علی ملکی، خبرنگار گروه نقد روز: در سایه تاخیر در روایتگری رسمی و دقیق از ماجرای ترور اسماعیل هنیه در تهران، روایتسازیهای مختلف و متناقض از نحوه شهادت او همچنان ادامه دارد. موج این اتفاق از رسانه‌های ضدایرانی که آمادگی کاملی برای دامن‌زدن به رخدادهای منفی کشورمان دارند، آغاز شده و در ادامه حتی کارشناسان کشورمان در برنامه‌های زنده و غیرزنده تلویزیونی و در صفحات مجازی خود در شبکه‌های اجتماعی، روایت‌های شخصی خود را ارائه می‌کنند. این جریان روایت‌سازی از جهاتی قابل پرداخت است:
1. موقعیت حساس و استراتژیک کشور ایجاب می‌کند در شرایط مختلف و به‌خصوص وضعیت حساس کنونی، اظهارات مربوط به حوزه‌های امنیت ملی از طریق یک مرجع و به‌صورت رسمی اعلام شود تا مردم دچار سردرگمی میان سیلی از روایت‌ها نشوند.
2. در بزنگاه‌های حساس اینچنینی علاوه‌بر در نظر گرفتن مرجعیت رسمی، باید نهایت دقت و ظرافت در روایتگری اعمال شود تا اطلاعات حساس و محرمانه فاش نشوند.
3. توجه به مرجعیت رسمی روایتگری، دقت و ظرافت نباید مانع سرعت عمل در اطلاع‌رسانی شود. مولفه دقت در روایتگری این حادثه اگرچه امر مهمی است اما اگر با سرعت عمل همراه نباشد، جای روایت اصلی را به روایت‌های نادرست و فرعی می‌دهد.
4. توجه به نکات سیاسی و امنیتی نباید منجر به نادیده‌گرفته‌شدن مسائل اجتماعی شود. حوزه عمومی در این شرایط دچار اضطراب، هرج‌و‌مرج و نگرانی می‌شود و سرعت و دقت بالا در امر اطلاع‌رسانی و روایتگری می‌تواند کمک ویژه‌ای به کاهش این نگرانی‌ها کند. یکی از مصادیق بارز ایجاد این اضطراب در جامعه، رشد قیمت‌ها در بازار آزاد و ریزش اخیر بورس است. در نتیجه بی‌توجهی به روایتگری دقیق و سریع از ماجرای ترور علاوه‌بر ایجاد فرصت سوءاستفاده جریان‌های ضد ایرانی، منجر به روایتسازیهای مغرضانه در این زمینه و التهاب در حوزه عمومی می‌شود.
اتاق هنیه از 2 ماه پیش بمب‌گذاری شده بود
جای خالی جزئیات ماجرای ترور رهبر سیاسی حماس را روزنامه نیویورک‌تایمز پر کرد. سیاسی‌کاری‌های ضدایرانی این روزنامه نام‌آشنا در بزنگاه‌های مختلف ازجمله مسائل هسته‌ای و برجام را همه به یاد دارند. این روزنامه روز پنجشنبه (یازدهم مرداد) در یکی از گزارش‌های خود به اعلام جزئیاتی از ماجرای ترور در ایران پرداخت. «رونن برگمن» یکی از نگارندگان این گزارش، دانش‌آموخته دانشگاه تل‌آویو است. او پیش از اینکه در نیویورک‌تایمز مشغول به کار شود از نویسندگان ارشد روزنامه‌های عبری «هاآرتص» و «یدیعوت آحارونوت» بوده و حالا یک روز پس از ترور اسماعیل هنیه در تهران، گزارشی مفصل از ماجرای آن ارائه کرده است. «بمبی که ماه‌ها پیش به میهمانسرای تهران منتقل شد، رهبر حماس را کشت» این عنوان گزارش اخیر نیویورک‌تایمز است. در این گزارش تشریح شده بلافاصله پس از قتل، گمانه‌زنی‌ها بر این احتمال متمرکز شد که اسرائیل، اسماعیل هنیه را با یک حمله موشکی، احتمالا از یک هواپیمای بدون سرنشین شهید کرده است. گزارشگران اتفاق اواخر فروردین را یادآور شده و نوشتند این اتفاق هم می‌تواند مشابه حمله موشکی اسرائیل به پایگاه نظامی در اصفهان باشد. تایمز با استناد به تحقیقاتش گفته است: «یک وسیله انفجاری مخفی شده در یک مجتمع به‌شدت‌محافظت‌شده، جایی که اسماعیل هنیه در آن اقامت داشت، عاملی بود که او را کشت.» همچنین با استناد به گفته «پنج تن از مقامات خاورمیانه» ادعا شده که تقریبا دو ماه پیش بمبی در محل اقامت هنیه مخفی شده بود.
