زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: با اعلام نتایج اولیه آزمون کارشناسی ارشد امسال در 8 خرداد‌ماه، داوطلبانی که در زمره مجازشدگان قلمداد می‌شوند، خود را آماده انتخاب رشته و دانشگاه مدنظر خود می‌کنند تا از این طریق از مهر‌ماه امسال، تحصیل در مقطع بالاتر خود را آغاز کنند. داوطلبانی که در زمره دانشجویان تحصیلات تکمیلی تعریف می‌شوند و همین مهم باعث خواهد شد تا آنها به‌عنوان بازوی پژوهشی در دانشگاه‌ها شناخته شده و سهم قابل توجهی در رشد کمی و کیفی تولیدات علمی کشور که در قالب مقاله منتشر می‌شوند، داشته باشند. امسال سازمان سنجش در موعد انتخاب رشته این دسته از داوطلبان با انتشار اصلاحیه دفترچه انتخاب رشته، در‌مجموع به ظرفیت برخی از رشته‌ها اضافه کرد که البته عمدتا این افزایش ظرفیت نیز ‌به پیام‌نوری‌ها ختم شده است. یکی از موضوعات قابل توجه درباره داوطلبان این دوره از کارشناسی‌ارشد را باید افزایش یک درصدی داوطلبان این حوزه دانست. افزایش 5 هزار نفری تعداد ثبت‌نامی‌ها در آزمون کارشناسی‌ارشد در مقایسه با سال گذشته و طبیعتا با رفتن تعداد مجازشدگان به انتخاب رشته، هر چند تا حدی جای امیدواری است، اما اگر بخواهیم تعداد داوطلبان را به نسبت سال 1401 بسنجیم عملا با همان حرف همیشگی که نشان از قهر داوطلبان با ورود به دانشگاه است، روبه‌رو خواهیم بود. در این گزارش در کنار نگاهی آماری به تعداد داوطلبان، ظرفیت این مقطع در دانشگاه‌های مختلف را هم مورد بررسی قرار داده‌ایم. 

افزایش یک درصدی داوطلبان کارشناسی‌ارشد 
برای شرکت در آزمون کارشناسی‌ارشد 1403، 476 هزار و 96 نفر از طریق سازمان سنجش ثبت‌نام کرده بودند و با در نظر گرفتن جمعیت 471 هزار و 528 نفری سال گذشته، باید عنوان کرد تعداد داوطلبان این آزمون حدود یک درصد افزایش پیدا کرده است. با این حال نمی‌توان از ریزش 26.5 درصدی تعداد این داوطلبان به نسبت سال 1401 گذشت، اما همین افزایش یک درصدی هم درصورت تداوم در سال‌های آینده می‌تواند تا حدی کورسوی امیدی برای داشتن نیروی انسانی مورد نیاز در عرصه پژوهشی باشد. موضوع دیگر را هم باید افزایش 3 درصدی تعداد مجازشدگان در آزمون امسال به نسبت سال 1402 دانست. به‌طوری‌که بر اساس گفته‌های‌ علیرضا کریمیان، مدیرکل روابط عمومی سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور، امسال 366 هزار و 259 نفر از داوطلبان مجاز به انتخاب رشته شده‌اند، یعنی عملا از کل شرکت‌کنندگان 77 درصد آنها مجوز رفتن به مرحله دوم را کسب کرده‌اند. از سوی دیگر کل مجازشدگان  سال گذشته 355 هزار نفر اعلام شده بود که معنایش آن است 75 درصد از داوطلبان حدنصاب نمره لازم برای انتخاب رشته را کسب کرده بودند. بیشترین آمار مجازشدگان در طول 3 سال گذشته را هم باید مربوط به 1401 دانست که در آن 450 هزار و 422 نفر مجاز به انتخاب رشته شده بودند. به عبارت دیگر از کل شرکت‌کنندگان آن سال 70 درصد توانسته بودند خود را به مرحله انتخاب‌ رشته برسانند. 

