن (BOJ) برای دومین‌بار در سال‌جاری نرخ بهره را افزایش داد ‌و اعلام کرد قصد دارد خرید اوراق قرضه خود را کاهش دهد. معامله‌گران انتظار دارند در اواخر سال‌جاری افزایش نرخ بهره بیشتری داشته باشد، زیرا بانک مرکزی تلاش می‌کند تورم را مهار کند. افزایش نرخ بهره بانک مرکزی ژاپن ارزش ین را بالا برد و باعث فروش سه روزه سهام شد که با سقوط چشمگیر روز دوشنبه به اوج خود رسید. تا پایان روز دوشنبه، Topix تمام سودهای سال خود را پس از رسیدن به بالاترین سطح تاریخ، در 11 ژوئیه از دست داده بود. 

   شروع هیجانی سه‌شنبه

بازار سهام ژاپن در روز سه‌شنبه با 3217 واحد افزایش یا به عبارتی رشد 10.2 درصدی، بازگشت خود را اعلام کرد. لازم به ذکر است بورس ژاپن روز گذشته بهترین روز خود را از اکتبر 2008 تاکنون را به ثبت رساند و 10.2 درصد افزایش یافت. این افزایش یک روز پس از آن رخ می‌داد که این بازار روز دوشنبه بدترین روز خود از سال 1987 را تجربه کرده و 12.4 درصد ارزش خود را از دست داده بود. براساس داده‌ها، شاخص Topix ژاپن 9.3 درصد رشد کرد و ین پس از تقویت شدید در هفته‌های اخیر در حدود 145.70 ین در برابر دلار تثبیت شد. شاخص Nikkei225  نیز 10.2 درصد رشد کرد. این رالی در سایر بازارهای آسیایی نیز تکرار شد و Kospi کره‌جنوبی در روز سه‌شنبه 3.3 درصد افزایش یافت. شاخص سهام تایوان که بدترین فروش تاریخ خود را در روز دوشنبه داشت، با رشد 8 درصدی تراشه‌ساز TSMC، حدود 3.3 درصد افزایش یافت. مقامات دولتی کره‌جنوبی گفتند بازارهای آسیایی به خطرات اقتصادی آمریکا و تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه «بیش از حد» واکنش نشان داده‌اند. آنها معتقدند در صورت نوسانات بیش از حد، اقدام سریعی برای ایجاد ثبات در بازار انجام خواهند داد. در سئول، تولیدکنندگان تراشه سامسونگ الکترونیکس و SK Hynix به ترتیب 2.2 و 4.4 درصد رشد کردند. بازگشت آرامش نسبی پس از آن صورت گرفت که بازارهای جهانی در روزهای اخیر به‌دلیل ترس از اینکه فدرال رزرو برای واکنش به نشانه‌هایی که اقتصاد ایالات‌متحده در حال سرد شدن است، بسیار کند عمل کرده و ممکن است مجبور شود با یک سری نرخ بهره سریع بازی کند، سقوط کرد.  بازار سهام ژاپن بیشترین ضربه را خورد و روز دوشنبه بیش از 12 درصد سقوط کرد، چند روز پس از افزایش ناگهانی نرخ بهره بانک مرکزی ژاپن. بازگشت روز سه‌شنبه بورس توکیو آنقدر عجیب و غیرمنتظره بود که معاملات قراردادهای آتی Nikkei و Topix به طور خودکار در جلسه صبح سه‌شنبه به حالت تعلیق درآمد. تاکئو کامای، رئیس خدمات اجرایی CLSA در توکیو گفت: «هیچ کس بازاری به این اندازه دیوانه را در ژاپن تجربه نکرده است. درحالی‌که بازار بسیار بهبود یافته است، اما ابهام بزرگی که باقی می‌ماند این است که آیا بانک ژاپن بازهم می‌تواند نرخ بهره را در سال‌جاری افزایش دهد و آیا فدرال رزرو نرخ را کاهش خواهد داد یا خیر.» 

اما روز گذشته در کنار رشد 10.2 درصدی نیکی ۲۲۵ ژاپن، در بازارهای آسیایی شاخص کامپوزیت جاکارتای اندونزی رشد 0.98 درصدی را تجربه کرد. این مقدار در کوسپی کامپوزیت کره‌جنوبی 3.3 درصد رشد، در هنگ سنگ هنگ‌کنگ کاهش 0.31 درصدی، در شاخص شانگهای کامپوزیت چین رشد 0.23 درصدی و در شاخص بورس تایوان نیز رشد 3.3 درصدی را داشت. 

