ایمان عظیمی، خبرنگار: تجربه نشان داده اتکای نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران به موارد تبلیغاتی نظیر پوستر چندان در سبد رای‌شان اثرگذار نبوده است و مردم برای انتخاب کاندیدای موردنظر از هر طیف بدون توجه به این موارد کار خود را پیش برده و در انتخابات‌های ادوار مختلف ریاست‌جمهوری شرکت کرده‌اند. درحقیقت عنصر زیبایی‌شناسانه هرچند در انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران حضوری نسبتا مداوم داشته، اما تعیین‌کننده نبوده است. با نگاهی به گذشته برای ما روشن می‌شود که اگر استفاده از تبلیغات پرسروصدا می‌توانست نتیجه را به‌گونه دیگری رقم بزند، حتما شخص دیگری جز محمود احمدی‌نژاد راهی پاستور می‌شد، ولی برخورداری از ذوق زیبایی‌شناسانه برای اهل فن خالی از لطف نیست و خبر از ظرفیت هنری ستادهای انتخاباتی هر یک از نامزدها و اشراف‌شان بر موارد تبلیغاتی می‌دهد. هرچه دست کاندیداها در استفاده از پوسترهای متنوع بیشتر باشد، هویت جمعی متمایزتری در مقایسه با دیگر افراد و ستادهای‌شان برای خود دست و پا می‌کند و در سابقه تاریخی مردم به‌عنوان یک استثنا باقی می‌ماند.
در انتخابات‌های ۸۸، ۹۲ و ۹۶ دو نامزد از رنگ‌های سبز و بنفش استفاده کردند و هویت بصری خود را متباین از دیگری، پیش چشم مردم قرار دادند و در کمپین‌ها با این عنوان که با طرف مقابل فرق می‌کنند به میدان آمدند. درواقع طیف نزدیک به اصلاح‌طلبان و اعتدالیون برخلاف رقیب از حد اعلای ظرفیت تبلیغاتی خود برای رقم زدن تفاوت‌ها بهره بردند.
اما قصه این دوره از انتخابات متفاوت است؛ هر شش نامزد تاکنون از امکان استفاده از موارد تبلیغاتی، نظیر پوستر آن‌طور که باید استفاده نکرده‌اند و اغلب توان‌شان را به ساخت مستندها و حضور فیزیکی در رسانه و میتینگ‌های انتخاباتی اختصاص داده‌اند. بخشی از دلیل بروز این امر را می‌توان به شهادت نابهنگام رئیس‌جمهور و همراهانش در سفر استانی به آذربایجان شرقی ربط داد، ولی دلیل اصلی را باید در این قضیه خلاصه کرد که نامزدهای ادوار مختلف انتخابات بدون هیچ برنامه از پیش مشخصی وارد میدان می‌شوند و وقع و اهمیتی برای هنر در مقوله‌ای همچون انتخابات قائل نیستند. بررسی این مساله در این مجال نمی‌گنجد، اما به‌کارگیری هنر طراحان برای طراحی و عرضه پوستر به مردم در جهت تمایز با دیگری به کار ستادهای انتخاباتی میآید و آنها نباید نسبت به این ظرفیت غافل باشند.
پزشکیان؛ هم چپ، هم راست
مسعود پزشکیان، اصلاح‌طلبی است که با تاکید بر هویت قومی‌اش پا به عرصه انتخابات ریاست‌جمهوری گذاشته و در طول مصاحبه‌هایش هم هیچ ابایی از بیان این مساله ندارد، اما پوستری که روزنامه حزب کارگزاران سازندگی برای این نامزد طراحی و منتشر کرده با تمرکز به نام «ایران»، در فورگراند درصدد رد ادعاهای پیشین علیه پزشکیان برآمده و وی را چهره‌ای ملی، سخت‌کوش و کاری نشان می‌دهد. در بک‌گراند هم با استفاده از عکس خاتمی و رفسنجانی سعی شده تا از این کاندیدا به‌عنوان ادامه‌دهنده راه روسای‌جمهور سابق یاد کنند و با توجه به این موارد جامعه آماری علاقه‌مند به جریان اصلاحات و اعتدال را وارد جو انتخابات کنند. عنصر تصویری دیگری که در این پوستر به چشم میآید و توجه جلب می‌کند، حضور قفسه کتاب در پس‌زمینه است که پیام علم‌گرایی و تخصص‌باوری از سمت کاندیدای موردنظر را به ذهن متبادر می‌کند. چهره پزشکیان به‌همراه آن کاپشن معروف حجم زیادی از قاب را اشغال کرده و نشان‌دهنده این است که اصلاح‌طلبان با درس گرفتن از تجربه احمدی‌نژاد قصد دارند از این نامزد در قامت یک فرد ساده‌زیست و مردمی پرده‌برداری کنند و نیم‌نگاهی هم به سبد رای رقیبان خود داشته باشند. درنهایت طراح این پوستر با گردآوری عناصر به‌ظاهر متضاد در کنار یکدیگر، از وی شمایلی درست کرده که در عین تمایل به جناح راست، چپ و عدالتخواه نیز هست و در عین اصلاح‌طلبی دل در گرو اصولگرایی هم دارد!
مردم در این داستان جایی ندارند
ستاد مردمی سعید جلیلی هم برای انتخابات دست به کار شد و در این زمینه به طراحی پوستر پرداخت. نتیجه کار اما چیزی نبود که از این نامزد و حامیانش انتظار می‌رفت. پوستر جلیلی بسیار شلوغ و به‌اصطلاح ماکسیمال طراحی شده و به‌جای اینکه مردم را مخاطب خود قرار دهد، به دشمن خارجی در آن‌طرف مرزها هشدار می‌دهد؛ انگار نامزد موردنظر قصد دارد آرای خود را از ائتلاف مخالفان دولت حاکم بر ساختار سیاسی آمریکا به دست بیاورد تا مردم ایران، زیرا در جملاتی که در سمت پایین کادر و زیر پرتره سعید جلیلی نگاشته شده هیچ اثری از اشاره به مردم ایران برای انتخاب این نامزد نیست! پرچم الله‌نشان ایران و انگشت جوهری در پس‌زمینه هم انگار دارد مردم را برای حضور در انتخابات فرامی‌خواند تا رای به سعید جلیلی. این درست است که پوسترهای سیاسی در فرم اجرا و ایده بسیار قاعده‌مند هستند و بداعت و خلاقیت در آنها کمتر به چشم میآید ولی اینکه مخاطب هدفش هم با آن همه مقدمه‌چینی و خطابه مشخص نباشد، جز سردرگمی مردم در مواجهه با کاندیدای موردنظر نتیجه‌ای در پی ندارد.
در ایده و اجرا کهنه، در رساندن پیام سرراست
پوستر محمدباقر قالیباف خلوت‌تر از پوستری است که ستاد مردمی جلیلی برای این نامزد تدارک دیده است؛ هر چند در ایده و اجرا بسیار ساده و کهنه به‌نظر می‌رسد، اما با مخاطب قرار دادن مردم تکلیف خودش را با مساله انتخابات روشن می‌کند و با عبارت «به عمل کار برآید» در میانه کادر کارنامه گذشته این نامزد در شهرداری تهران و فرماندهی نیروی انتظامی را به یاد مردم می‌آورد. طراح این پوستر با اشاره به حرف‌های محمدباقر قالیباف در رابطه با اقتدار نظامی ایران، پیشرفت و توسعه را نیز لازمه ادامه حیات جامعه قلمداد می‌کند و به بخشی از نئواصولگرایان برای حضور در انتخابات چراغ سبز نشان می‌دهد.
