مریم فضائلی، خبرنگار: تلویزیون با سال‌هایی که برنامه‌هایی با مخاطبان بالای 50 درصد داشت، خداحافظی کرده است. برخی مدیران سیر نزولی جذب مخاطب را به عوامل دیگر و خارج از صداوسیما مرتبط می‌دانند مثلا اینکه مخاطبان تلویزیون به مدیوم‌های جدید رسانه کوچ کرده‌اند. بااین‌حال یکی از سوالات و مطالبات جدی مردم از مدیران تلویزیون این بوده که چرا از تمام ظرفیت‌های تولید برنامه استفاده نمی‌کنند. مگر نه این است که هنرمندان ایرانی در نقاط دیگری غیر از تلویزیون مشغول ساخت برنامه هستند، پس چرا مدیران رسانه ملی سراغ آنها نمی‌روند یا اینکه چرا برنامه‌های معطل‌مانده تلویزیون دوباره احیا نمی‌شوند. با وجود اینکه مطالبه برای ادامه تولید و پخش این برنامه‌ها از سوی مردم وجود دارد، همچنان مدیران تلویزیون، ادامه تولید و پخش این آثار را در یک فضای معلق نگه داشته‌اند. جالب اینجاست وقتی از پیمان جبلی، رئیس صداوسیما درباره دلایل پخش چندباره سریال «مختارنامه» و «شب دهم» سوال می‌شود، می‌گوید این سریال‌ها جزء درخواست‌های همیشگی مردم هستند و به خاطر احترام به درخواست مردم، این دو سریال پخش می‌شوند. سوال اینجاست که اگر احترام به خواست مردم برای مدیر صداوسیما مهم است، آیا به احترام همین مردم حاضر است تولید برنامه‌های متوقف‌شده این سال‌ها را از سر بگیرد؟ نکته قابل‌تامل دیگر این است که گویی مدیران نسبت به اقبال مخاطبان نسبت به این برنامه‌ها واقف هستند و همیشه از پاسخگویی در مورد ادامه تولید این برنامه‌ها طفره می‌روند. در این سال‌ها نشست‌های گوناگونی با حضور مدیران شبکه‌ها و اهالی رسانه برگزار شده و عمده مطالبات درباره سرنوشت این برنامه‌ها بوده، اما در هیچ کدام جوابی صریح و واضح ارائه نشده است. در ادامه شش برنامه بلاتکلیف تلویزیون را آورده‌ایم.
جام‌جم
برنامه تلویزیونی «جام‌جم» کارش را شهریور 1402 شروع کرد و به خاطر نوع ورودش به نقد رسانه ملی خیلی زود به‌عنوان یک برنامه جدی تبدیل شد. پیمان جبلی درباره این برنامه گفته بود: «یکی از موضوعاتی که در این میان مغفول مانده بود خود رسانه ملی است که محل نقد بسیاری است و موافقان و مخالفان درباره موضوعات مختلف مرتبط با ماموریت‌های رسانه ملی وجود دارد. بنده از روز اول دغدغه‌ام این بود و در همان ماه‌های اول وعده داده بودم برنامه‌ای در این خصوص روی آنتن خواهیم برد. آماده‌سازی این برنامه متاسفانه طول کشید. من از همکارانم گلایه کردم که دیر شروع شد، مراحل پختگی خودشان را طی می‌کنند و ان‌شاءالله با قدرت به کار ادامه خواهد داد.»
در همان ایام روابط‌عمومی شبکه یک، در خبر اولیه درخصوص این برنامه اعلام کرده بود که جام‌جم هر دوشنبه در 52 قسمت پخش می‌شود. اگرچه در ابتدا پخش این برنامه منظم بود اما بعد از 25 قسمت، ادامه پخش آن در سال جدید معطل تصمیم مدیران مانده است. تعطیلی چنین برنامه‌ای آن هم در ایام پرتنش تلویزیون جای سوال است، چون عملکرد برنامه‌های صداوسیما با وجود اتفاقات چهار ماه گذشته، نیاز به ارزیابی جدی داشت. اینکه تلویزیون در ایام نوروز چه کرد؟ اینکه شیوه پوشش عملیات وعده صادق در تلویزیون چگونه بود و اینکه مدل پرداخت به حادثه دلخراش سقوط هلیکوپتر رئیس‌جمهور شهید چگونه رقم خورد؟ همچنین بررسی نقش صداوسیما در ایام انتخابات به‌عنوان یکی از پدیده‌های مهم چهار ماه گذشته بود که می‌توانست در برنامه جام‌جم مورد ارزیابی قرار گیرد.