   سهام‌های اروپایی 

سهام‌های اروپایی صبح روز سه‌شنبه بین سود و زیان در نوسان بودند، زیرا هیجان سرمایه‌گذاران به‌دلیل فروش روز دوشنبه و نگرانی‌های اقتصادی در ایالات‌متحده و کاهش معاملات ین ژاپن، کاهش یافته بود. در پی آغاز به کار بازارهای سهام در اروپا، شاخص ۴۰ شرکت برتر بورس فرانسه 2.84 درصد و شاخص بورس آلمان هم 3.48 درصد افت کرد. بورس لندن نیز به کاهش 3.1 درصدی شاخص قیمت سهام ۱۰۰ شرکت برتر تن داد. در‌حال‌حاضر شاخص سهام بازارهای اروپایی تا زمان نگارش گزارش حاضر بین 0.20 تا 0.60 منفی بوده و همگی زیر یک است. رئیس سابق بانک مرکزی اروپا روز سه‌شنبه به CNBC گفت، علی‌رغم افزایش ترس از وضعیت اقتصاد ایالات‌متحده در روز دوشنبه، هیچ دلیلی ندارد فدرال رزرو نرخ بهره را اضطراری کاهش دهد. اما ژان کلود تریشه، رئیس سابق بانک فرانسه نیز گفت فدرال رزرو احتمالا در نشست بعدی خود در ماه سپتامبر نرخ بهره را کاهش خواهد داد و ممکن است این میزان بین 25 واحد تا 50 واحد کاهش یابد. دیوید موریسون، تحلیلگر اقتصادی نیز گفت، بازارهای مالی یک شبه ثابت مانده‌اند و به‌دنبال رکود روز دوشنبه، آرامش را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان آورده است. 

درحال‌حاضر، برخی از مفسران اصرار دارند بدترین روز بازار سهام در دنیا به پایان رسیده است. ترس از رکود اقتصادی ایالات‌متحده بیش از حد است، فدرال رزرو به‌زودی نرخ‌های بهره را کاهش خواهد داد (احتمالا کاملا تهاجمی)، بخش زیادی از حباب قیمتی سهام در بخش فناوری کاهش یافته است و سرمایه‌گذاران به این نتیجه رسیده‌اند که حباب قیمتی چندان وحشتناکی ندارد. پس از اولین افزایش سفارش‌های کارخانه‌های آلمان در سال‌جاری، داده‌های اقتصادی در اروپا مورد توجه قرار گرفت. بر اساس ارقام اداره آمار فدرال، سفارش‌ها در طول ماه 3.9 درصد افزایش یافته است که بسیار بالاتر از افزایش 0.8 درصدی مورد انتظار اقتصاددانان است. این اولین افزایش ماهانه از دسامبر 2023 بود.

شاخص PMI ساخت‌و‌ساز انگلیس نیز بیشتر از پیش‌بینی‌ها قرار گرفت و از 52.2 به 55.3 در ژوئیه رسید و از رقم 52.7 مورد انتظار بازار عبور کرد. با این حال، شاخص مدیران خرید (PMI) بخش ساخت منطقه یورو از 41.8 به 41.4 کاهش یافت. در اخبار دیگر، خرده‌فروشی در منطقه یورو در ماه ژوئن بیش از حد انتظار کاهش یافت و پس از افزایش 0.1 درصدی ماه قبل، 0.3 درصد کاهش یافت. اقتصاددانان افت تنها 0.1 درصد را پیش‌بینی کرده بودند.

پائولو گریگنانی، اقتصاددان ارشد در آکسفورد اکونومیکس می‌گوید: «مجموعه داده‌های ترکیبی امروز از دیدگاه ما در مورد شتاب رشد مثبت کمتری نسبت به آنچه قبلا تصور می‌شد پشتیبانی می‌کند. نگرانی‌های فزاینده در مورد وضعیت اقتصاد [منطقه یورو] و فقدان بهبود در بخش تولید، ما را بر آن داشت تا پیش‌بینی رشد تولید ناخالص داخلی منطقه یورو برای سال 2025 را کاهش دهیم. 

