مجتبی اردشیری، خبرنگار گروه فرهنگ: سینمای ایران سال جدید را در شرایطی آغاز کرد که تلاقی ماه مبارک رمضان با بازه طلایی نوروز، دامنه تصورات را به این سمت سوق می‌داد که استقبال چندانی از سینماها به عمل نمی‌آید و خاطرات خوب رکوردشکنی‌های متوالی، محدود به گیشه ۱۴۰۲ خواهد ماند اما چند ابتکار سبب شد تا نوروز امسال علی‌رغم تلاقی با ماه رمضان و تعطیلات شب‌های قدر، عملکردی به‌مراتب بهتر از نوروز سال گذشته از خود به نمایش بگذارد. حالا و با تداوم این روند که به نظر می‌رسد تا تعطیلات نیمه خرداد تدوین شده است، خیال‌ها از بابت گیشه فصل بهار راحت است. اگر این برنامه‌ریزی‌ها برای چند گلوگاه مهم امسال ضمانت اجرایی پیدا کند، شاید بتوان به استقبال ۳۰ میلیونی مخاطبان از سینماها و گیشه ۲۰۰۰ میلیاردی در پایان امسال امیدوار بود. گرچه روی کاغذ آمارها برای سینمای ایران فراتر از این ارقام خواهد بود اما نکته مهم آن است که امیدواری‌های روی کاغذ بتواند در چند گلوگاهی که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم، از ضمانت اجرایی برخوردار بوده تا سینما بتواند طبق حیات نرمال و طبیعی خود، چنین آماری را در پایان امسال به خود ببیند.
۳ ابتکاری که اکران نوروزی را نجات داد
همان‌گونه که عنوان شد، اکران نوروز ۱۴۰۳ روی کاغذ نمی‌توانست اتفاق چندانی را به نفع سینماها رقم بزند. زمانی که از بسته نوروزی رونمایی شد، موافقان و مخالفان نسبت به موفقیت این بسته اظهارنظرهایی عنوان کردند اما ۳ ابتکار سبب شد تا عملکرد اکران نوروز امسال پربارتر از سال گذشته باشد. اولین ابتکار به تعدد فیلم‌هایی برمی‌گردد که در قالب اکران نوروز به روی پرده رفت. تا پیش از آن، صحبت‌هایی به نقل از برخی مسئولان سینمایی عنوان می‌شد که اکران نوروز با ۳ تا ۴ فیلم بسته شده و مابقی فیلم‌ها، در اکران فطر رونمایی می‌شوند. در اکران نوروز ۷ فیلم به اکران رسید که اتفاق خوبی بود. در غیر این‌صورت، با فوت وقتی که صورت می‌گرفت، زمان طلایی نوروز صرف ۴ فیلم می‌شد و راندمان استقبال و گیشه، افتی نسبی را شاهد می‌بود.
ابتکار دوم، به باز گذاشتن دست فیلم‌ها برای نمایش زودتر مربوط است. شورای صنفی نمایش اعلام کرد که ۷ فیلم اکران نوروزی می‌توانند به جای اکران از ۲۳ اسفند، از شانزدهم به روی پرده بروند. اگرچه تنها «تمساح خونی» از این فرصت استفاده کرد و موفق شد طی این یک هفته زودتر، با ۲۰۵ هزار جذب مخاطب، گیشه‌ای ۱۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومانی را در اسفندماه رقم بزند. این ابتکار سبب شد تا ضمن رونق اکران خموده اسفند، تبلیغات خوبی برای فیلم تمساح خونی رقم بخورد و روند استقبال از این فیلم در تعطیلات نوروزی پرشتاب شود.
ابتکار سوم اما به چینش فیلم‌ها مربوط است. زمانی که بسته نوروزی منتشر شد، به معمول هر سال انتقادهایی شنیده شد که فیلم‌های خوبی برای این بازه انتخاب نشده است. از قضا حالا که به عملکرد فیلم‌ها نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که فیلم‌های خوبی برای این زمان تعیین شدند. از همان ابتدا مشخص بود که تمساح خونی با اقبال بالایی مواجه می‌شود و «بیبدن» به‌عنوان نماینده سینمای اجتماعی، فرصت خوبی برای دور برداشتن دارد. دو فیلم «پرویزخان» و «آپاراتچی» به‌واسطه فضاهای روایی خود، به‌عنوان اهرم‌های کمکی فیلم‌ها در صدر جدول بودند. «نوروز» و «ایلیا جست‌وجوی قهرمان» نیز نمایندگان خوبی برای سینمای کودک بودند. آسمان غرب نیز می‌توانست مشتاقان سینمای دفاع مقدس را جذب کند. بنابراین هم تجربه ثابت کرده بود و هم یک آنالیز ساده نشان می‌داد که اکران فیلم‌های پرمخاطب‌تر از این آثار، تنها سبب فیلم‌سوزی می‌شد و بسیار بعید بود که آمار سینما بتواند به وضعیت کنونی برسد. این ۳ ابتکار سبب شد تا گیشه‌ای که تصور می‌شد به‌واسطه تلاقی با ماه مبارک رمضان و لیالی قدر کاملا سوخته است، به یک فرصت پربازده تبدیل شده و آورده خوبی را برای سینمای ایران به همراه داشته باشد.
