فرهیختگان: ماجرای این بیماری زیر سر یک پشه کوچک با نام آئدس است. این روزها نام تب دانگی بر سر زبان‌هاست و رسانه‌ها مدام از علائم درگیری و راه‌های ابتلا به آن می‌گویند. بیماری تب دانگی یا تب دانگ یک بیماری ویروسی است. راه انتقال این ویروس از طریق یک پشه است که ما به آن پشه آئدس می‌گوییم. پشه آئدس انواع مختلفی دارد اما دو نوع آن مهم‌تر است. یکی پشه آئدس اجپتی‌کوس و دیگری آلبوپیکتوس است. اجپتی‌کوس نوع شایع این پشه است و بیشتر از انواع دیگر تب دانگی را انتقال می‌دهد و در کشور ما نیز بیشتر این نوع پشه وجود دارد. محل زندگی این پشه گرمسیری و نیمه‌گرمسیری است. بسیاری از کشورهایی که در منطقه ما هستند، مانند افغانستان، پاکستان، اندونزی و مالزی و... این بیماری را داشتند. همسایه‌های کشورمان به‌خصوص همسایه‌های شرقی این پشه را داشتند. در چندسال اخیر این پشه در استان‌های جنوبی شناسایی شد اما وقتی پایش شد، متوجه شدند خوشبختانه پشه به ویروس آلوده نیست.
آئدس پشه‌ای سازگار با محیط است
متخصصان بیماری‌های عفونی معتقدند کافی است پشه آلوده شود و پس از آلوده شدن، فرد را بگزد. پس از آن فرد مبتلا به این بیماری می‌شود. بنابراین راه انتقال این بیماری برخلاف بیماری‌های ویروسی دیگر مانند کرونا و... از طریق پشه قابل انتقال است و فرد به فرد انتقال ندارد. یعنی راه اصلی انتقال از پشه آلوده است. پشه در استان‌های جنوبی محدود بود اما متاسفانه پشه‌ها چند خصوصیت دارند. یکی از خصوصیت‌های پشه‌های آئدس این است که به سموم و سم‌پاشی با گذشت زمان مقاومت پیدا کرده‌اند. یکی دیگر از خصوصیت‌های این پشه این است که قبلا فقط در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری می‌توانستند زندگی کنند اما براساس گفته متخصصان عفونی، پشه آئدس و تب دانگی در اروپا هم پیدا شده است. وجود این پشه و تب دانگی درمجموع بدان معناست که پشه خودش را با محیط سازگار می‌کند و وارد مناطق معتدل‌تر از لحاظ آب‌وهوایی می‌شود. وقتی که پشه با اغلب شرایط جوی سازگار می‌شود، به این نتیجه می‌رسیم پشه تنها مختص به استان‌های خاص نیست؛ چراکه دیدیم کم‌کم از استان‌های جنوبی به سمت سایر استان‌ها حرکت کرد. وقتی در استان‌های دیگر پیدا شده باشد، این امر نشان می‌دهد در یک الی دو سال دیگر احتمال این وجود دارد این پشه در کل کشور شناسایی شود؛ زیرا پشه‌ها مرز نمی‌شناسند. امری که از انتشار پشه‌ها جلوگیری می‌کرد، آب‌وهوا بود که اکنون می‌بینیم در آب‌وهوای معتدل هم میتواند زندگی کند. بنابراین به‌تدریج این پشه به استان‌های شمالی و تهران هم وارد می‌شود.
در تب دانگی انتقال ویروس از انسان به انسان وجود ندارد
وقتی ما پشه را داریم، یعنی شرایط مهیا است و تنها امری که لازم است، آلوده شدن به ویروس است. اما ویروس چگونه وارد می‌شود؟ آن‌گونه که گزارش داده شده، کشورهای همسایه ما مواردی از ابتلا به تب دانگی را مشاهده کرده‌اند. توریست‌ها و مسافران ما وقتی به کشورهای حوزه خلیج‌فارس که تب دانگی در آنها گزارش شده سفر می‌کنند و به کشور بازمی‌گردند، ویروس را در بدن‌شان دارند. کافی است که پشه فرد بیمار را نیش بزند و فرد آلوده شود. آنچه که در این بین ناگفته مانده، این است که تنها پشه ماده چنین مشکلاتی را به همراه دارد. این پشه وقتی آلوده می‌شود، میتواند ما را تا آخر عمرش آلوده کند. از طرفی آلودگی در بدن پشه می‌ماند و در یک مدت‌زمان، پشه باید سیر تکاملی طی کند. پس از آن تا آخر عمر پشه که یک ماه است، ویروس در بدن پشه می‌ماند. اما متاسفانه همین پشه به پشه‌هایی که از او متولد می‌شوند هم میتواند ویروس را منتقل کند. یعنی انتقال ویروس از پشه به پشه تازه متولد‌شده هم وجود دارد. واقعیت این است ما با طیف کشورهایی روبه‌رو هستیم که این بیماری در آن کشورها شایع است؛ چراکه بارندگی‌های اخیر باعث شده شرایط اقلیمی در دنیا تغییر کند. یعنی هیچ‌وقت در تابستان تا به این اندازه بارندگی نداشته‌ایم. هرقدر به جهان‌گرمایی نزدیک شویم و با تغییرات اقلیمی روبه‌رو شویم و از طرفی افزایش شهرنشینی در جهان داشته باشیم، دنیا را به سمت طغیان بیماری‌های عفونی سوق خواهیم داد؛ مانند همین تب دانگی.
