سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: تولیدات علمی دانشگاه‌ها در دل مراکز تحقیقاتی دانشگاه تبدیل به راه‌‌حل‌های متناسب و پاسخ‌های مورد نیاز مسائل مختلف بوم و جامعه محیط دانشگاه می‌شوند. بنابراین شکل‌‌گیری مجموعه‌های تحقیقاتی تخصصی با اهداف مشخص یکی از کارویژه‌های پیاده‌سازی نتایج دستاوردهای علمی دانشگاه‌هاست. آزمایشگاه‌‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد از مجموعه‌‌هایی هستند که می‌‌توانند برای رونق بخشیدن به ارتباط دانشگاه با جامعه و البته صنعت نقش مهمی ایفا کرده و پژوهش‌‌های اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای را به معنای حقیقی کلمه عملیاتی کنند. درواقع مراکز تحقیقاتی دانشگاه‌ها را باید نبض حیات پژوهش دانشگاه دانست؛ مراکزی که بستر را برای تبدیل علم به ثروت و کاربردی‌ سازی علوم فراهم می‌کنند. چند سالی می‌شود که دانشگاه آزاد مراکز تحقیقاتی خود را رتبه‌بندی می‌کند و وضعیت و تغییرات آنها به‌صورت سالانه مورد رصد و ارزیابی قرار می‌‌گیرد تا از این طریق در کنار شناخت قوت‌‌ها، برای رفع کمبودهای این حوزه نیز برنامه‌ریزی شود. دانشگاه آزاد در حال حاضر 231 مرکز تحقیقاتی دارد که از این تعداد 50 مرکز تحقیقات پزشکی است. در آخرین رتبه‌بندی معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه 55 مرکز سطح یک معرفی شدند. در این گزارش به معرفی 10 مرکز تحقیقات برتر در دانشگاه آزاد از وجوه مختلف پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

1. مرکز تحقیقات فناوری و فرآورش مواد نو واحد نیشابور

مرکز برتر در تجهیزات آزمایشگاهی مستقل

مرکز تحقیقات فناوری و فرآورش مواد نو اولین مرکز تحقیقات حوزه‌ مهندسی مواد در شرق کشور است؛ مرکزی که در دانشگاه آزاد واحد نیشابور مستقر بوده و با دارا بودن کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های تخصصی پیشرفته در زمینه‌های مختلف مهندسی از جمله مهندسی مواد، مکانیک، برق، عمران و شیمی خدمات خود را عرضه می‌کند. تمرکز فعالیت این مرکز بیشتر براساس تحقیقات نیازمحور بوده و با توجه به نیاز و درخواست صنایع و جامعه هسته‌های تحقیقاتی تخصصی در زمینه مورد درخواست را تشکیل می‌دهد. مرکز تحقیقات فرآوری و فرآورش مواد نو واحد نیشابور مجوز فعالیت خود را در مردادماه 1396 از سازمان مرکزی دانشگاه دریافت کرد و در ابتدای فعالیتش براساس راهبرد ارتباط با صنایع منطقه، رسالت خود را در قالب دپارتمان‌های تحقیقات نانوفناوری، تحقیقات آهن و فولاد پیشرفته، فرآوری مواد معدنی پیشرفته، تحقیقات خوردگی پیشرفته، دپارتمان طراحی و ساخت مواد نو و دپارتمان اتوماسیون پیشرفته تعریف کرد. در ادامه و در بستر زمان و اعضای هیات‌علمی توانمند در حوزه انرژی، هسته ‌پژوهشی انرژی‌های نو به مرکز تحقیقات اضافه شد. فعالیت اعضای هیات‌علمی توانمند در این دپارتمان‌ها و هسته‌ پژوهشی منشا خدمات و افتخارات متعددی برای دانشگاه آزاد شد تا جایی که در سال 2021 دو نفر از اعضای مرکز در لیست دو درصد دانشمندان برتر جهان قرار گرفتند و در حال حاضر مجموعه مقالات ارزشمند منتشرشده به نام مرکز منجر به بیش از 2700 ارجاع و رسیدن به 

