علی ملکی، خبرنگار گروه نقد روز: با آرام‌شدن موج روایت‌ها از نحوه ترور اسماعیل هنیه در تهران، موج خبری دیگری درباره زمان و شدت انتقام در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته است. این جریان که در رویدادهای مشابه گذشته هم شکل گرفته بود، بازهم درخصوص انجام عملیات خونخواهی رئیس دفتر سیاسی حماس ظهور پیدا کرده است. در این جریان اما گروه‌ها و افراد با ایده‌ها و اهداف مختلفی حضور دارند. برخی از آنها می‌خواهند با انتشار محتواهای گمراه‌کننده و غلط، جبهه مقابل را سردرگم و اثر حمله نظامی پیش‌رو را عمیق‌تر کنند. این کنش رسانه‌ای در موقعیت‌های اینچنینی پسندیده است اما تا وقتی که هدف محتوای گمراه‌کننده دشمن خارجی باشد؛ نه جامعه داخلی. هدف گروه دیگر از انتشار مطالب غلط، فعال نشان دادن رسانه خود در برهه‌های حساس است به این ترتیب از نشر و بازنشر هیچ خبری- فارغ از صحت و اصالت آن- دریغ نمی‌کنند. این وضعیت از هیچ زاویه‌ای خوشایند نیست. در این شرایط هم اعتبار خود رسانه خدشه‌دار می‌شود و هم جامعه مخاطب اعتمادش را نسبت به آن رسانه و حتی اصل خبر از دست می‌دهد.
نگفتم به‌زودی!
«ایران تصمیم گرفته بی‌سروصدا و بدون اعلان قبلی، این بار قلب تل‌آویو را هدف قرار دهد.» این یکی از خبرهایی بود که طی دو روز اخیر به نقل از خبرگزاری «سی‌ان‌ان» توسط رسانه‌های کوچک و بزرگ کشور دست‌به‌دست شد. بررسی‌ها اما نشان می‌دهد اساسا این خبرگزاری چنین خبری را منتشر نکرده، از سوی دیگر خبرهایی مبنی‌بر لغو پروازهای منطقه ازجمله ایران، بیروت و ترکیه منتشر شد که واکنش مقامات رسمی را درپی داشت. علی حمیه، وزیر حمل‌ونقل لبنان در این باره گفت: «آنچه در مورد لغو پروازهای فرودگاه بیروت منتشر می‌شود، صحت ندارد و آنچه منتشر می‌شود اخبار جعلی است.» همچنین سعید چلندری، مدیرعامل شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) با بیان اینکه پروازهای ترکیه به ایران و برعکس درحال انجام است و لغو پروازهای ترکیه به ایران صرفا شایعه و جو رسانه‌ای است، گفت: «پروازهای ترکیش ایرلاین طبق برنامه درحال انجام است و تنها دوپرواز این شرکت از بامداد به صبح تغییر برنامه داده است.»
یکی از اولین خبرهایی که به‌صورت گسترده در رسانه‌ها دست‌به‌دست شد، اظهارات مجری یک برنامه تلویزیونی بود. این مجری به حمله قریب‌الوقوع اشاره کرد و گفت: «به حول و قوه الهی از ساعات آینده جهان شاهد صحنه‌های محیرالعقول و اتفاقات بسیار مهمی خواهد بود.» او در بخش بعدی گفته‌هایش را اصلاح کرد و با اشاره به اینکه اطلاعات دقیقی در این باره ندارد، افزود: «ان‌شاءالله که فرصت باشد در روزها یا حتی ساعات آینده از ابعاد و اتفاقات مهمی که درپی خونخواهی اسماعیل هنیه انجام خواهد شد، بگوییم.»
