ندا اظهری، مترجم: فوتبالی که این سال‌ها از کادر تلویزیون تماشا می‌کنیم، کاملا متفاوت از آن چیزی است که سال‌ها وجود داشته است. دقیق‌تر شدن داوری‌ها و به‌دست آوردن آمارهای دقیق‌تر در جریان بازی نسبت به گذشته حکایت از نفوذ فناوری است که به‌ویژه در سال‌های اخیر رنگ‌وبوی تازه‌ای به خود گرفته و بسیاری از بی‌عدالتی‌هایی که در این ورزش پرطرفدار مشاهده می‌شد، با ورود این فناوری‌ها کمرنگ‌تر شده است. مسابقات جهانی فوتبال اغلب با نوآوری‌هایی، چه در سبک بازی، چه در رویکردهای فنی و چه فناوری‌های مختلف همراه هستند که هدف بسیاری از آنها به‌عنوان پیشرفت‌های فناورانه، کمک به مقامات فوتبال برای اجرای موثرتر قوانین است. بازی‌های «یورو 2024» از 14 ژوئن با میزبانی آلمان آغاز شد و در حال حاضر، مراحل حذفی را پشت سر می‌گذارد. درکنار بازی‌ها که توجه فوتبال دوستان دنیا را به خود جلب کرده، حضور فناوری‌های روز دنیا در این ورزش وزنه دیگری است که این بازی‌ها را در کانون توجه قرار داده است. فوتبال مدت‌هاست مورد استقبال فناوری قرار گرفته و از ابزارهای ورزشی متنوعی در آن استفاده می‌شود. هوش مصنوعی به‌عنوان پیشگام‌ترین فناوری روز دنیا راه خود را به فوتبال هم باز کرده و آنچه در این بازی‌ها بیشتر موردتوجه قرار گرفته، ادغام فناوری‌های فوتبالی مانند VAR و SAOT و حتی توپ هوشمند با فناوری هوش مصنوعی است که قابلیت این فناوری‌ها و نیز دقت آنها را چند برابر کرده است.
در بازی‌های یورو 2024، یک مرکز فناوری‌های فوتبال به‌عنوان مرکز اصلی برای پیشبرد و کنترل پیشرفت‌های فناوری فعالیت می‌کند. مقامات مسابقه هم به‌عنوان نقطه مرکزی برای جمع‌آوری و توزیع داده‌ها عمل می‌کند. یکی از کارهایی که در این مرکز انجام می‌شود، عملیات VAR در قالب جمع‌آوری داده‌ها از فناوری خط دروازه و حسگرهای توپ متصل و تجزیه‌وتحلیل عملکرد این سیستم در این مرکز است. این مرکز همچنین ادغام یکپارچه فناوری‌های مختلف را برای بهبود تجربه بازی تضمین می‌کند. از آنجا که یورو 2024 فناوری‌های مختلفی را دربرمی‌گیرد، هواداران درطول بازی‌ها شاهد نمایش دقت، انصاف و عدالت و کارایی برتر در زمین مسابقات بودند.
VAR با سرعت و دقتی بالاتر
به نظر می‌رسد تصمیمات VAR (کمک‌داور ویدئویی) در مسابقات یورو 2024 با ظرافت بیشتری دنبال شده است، به‌طوری‌که طبق آمار «اتحادیه فوتبال اروپا» (یوفا)، به‌طور متوسط این سیستم جدید VAR برای کمک به داوران به 51 ثانیه زمان نیاز دارد که در مقایسه با سیستمی که در فصل گذشته لیگ قهرمانان اروپا مورداستفاده قرار می‌گرفت، سریع‌تر و با دقت صددرصدی عمل می‌کند. سیستم VAR نخستین‌بار در لیگ قهرمانان 2019 رونمایی شد و از آن زمان تاکنون این سیستم در مسابقات مختلف مورداستفاده قرار گرفته که بسیار هم از آن استقبال شده است. در مسابقات جهانی امسال از یک سیستم VAR به همراه دو کمک‌داور ویدئویی (AVAR) و سه اپراتور ویدئویی در تمام بازی‌های قهرمانی فوتبال اروپا استفاده شده است. چهار اتاق عملیات ویدئویی (VOR) در مرکز فناوری فوتبال در مرکز پخش بین‌المللی بازی‌ها برای سرویس‌دهی به این امر ساخته شده است. تیم مسئول VAR اهداف بسیاری دارد که از آن جمله می‌توان به یاری رساندن به داور در ثبت گل‌ها، وقوع خطا در منطقه جریمه اشاره کرد. درواقع، این سیستم تمام موقعیت‌های حساس و تغییرات را در فرآیند بازی مورد ارزیابی قرار داده و داور به‌واسطه آن می‌تواند در مواقع حساس مانند آفسایدها، خطاها داخل یا خارج از محوطه جریمه، بازی را متوقف کرده و بار دیگر موقعیت را ارزیابی کند.