h index، 28 در google scholarشده است. این مرکز تحقیقات حالا بعد از حدود شش سال توانسته در سه شاخص، یعنی تجهیزات آزمایشگاهی مستقل، همکارآزمایشگاه معتمد و استاندارد مستقل مرکز تحقیقاتی و مبلغ خدمات آزمایشگاهی بیشترین امتیاز را در بین سایر مراکز تحقیقاتی از آن خود کند. در حوزه تجهیزت مستقل آزمایشگاهی با توجه به محوریت گروه متالورژی و مواد و آینده‌نگری صورت‌گرفته فرآیند خرید میکروسکپ الکترونی روبشی(SEM) از زمان درخواست ایجاد مرکز تحقیقات به جریان افتاد و پس از گذشت یک سال از تاسیس مرکز خریداری شد. این ابزار به‌عنوان یک تجهیز با فناوری بالا و قابلیت‌ کاربرد چندگانه، کمک زیادی به توسعه‌ تولید علم و ارتباط صنعتی مرکز کرده است. در کنار این تجهیز، این مرکز مبادرت به ساخت دستگاه با فناوری بالای آنالیز حرارتی-ثقلی کرد که در کنار رآکتورهای مربوط به پیرومتالورژی موجود، بستر مناسب برای رغبت صنایع حوزه‌ معدنی به همکاری با مرکز را فراهم کرد. در شاخص همکارآزمایشگاه معتمد و استاندارد مستقل مرکز تحقیقاتی نیز باید گفت یکی از اولین اقدامات انجام‌شده ‌مرکز از بدو تاسیس، استراتژی توسعه بازار خدمات آزمایشگاهی با استفاده از تمام ظرفیت‌های موجود بود. در این راستا و پیش از اعلام سازمان مبنی‌بر ضرورت عضویت مراکز آزمایشگاهی در شبکه راهبردی آزمایشگاهی معاونت ریاست‌جمهوری، مرکز تحقیقات مواد نو به‌صورت مستقل اقدام به انعقاد تفاهمنامه همکاری آزمایشگاهی با معاونت ریاست‌جمهوری کرد و درنهایت در سال 1399 به عضویت فعال در شبکه‌ آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی ریاست‌جمهوری درآمد. از سوی دیگر به گفته محمدحسین همتی رئیس این مرکز تحقیقات، با توسعه‌ ارتباط با صنایع و انعقاد چندین تفاهمنامه‌ صنعتی منجر به قرارداد و تصویب و اجرای چهار طرح پژوهشی به ارزش نزدیک به 10میلیارد ریال توانست بخش عمده‌ای از درآمد آزمایشگاهی خود را از طریق رفع نیاز این طرح‌ها و صنعتی‌سازی کاربرد تجهیزات آزمایشگاهی کسب کند. آن طور که او گفته است ارتباط موثر با شهرک‌های صنعتی منطقه نیز در افزایش مشتری‌های هدف تاثیر بسزایی داشت.

2. مرکز تحقیقات بذر واحد خوراسگان

مرکز برتر در فروش محصول

ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کننده‌‌های جهانی در سبزی و صیفی هر سال تمام بذر تجاری مورد نیاز خود را وارد کرده و ارز بسیار زیادی به این واسطه از کشور خارج می‌شود. بر همین اساس «خودکفایی در تولید بذر هیبریدی» یکی اقدامات دانشگاه آزاد در یک دهه اخیر است که برای رفع این چالش در دستور کار قرار گرفت. برای رسیدن به این هدف مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر دانشگاه آزاد واحد اصفهان (خوراسگان)، به‌عنوان یکی از مراکز پژوهشی در زمینه مهندسی کشاورزی با در اختیار داشتن امکانات آزمایشگاهی مجهز، سایت گلخانه‌ای و مزرعه‌ای وسیع از سال ۱۳۹۳ به‌طور رسمی و از سال ۱۳۹۰ به‌طور غیررسمی در حال فعالیت است. 

