علی ملکی، خبرنگار گروه نقد روز: بیمارستان کودکان هدف موشک قرار گرفت. این بار نه در غزه، بلکه در اوکراین. ما‌ه‌هاست روز و شب خود را با تماشای تصاویر دردناک از وضعیت خونین نوار غزه سپری می‌کنیم. روز دوشنبه اما کیلومترها بالاتر از غزه، و در میانه جنگ روسیه و اوکراین، بیمارستانی در شهر کی‌یف هدف حمله موشکی قرار گرفت. بنا به گزارش رسانه‌های محلی، تا لحظه تنظیم این گزارش 41 غیرنظامی در نتیجه تنش‌های میان این دو کشور کشته شده‌اند. با این حال تاکنون گزارش دقیقی از تلفات این بیمارستان ارائه نشده اما خوشبختانه همه کودکان بستری در آن، به مراکز درمانی دیگر منتقل شده‌اند. از لحظه وقوع این اتفاق بحث‌های حقوقی، امنیتی و انسانی زیادی در سطح بین‌الملل شکل گرفته اما درنهایت یک علامت سوال بزرگ وجود دارد و آن عاملیت این اتفاق است. اوکراین، روسیه را متهم به حمله موشکی می‌کند و روسیه با رد این ادعا می‌گوید که ما مراکز غیرنظامی را هدف قرار نمی‌دهیم. نیروی هوایی اوکراین اعلام کرده که پدافند هوایی 30 موشک از میان 38 موشک روس را سرنگون کرده است. مسکو هم می‌گوید یکی از این موشک‌های ضدهوایی به این بیمارستان برخورد کرده. درنهایت هنوز هیچ یک از طرفین، مسئولیت این حمله را نپذیرفته‌اند و تنها بازنده این منازعات سیاسی، قربانیان غیرنظامی هستند.
ماجرا چه بود؟
هنوز جوهر امضای پیمان امنیتی میان اوکراین و لهستان خشک نشده بود که زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین خبر حملات جدید روسیه به این کشور را دریافت کرد. این در حالی است که ولادیمیر زلنسکی در راه رسیدن به واشنگتن برای شرکت در اجلاس ناتو بود و درنهایت با وقوع این اتفاق، شورای امنیت سازمان ملل تصمیم گرفته است طی یک نشست اضطراری در نیویورک به این حملات رسیدگی کند. ماجرا به همین نقطه ختم نشد و رسانه‌های اوکراینی خبر از برخورد یکی از موشک‌های روس به بیمارستان کودکان در کی‌یف، پایتخت اوکراین دادند. تصاویر منتشرشده از این بیمارستان حاکی از آسیب‌دیدگی و تخلیه کامل آن است. زلنسکی در پیامی آمار اولیه درگذشتگان را 37 نفر اعلام کرد و گفت حدود 170 نفر مجروح شده‌اند. البته آمار درگذشتگان در ادامه به 41 نفر رسید. زلنسکی در پیامی در این باره نوشت: «بیش از 100 ساختمان ازجمله بیمارستان کودکان کی‌یف، یک مرکز زایمان در این شهر، مهد کودک، یک مرکز تجاری و بسیاری از خانه‌ها آسیب دیده‌اند.» با این حال مسکو مسئولیت حمله به این بیمارستان را نپذیرفته است. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین، با انکار حمله روسیه به بیمارستان کودکان در کی‌یف گفت: «پرتابه ضدموشکی اوکراین به این بیمارستان اصابت کرده است.»
حمله‌ای که کسی آن را گردن نگرفت
تا قبل از هفت اکتبر و شدت‌گرفتن تنش‌ها در منطقه، جنگ اوکراین به یکی از مسائل اصلی رسانه‌های بین‌المللی تبدیل شده بود. شدت جنایات رخ‌داده در غزه اما نگاه‌ها را از اوکراین جدا کرده و متوجه غزه کرد. این اتفاق چندان خوشایند اوکراینی‌ها نبود تا اینکه روز دوشنبه این اتفاق ناگوار ضامن بمب رسانه‌ای غرب را کشید و بار دیگر جنگ اوکراین و روسیه مورد توجه چهره‌ها و کاربران مختلف در شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت.