آیا امسال برای سینمای ما روشن است؟
با چارتی که اکنون برای سینمای امسال بسته شده، تکلیف اکران بهاری سینماها تاحدودی مشخص است. دو فیلم تمساح خونی و «سال گربه»، دوقطبی قدرتمندی را در مسیر استقبال از سینماها رقم زده‌اند که این دوقطبی، حداقل تا نیمه خرداد تداوم خواهد یافت. نخستین گلوگاه اکران امسال تعیین فیلم‌هایی بعد از تعطیلات میانه خردادماه است. یک بسته برای نمایش از شانزدهم خرداد طراحی می‌شود که این بسته، باید مشعل استقبال از سینماها را از دست آثاری چون تمساح خونی و سال گربه گرفته و در تابستان حرکت دهد. این بسته خرداد، یک ماه فرصت دارد تا پیش از آغاز ماه محرم که یکی دیگر از بازه‌های طلایی امسال است، مخاطبان بسیاری را جذب کرده و تابستان را با رونق آغاز کند.
گلوگاه مهم بعدی، دو ماه محرم و صفر است که برای امسال از نیمه‌های تیرماه آغاز شده و تا نیمه‌های شهریور ماه ادامه دارد. یک تصمیم‌گیری درست سبب می‌شود تا در این بازه، به‌مانند آنچه در مرداد و شهریور ۱۴۰۱ رقم خورد، جمعیت چشم‌گیری به سینماها گسیل داشته شوند و یک بلاتکلیفی نیز آمار ضعیف مرداد و شهریور سال گذشته را رقم خواهد زد. بسیارضروری است تا برای این دو ماه تابستان که یکی از فصول خوب سینمایی کشور است، یک بسته جدید طراحی شود. اگر برای این دو ماه به همان بسته خردادماه بسنده شود، قطعا اتفاق چندانی در گیشه سینماها رخ نخواهد داد.
برای ورود به پاییز که همواره ۳ ماه خوب را به سینماها تحویل داده، طبق عادت بسته خوبی طراحی می‌شود. سومین گلوگاه به ایام جشنواره فجر تا پایان سال مربوط است که چگونه این ایام مرده، بهره‌وری خوبی را برای سینمای ایران به همراه بیاورد. نمونه بارز چنین راندمان بالایی را می‌توان در سینمای بهمن و اسفند ۱۴۰۱ مشاهده کرد؛ درست برعکس سال گذشته که بهمن و اسفند یکی از راکدترین زمان‌های سینما در کشور بود. بنابراین مدیران سینمایی کشور اگر بتوانند از این ۳ گلوگاه مهم سربلند بیرون بیایند، قدرمسلم آمار انتهای امسال به بیش از ۳۰ میلیون مخاطب خواهد رسید و گیشه نیز این پتانسیل را خواهد داشت تا با گذر از ۲۰۰۰ میلیارد تومان، قله‌های جدیدی را فتح کند.