پای فناوری به درمان فوتبالیست‌ها باز شد
درکنار فناوری‌هایی که درخلال بازی‌های یورو 2024 به تسهیل برگزاری مسابقات کمک کرده، برخی فناوری‌ها نیز مورداستفاده قرار گرفتند که سلامت بازیکنان را هدف قرار داده و به بهبود آنها پس از مصدومیت در زمین مسابقه کمک می‌کند، به‌عنوان‌مثال در اردوی اصلی تیم فوتبال اسپانیا، از یک محفظه اکسیژن پرفشار، یک محفظه یا اتاقک برودتی و یک تخت فتوتراپی برای کمک به سرعت بخشیدن به ریکاوری عضلانی بازیکنان پس از تمرین یا بازی مورداستفاده قرار می‌گیرد. محفظه اکسیژن پرفشار برای تنفس اکسیژن خالص صددرصدی به کار می‌آید. در درمان برودتی نیز از دمای سرد برای ریکاوری بهره می‌برند و در تخت‌های فتوتراپی از نور برای درمان استفاده می‌شود. این ابزارهای ریکاوری در بازی‌های یورو 2024 توانستند بازیکنان را در مدت‌زمان کمتری بعد از بازی‌های دشوار، بازیابی کنند. همچنین هری کین، کاپیتان تیم ملی انگلیس از کفش‌های فشرده‌کننده هوا استفاده می‌کند که پاهای بازیکن را ماساژ و گردش خون را افزایش می‌دهد.
آفسایدگیری نیمه‌خودکار!
یکی از چالش‌هایی که همیشه در مسابقات فوتبال داوران را آزار می‌دهد، تشخیص آفساید در فرآیند بازی است. از این رو چندسالی است که فناوری «آفساید نیمه‌خودکار» طراحی‌شده که به داوران و کمک‌داوران در تعیین آفساید کمک می‌کند. این بار نیز در بازی‌های یورو 2024، «یوفا» فناوری «آفساید نیمه‌خودکار» را به کار برده است که به کمک‌داوران VAR کمک می‌کند تا موقعیت‌های آفساید با سریع‌تر و دقیق‌تر شناسایی کنند. نرم‌افزار SAOT در بازی‌های امسال توانسته به لطف 10 دوربین تخصصی نصب‌شده در استادیوم، با استفاده از تراشه‌ها و کالیبره شدن، 29 نقطه مختلف بدن را برای هر بازیکن ردیابی کند. این سیستم که در سال 2022 به لیگ قهرمانان اروپا معرفی شد، درکنار هوش مصنوعی و توپ هوشمندی که در این بازی‌ها برای اولین‌بار مورداستفاده قرار گرفته، به‌طور همزمان کار می‌کنند. این امر باعث شده در لحظه، نقطه تماس توپ برای موقعیت‌های آفساید مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گیرد و سرعت پردازش اطلاعات در مقایسه با قبل، بالاتر رفته است. استفاده از این فناوری، زمان تصمیم‌گیری مقامات را کوتاه‌تر می‌کند. برآوردها نشان می‌دهد این سیستم قادر است 30 ثانیه کمتر از متوسط 70 ثانیه‌ای که صرف تصمیم‌گیری می‌شود، صرف کنند. در این فناوری از حسگرهایی استفاده شده که همزمان با دوربین‌هایی که در داخل ورزشگاه تعبیه‌شده، تصویری سه‌بعدی و گرافیکی از لحظه آفساید ایجاد می‌کند. این حسگرها قادرند با دقت بالایی زمان تماس با توپ را مشخص کنند.
فناوری عبور توپ از خط دروازه (GLT)
یکی از چالش‌هایی که در فرآیند گل زدن تیم‌ها در سال‌های گذشته وجود داشت، بر سر عبور توپ از خطر دروازه بود و گاهی داور به‌دلیل قرار نگرفتن در زاویه مناسب، ممکن بود گلی را مردود اعلام کند. اما به‌تازگی از فناوری عبور توپ از خط دروازه (GLT) استفاده می‌شود که در بیشتر نقاط زمین مسابقات نصب‌شده است. در این سیستم، هفت دوربین به‌منظور ردیابی توپ هنگام نزدیک شدن به دروازه، آن را کنترل می‌کند و با استفاده از نرم‌افزار کنترل‌کننده، محوطه دروازه را ردیابی می‌کند. فناوری GLT با استفاده از تکنیک‌ها و نرم‌افزارهای پردازش بینایی، با ارزیابی ارتعاش و سیگنال بصری، به ثمر رسیدن گل موفق را در عرض یک ثانیه نشان می‌دهد.