در ادامه نویسنده تلاش کرده با ضعیف‌جلوه‌دادن سامانه پدافندی ایران، بار روانی این حمله را تشدید کند؛ «این تئوری موشکی سوالاتی را در مورد اینکه اسرائیل چگونه می‌توانست دوباره از سامانه‌های دفاع هوایی ایران برای اجرای چنین حمله هوایی گستاخانه‌ای در پایتخت فرار کند، ایجاد کرد. همان‌طور که مشخص شد، قاتلان توانستند از نوع دیگری از شکاف در دفاع ایران استفاده کنند؛ نقص امنیتی در محوطه‌ای که ظاهرا به‌شدت محافظت می‌شد اجازه می‌داد بمبی کار گذاشته شود و برای چندین هفته مخفی بماند. مقامات ایرانی و حماس روز چهارشنبه گفتند اسرائیل مسئول این ترور است، ارزیابی‌ای که چندین مقام آمریکایی نیز خواستند نام‌شان فاش شود. این ترور، موج دیگری از خشونت را در خاورمیانه به راه انداخته و مذاکرات جاری برای پایان دادن به جنگ در غزه را مختل می‌کند. آقای هنیه یکی از مذاکره‌کنندگان ارشد در مذاکرات آتش‌بس بود.» جنگ روانی این روزنامه و استفاده از عباراتی مثل «شکست فاجعه‌بار اطلاعاتی و امنیتی»، «شرمساری بزرگ» و اطلاعاتی که مشخص نیست طی یک روز از کجا پیدا کرده محل سوال است، اما مهم‌تر از آن هدف اصلی آنها ارائه این گزارش‌های مغرضانه در بحبوحه تنش‌های منطقه است.
اول تایمز بعد ما
به‌دنبال این موج روایت‌سازی، برخی رسانه‌های داخلی نیز دست به شرح واقعه بامداد چهارشنبه زدند. در این گزارش اشاره شده بود که محل اقامت شهید هنیه مورد اصابت پرتابه هوا به زمین قرار گرفته که بخش‌هایی از سقف و پنجره محل اقامت وی در طبقه چهارم ساختمانی در منطقه زعفرانیه تخریب شده و هنیه و یکی از محافظانش به شهادت رسیده‌اند. در این گزارش آمده است: «در بررسی‌ها آنچه قطعی شده این اقدام نظامی، با برنامه‌ریزی و توسط رژیم‌صهیونیستی صورت گرفته است. آنچنان که در دو بیانیه سپاه به آن اشاره شد، محل اقامت شهید مجاهد دکتر اسماعیل هنیه، با یک اقدام تروریستی توسط رژیم‌صهیونیستی مورد اصابت قرار گرفته است.» این گزارش بدون منبع رسمی منتشر و در پایان اعلام شده است در صورت لزوم جزئیات بیشتر توسط مراجع رسمی به‌زودی منتشر خواهد شد.