سینمای ایران در فروردین چقدر فروخت؟
اگر ملاک ارزش‌گذاری سینمای ۱۴۰۳ را به جای ۱۶ اسفند، از اول فروردین لحاظ کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که از روز نخست امسال تا شب گذشته، یک میلیون و ۸۶۰ هزار نفر به سینما رفتند و ۱۲۱ میلیارد تومان به گیشه سینماها واریز کردند. این وضعیت برای مدت زمان مشابه سال گذشته، کمتر از یک میلیون و ۴۰۰ هزار مخاطب داشت و گیشه آن نیز ۶۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون بود. بنا بر این گزارش، میزان مخاطبان امسال سینمای ایران برای سال جاری تا امروز، ۲۹درصد بیشتر از مدت زمان مشابه سال گذشته بوده است. این افزایش ۴۶۰ هزار نفری که برای اکران نوروزی امسال به نسبت مدت مشابه سال گذشته رقم خورد، درنتیجه ۲ عامل بود: نخست آنکه برای نوروز سال گذشته، تنها ۴ فیلم به روی پرده رفت و ثانیا، هیچ اهرم کمکی برای فیلم پرفروش نوروز سال گذشته که «فسیل» بود، در نظر گرفته نشد. درنتیجه روند استقبال و گیشه، تنها حول فسیل چرخید و ۳ فیلم دیگر، عملا نقشی در پروار شدن گیشه نداشتند. فسیل در نوروز سال گذشته، یک میلیون و ۱۷۱ هزار مخاطب داشت. «غریب» ۱۳۰ هزار نفر را به سینما کشاند. «عروس خیابان فرشته» موفق به جذب ۹۲ هزار مخاطب شد و «بچه‌های طوفان» نیز زیر ۷۰۰ مخاطب داشت. بنابراین برای نوروز سال گذشته، نه‌تنها دوقطبی تشکیل نشد بلکه اهرم‌های قدرتمندی برای فسیل تعبیه نشدند تا یک اکران فربه رقم بخورد. همچنین اگر برای نوروز امسال نیز به جای ۷ فیلم، ۴ فیلم در نظر گرفته می‌شد، احتمالا گیشه سال گذشته برای امسال نیز رقم می‌خورد و آمار کنونی به دست نمی‌آمد. بنابراین ابتکار اولی که در این زمینه به خرج داده شد، کمک بزرگی به جذب مخاطب بیشتر و گیشه خوب نوروز امسال کرد.
آیا تولیدات امسال قابل‌توجه است؟
امسال تقریبا تنها سالی است در یک دهه اخیر که بحران قیمت بلیت از سوی رسانه‌ها مطرح نشد. هرساله در اواخر اسفند و اوایل فروردین، رسانه‌های بسیاری به تحلیل قیمت بلیت سینماها و تاثیری که می‌تواند روی استقبال مخاطبان داشته باشد، می‌پرداختند اما این رویکرد برای امسال اتفاق نیفتاد. اینکه چرا این اتفاق برای امسال رخ نداد، بسته به چند عامل بود: نخست آنکه ثابت ماندن قیمت بلیت ۸۰ هزار تومانی، از ماه‌ها پیش طراحی شده بود و درنتیجه مخاطب، گاردی در برابر این ثابت ماندن قیمت بلیت که پیشتر مختص روزهای آخر هفته بود، نداشت. ضمن اینکه با این وضعیت، سینما همچنین ارزان‌ترین سرگرمی و تفریح مردم به حساب می‌آید. اما مهم‌ترین نکته‌ای که در این زمینه می‌توان به آن اشاره کرد اینکه سینما طی ماه‌های اخیر، در سبد خانوارها قرار گرفته و درواقع سبک زندگی جدید جوان‌ها و خانواده‌های بسیاری به سمت توجه بیشتر به محصولات فرهنگی ازجمله سینما رفته است. بنابراین همچنان که ثابت شدن بلیت ۸۰ هزار تومانی برای سینما، سبب هیچ ریزشی در مخاطبان سینما نشد، به احتمال فراوان افزایش مبلغ بلیت که برای امسال بسیار محتمل به نظر می‌رسد نیز خللی در روند استقبال ایجاد نخواهد کرد. بلیتی که به احتمال فراوان از ۱۰۰ هزار تومان تجاوز نخواهد کرد و اگر با همین فرمولی که چند ماه قبل با قیمت ۸۰ هزار تومان به بار نشست، پیاده شود، پس‌لرزه‌ای را در سینمای ایران ایجاد نمی‌کند. اتفاقی که با احیای مجدد بلیت شناور عملیاتی خواهد بود و انتقادهای چندانی را به خود نمی‌بیند. بنابراین وقتی نه قیمت بلیت و نه کمبود آثار پرمخاطب، سدی در برابر موج استقبال از سینماها ایجاد نمی‌کند، باید با یک برنامه‌ریزی هدفمند، تیر را درست به هدف زد و آماری درخور از سینمای ۱۴۰۳ استخراج کرد.