فعالیت این مرکز تحقیقاتی با اصلاح و تولید بذر نسل اول (F۱) خیار پارتنوکارپ گلخانه‌ای آغاز شد و تا به امروز در دو سایت گلخانه‌ای و مزرعه‌ای (فضای باز)، روند اصلاح کلاسیک گیاهانی از قبیل گوجه‌فرنگی، فلفل، خربزه، انواع ملون، هندوانه، بادمجان، پیاز و دانه روغنی کنجد ادامه دارد. با اتمام مراحل تحقیقاتی در گیاه خیار، تاکنون ۹ رقم بذر هیبرید خیار گلخانه‌ای تولیدی، پس از تایید سازمان کنترل گواهی نهال و بذر، با اسامی سبا، ثنا، سامان، سما، سایا، سریر، سها، سورنا و سنم نامگذاری شد و تولید انبوه آن به شرکت زیرمجموعه مرکز واگذار شد. در این مسیر، مراحل تحقیقاتی اصلاح و تولید بذر گوجه‌فرنگی و فلفل گلخانه‌ای، انجام شده است و تاکنون چند رقم گوجه‌فرنگی با نام‌های تجاری  هیوا، هاوین، هما، هوران، هیرو و هانا و چهار رقم فلفل گلخانه‌ای با نام‌های تجاری مارال، ماهور، ماهین و مایا ثبت شده است. 

اگر بخواهیم روند 10 سال گذشته این مرکز تحقیقات را بررسی کنیم، می‌بینیم توسعه در چند بخش صورت گرفته است. پنج گروه پژوهشی هدفمند در این مرکز ایجاد شده که عبارتند از گروه پژوهشی اصلاح و تولید بذور هیبرید سبزی و صیفی گلخانه‌ای، گروه پژوهشی اصلاح و تولید بذور هیبرید سبزی و صیفی فضای باز، گروه پژوهشی آموزش، ترویج و بازاریابی محصولات کشاورزی، گروه پژوهشی فناوری مهندسی بیوسیستم در تولید بذر و گروه پژوهشی تکنولوژی دابل هاپلوییدی در اصلاح و تولید بذور هیبرید. در شاخص‌های مراکز تحقیقاتی، واحد خوراسگان در «مبلغ فروش محصول»، بالاترین امتیاز را گرفته است. علی سلیمانی، رئیس مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر دانشگاه آزاد واحد اصفهان (خوراسگان) در این باره می‌گوید: «اگر از سال 1399 تا 1402 بررسی کنیم می‌بینیم میزان فروش بذری که ممکن بود داشته باشیم حدود 20 میلیون بذر بوده است. برنامه‌ریزی کردیم تا تولید بذر را افزایش دهیم؛ در یک برنامه بلندمدت، هر سال به دنبال این هدف بودیم که بتوانیم تولید را 50 درصد بالا ببریم. اگر مبلغ فروش بالا بوده و شاخص شده، به‌خاطر برنامه‌ریزی صورت‌گرفته به شکل‌های مختلف در این زمینه از سال 1399 است.» به گفته او بعد از تاسیس گروه پژوهشی مدیریت، بازاریابی و فروش این هدف‌گذاری دقیق‌تر شد. سلیمانی می‌گوید: «از سال 1400 به این سو، بنای کار بر این است که هر ساله میزان فروش را صددرصد افزایش دهیم. اگر اکنون ملاحظه می‌کنید چنین اتفاقی افتاده، به‌خاطر زحمات همکارانی است که از سال 1399 برنامه‌ریزی کرده و هر ساله هدف‌گذاری کردند. اهداف سال‌های آینده نیز از هم‌اکنون مشخص است. در هر مورد از بذوری که اینجا تولید شده، دقیقا هدف را مشخص کرده‌ایم. گروه اقتصادی یکی از عوامل اصلی است. تولید ما دقیقا به هدف‌گذاری اقتصادی برمی‌گردد. اگر ببینیم منطقه‌ای نیاز دارد، حتما برای آن هیبرید و رقم را تولید خواهیم کرد.»