سیدمحمد مرندی، تحلیلگر سیاسی و بین‌الملل در شبکه اجتماعی ایکس با انتشار تصویر موشک‌های سپاه خطاب به شهرک‌نشینان نوشت: «ترک کنید. دارند می‌آیند.» این مطلب مرندی در رسانه‌های مختلف با عنوان مشاور وزارت خارجه بازتاب گسترده‌ای پیدا کرد اما کمی بعد مرندی با تاکید بر اینکه مشاور وزارت خارجه نیست، نوشت: «توییت [قبلی] نمی‌گوید که موشک‌ها و پهپادها به‌زودی پرتاب خواهند شد.» علاوه‌بر اینها خبرهای دیگری نیز در این باره منتشر شد که برخی رسانه‌ها بدون توجه به صحت و اصالت خبر آن را انتشار دادند. اما چه هدفی پشت این حجم اخبار ضد و نقیضی که به مخاطب تحمیل می‌شود، وجود دارد؟
فیک‌نیوزها روی اعصاب مردم
انتشار اخبار و اطلاعات غلط از دیرباز وجود داشته و حالا دیگر صحت‌سنجی محتواهای موجود در شبکه‌های اجتماعی به عهده مخاطب است. بااین‌حال اما در برهه‌های حساس اینچنینی این امر تشدید می‌شود و به دلیل حجم بالای محتوای منتشرشده، به‌سختی می‌توان اخبار درست را از غلط تشخیص داد. درنهایت فیک‌نیوزها درقبال کار خود اهداف مشخصی را دنبال می‌کنند.
1- ایجاد رعب و وحشت در بدنه صهیونیست‌ها: جنگ روانی از دیرباز به‌عنوان یکی از راهبردهای غلبه بر دشمن به حساب می‌آید و این مهم در دوران مدرن شکل جدی‌تری به خود گرفته است. ابزار و تکنولوژی جدید این فرصت را در اختیار انسان‌ها گذاشته‌‌اند که از فاصله‌های دور موضوع دلخواه‌شان را کنترل کنند، بنابراین یکی از اهداف انتشار این دست از اخبار ایجاد اختلال در نظم روانی رژیم‌صهیونیستی است. به این صورت که در ساعات پایانی جمعه ویدئوهایی از وضعیت خیابان‌های رژیم‌صهیونیستی منتشر شد که حکایت از خلوت بودن غیرمعمول آن داشت. این رعب و وحشت از جهت دیگری هم اهمیت دارد که می‌تواند با ایجاد سردرگمی در پایگاه رژیم، فضا را برای حملات سایبری باز کند. ظاهرا همان شب چنین اتفاقی رخ داد و رسانه‌های اسرائیل گزارش کردند وبگاه رسمی اداره فرودگاه‌هایشان بر اثر حمله سایبری دچار اختلال شده است.
2- نشر اطلاعات غلط و گمراه کردن هدف: یکی دیگر از اهداف فیک‌نیوزها ارسال اطلاعات غلط و گمراه کردن تاسیسات امنیتی و نظامی رژیم اشغالگر است، به‌عنوان مثال آماده‌سازی و اجرای سامانه دفاعی گنبد آهنین هزینه بالایی به اسرائیل تحمیل می‌کند. طبق هر باتری گنبد آهنین که شامل رادار، سامانه‌های فرماندهی و کنترل و پرتابگرهاست، حدود 50 میلیون دلار هزینه دارد. در سال 2021، کنگره ایالات‌متحده یک‌میلیارد دلار کمک اضافی برای گنبد آهنین تصویب کرد تا به اسرائیل در نگهداری و به‌روزرسانی این سامانه کمک کند. از سوی دیگر روز جمعه و همزمان با انتشار این اخبار، رسانه‌های خبری تصاویر ماهواره‌ای ناو هواپیمابر آمریکایی یواس‌اس تئودور روزولت را منتشر کردند که براساس آن این ناو خلیج فارس را ترک کرده و در محدوده تنگه‌هرمز و در دریای عمان استقرار یافته است.
ایجاد رعب و وحشت، ارسال اطلاعات غلط و تحمیل هزینه به دشمن باید به‌گونه‌ای باشد، آثارش را بر مخاطب هدف یعنی رژیم‌صهیونیستی بگذارد، نه اینکه عناصر داخلی را هدف بگیرد و آسیب‌هایی به جامعه خودمان وارد کند. در روزهای ابتدایی استقرار دولت جدید، سوءاستفاده از این شرایط و انتشار اطلاعات غلط در داخل، نه‌تنها اثری بر جامعه هدف نمی‌گذارد، بلکه تصمیم‌گیران این حوزه را با چالش روبه‌رو کرده و امنیت روانی جامعه را نیز برهم می‌زند.