دهم اردیبهشت امسال، رسانه چارسو فرهنگ (بخش مجازی سرویس فرهنگی روزنامه «فرهیختگان») خبری درخصوص تعطیلی برنامه جام‌جم منتشر کرد. این خبر با پیگیری‌های مکرر خبرنگار این رسانه منتشر شده بود و برخی از عوامل اصلی برنامه جام‌جم، تعطیلی این برنامه را تایید کردند. بااین‌حال بعد از انتشار خبر، روابط‌عمومی سازمان صداوسیما، تعطیلی برنامه جام جم را رد و اعلام کرد فصل جدید این برنامه به‌زودی تولید می‌شود. مصطفی هیودی، تهیه‌کننده این برنامه هم در گفت‌وگو با صبا عنوان کرد: «اتفاق خاصی نیفتاده و منتظر هستیم دستور بدهند و بگویند، فصل جدید را روانه آنتن کنیم.» نزدیک به دوماه از این ادعا گذشته است و باید دید رئیس صداوسیما، چه تصمیمی درباره این برنامه تلویزیونی می‌گیرد که خودش سفارش تولید و پخش آن را داده بود.
سیم آخر
«سیم آخر» مسابقه‌ای تلویزیونی با اجرای رضا رشیدپور بود که از شبکه سه پخش می‌شد. این برنامه در سه فصل ساخته و پخش شد؛ اولین قسمت این برنامه آبان‌ماه 1399 و در روزهای کرونایی تلویزیون پخش شد و آخرین قسمت هم در تاریخ 20 اسفند 1400 پخش شد. از همان روزهای ابتدایی پخش سیم آخر، اتهام تقلید از یک مسابقه تلویزیونی اسرائیلی به سازندگان برنامه وارد شد، اما این حاشیه‌ای نبود که منجر به قطع یک برنامه شود و به‌خاطر نحوه برگزاری مسابقه و هیجانی که داشت برای مخاطبان تلویزیون جذاب شد. اوایل سال گذشته، اخباری در رسانه‌ها منتشر شد که رضا رشیدپور و محمدرضا گلزار به تلویزیون برمی‌گردند. رضا گلزار به تلویزیون آمد و برنامه پانتولیگ را اجرا کرد اما حاشیه‌سازی توسط یکی از مجریان صداوسیما در فضای مجازی، نهایتا منجر به حذف برنامه رشیدپور شد. این مجری به استناد برخی توییت‌ها و اظهارنظرهای سیاسی رضا رشیدپور در فضای مجازی، بازگشت او به آنتن تلویزیون را زیرپا گذاشتن خون شهدای امنیت 1401 تعبیر می‌کرد. جنجال‌ها بالا گرفت و رشیدپور هم با انتشار یادداشتی نوشت: «واقعیت آن است که احساس می‌کنم در موقعیت حاضر، حضور من به‌جای آنکه سبب ساز نشاط یا امید باشد، دستمایه تشویش ذهن مخاطب و تشدید دوقطبی‌های غم‌انگیز خواهد شد. آفت بزرگ برای کشور عزیزمان همین حاشیه‌ها و دو‌قطبی‌سازی‌ها و... است. بنابراین ضمن تقدیر مجدد از مدیران گرامی، به‌ویژه مدیران ارجمند شبکه سه سیما که صادقانه برای این رخداد تلاش کردند، همچنین قدردانی فراوان از همکاران بی‌نظیرم در شبکه سه و به‌ویژه مسابقه سیم‌آخر، توفیق این خدمتگزاری را به زمانی مناسب‌تر موکول می‌کنم.»
ظاهرا برنامه‌ای که رشیدپور ترتیب داده بود، علی‌رغم هزینه‌هایی که در پیش‌تولید داشته به این زودی‌ها امکان تولید و پخش ندارد، البته این را هم نمی‌توان به‌صورت قطعی گفت و چون برنامه‌سازی در تلویزیون به فضای سیاسی متصل شده است، هر لحظه امکان تغییر دارد.