«غیرممکن است که روسیه نداند موشک‌هایش به کدام سمت حرکت می‌کند و باید پاسخ کاملی برای جرایمش بدهد.» ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین با طرح این ادعا مسکو را به حمله عمدی به یک بیمارستان مهم کودکان در کی‌یف، پایتخت اوکراین متهم کرد. نماینده دائم روسیه در سازمان ملل اما با رد اتهام مطرح‌شده علیه کشورش در بمباران یک بیمارستان کودکان در شهر کی‌یف تاکید کرد یک موشک ضدهوایی شلیک‌شده از سوی یک سامانه پدافند هوایی ارسالی نروژ برای اوکراین این بیمارستان را هدف گرفته است. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، در بیانیه‌ای که توسط کاخ سفید منتشر شد اعلام کرد حملات موشکی مسکو در اوکراین، شامل حمله به بیمارستان کودکان در کی‌یف، یک یادآوری ترسناک از خشونت روسیه است. سازمان ملل براساس تحقیقات اولیه معتقد است که این بیمارستان به احتمال قوی هدف موشک کروز روسیه قرار گرفته است.
علی‌رغم همه این واکنش‌ها مسکو قاطعانه مسئولیت این حمله را رد کرده است. وزارت امور خارجه روسیه ادعا کرده است یک موشک از سامانه دفاع موشکی زمین به هوای اوکراینی باعث تخریب ویرانگر شده است. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه توضیح داد که موشکی از سامانه دفاع موشکی پیشرفته زمین به هوا که ایالات متحده آمریکا و نروژ آن را توسعه داده‌اند، به ساختمانی در محوطه بیمارستان کودکان «اوخمادیت» اصابت کرده است. زاخارووا افزود چنین اتفاقی بارها در اوکراین رخ داده است. دمیتری پسکوف سخنگوی کرملین همیشه تاکید کرده که روسیه به اهداف غیرنظامی حمله نمی‌‌کند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در بیانیه‌ای ضمن محکومیت این اتفاق گفت که حمله به زیرساخت‌های مسکونی و شهری در پایتخت اوکراین یکه خورده است. او مدعی شد که روسیه به تاسیسات غیر نظامی در اوکراین حمله کرده است.
بهمن: غرب سعی کرد اوکراین را در صدر اخبار نگه دارد
شعیب بهمن، کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است از ابتدای جنگ اوکراین و حتی قبل از آغاز آن، همزمان با چیزی که در میدان رخ می‌داد، شاهد یک جنگ تبلیغاتی و روانی هم بودیم. وی ادامه داد: «در برخی از موارد حتی شدت و حدت این جنگ روانی از تحولات میدان فراتر می‌رفت. در زمان شروع جنگ غزه هم همچنان رسانه‌های غربی موفق‌شده بودند اوکراین را در صدر رسانه‌های غربی نگه دارند و به‌عنوان مهم‌ترین تحولات روز، دائما به آن می‌پرداختند. با شروع جنگ غزه کمی از اهمیت اوکراین کاسته شد و بیشتر توجه‌ها معطوف به غزه شد. اما تلاش‌های غرب برای اینکه بتواند همچنان این جنگ را به‌عنوان یک موضوع برجسته نگه دارد ادامه پیدا کرد.
در مورد اتفاقاتی مثل این بیمارستان هم واقعیت این است که به شکل دقیقی نمی‌شود عامل بمباران بیمارستان را مشخص کرد. روس‌ها و اوکراینی‌ها دیدگاه‌های متفاوتی دارند. از این دست اتفاقات پیش از این هم رخ داده بود. مثلا خرابکاری نیروگاه هسته‌ای که در اوکراین انجام شد. اتفاقاتی از این دست قبلا هم رخ داده و اما درنهایت مشخص نشده که عامل نهایی این خرابکاری‌ها کدام طرف بوده و هر کس، طرف دیگر را مقصر می‌داند. چون فضا شفاف نیست و در عین حال یک جنگ روانی و تبلیغاتی شدیدی وجود دارد، چندان نمی‌شود درباره‌اش قضاوت کرد. منتها اگر بخواهیم با شرایط غزه مقایسه کنیم، واقعیت این است که در غزه شرایط کاملا روشن و آشکار است. جنایت‌هایی که رژیم‌صهیونیستی از ابتدا تاکنون انجام می‌دهد، مشخص و واضح است و جهانیان می‌بینند و عامل آن مشخص است. بنابراین موضوع کمی با شرایط اوکراین متفاوت است. شاید به همین دلیل باشد که کشورهای مختلف نمی‌توانند خیلی واضح درباره اتفاقات اینچنینی موضع‌گیری کنند و نظر خود را به صورت واضح بیان کنند.»