3. مرکز تحقیقات مهندسی سطح پیشرفته و نانو اهواز

مرکز برتر در مقالات مستخرج از پژوهش‌ها

سال 93 جمعی از اساتید دانشگاه آزاد واحد اهواز تصمیم گرفتند در راستای هدفمندتر کردن فعالیت‌ها در حوزه فناوری نانو، اقدام به راه‌اندازی مرکزی برای انجام تحقیقات علمی در حوزه فناوری نانو کنند؛ بعد از مطالعات صورت گرفته در این زمینه، در نهایت مرکز تحقیقات مهندسی سطح پیشرفته و نانو مواد در این واحد راه‌اندازی شد. در حال حاضر مرکز دو هسته پژوهشی «هسته پژوهشی فناوری‌های نوین در علوم و مهندسی» و «هسته پژوهشی شناسایی و بهبود فرآیندها» را در دل خود داشته و 10 عضو هیات علمی در آن مشغول به کار هستند. 

این مرکز تحقیقاتی به دلیل برخورداری از امکاناتی چون دستگاه‌های لایه نشانی، کوره‌های مختلف لوله‌ای و جعبه‌ای، پتانسیواستات/ گالوانواستات، حمام فراصوت و سیستم لایه نشانی دورانی، به عنوان یکی از مراکز تحقیقاتی پیشرفته در حوزه نانو به شمار می‌رود. دستگاه‌های دیگری مانند طیف‌سنج رامان و نور تابناکی، محفظه مشخصه‌یابی حسگر‌های گازی، گسیل میدانی الکترون و شبیه‌ساز سلول خورشیدی به همراه متعلقات کامل مشخصه‌یابی الکتریکی هم بخش دیگری از ظرفیت‌های آزمایشگاهی این مرکز تحقیقاتی به شمار می‌روند که بخش قابل‌توجهی از آنها، از سوی خود این مرکز به تولید رسیده است.  مرکز تحقیقات مهندسی سطح پیشرفته و نانو مواد این واحد دانشگاهی در سه شاخص مقالات مستخرج از پژوهش‌های انجام‌گرفته، شاخص راه‌اندازی مجلات علمی و شاخص ساخت و ارتقای دستگاه توانسته بیشترین امتیاز را در میان دیگر مراکز تحقیقاتی به دست آورد. حضور دانشجویان دکتری و ارشد از رشته‌های مختلف اعم از فیزیک، مهندسی برق (الکترونیک)، مهندسی مواد، میکروبیولوژی، صنایع غذایی و... در پروژه‌های تحقیقاتی این مرکز با رویکرد تربیت دانشجویان و گزارش‌گیری مستمر از فعالیت آنها به صورت مکتوب یکی از اقداماتی مهم این مرکز به شمار می‌رود که بستر را برای انتشار مقالات حاصل از  پژوهش‌های انجام‌شده فراهم کرده است.  دومین شاخص این مرکز هم راه‌اندازی مجلات علمی است؛ در این زمینه انتشار مجله‌ای با عنوان «تحقیقات در علوم مهندسی سطح و نانومواد» با نگاهی بین‌رشته‌ای باعث شد تا بستر برای انتشار موضوعات داغ علمی فراهم شود. نکته قابل‌توجه فارسی بودن این نشریه است، با این حال در هر مجلد آن مقاله مروری در موضوعات داغ علمی و سایر مقالات پژوهشی آن در حوزه کاری مرتبط از سوی شورای سردبیری مجله در نظر گرفته و انجام می‌شود که آن را باید امتیاز خاص این مجله به شمار آورد.  موضوع قابل توجه درباره عملکرد این مرکز است؛ یعنی بین‌رشته‌ای بودن آن باعث شده برای انجام تحقیقات کیفی، موضوع ساخت و توسعه دستگاه‌های آزمایشگاهی هم در دستور کار مسئولان این مرکز تحقیقاتی قرار بگیرد. از آنجایی که عمده فعالیت این مرکز در حوزه پوشش‌ها و نانومواد خلاصه می‌شود، کاربردهای متنوعی در خصوص خواص حسگری نوری، گازی و رطوبت و همچنین سلول‌های خورشیدی و اندازه‌گیری‌های دقیق الکتریکی و الکترونیک نوری در برنامه این فعالیت‌ها قرار گرفته است. در این راستا یکی از اقدامات انجام‌شده را می‌توان ‌به طراحی و ساخت دستگاه‌های سیستم اندازه‌گیری پارامترهای سلول خورشیدی، محفظه خلأ چند‌منظوره (حسگری)، دستگاه اندازه‌گیری جریان الکتریکی، سیستم گسیل میدانی الکترون، هیتر و ترمو کنترولر PID و سیستم مولد پلاسمای سرد برای کاربردهای مختلف دانست. البته دستگاه‌ها ساخته‌شده از سوی خود این مرکز مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. این کار هم در حوزه کیفیت تحقیقات و هم ارائه خدمات آزمایشگاهی و طبیعتا درآمدزایی هم مثمرثمر بوده است. 