   رکود در کمین اقتصاد آمریکا

زهرا فتوره‌چی، اقتصاددان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره ریزش بورس در آمریکا اظهار داشت: «روز چهارشنبه هفته قبل بود که پاول، رئیس بانک مرکزی آمریکا اعلام کرد نرخ بهره این ماه کاهش پیدا نخواهد کرد. بازارها در ادامه به این موضوع واکنش نشان دادند و کاهشی شدند؛ این تاثیر به بازار ارزهای دیجیتال و بورس آمریکا نیز سرایت کرد. اما سقوطی اتفاق نیفتاد تا اینکه روز جمعه داده‌های اقتصادی آمریکا منتشر شد که نشان از رکود داشتند. این داده‌ها نشان می‌دهد بیکاری در آمریکا به بالاترین حد خود در دو سال اخیر رسیده است. داده IFM، شاخص فشارسنج واحد‌های تولیدی در آمریکا به زیر ۵۰ درصد رسید؛ این در حالی است که این عدد باید بیش از ۵۰ درصد باشد. داده‌هایPMI، شاخص ثبت سفارش کالاهای آمریکایی نیز به زیر ۵۰ رسید. این عوامل منجر به ایجاد حس ترس از رکود میان سرمایه‌گذاران و فعالان بازار و درنهایت به بیرون کشیدن پول آنها از بازار منتهی شد. شاخص VIX که نوسانات مورد انتظار بازار سهام آمریکا را نشان می‌دهد به بالاترین حد خود در دو سال اخیر رسید و بالغ بر ۶۵ اعلام شد. این در حالی است که این عدد هفته قبل حدود ۱۷ بود. بیشترین حد این عدد در دوران کرونا و ۸۵ ثبت شده بود. در آن زمان نیز ترس از رکود حاکم بود و سیاست‌های انقباضی اجرا می‌شد‌.» وی افزود: «منحنی بازدهی اوراق خزانه آمریکا نیز در محدوده مثبت قرار گرفت؛ داده‌های تاریخی آمریکا از رکود در این کشور نشان می‌دهد چند مدت قبل از رکود، این منحنی در محدوده مثبت قرار گرفته است. بازدهی اوراق خزانه دو ساله و ۱۰ ساله آمریکا نیز کاهش یافته است. در بازار آزاد وقتی بازدهی اوراق خزانه کاهش پیدا می‌کند بازار نیاز به کاهش نرخ بهره دارد اما بانک مرکزی آمریکا اجازه چنین کاری را نمی‌دهد. سرمایه‌گذاران می‌گویند حتما شرایط وخیم است که بانک مرکزی آمریکا اجازه نمی‌دهد. این در حالی است که وقتی بازدهی کاهش یافته باید نرخ بهره نیز در اقتصاد آزاد آمریکا کاهش پیدا کند. بانک مرکزی آمریکا دستوری عمل می‌کند.» 

   تایوان؛ از تحدید هوش مصنوعی تا ریزش سهام فناوری 

فتوره‌چی ادامه داد: «براساس این شاخص‌ها ترس رکود در اقتصاد آمریکا و جهان وجود دارد. علت رکود به این برمی‌گردد که بیش از دو سال است که آمریکا برای مهار تورم تقاضامحور سیاست پولی انقباضی اعمال کرده است. تورم را مهار کرده اما رکود را به اقتصاد خود تحمیل کرده است. در این میان سقوط شاخص‌های فناوری بیش از سایر بخش‌ها بوده است. علت این امر به سختگیرانه کردن قوانین فناوری و هوش در کمیسیون اتحادیه روز جمعه بازمی‌گردد. شرکت‌های فناوری در این‌باره اعلام کردند، در عملکرد هوش مصنوعی مبالغه شده و عملکرد هوش مصنوعی ضعیف است؛ در نتیجه باید هزینه‌های تحقیق و توسعه را افزایش دهیم. این عوامل سبب شدند سرمایه‌گذاران سرمایه خود را از حوزه خارج کنند.» 

وی افزود: «ریزش بورس در تایوان به‌عنوان کشور دارنده فناوری‌های برتر حوزه هوش مصنوعی و ریزتراشه‌ها به افزایش قوانین سختگیرانه توسط کمیسیون اتحادیه اروپا و افزایش هزینه تحقیق و توسعه بازمی‌گردد. سهام شرکت TSMC که یکی از مهم‌ترین شرکت‌ها در حوزه فناوری‌های هوش مصنوعی است فرو ریخت. از سوی دیگر نیز چین در حال سرمایه‌گذاری در حوزه اقتصاد دیجیتال است. دولت از این صنعت حمایت و به آن پول تزریق می‌کند. شرکت‌های این صنعت در چین موفق عمل می‌کنند و ریزتراشه‌ها را با قیمت پایین‌تر تولید می‌کنند. این عامل نیز از عوامل موثر بر ریزش بورس در تایوان است.» 

