فرهیختگان: در دنیای سیاست پیدا کردن آدم‌هایی که همه ایده‌ها و نظرات را فارغ از جناح‌بندی‌ها بشنوند و در بازی قدرت افراد غیرخودی را حذف نکنند، سخت است. شهید رئیسی ازجمله افرادی بود که تلاش می‌کرد در پیگیری مسائل و مشکلات موجود در کشور از افرادی که پیش از این دستی بر آتش اداره ارکان دولتی داشتند، استفاده کند. در این میان حتی وزرا و مسئولان دولت روحانی نیز ازجمله افرادی بودند که شهید رئیسی، نظرات و انتقادهای آنها را در موارد مختلف می‌شنید. کمترین نتیجه شنیده‌شدن نقدها تضارب‌آرا میان گفتمان‌های مختلف برای حل یک چالش و رسیدن به نقطه نظر مثبت بود. امری که رئیس‌جمهور شهید تلاش می‌کرد تا در اداره دولت آن را محقق کند. فرامتن شنیده‌شدن حرف‌ها و به کار بستن برخی از آنها کمرنگ شدن دودستگی‌ها و اختلافات بود، امری که در منش سیاسی شهید رئیسی، پررنگ‌تر از دیگر مولفه‌ها دیده می‌شد و اثرات مثبتی نیز در حکمرانی کشور داشت. منشی که اگر از جانب دیگر سیاستمداران هم دنبال شود، مسیری که شهید رئیسی آغاز کرده بود را به پیش می‌برد و اثرات مثبت آن را تثبیت می‌کند.
کنش فراجناحی رئیس‌جمهور شهید
سه روز پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در خرداد 1400 بود که خبر دیدار برخی از چهره‌های اصلاح‌طلب با رئیسی منتشر شد. مدیران برخی از رسانه‌های اصلاح‌طلب از جمله افرادی بودند که در دیدار با رئیسی حاضر شدند و از اقدامات او در ریاست قوه قضائیه حمایت کردند. در فضای سیاسی کشور کمتر این اتفاق را شاهد بودیم که چهره‌های اصلاح‌طلب در میانه انتخابات از شخصی حمایت کنند که در نقطه مقابل جناح سیاسی آنها قرار دارد. این ملاقات‌ها اما تنها محدود به دوره رقابت‌ها نشد. عبدالناصر همتی که یکی از نامزدهای انتخابات 1400 بود، در روایت خود بعد از شهادت رئیس‌جمهور به این موضوع اشاره کرد که قرار بود برای مطرح کردن نقد و نظرش در حوزه اقتصادی، به دیدار رئیسی برود که حادثه پرواز اردیبهشت مجال آن را فراهم نکرد. کمی پیش از شروع رقابت‌ها در انتخابات مجلس یازدهم و زمانی که پیش‌ثبت‌نام انتخابات شروع شده و عدم تایید برخی چهره‌ها توسط هیات‌های اجرایی اعتراضاتی به همراه آورده بود، شهید رئیسی با برخی از نمایندگان احزاب و گروه‌های سیاسی دیدار کرد و نظرات آنها را در مورد انتخابات شنید. اگرچه این جلسه خالی از حاشیه نبود اما رئیس‌جمهور شهید بعد از شنیدن نقدها و نظرات، روایتی مطرح کرد و گفت: «یک جوان ایرانی در نیویورک به بنده گفت «من به شما رای دادم اما وقتی خبر تخلف ۹۲ هزار میلیارد تومانی را می‌شنوم، سرخورده می‌شوم.»