همه چیز آماده ثبت رکوردشکنی‌های متوالی
همان‌گونه که عنوان شد، سینمای ایران در حیات جدید پساکرونایی خود موفق شد تا اقبال گسترده‌ای را به خود ببیند و از معدود سینماهایی است که توانست به دوران پیش از کرونا بازگردد و در این راه، رکوردشکنی‌هایی را نیز رقم بزند. سینمای ایران اکنون به پازلی شبیه است که تکه‌های آن در حال جای‌گذاری درست است. از سالن‌سازی سینما بگیرید که دارد به آمار درخوری می‌رسد تا تولیدات سالیانه و البته فرآیند اکران که از تمامی این بخش‌ها، اخبار خوشایندی به گوش می‌رسد. البته که در تمامی این بخش‌ها، فاصله معناداری تا وضعیت مطلوب وجود دارد اما وجود چنین خیزشی در هر یک از این بخش‌ها، یک قوت‌قلب است که می‌توان به آن امیدوار بود. در چنین شرایطی سینمای ایران نزدیک‌تر از هر زمان دیگری به فرآیند صنعتی‌شدن است. مهم آن است که یک سلسله‌مراتبی در سینما نظیر فرآیند استقبال مخاطب، به یک روند تبدیل شود که در بازه‌های زمانی مختلف، مشمول تغییر نشود. تعدد سالن منجر به افزایش سرگروه و سالن‌های نمایش‌دهنده هر فیلم می‌شود و طبیعی است که این روال با سبک زندگی جدید مردم، می‌تواند شکوه بیشتری را در میزان استقبال از تولیدات سینمایی کشور به همراه داشته باشد. بنابراین دورنمای روشنی برای سینمای ایران ترسیم می‌شود که منجر به اتفاق‌های خوبی در این حوزه خواهد بود. تعدد پروانه‌های ساخت که در اسفندماه صادر شد، پیام مستقیمی برای سینمای ایران دارد. همچنان که افتتاحیه سینمای ایران برای سال جدید نیز با چندین رکوردشکنی همراه بوده و امیدواری‌های بسیاری وجود دارد که این روند برای ماه‌های آتی نیز تداوم داشته باشد.
قیمت بلیت و بحران
امسال تقریبا تنها سالی است در یک دهه اخیر که بحران قیمت بلیت از سوی رسانه‌ها مطرح نشد. هرساله در اواخر اسفند و اوایل فروردین، رسانه‌های بسیاری به تحلیل قیمت بلیت سینماها و تاثیری که می‌تواند روی استقبال مخاطبان داشته باشد، می‌پرداختند اما این رویکرد برای امسال اتفاق نیفتاد. اینکه چرا این اتفاق برای امسال رخ نداد، بسته به چند عامل بود: نخست آنکه ثابت ماندن قیمت بلیت ۸۰ هزار تومانی، از ماه‌ها پیش طراحی شده بود و درنتیجه مخاطب، گاردی در برابر این ثابت ماندن قیمت بلیت که پیشتر مختص روزهای آخر هفته بود، نداشت. ضمن اینکه با این وضعیت، سینما همچنین ارزان‌ترین سرگرمی و تفریح مردم به حساب می‌آید. اما مهم‌ترین نکته‌ای که در این زمینه می‌توان به آن اشاره کرد اینکه سینما طی ماه‌های اخیر، در سبد خانوارها قرار گرفته و درواقع سبک زندگی جدید جوان‌ها و خانواده‌های بسیاری به سمت توجه بیشتر به محصولات فرهنگی ازجمله سینما رفته است. بنابراین همچنان که ثابت شدن بلیت ۸۰ هزار تومانی برای سینما، سبب هیچ ریزشی در مخاطبان سینما نشد، به احتمال فراوان افزایش مبلغ بلیت که برای امسال بسیار محتمل به نظر می‌رسد نیز خللی در روند استقبال ایجاد نخواهد کرد. بلیتی که به احتمال فراوان از ۱۰۰ هزار تومان تجاوز نخواهد کرد و اگر با همین فرمولی که چند ماه قبل با قیمت ۸۰ هزار تومان به بار نشست، پیاده شود، پس‌لرزه‌ای را در سینمای ایران ایجاد نمی‌کند. اتفاقی که با احیای مجدد بلیت شناور عملیاتی خواهد بود و انتقادهای چندانی را به خود نمی‌بیند. بنابراین وقتی نه قیمت بلیت و نه کمبود آثار پرمخاطب، سدی در برابر موج استقبال از سینماها ایجاد نمی‌کند، باید با یک برنامه‌ریزی هدفمند، تیر را درست به هدف زد و آماری درخور از سینمای ۱۴۰۳ استخراج کرد.