   ژاپن در تکاپو برای حفظ ارزش ین 

در ژاپن اما بانک مرکزی برای دومین بار متوالی نرخ بهره را افزایش داد؛ به این ترتیب نرخ بهره به بالاترین حد خود در ۱۵ سال اخیر رسید. با توجه به اینکه در ژاپن تورم وجود ندارد و نیازی به سیاست پولی انقباضی نیست، به نظر می‌رسد بانک مرکزی در این کشور منتظر بانک مرکزی آمریکا بود. ارزش ین روزبه‌روز ضعیف می‌شود؛ چراکه تراز تجاری ژاپن منفی است، ۹۰ درصد واردات انرژی و مواد غذایی است و تورم جهانی سبب شده قیمت‌ها افزایش پیدا کند و تقاضا کاهش یافته است. در این شرایط کالای چینی و کره‌جنوبی جایگزین کالاهای ژاپنی در جهان شده‌اند. این امر منجر به خروج ارز از کشور و تضعیف ین شده است. از سوی دیگر نیز نرخ بهره در آمریکا بیشتر از ژاپن است. اقتصاد آن نیز آزاد است. سرمایه‌گذاران پول خود را در جایی می‌برند که نرخ بهره بالاتری دارد‌. سرمایه‌گذاران ژاپنی ین را می‌فروشند و در آمریکا سرمایه‌گذاری می‌کنند. به همین جهت بانک مرکزی ژاپن سال گذشته ۶۰ میلیارد دلار پول تزریق کرد تا بتواند ارزش ین را حفظ کند اما نشد. بانک مرکزی این‌بار ین را خرید و برعکس عمل کرد که باز هم جواب نداد و در آخر با هدف جلوگیری از خروج سرمایه، نرخ بهره را افزایش داد. این موضوع عواقب دارد. از آنجایی که تولید در ژاپن کمرنگ شده و تقاضا از داخل و خارج برای کالای ژاپنی کاهش پیدا کرده است، ترس رکود در آنجا نیز وجود دارد. 

   مشکل 35 تریلیون دلاری آمریکا حل نمی‌شود 

فتوره‌چی در ادامه اظهار داشت: «اقتصاد جهان به اقتصاد آمریکا وابسته است. ممکن است که مثل اوایل ۲۰۲۲ اوضاع بازارها بهبود پیدا کند، اما بدهی ۳۵ تریلیون دلاری آمریکا که مشکل اصلی آن است حل نمی‌شود‌. از سوی دیگر نیز تشدید جنگ تعرفه‌ای میان چین و آمریکا منجر به تورم وارداتی در آمریکا خواهد شد. پیش از این در یک ویدئو گفته بودم کاهش نرخ بهره در نوامبر نشان می‌دهد بانک مرکزی مستقل عمل می‌کند، اما کاهش آن در ماه سپتامبر در سال انتخابات بازی سیاسی است و نشان می‌دهد بانک مرکزی آمریکا مستقل نیست. انتظار می‌رود با توجه به شرایط در بلوک شرق، جنگ روسیه و ناتو، جنگ تجاری چین و آمریکا، جنگ اسرائیل و ایران و... به معنای صادرات تورم از کشورهای بلوک شرق است. انتظار رکود تورم در آمریکا در سال آتی و همچنین افزایش بدهی وجود دارد.»

   قدرت نظامی؛ برگ برنده ایران برای دریافت امتیاز اقتصادی 

فتوره‌چی در پایان گفت: «ریزش بورس در جهان می‌تواند بر قیمت انس جهانی طلا تاثیر بگذارد و شاخص قدرت دلار را کاهش دهد. این موضوع به نفع تفکر دلارزدایی و کشورهای بلوک شرق است. همچنین این عوامل می‌توانند روی قیمت کامودیتی‌ها در جهان تاثیر بگذارند. اگر ما واردکننده باشیم به‌ضرر ماست و اگر صادرکننده باشیم به نفع ما خواهد بود. آشفتگی بازارهای بلوک غرب به نفع کشورهای بلوک شرق است. اقتصاد جهان درحال ‌گذار است؛ یک نظم نوین جهانی درحال شکل‌گیری است. ایران در 250 سال اخیر دوسوم خاک خود را از دست داده است و بعد از جنگ‌جهانی دوم که نظم جهان شکل گرفت، بی‌طرف بود و کارتی برای بازی نداشت. ما کالای خاصی نداشتیم که منجر به انحصار برای ما شود. بعد از جمهوری اسلامی، ایران کارت نظامی دارد. ما حالا می‌توانیم با این کارت به نفع اقتصاد ایران، کارت توسعه اقتصادی بگیریم. چین انحصار فروش خاک‌های نادر خاکی در حوزه مواد معدنی را دارد اما ما چنین امتیازاتی نداریم. عضویت ایران در بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌تواند از طریق همگرایی منطقه‌ای وارد همگرایی اقتصاد جهانی بشود و با تجارت، اقتصاد خود را نجات دهد و سرمایه‌گذار خارجی جذب کند. ما استهلاک سرمایه‌گذاری داریم. از طریق ایجاد یک سیستم سوئیفت جدید از طریق بریکس می‌تواند کشورهای تحریمی و استعماری را با مبادله از سلطه آمریکا نجات دهد. راه دیگر نیز از مسیر توافق با غرب می‌گذرد که باید در مقابل چیزی بدهیم که بتوانیم توافق کنیم. ایجاد کریدور شمال به جنوب، جذب سرمایه‌گذار و توسعه چابهار و... می‌تواند اقدامات کمک‌کننده‌ای برای ایران به‌شمار برود.»