من نمی‌توانستم در آن جلسه به این جوان بگویم که این عدد مربوط به این دولت نیست و مربوط به دولت‌های قبلی است، زیرا وظیفه همه ما باز کردن گره ذهنی جوانان است نه کور کردن آن.» نمی‌توان انکار کرد که نمایندگان احزابی که در این جلسه شرکت داشتند، برآوردشان از جلسه مثبت بود و علی‌رغم انتقادها به دولت سیزدهم، این اقدام را مثبت ارزیابی کردند. تصویری که از این جلسه منتشر می‌شد، تنها اظهارات و صحبت‌های احزاب نبود، فرامتن این جلسه را می‌بایست در این نقطه جست‌وجو کرد که احزاب قرار نیست این بار به حاشیه روند یا در انتخابات مجلس آماج حمله خالص‌سازان قرار گیرند. امری که شهید رئیسی اهمیت آن را درک کرده بود و تلاش می‌کرد در همین راستا در مشارکت گروه‌های سیاسی اثر مثبت بگذارد. در هیچ برهه‌ای کنش سیاسی شهید رئیسی حتی در زمانی که انتقادها از جانب برخی از رسانه‌ها متوجه دولت می‌شد، ردی از اختلاف‌افکنی، دوگانه‌سازی، پیش‌کشیدن دعواهای جناحی یا توهین‌های تند به منتقدان در صحبت‌های رئیس‌جمهور، پیدا نمی‌شد. شهید رئیسی تلاش می‌کرد جدای از جلوگیری از دوگانه‌سازی در جامعه ایرانی در فضای سیاسی کشور نیز تا جای ممکن شکاف سلایق سیاسی را کمرنگ کند و روی نقاط اشتراک این گروه‌ها دست بگذارد. امری که منجر شد حتی چهره‌های سیاسی و کارشناسان با سلایق متفاوت، منصفانه از رئیس‌جمهور انتقاد کنند. واقعیت این است که شهید رئیسی علاوه‌براینکه به محل اجماع اصولگرایان تبدیل شده بود، تلاش می‌کرد از حذف شدن سلایق سیاسی دیگر نیز جلوگیری کند. او برخلاف رفتار برخی از نامزدهای انتخاباتی که شعار می‌دهند، می‌خواهند فراجناحی عمل کنند، اما در میدان عمل جز افراد دور و اطراف‌شان شخص دیگری را به عرصه اجرا وارد نمی‌کردند، تا جای ممکن فراجناحی عمل کرد و توانست از قهر و حذف دیگر سلایق سیاسی در عرصه سیاست جلوگیری کند.
شهید رئیسی شخصیتی وحدت‌بخش در فضای سیاسی کشور
انتخابات 92 در حالی برگزار می‌شد که سال‌های پایانی دولت احمدی‌نژاد نارضایتی‌هایی را در جامعه ایجاد کرده بود، اتفاقات 88 نیز منجر شد رقابت‌ها آن‌طور که باید گرم نشوند. در این میان چند گزینه از اصولگرایان وارد میدان رقابت شدند، که البته هیچ‌کدام به نفع دیگری کنار نکشیدند امری که منجر شد آرای جناح اصولگرایی میان نامزدهای جریان اصولگرایی پخش شود و حسن روحانی از آنها سبقت گیرد. انتخابات 96 اما چهره‌ای را به خود دید که نامزدهای اصولگرا حاضر شدند برای پیروزی در این رقابت به نفع او کنار بکشند. اگرچه انتخابات 96 منجر به پیروزی اصولگرایان نشد اما بالاخره چهره‌ای را در فضای سیاسی مطرح کرد که توانست اجماعی در میان چهره‌های مختلف اصولگرا با دیدگاه‌های متفاوت ایجاد کرده و زمینه پیروزی در انتخابات 1400 را فراهم کند. ویژگی‌های اخلاقی او در کنش سیاسی‌اش، در مناظرات خودش را نشان می‌داد، او حاضر نبود به بهانه پیروزی بر رقیب دست به توهین و بداخلاقی بزند. او به این موضوع هم تاکید داشت که از کمک صاحب‌نظران فارغ از سلایق سیاسی بهره می‌برد و علی‌رغم اینکه برنامه‌هایی برای اداره کشور ارائه می‌داد، اما راه را برای کمک گرفتن از دیگر کارشناسان و صاحب‌نظران هم نبسته بود. شهید رئیسی در اداره دولت نگاه بسته و محدودی نداشت و در پیشبرد مسائل دولت، پیگیری و رفع مشکلات را تنها محدود به تیم و افراد مورد نظر خود نمی‌کرد، همین امر هم منجر می‌شد، افراد برای ارائه راهکار و برنامه‌های خود به شهید رئیسی مراجعه کنند و برنامه‌های خود را در اختیار او قرار دهند.