عصر جدید
تا قبل از «عصر جدید» مسابقه استعدادیابی شاخصی از تلویزیون ایران پخش نشده بود. این سبک برنامه که در تمام دنیا شناخته شده است، در صداوسیما با عصر جدید شروع شد و توانست به محبوبیت زیادی برسد. احسان علیخانی که با برنامه «ماه عسل» برای مخاطب تلویزیون به اسم و رسم مشخصی رسیده بود، این بار در قامت تهیه‌کننده و مجری برنامه عصر جدید قرار گرفت و 132 برنامه با هدف استعدادیابی اجرا کرد. این برنامه از تاریخ 27 بهمن 1397 آغاز به کار کرد و با گذر کردن از دوران سخت کرونا، باز هم توانست روی آنتن تلویزیون حاضر شود. آخرین قسمت فصل سوم این برنامه در تاریخ 26 تیر 1401 پخش شد و بعد از آن تبلیغ برنامه‌ای به نام «قهرمان» با سبک و سیاقی نزدیک به عصر جدید از تلویزیون پخش شد. با گذشت زمان اخبار ضد و نقیضی مبنی‌بر پخش فصل چهارم عصر جدید دست به دست می‌شد. اواسط سال گذشته روزنامه هفت صبح مدعی شد که احسان علیخانی بیش از سه ماه است که برای تولید فصل چهارم این برنامه با تلویزیون وارد مذاکره شده است و می‌خواهد آن را برای نوروز 1403 آماده کند. با پخش رئالیتی شو «جوکر» از شبکه نمایش خانگی، سرنوشت برنامه عصر جدید دوباره در حالت تعلیق باقی ماند و تا به امروز هیچ مدیری درباره عدم ساخت ادامه این برنامه چیزی نگفته است. گویا آغاز فصل دوم جوکر، مهر تاییدی باشد بر اینکه فعلا منتظر فصل چهارم عصر جدید نباشیم.
دورهمی
«دورهمی» یکی دیگر از برنامه‌های با‌سابقه تلویزیون حساب می‌شود. این برنامه از سال 1394 آغاز به کار کرد و بعد از چند فصل آزمون و خطاهای خود را پشت‌سر گذاشت و به یک قالب مشخص در اجرا، آیتم‌سازی و تاک شو رسید. برنامه دورهمی در فصل‌های چهارم حرف جدیدی برای عرضه نداشت و سازندگان برنامه هم برای دعوت از میهمان به تکرار افتاده بودند. فصل پنجم برنامه دورهمی با تغییر کلی نسبت به فصل اول و در قالب مسابقه بزرگ تلویزیونی دورهمی برگزار شد. با این حال این برنامه علی‌رغم تحولات شدیدی که اعمال کرد، نتوانست اقبال مخاطب را همچون فصل‌های دوم و سوم به‌دست آورد. فصل پنجم موفق نبود و در ادامه هم سرنوشت غمباری داشت. تکانه‌های اتفاقاتی که در پاییز 1401 رقم خورد به این برنامه هم رسید. در آن روزها مدیری پست ویدئویی در فضای مجازی منتشر کرد که علی‌رغم اظهار پشیمانی بابت انتشار آن، همچنان برایش دردسرساز است. او در این پست گفته بود تمایل به پخش فریمی از خودش در شبکه‌های تلویزیونی ندارد. پیش از اظهارنظر اخیر مهران مدیری درباره تمایل نداشتن به پخش فریمی از او، شبکه نسیم اعلام کرده بود که قصد دارد، قسمت‌های باقی‌مانده از مسابقه دورهمی را پس از ایام صفر پخش کند و این برنامه را تا پایان سال ۱۴۰۱ ادامه خواهد داد. اما با اظهارات مدیری، پخش دورهمی منتفی شد و علی‌رغم تاکید تهیه‌کننده بر مالکیت صداوسیما بر این برنامه، همچنان شبکه نسیم ترجیح داده است تا به امروز آنتن تلویزیون را با این فصل جدید دورهمی پر نکند.