4.مرکز تحقیقات کلان داده نجف آباد 

مرکز برتر در تعداد محققان 

کلان‌داده معمولا به مجموعه‌ای از داده‌ها اطلاق می‌شود که اندازه آنها فراتر از حدی است که با نرم‌افزارهای معمول بتوان آنها را در یک زمان معقول جمع‌آوری، دقیق‌سازی، مدیریت و پردازش کرد. مرکز تحقیقات کلان‌داده (مه‌داده) در تیرماه سال 1395 با مجوز سازمان مرکزی دانشگاه آزاد در واحد نجف‌آباد تاسیس شد و با پشتوانه دانشکده مهندسی کامپیوتر و اعضای هیات علمی آن طی سال‌های گذشته فعالیت‌های خود را به انجام رساند. 

این مرکز در طبقه سوم دانشکده مهندسی کامپیوتر در فضایی حدود 800 مترمربع قرار داشته و آزمایشگاه معماری سازمانی در درون مرکز قرار دارد. شروع کار هسته پژوهشی معماری سازمانی سال 1394 است. با توجه به توانمندی‌های دانشگاه آزاد، کنسرسیوم هوش مصنوعی سال 1400 با مشارکت مراکز تحقیقاتی سازمان در کشور تاسیس شد. دبیرخانه این کنسرسیوم در بهمن ماه 1400 در واحد نجف‌آباد راه‌اندازی و در موضوعات مورد‌نیاز در حوزه هوش مصنوعی در حال فعالیت است. سه مرکز تحقیقاتی کلان‌داده، ریزشبکه‌های هوشمند و بینایی ماشین از اعضای این کنسرسیوم هستند. مرکز تحقیقات کلان‌داده واحد نجف‌آباد دارای چهار گروه پژوهشی است که این گروه‌ها عبارتند از گروه تحلیل داده‌های چند‌رسانه‌ای، گروه تحلیل ریاضی و آماری داده‌ها، هوش تجاری و تحلیل کلان‌داده و گروه اینترنت اشیاء و توسعه زیرساخت. تحلیل کلان‌دادهای تصویری و ویدئویی در سازمان‌ها، استخراج اطلاعات از کلان‌داده‌های تصویری و ویدئویی، طراحی و تولید الگوریتم‌های تحلیل کلان‌داده‌های تصویری و ویدئویی و طراحی سیستم‌های مبتنی‌بر تحلیل کلان‌داده‌های تصویری و ویدئویی خدماتی است که توسط گروه تحلیل داده‌های چندرسانه‌ای ارائه می‌شود. گروه تحلیل ریاضی و آماری داده‌ها نیز خدماتی ازجمله آموزش، ترویج و فراگیر نمودن روش‌های نوین آماری ازجمله کاربرد نرم‌افزارهای آماری در تحقیقات و مشاوره در موضوعات بهینه‌سازی و محاسبه کارایی و ارزیابی سازمانی را ارائه می‌دهد. افزایش حجم داده‌های موثر و کیفیت داده جهت ساخت کلان‌داده یا طراحی ساختارهای مناسب کلان‌داده و پیاده‌سازی آنها نیز ازجمله خدماتی است که توسط هوش تجاری و تحلیل کلان‌داده ارائه می‌شود و گروه اینترنت اشیا و توسعه زیرساخت خدماتی ازجمله تولید تجهیزات سخت‌افزاری IoT برحسب نیاز بومی یا طراحی و پیاده‌سازی رایانش ابری برای سازمان‌ها و کسب‌وکار‌ها را ارائه می‌کند. این مرکز تحقیقات جزء مراکزی محسوب می‌شود که در بحث تعداد محققان شامل دانشجویان و اعضای هیات‌علمی فعال و همچنین گروه‌های پژوهشی، سرآمد بوده و بیشترین امتیاز را دارد. در این مرکز بیش از 20 عضو هیات‌علمی و 15 عضو دانشجوی دکتری و کارشناسی‌ارشد در حال فعالیت هستند. این اعضا در حال حاضر در چهار گروه پژوهشی هوش تجاری و تحلیل کلان‌داده، اینترنت اشیا و توسعه زیرساخت، تحلیل داده‌های چندرسانه‌ای و تحلیل ریاضی و آماری داده مشغول پژوهش و فعالیت هستند.  شهره آجودانیان رئیس این مرکز تحقیقات می‌گوید: «در بحث ارزیابی مراکز تحقیقاتی و شاخص‌گذاری آنها، یک‌سری آیتم‌ها مهم هستند؛ ازجمله زیرساخت، توانمندی اعضای مرکز، برون‌داد خدمات آزمایشگاهی و فروش محصول و برون‌داد مالی؛ که مرکز تحقیقات کلان‌داده در چند سال گذشته توانسته در این آیتم‌ها در سطح یک قرار گیرد. این مرکز در حوزه آموزش، مشاوره و نظارت پروژه‌ها، حوزه علمی-پژوهشی و طرح‌های برون‌دانشگاهی و ارائه خدمات پردازشی از طریق اتاق سرور و حوزه توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز در حوزه داده فعالیت داشته است.»