فیک‌نیوزها در اصل خودشان را هدف گرفته‌اند
انتشار اخبار غلط از سوی برخی رسانه‌ها در نخستین گام، به اعتبار آن رسانه لطمه می‌زند. وقتی یک رسانه در چنین شرایط حساسی اطلاعات غلط منتشر می‌کند، مخاطبان به‌تدریج اعتمادشان نسبت به آن رسانه را از دست می‌دهند و منابع خبری معتبرتر را جایگزین آن می‌کنند. همچنین در برخی موارد، انتشار اخبار غلط می‌تواند به پیامدهای قانونی منجر شود. به‌خصوص در شرایط کنونی کشور و با توجه به تنش‌های منطقه، بی‌دقتی در انتشار اخبار امنیتی و نظامی علاوه‌بر ایجاد اختلال در آرامش روانی جامعه، می‌تواند تبعات قانونی هم داشته باشد. از سوی دیگر انتشار مکرر اخبار غلط، دقیقا به همین شکل که این شب‌ها در شبکه‌های اجتماعی می‌بینیم، می‌تواند به خستگی اطلاعاتی مخاطبان منجر شود و جذابیت موضوع را از بین ببرد. وقتی یک موضوع با اخبار غلط همراه شود، اهمیت آن در نظر مخاطبان کم می‌شود. به این صورت که مخاطب به این نتیجه می‌رسد که موضوع مهم نیست و ارزش پیگیری ندارد، زیرا اطلاعات ضد و نقیض و نادرست زیادی درباره آن منتشر می‌شود. در دنیای امروز که حجم زیادی از اطلاعات به‌سرعت منتشر می‌شوند، مخاطبان به‌راحتی از اخبار غلط خسته می‌شوند. همین موضوع باعث می‌شود مخاطبان از دنبال کردن چنین اتفاق مهمی در سطح بین‌الملل صرف‌نظر کنند.
علی‌رغم همه اخبار ضد و نقیضی که روز جمعه درباره حمله ایران به رژیم‌صهیونیستی منتشر شد، روز گذشته سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سومین اطلاعیه خود پیرامون جنایت رژیم‌صهیونیستی در به شهادت رساندن اسماعیل هنیه را منتشر کرد. در این اطلاعیه با اشاره به اینکه این اقدام با طراحی و اجرای رژیم‌صهیونیستی و حمایت دولت جنایتکار آمریکا انجام‌شده به جزئیاتی از نحوه انفجار در محل سکونت اسماعیل هنیه اشاره شده است: «با توجه به تحقیقات و بررسی‌های به‌عمل‌آمده، این عملیات تروریستی با شلیک پرتابه کوتاه‌برد با سرجنگی حدود ۷ کیلوگرمی، همراه با انفجار شدید، از خارج محدوده استقراری اقامت میهمانان صورت گرفته است.» در پایان این اطلاعیه تاکید شده خونخواهی شهید اسماعیل هنیه قطعی و رژیم ماجراجو و تروریست صهیونی پاسخ این جنایت را که «مجازات سخت» است در زمان، مکان و کیفیت مقتضی، قاطعانه دریافت خواهد کرد.
همان‌طور که رهبر انقلاب و مقامات کشور اعلام کرده‌اند عملیات خونخواهی شهید هنیه انجام خواهد شد اما با توجه به این اطلاعیه سپاه پاسداران و نظر به تدابیر نظامی و امنیتی، زمان، مکان و کیفیت این عملیات به‌طور دقیق مشخص نیست، بنابراین بهتر است از انتشار مطالب خلاف واقعی که اصل عملیات را هدف قرار داده جلوگیری شود و از فضای رسانه‌ای به‌عنوان بازوی کمکی دفاع از کشور و خونخواهی مجاهد شهید استفاده کرد.