حواس‌تان به زمان نیش زدن پشه‌ها باشد
آمیتیس رمضانی، متخصص عفونی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» پیش از این گفته بود که هرقدر بتوانیم از این پشه دوری کنیم، به نفع ماست. شکل پشه هم شکل تیپیک و مشخصی است. شبیه به پشه‌های عادی نیست. زمان نیش زدن این پشه روز است. ممکن است دم طلوع آفتاب باشد یا دم غروب آفتاب. بنابراین حواس‌مان به این مساله باید باشد. اما کجا این نوع پشه‌ها تخم‌گذاری می‌کنند؟ در پاسیوها، بالکن‌ها یا محل زندگی‌مان که آشغال‌ها و وسایل کهنه جمع شده باشند یا زیرگلدان‌ها که آب راکد دارند، بهترین محل تکثیر پشه آئدس است. بهترین جا برای تکثیر پشه آئدس آب جویی است که جریان ندارد و تاحدودی راکد است. بنابراین بهترین راه این است محلی که احتمال دارد پشه آئدس تکثیر شود را مدام تخلیه کنیم. اگر راکد بماند بهترین مکان برای رشد و تکثیر پشه است.
باید بتوانیم از انتقال پشه جلوگیری کنیم
حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در رسانه‌ملی تاکید کرده ما باید بیاموزیم با این پشه زندگی کنیم. «پشه را نمی‌توانیم به‌طور کل از بین ببریم، بنابراین باید یاد بگیریم با پشه زندگی کنیم. باید مواظب باشیم گزش صورت نگیرد. در صورت آلوده بودن و گزش فرد را باید ایزوله کنیم. اکنون 129 کشور اندمیک این بیماری است. در 6 ماه اول سال 2024 به اندازه 10 میلیون سال تشخیص داده شده اما برای ما به تازگی کشف شده. در کشور ما ظرف یک ماه درمجموع بیش از 120 بیمار از خارج کشور وارد کشور ما شده ولی در بنگلادش 16 هزار بیمار وجود دارد. اما ما تنها با 11 بیمار داخلی چون برای ما به تازگی شروع شده یعنی در وضعیت بحران قرار داریم. اگر بتوانیم این بیماری را تنها در بندرلنگه نگه داریم، کار فوق‌العاده‌ای انجام داده‌ایم. امکان کنترل بیماری وجود دارد و باید بدانیم چه چیزهایی را رعایت کنیم.» فرشیدی عنوان کرده اگر پشه کنترل نشود پشه‌ها ظرف یک ماه، یک شهر را می‌توانند آلوده کنند اما اکنون وزارت بهداشت نقشه زیست پشه آئدس در کدام شهر و حتی کدام محله‌ها را هم دارد و امر شیوع تب دانگی درحال کنترل است. او تصریح کرده است اگر پشه آئدس در شهر بندر لنگه کنترل نمی‌شد امروز بیمارستان این شهر یک تخت خالی هم نداشت اما در ظرف دو ماه تنها 11 بیمار داخلی مبتلا به تب دانگی داریم.
بدون ترس از پشه آئدس سفر کنید
همچنین عبدالرضا میرعلیایی، مدیر برنامه بیماری‌های منتقله آئدس مهاجر در گفت‌وگو با «فرهیختگان» تاکید کرد: «زمانی می‌توان سیر اپیدمی بیماری را مطرح کرد که موارد ابتلا به این بیماری در کشور بسیار زیاد باشد، مانند بیماری کرونا. اما زمانی که بیماران زیادی از یک کشور دیگر وارد کشور می‌شوند، ما به آن اپیدمی بیماری در کشورمان نمی‌گوییم. همچنین تنها11 نفر بیمار مبتلا به تب دانگی در کشور شناسایی شده‌اند. بنابراین ما در فاز اپیدمی بیماری قرار نداریم.» میرعلیایی در رابطه با شایعه اعمال محدودیت برای سفر نیز به دلیل ابتلا به تب دانگی تصریح کرد که هیچ‌گونه محدودیتی برای سفر چه در داخل کشور و چه به خارج از کشور وجود ندارد و تنها از مسافران می‌خواهیم اقدامات لازم برای مقابله با پشه آئدس را انجام دهند. همچنین اگر مسافران از منطقه آلوده بازگشتند، حواس‌شان به علائم بیماری دانگ باشد.