5.مرکز تحقیقات فرش ماشینی کاشان

مرکز برتر  در همکارآزمایشگاه معتمد

کاشان با استقرار بیش از 900 شرکت تولید فرش ماشینی و تولید و صادرات بیش از 75 درصد فرش ماشینی کشور در حال حاضر به‌عنوان قطب صنعت فرش ماشینی ایران شناخته می‌شود. دانشگاه آزاد واحد کاشان نیز تنها دارنده رشته مهندسی نساجی در منطقه بوده و مرکز تحقیقات فرش ماشینی این واحد دانشگاهی نیز به‌عنوان تنها مرکز تحقیقات فرش ماشینی در کشور به مدد مجاورت با این قطب بزرگ فرش ماشینی در منطقه، توانسته ارتباط تنگاتنگی با صاحبان و دست‌اندرکاران این صنعت برقرار کند. این مرکز فعالیت خود را از سال ۱۳۹۰ به صورت غیررسمی شروع کرد اما مجوز رسمی مرکز تحقیقات فرش ماشینی در سال ۱۳۹۶ از طرف معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد صادر شد و الان در زمینه‌های مختلف از جمله انجام تحقیقات کاربردی و پروژه‌های تخصصی مورد نیاز صنعت، ارائه خدمات آزمایشگاهی تخصصی، ارائه خدمات مشاوره تخصصی، برگزاری دوره‌های آموزشی و برگزاری همایش‌ها و رویدادهای تخصصی مشغول  فعالیت است. مرکز تحقیقات فرش ماشینی در ارزیابی‌های انجام‌شده موفق به اخذ بالاترین سطح یعنی سطح یک کشوری مراکز تحقیقاتی شده بوده و در سه شاخص، یعنی همکارآزمایشگاه معتمد و استاندارد مستقل مرکز تحقیقاتی، تعداد خدمات آزمایشگاهی و مبلغ خدمات آزمایشگاهی توانسته بالاترین امتیاز را در بین سایر مراکز تحقیقاتی کسب کند. در مرکز تحقیقات کاشان یک آزمایشگاه فرش همکار استاندارد وجود دارد که در زمینه تجهیزات، پیشرفته است. تجهیزات این آزمایشگاه، برای انجام تست‌های صنعت نساجی و صنعت فرش مورد‌نیاز بوده که به گفته شایا محمودیان، رئیس مرکز تحقیقات فرش ماشینی یکی از بهترین آزمایشگاه‌های همکار استاندارد در زمینه نساجی در منطقه محسوب می‌شود که از نظر ارزش‌گذاری، در حال حاضر بیش از سه، چهار میلیارد تومان قیمت تجهیزات آن است. 