مسکو یا کی‌یف؛ مقصر کیست؟
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که چرا عامل این اتفاق مشخص نیست، گفت: «دلیلش فضای مه‌آلودی است که اساسا همراه با این جنگ آغاز شده. عرض کردم پیش از اینکه جنگ در میدان آغاز شود، جنگ میدانی‌اش آغاز شد. این اولین بار نیست که اتفاقاتی می‌افتد که عامل آن مشخص نیست. مثلا همان خرابکاری که در سطح کاخ رخ داد و باعث زیر آب رفتن اراضی بسیار زیادی شد، درنهایت عامل رخ دادن آن مشخص نشد و روس‌ها اوکراینی‌ها را متهم کردند و از آن طرف اوکراینی‌ها روس‌ها را. یا بحث‌هایی که درمورد انجام خرابکاری در نیروگاه اتمی مطرح شد به همین شکل بود و مشخص نشد که عامل آن کدام طرف بوده. اینها هیچ‌کدام به نتیجه مشخصی نرسید. حتی در میدان نبرد هم از این مدل اتفاقات رخ داده و نه روس‌ها و نه اوکراینی‌ها عاملیت آن را نپذیرفتند. به هرحال واقعیت این است که در جنگ همه‌چیز ممکن است و احتمال وقوع چنین حوادثی وجود دارد؛ چراکه شاید ناظران مستقلی در آنجا حضور ندارند که مشخص کنند واقعا چه اتفاقی رخ داده. این هم شرایط را سخت می‌کند. رسانه‌هایی که در آنجا حضور دارند طرفدار غرب هستند و قاعدتا از مواضع دولت اوکراین دفاع می‌کنند و جنبه مستقلی ندارند که بخواهند گزارش‌های واقعی را منتشر کنند. در عین‌حال چه بسا گروه‌های تحقیق و تفحصی هم که ممکن است از سوی نهادهای بین‌المللی تشکیل شود، با توجه به نفوذ آمریکا و کشورهای غربی در نهادهای بین‌المللی، گزارش‌های درستی ارائه نکنند. کما‌اینکه در سال 2014 هم در مورد هواپیمایی که در اوکراین سرنگون شد همین وضعیت پیش‌آمد و تا امروز مشخص نشد کدام طرف آن را سرنگون کرده. بنابراین چون گروه‌های رسانه‌های مستقل و گروه‌های تحقیق و تفحصی در محل حضور ندارند، خیلی سخت و دشوار است که عامل اصلی را پیدا کرده و درباره‌اش صحبت کنیم.»
وقتی حقیقت روشن نیست چطور موضع بگیریم؟
بهمن با تاکید بر اینکه هر نوع خشونت و جنگ و درگیری باید پایان یابد و طرفین وارد پروسه مذاکره برای حل و فصل مساله شوند، گفت: «این موضع جمهوری اسلامی از ابتدای این جنگ اوکراین تا به امروز بوده. منتها در کنارش چون فضا شفاف نیست و حقیقت هم مشخص نیست، به نظر من ایران باید درخواست کند که گروه‌های تحقیق و تفحص مستقل در محل حادثه حاضر شوند و موضوع را ارزیابی کنند. هر نوع موضع‌گیری ممکن است با حقیقت فاصله داشته باشد و تا زمانی که حقیقت کاملا مشخص نشود، نمی‌شود وارد فرآیند موضع‌گیری شد. مگر اینکه دولت‌ها از یک طرف درگیری جانبداری داشته باشند. به هر حال موضع ایران علی‌رغم اینکه از سوی غربی‌ها متهم به جانبداری از روسیه می‌شود، موضع بی‌طرفانه و دعوت طرفین به گفت‌وگو و راه‌حل‌های صلح‌آمیز بوده. در اینجا هم آنچه که می‌تواند موضع اصولی ما باشد این است که ایران خواستار تشکیل یک تیم تحقیق و تفحص به شکل مستقیم و مستقل باشد تا نتایج بیان گردد و حقیقت هم مشخص شود.
ابعاد این ماجرا مشخص نیست و در گذشته هم پرونده‌ها و موارد اینچنینی داشتیم که هردوطرف دیگری را متهم کرده‌اند و تا امروز هم هیچ‌کدام به نتیجه نرسیده‌اند و اثبات نشده است که حرف چه کسی درست بوده، بنابراین اساسا نمی‌شود درمورد این موضوع قضاوت کرد. اصل این موضوع که بیمارستان کودکان مورد هدف قرارگرفته قطعا محکوم است و تردیدی در آن نیست. اما به این دلیل که نمونه‌های مشابه نیز وجود داشته و تا امروز هم مشخص نشده که چه کسی در آنها مجرم و مقصر بوده نمی‌شود قضاوت درستی داشت.»