شهید رئیسی نارضایتی‌های موجود در جامعه را انکار نکرد
اتفاقات تلخی که در پاییز 1401 رخ داد، فضای سیاسی کشور و جامعه را دچار آشوب کرد. رسانه‌های فارسیزبان تا توانستند از التهاب به‌وجود آمده، بهره‌برداری کردند و بر آتش ناآرامی‌ها دمیدند و تلاش کردند به بهانه این التهاب کشور را در آستانه فروپاشی و تجزیه قرار دهند. کلیدواژه‌ای که از طریق آن برآتش ناآرامی‌ها می‌دمیدند، «آزادی» بود. القای این احساس که آزادیهای اجتماعی در جامعه ایرانی آن‌طور که باید رعایت نمی‌شود یا اساسا وجود ندارد، جدای از ملتهب کردن جامعه، احساس ناامیدی را در میان اقشار مختلف مردم تقویت می‌کرد. اگرچه برخی از اقدامات نادرست و بی‌توجهی‌ها بر این فضاسازی صحه می‌گذاشت. در نقطه اول آنچه مورد توجه قرار می‌گرفت این بود که باید توجه می‌شد اگرچه التهابات 1401 به‌خاطر التهاب‌آفرینی رسانه‌های فارسیزبان تشدید شد، اما آنها روی شکاف‌های اجتماعی و برخی نارضایتی‌ها سوار شدند تا توانستند این آشوب‌ها را ایجاد کنند. اولین و مهم‌ترین امر برای جلوگیری از تکرار دوباره این اتفاقات تلخ و ایجاد حس مثبت در میان مردم، انکار نکردن برخی از نارضایتی‌ها و تلاش برای حل و رفع برخی از نقص‌ها بود. شهید رئیسی از جمله افرادی بود که تلاش کرد روی این نقطه دست بگذارد و برای حل آن اقدام کند. برای اولین‌بار ریاست‌جمهوری، معاونتی تحت عنوان پیگیری حقوق و آزادیهای اجتماعی را تعریف و یک وکیل را به این سمت منصوب کرد. انتصاب این معاونت در وهله اول نشان می‌داد رئیس‌جمهور قصد ندارد این موضوع را انکار کند، حساسیت جامعه و شیطنت رسانه‌های فارسیزبان را درک کرده است و می‌‌داند که باید این احساس را به جامعه منتقل کند که آزادی و حقوق‌های اجتماعی آنها نادیده گرفته نخواهد شد. این امر پالس مثبتی به افکارعمومی منتقل می‌کرد و شروع خوبی به شمار می‌رفت و نشان می‌داد، رئیس‌جمهور شهید درک درستی از فضای جامعه دارد. اقدامی که خروجی آن به سنگ خوردن برنامه‌ها و پروژه‌های رسانه‌های فارسی زبان را به‌دنبال داشت. در منش رئیس‌جمهور شهید ردی از دوگانه‌سازی میان طیف‌های مختلف جامعه دیده نمی‌شد. علی‌رغم اینکه برخی شرایط واقعی جامعه را درک نمی‌کردند و با اقدامات و سیاست‌های نادرست زمینه افزایش شکاف‌های اجتماعی و دو دسته شدن در جامعه را فراهم می‌کردند، شهید رئیسی با درک درستی که از شرایط داشت، تلاش می‌کرد تا جای ممکن شکاف‌های اجتماعی را ترمیم کند، میانه این شکاف بایستد و مردم را دسته‌بندی نکند تا بخشی از جامعه احساس دورافتاده بودن یا غیرخودی بودن، نکند.
عقلانیت در سیاست‌خارجی
سیاست‌خارجی ایران در دولت سیزدهم در متعادل‌ترین حالت خود قرار داشت. شهید رئیسی در مناظرات انتخاباتی به رویکرد متعادل ایران در سیاست‌خارجی و رابطه با غرب اشاره کرد. بعد از آغاز به کار دولت هم این امر به‌وضوح قابل مشاهده بود که دولت علی‌رغم تلاش برای مذاکرات با غرب، روی گسترش روابط با همسایگان و قدرت‌های منطقه نیز تمرکز کرده است. چالش مهم‌تری که دولت سیزدهم در آغاز فعالیت خود با آن روبه‌رو بود، تحولات منطقه‌ای بود. آغاز عملیات طوفان الاقصی در آستانه به‌رسمیت شناختن رژیم‌صهیونیستی توسط عربستان، تحولات تازه‌ای در منطقه ایجاد کرد. صهیونیست‌ها حالا گرفتار جنگی شده بودند که ادامه آن روزبه‌روز آنها را در باتلاق نابودی فرو می‌برد. در این میان آنها تلاش می‌کردند تا با وارد کردن ایران در درگیری، پای آمریکا را به جنگ باز کرده و از نابودی خود جلوگیری کنند. اما هوشمندی ایران در این مسیر در کنار دیپلماسی که ایران در این چالش‌ها در پیش گرفته بود، اگرچه به عملیات مستقیم ایران در خاک اسرائیل منجر شد، اما درگیری مستقیمی در منطقه میان ایران و رژیم‌صهیونیستی صورت نگرفت. پیش گرفتن دیپلماسی اقتدار در کنار تلاش برای تقویت همکاری‌ها با همسایگان منجر شد تا جایگاه ایران در شرایط ملتهب منطقه، تقویت شود و در موضع ضعف قرار نگیرد. در این میان نگاه معتدل و عاقلانه شهید رئیسی به روابط با دیگر کشورها توانست نقش موثری در تقویت این جایگاه ایجاد کند.