روایت‌سازهای ضدایرانی و سودای ایجاد ترس در جامعه
رونن برگمن و همکارانش بر اینکه انفجار ساختمان محل سکونت اسماعیل هنیه، مربوط به بمبی است که از ماه‌ها قبل در اتاق او جای‌گذاری شده، تاکید می‌کنند. اما چه اهدافی می‌تواند پشتیبان انتشار این گزارش باشد؟ داستان پردازی‌هایی همچون جاساز مواد منفجره از مدت‌ها قبل در محل اسکان احتمالی یکی از چهره‌های شاخص مقاومت که در روزنامه نیویورک تایمز منتشر شد، بخش دوم و تکمیل کننده عملیات تروریستی در تهران است. مهم‌ترین هدفی که می‌تواند مورد توجه طراحان این سناریوها باشد بی اعتبار کردن افکار عمومی نسبت به سیستم امنیتی کشور است. در گزارش نیویورک‌تایمز بر حساس‌بودن موقعیت بمب‌گذاری شده نیز تاکید شده است. در این سناریو، دشمن قصد دارد با این ساخت و پرداخت روایت‌های دور از ذهن، نبرد با دشمن صهیونیستی را به یک نزاع بی حاصل داخلی تبدیل کند. به این صورت که به‌جای تمرکز بر دشمن صهیونیستی، در داخل برخی انگشت اتهام را به‌سمت سیستم امنیتی نشانه بروند. این موضوع در ادامه می‌تواند به اختلال در تصمیم‌های بعدی ازجمله انتقام و خونخواهی منجر شود.
موج روایت‌های متناقض به صداوسیما رسید
روایت‌های مختلف از حادثه ترور به آنتن زنده صداوسیما هم رسید. کارشناسان مختلف حوزه بین‌الملل تحلیل‌ها و نظرات متفاوتی با یکدیگر دارند و به‌نظر می‌رسد همین باعث سردرگمی و مهیا شدن شرایط برای آغاز یک جنگ روانی باشد. سعدالله زارعی، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگوی تلویزیونی توضیحاتی درباره جزئیات ترور اسماعیل هنیه ارائه کرد. او با تاکید بر اینکه سیستم امنیتی ما امتحان خود را پس داده، انجام نشدن مراقبت‌های خاص حفاظتی از سوی خود هنیه و همراهانش را جزء مهم‌ترین عوامل وقوع ترور دانست. زارعی در این برنامه گفت که نمی‌تواند جزئیات بیشتری از این موضوع بگوید. او اما در ادامه افزود نقصانی در این زمینه هست که اسرائیلی‌ها به‌وسیله آن توانستند موقعیت اسکان را ردیابی و شناسایی کنند و این فاجعه بزرگ را رقم بزنند و از این جهت خسارتی به محور مقاومت وارد شد.
از سوی دیگر اما ابراهیم متقی، دیگر کارشناس مسائل بین‌الملل روایتی متفاوت از ماجرای ترور دارد. او در گفت‌وگوی تلویزیونی گفت هیچ نشانه‌ای وجود نداشته که هواپیمایی وارد کشور شده باشد یا اینکه موشکی از یکی از کشورهای همسایه وارد کشور شده باشد. متقی در ادامه گفت نوع موشک و میزان تخریب نشان می‌دهد کاربردی تاکتیکی داشته یا یک موشک کوچک ضد زره بوده یا اینکه از طریق پرنده‌ها و کوادکوپترهای تهاجمی پرتاب شده است.
منتظر روایت رسمی و دقیق هستیم
رعایت ملاحظات امنیتی و نظامی در ردیف اول اولویت‌های هر کشوری است. کشور ما هم از این قاعده مستثنی نبوده و به‌ویژه با توجه به تنش‌های موجود در منطقه و موقعیت حساس ایران، این موضوع اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در مواقع حساس، رعایت ملاحظات امنیتی و نظامی در اطلاع‌رسانی و شرح وقایع بسیار حائز اهمیت است. این کار باید به‌صورتی انجام شود که اطلاعات محرمانه و حساس به‌دست دشمن یا عوامل مضر نرسد. از سوی دیگر در امر روایت و اطلاع‌رسانی باید به‌گونه‌ای رفتار شود که منجر به حفظ نظم عمومی و کاهش اضطراب جامعه شود. در‌عین‌حال اما رعایت پروتکل‌های امنیتی نباید باعث شود میدان روایت را برای گروه‌های رقیب و سوءاستفاده‌گر خالی کنیم. اینکه سه روز از وقوع ترور بگذرد و اذهان عمومی در سطح ملی و منطقه‌ای درگیر آن شوند و همچنان خبری از روایت رسمی مستند و دقیق از ماجرا نباشد، عملا منجر به تسلط روایت‌های منفی بر حادثه می‌شود و تنها متضرر آن ایران است. اطلاعیه‌ها و گزارش‌های رسمی باید سریعا و با دقت بالا ارائه شوند تا از انتشار شایعات جلوگیری شود.