به گفته محمودیان این آزمایشگاه بهترین و تخصصی‌ترین آزمایشگاه فعال کشور در حوزه فرش ماشینی محسوب می‌شود و در دو بخش تحقیقاتی و مشاوره‌های تخصصی و آزمایشات استاندارد فعال است و در سال به بیش از ۱۵۰ خدمات ارائه می‌کند و تنها در یک سال گذشته موفق به ارائه بیش از سه‌هزار مورد خدمت آزمایشگاهی به صنایع شده است. آزمایشگاه تخصصی فرش ماشینی مرکز تحقیقات تنها آزمایشگاه تخصصی فرش ماشینی در بین آزمایشگاه‌های دانشگاه‌های دولتی و آزاد سراسر کشور است که همکار سازمان ملی استاندارد نیز بوده و مجوز آزمایشگاه آکرودیته (آزمایشگاه همکار استاندارد) را دارد. محمودیان می‌گوید: «این آزمایشگاه درحال حاضر به ارائه خدمات تخصصی به کارخانجات فرش ماشینی مشغول بوده و دارای ۴۲ دستگاه تخصصی در حوزه فرش ماشینی و صنایع وابسته و صنعت نساجی به ارزش تقریبی ۷۵ میلیارد ریال است.»

پروژه استقرار الزامات استاندارد ISO 17025 آزمایشگاه فرش ماشینی مرکز تحقیقات اجرا شده است و در نوبت ممیزی مرکز ملی تایید صلاحیت ایران برای صدور مجوز

 ISO/IEC 17025 است. این مرکز همچنین در دو، سه سال اخیر تقریبا بین 2 تا 3 هزار خدمت در سال به شرکت‌های فرش ارائه داده که تعداد آنها به بیش از 150 شرکت می‌رسد. روی نمونه فرشی که وارد آزمایشگاه می‌شود تقریبا 30 مورد تست انجام می‌شود. البته یک‌سری تست‌ها استاندارد اجباری فرش بوده و تعدادی دیگر تست‌هایی مربوط به ویژگی‌ها است. شرکت‌هایی که می‌خواهند استاندارد بالاتری داشته باشند، استاندارد اختیاری طلب می‌کنند. تعداد آنها نیز 21 مورد است که روی یک فرش انجام می‌شود. آزمایشگاه این مرکز جزء آزمایشگاه‌های مرجع محسوب می‌شود که هم مورد اعتماد صنعت و هم معتمد اداره استاندارد بوده، به همین دلیل تعداد ارجاعات به این آزمایشگاه زیاد است؛ هم در قالب ارسال از اداره استاندارد و هم ارسال از سوی شرکت‌ها برای مشاوره و خرید. این مبلغ با تعداد تست‌هایی است که انجام می‌شود. محمودیان در این باره می‌گوید: «مبالغی که دریافت می‌کنیم دقیقا طبق تعرفه‌های اداره استاندارد است. با توجه به تعداد خدماتی که انجام می‌شود و تعداد بالای تست‌ها، در نتیجه درآمد آزمایشگاه نیز در این زمینه بالا است. البته مواردی هم داریم که خارج از روتین اداره استاندارد بوده و در قالب مشاوره، آنالیز فرش، آنالیز پارچه و تست‌های رزین صورت می‌گیرد که به صورت جداگانه انجام می‌شود. در سال گذشته نزدیک به 200 میلیون تومان بوده است.»