نفوذ فناوری‌های پوشیدنی به یورو 2024
یکی دیگر از فناوری‌هایی که در مسابقات یورو 2024 مشاهده می‌شود، استفاده از فناوری‌های پوشیدنی، مانند حلقه‌های هوشمندی است که بازیکنان انگلیس از آنها استفاده می‌کردند. سرمربی تیم ملی انگلیس عنوان کرده که این حلقه‌ها بر خواب بازیکنان نظارت می‌کند که بزرگ‌ترین عامل در روند ریکاوری آنها محسوب می‌شود. همچنین کریستیانو رونالدو در این بازی‌ها از نوار یا باندی هوشمندی استفاده کرده که بر خواب و داده‌های بیومتریک بدن مانند بار الکتریکی قلب و عروق و عضلات نظارت می‌کند. لباس‌های ردیاب نیز برای اندازه‌گیری مسافت طی‌شده توسط بازیکنان مورداستفاده قرار می‌گیرد. گرت ساوتگیت، مدیر تیم فوتبال انگلیس در بازی‌های یورو 2024، درخلال این بازی‌ها از ساعت هوشمندی به قیمت 6500 دلار استفاده می‌کند که قابلیت‌های ردیابی منحصربه‌فردی دارد و نیز قادر است هشدارهای امتیازی را درطول مسابقات به او ارائه کند.
توپ هوشمند با سرعت انتقال 500 برابری داده‌ها
برای نخستین‌بار در مسابقات قهرمانی فوتبال اروپا، توپ رسمی مسابقه، توپ هوشمند و متصل به اینترنت «آدیداس» است که داده‌های دقیق توپ را در زمان واقعی برای مسئولان مسابقه ویدئویی ارسال می‌کند. ترکیب داده‌های موقعیت بازیکنان با کمک هوش مصنوعی و نیز استفاده از «فناوری آفساید نیمه‌خودکار» کمک می‌کند و برای حمایت از تصمیم‌گیری‌های سریع‌تر در مسابقه، کلیدی خواهد بود. فناوری توپ هوشمند و متصل به اینترنت همچنین می‌تواند به مقامات VAR کمک کند تا هر لمس توپ را با توجه به فناوری متصل به اینترنت با دقت دو میلی‌ثانیه ثبت و شناسایی کرده و زمان صرف شده برای تجزیه‌وتحلیل اتفاقات کاهش دهد. این یک عنصر حیاتی برای این فناوری به شمار می‌رود که به تشخیص آفساید، توپ‌های دستی و شناسایی دقیق کمک می‌کند. قسمت مرکزی این توپ از لاستیک طبیعی ساخته شده و لایه‌های بیرونی آن از جنس پلی‌استر بازیافتی و سایر مواد شامل الیاف ذرت، نیشکر و خمیر چوب تشکیل شده که با توجه به ترکیباتی که در ساخت آن استفاده شده، حتی قابل‌خوردن است. تمام این ویژگی‌ها در بالا رفتن سرعت و مسافتی که این توپ طی می‌کند، موثر است. به‌گفته مقامات آدیداس، این توپ 170 دلاری در آزمایشگاه‌ها و تونل‌های باد مورد آزمایش قرار گرفته است. البته این توپ هوشمند نخستین‌بار در جام‌جهانی 2022 قطر مورداستفاده قرار گرفت اما این نخستین‌باری است که از آن در مسابقات یورو استفاده می‌کنند که به‌واسطه آن، اطلاعات دقیق به‌دست‌آمده را به‌طور مستقیم به دستگاه VAR ارسال می‌کند. تراشه‌ای که در ژیروسکوپ داخل این توپ کار گذاشته‌شده، اطلاعات جمع‌آوری‌شده را با سرعت 500 برابر در ثانیه ارسال می‌کند. حسگری که در این توپ به کار رفته، علاوه بر این که لمس دست بازیکنان را با سطح آن با دقت ثبت می‌کند، در تشخیص آفساید هم به کار می‌آید و درنتیجه برای اولین‌بار به بالا بردن دقت و سرعت تصمیم‌گیری از سوی داور کمک می‌کند.