شانس رسیدن به صندلی‌های رایگان کمتر شد
بررسی وضعیت پذیرش دانشجو در رشته و دانشگاه‌های مختلف نشان می‌دهد، شرایط برای تحصیل رایگان دانشجویان سخت‌تر شده و در مقابل دست موسسات غیرانتفاعی برای پذیرش دانشجویان این مقطع نسبت به سال گذشته بازتر شده است. در این میان وضعیت برای دانشجویانی که خواهان تحصیل در دانشگاه‌های پیام‌نور و یا شهریه‌پرداز دولتی هستند، تفاوت چندانی در مقایسه با سال 1402 نداشته و در این بین تنها دانشگاه‌های دولتی هستند که دایره ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی آنها برای جامعه محدودتر شده است. با در‌نظر گرفتن ظرفیت پذیرش در هر دو دفترچه ارائه‌شده از سوی سازمان سنجش، می‌توان نتیجه گرفت قرار است امسال نزدیک به 55 هزار دانشجو به‌صورت روزانه تحصیل کرده و هیچ‌گونه شهریه‌ای بابت تحصیل‌شان نپردازند، جمعیتی که از کل ظرفیت امسال تنها 44 درصد را شامل می‌شود. موضوع زمانی قابل تامل می‌شود که بدانیم سهم این دانشجویان در انتخاب رشته سال گذشته، 52 درصد از کل ظرفیت بوده که برای امسال با کاهش 8 درصدی همراه بوده است.

ظرفیت پذیرش غیرانتفاعی‌ها رشد 7 درصدی پیدا کرد
وضعیت برای غیرانتفاعی‌ها چه به‌صورت حضوری و چه آموزش مجازی اما به‌مراتب بهتر از گذشته شده است؛ چرا‌که امسال برای آنها ظرفیت بیش از 30 هزار نفری در دفترچه لحاظ شده که 25 درصد از کل ظرفیت را در بر می‌گیرد، از طرف دیگر این ظرفیت به نسبت سال قبل که 18 درصد بود، با رشد 7 درصدی همراه شده است. این موضوع در حالی از سوی متولیان تصمیم‌گیر دنبال شده که سهم دانشجویانی که قرار است در غیرانتفاعی تحصیل کنند، در سال 1401 نیز رقمی معادل 26 درصد تعیین شده بود که نشان می‌دهد وضعیت امسال دوباره به 2 سال قبل بازگشته است.

رشد نیم‌درصدی ظرفیت پیام‌نور و شهریه‌پرداز دولتی
برای دانشجویانی که خواهان تحصیل در پیام‌نور هستند نیز در‌مجموع ظرفیت 19 هزار و 553 تعیین شده و این در حالی است که بیش از هزار و 192 صندلی مرتبط با این دانشگاه در اصلاحیه دفترچه انتخاب رشته لحاظ شده است. ظرفیتی که در‌مجموع 15.5 درصد از کل ظرفیت مرتبط با این مقطع در سال‌جاری را شامل می‌شود و به نسبت سال گذشته تنها نیم‌درصد افزایش داشته است. وضعیت برای تحصیل در دوره و دانشگاه‌های شهریه‌پرداز مانند نوبت دوم، پردیس‌های خودگردان و همچنین دوره‌های مجازی دولتی هم تفاوت چندانی با سال گذشته نداشته و نیم‌درصد افزایش داشته است. به عبارت دقیق‌تر 19 هزار‌ 472 نفر می‌توانند در این دوره‌ها شرکت کنند که در این میان سهم نوبت دوم با هزار و 199 مورد بیش از بقیه است. بعد از آن، پردیس‌های خودگردان هستند که ظرفیت تربیت 5 هزار و 327 دانشجو را به خود اختصاص داده و در‌نهایت در دوره مجازی دولتی هم امکان تحصیل بیش از 4 هزار دانشجو فراهم شده است.
اتفاقی که برای پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی‌ارشد امسال رخ داده، نشان می‌دهد هر‌ چند تعداد جمعیت داوطلب این مقطع با رشد ناچیزی همراه بوده، اما شانس قبولی آنها برای رسیدن به صندلی دوره‌های روزانه دانشگاه‌های دولتی به‌مراتب کاهش پیدا کرده است. به‌طوری‌که اگر بخواهیم نسبت صندلی‌هایی که برای دوره‌های روزانه در‌نظر گرفته شده را در قیاس با جمعیت مجازشدگان درنظر بگیریم، باید عنوان کرد هر کدام آنها تنها 15 درصد شانس رسیدن به این صندلی‌ها را دارند.