کتاب‌باز
برنامه «کتاب‌باز» از آن دست برنامه‌هایی بود که هنوز آیتم‌ها و اظهارنظرهای کارشناسانش در فضای مجازی طرفدار دارد و ویدئوهای قسمت‌های مختلفی از آن منتشر و دستگردان می‌شود. پخش این برنامه از نیمه دهه 90 آغاز شــد و تا پایان این دهه 6 فصل و دو سری ویژه‌برنامه برای ماه رمضان از آنتن شبکه نسیم پخش کرد. در فصل اول امیرحسین صدیق در مقام مجری حاضر شد و برنامه به تولید و پخش رســید. در فصل دوم ســروش صحت که خود یکی از میهمانان قسمت‌های پایانی فصل اول کتاب‌باز بود، میزبانی این برنامه را به‌عهده گرفت و تا پایان اجرای آن را برعهده داشــت. حضور سروش صحت را می‌توان یکی از اصلی‌ترین دلایل موفقیت این برنامه برشمرد. صحت که به مرور تبدیل به نماد این برنامه شد، با میهمانان مختلفی گفت‌وگوهای دوستانه‌ای انجام داد و برنامه‌ای صمیمی و دلنشین آماده کرد. در گفت‌وگویی که «فرهیختگان» با سروش صحت داشت، در پاسخ به این سوال که «چرا شما و کتاب‌باز در تلویزیون تحمل نشدید؟» پاسخ داد: «نمی‌دانم. هیچ‌وقت هیچ‌کس به من چیزی نگفت. کتاب‌باز محبوب‌ترین کاری بوده که انجام داده‌ام و جنس دیگری برایم داشته و دارد. خیلی زیاد دوستش داشته‌ام و روی من و عقایدم بسیار تاثیر داشته است و وقتی چنین برنامه‌ای که مورد اقبال فراوانی قرار می‌گیرد بدون توضیح قطع می‌شود، به‌نظرم به پیگیری نیاز ندارد!» سال گذشته خبری منتشر شد که قرار است برنامه‌ای مشابه کتاب باز ساخته و از یک پلتفرم منتشر شود. سروش صحت چندی پیش این خبر را تایید و اعلام کرد یکی دو ماه آینده از شــبکه نمایش خانگی پخش می‌شود. احتمالا این برنامه بعد محرم و صفر از یکی از پلتفرم‌ها پخش خواهد شد.
خندوانه
«خندوانه» بعد از پخش 924 قسمت، به هویتی شناخته‌شده برای بیننده‌ها‌ی تلویزیون رسیده بود. رامبد جوان، مجری و گرداننده اصلی خندوانه بارها گفته از زمان پیش‌تولید خندوانه، اتاق فکر و پژوهشی قوی برای طراحی و ساخت این برنامه تحقیق کرده‌اند. خندوانه در هر فصل با آیتم‌ها و ایده‌های جدیدی به تلویزیون می‌آمد و هرکدام از آنها موج جدیدی از یک فرم سرگرمی را در فضای اجتماعی و رسانه‌ای ایجاد می‌کرد. پانتومیم، خنداننده شو، لباهنگ و... بخشی از کارهایی است که شروعش در قاب تلویزیون به اسم خندوانه بود. عروسک جناب‌خان با اجرا و صدای محمد بحرانی هم از بخش‌هایی بود که با خندوانه به شهرت رسید و ابداع طراحی چنین کاراکتری باعث شد استفاده از عروسک در برنامه‌های تلویزیونی جدی و مهم شود. توسعه آیتم‌های گوناگون در خندوانه، الگوهایی برای ساخت برنامه‌های دیگر در تلویزیون و فراتر از آن شکل داد.
6 مرداد 1401 آخرین قسمت این برنامه پخش شد، سازندگان خندوانه وعده داده‌اند با پایان یافتن محرم و صفر فصل نهم پخش می‌شود، اما این قول میسر نشد و پس از پایان فصل هشتم، در زمان مدیریت سید محمدرضا خوشرو در شبکه نسیم تولید خندوانه دیگر ادامه نیافت. بااین‌حال، مدیر شبکه نسیم در این باره گفته است: «ما هیچ وقت از برند‌های قبلی صرفنظر نکرده‌ایم به آنها فکر می‌کنیم و برای آنها طرح و برنامه داریم و به اقتضای زمان و شرایط حتما اتفاقاتی خواهد افتاد.» با وجود این وعده‌ها هم اتفاق مطلوبی رقم نخورده است. اخیرا هم رامبد جوان با لحنی ناامیدانه درباره عدم ساخت خندوانه گفته است: «خندوانه برای من خاطره‌انگیز است و برایم سوال است که چرا شرایط مهیا نیست تا بتوانیم در تلویزیون‌مان کار کنیم و با میلیون‌ها آدم ارتباط برقرار کنیم. من خیلی امیدوارم که شرایط عوض می‌شود. تلویزیون، سینما، تئاتر و موسیقی برای ما هنرمندها و متخصصان این حوزه است و هیچ مدیری نبوده که بیاید و ماندگار شود. تلویزیون مال ماست؛ الان مدتی است دست عده‌ای است که باید به‌زودی آن را تحویل دهند.»