6.مرکز تحقیقات ژئوتکنیک لرزه‌ای و بتن توانمند سمنان

مرکز برتر در مبلغ خدمات آزمایشگاهی 

مرکز تحقیقات ژئوتکنیک لرزه‌ای و بتن توانمند دانشگاه آزاد واحد سمنان یکی از مراکز تحقیقاتی فعال دانشگاه آزاد است که با بهره‌گیری از ظرفیت علمی بالای اعضای هیات‌علمی که بالغ بر 15 نفر با درجه استادیاری و بالاتر هستند و دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی و همچنین استفاده از تجهیزات تخصصی و پیشرفته مرتبط در حوزه مهندسی عمران که در‌حال‌حاضرخریداری شده و موجود است، سعی دارد این رسالت را به نحو احسن انجام دهد. این مرکز تحقیقات پس از اخذ مجوز از سازمان مرکزی دانشگاه در مهرماه 1394 رسما فعالیت خود را شروع و ماموریت‌هایی را در حوزه مهندسی عمران در دستور‌کار خود قرار داد که یکی از این ماموریت‌ها ایجاد ارتباط موثر با مراکز صنعتی مختلف استان و ایجاد زمینه مناسب برای عقد قراردادهای پژوهشی و اجرایی در حوزه مهندسی عمران و ارائه خدمات آزمایشگاهی تخصصی است. برای پیشبرد بهتر اهداف مرکز تحقیقات ژئوتکنیک لرزه‌ای و بتن توانمند، گروه‌های تخصصی نیز تشکیل و توسط مدیرگروه‌های مربوطه راهبری می‌شود. این گروه‌ها عبارتند از گروه پژوهشی تکنولوژی‌های پیشرفته در مواد، مصالح و بتن، گروه پژوهشی مهندسی بتن و زلزله، گروه پژوهشی ژئوتکنیک، راه و ترابری و نقشه‌برداری و گروه پژوهشی سازه‌های هیدرولیکی و محیط‌زیست. نهادینه‌سازی و بومی‌سازی دانش فنی مهندسی عمران از طریق تحقیق و توسعه و هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصادی و دانش‌بنیان به‌وسیله تجاری‌سازی نتایج حاصل از تحقیق و توسعه از مهم‌ترین ماموریت‌های مرکز تحقیقات ژئوبتن است. این مرکز حدود 1500 متر‌مربع زیربنا دارد که در سوله یک آزمایشگاه تکنولوژی بتن، مصالح ساختمانی، خاک و پی و در سوله دو آزمایشگاه سازه و محل تست نمونه‌ها قرار دارد. در این مرکز همچنین بیش از 50 مقاله در مجلات داخلی و خارجی معتبر توسط محققان و اساتید مرکز تحقیقات ژئوبتن چاپ شده و اختراع کامپوزیت‌های الیافی کاهنده حجم خاموت عرضی در ساختمان‌های بتنی نیز ثبت شده است. همچنین بیش از 10 عنوان کتاب تخصصی توسط اساتید عضو مرکز تحقیقات ژئوبتن چاپ شده است. راه‌اندازی آزمایشگاه استاندارد Iso:17025 مستقل مرکز تحقیقاتی یکی دیگر از اقدامات این مرکز است. امروزه، استانداردسازی یکی از مهم‌ترین فاکتورها در زمینه ایجاد، نگهداری و ارتقای کیفیت سیستم‌ها، در سطح قابل قبول جهانی است. بنابراین سازمان‌ها و مراکز تحقیقاتی نیز مانند سایر سازمان‌ها دستیابی به استاندارد را از محورهای اساسی فعالیت‌های خود می‌دانند. پیاده‌سازی سیستم استاندارد می‌تواند گام موثری در جهت نیل به خود کفایی و حضور موثر و دراز مدت در عرصه بازار جهانی کسب‌وکار و دانش باشد. در بین استاندارد‌های موجود، ایزو ۱۷۰۲۵ استاندارد مهمی است که در آزمایشگاه‌های آزمون و کالیبراسیون کاربرد دارد. این استاندارد شامل دو بخش مدیریتی و فنی است که در آزمایشگاه‌های آزمون و کالیبراسیون پیاده‌سازی می‌شود. اجرای استاندارد ایزو 17025 دارای مزایای زیادی است که ازجمله این مزایا می‌توان به ارتقای سطح آزمایشگاه‌های عضو و کسب اعتبار بین‌المللی، استانداردسازی روش‌های اجرایی و مدیریتی آزمایشگاه‌ها، افزایش اطمینان از صحت نتایج ارائه شده توسط آزمایشگاه‌ها، اطمینان از طراحی صحیح محل انجام آزمایش، افزایش اعتماد مشتریان، امکان ارائه خدمات در سطح بین‌ا‌لمللی و پذیرش آزمایشگاه دارای گواهینامه به‌عنوان یک آزمایشگاه مرجع از طرف موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی اشاره کرد. مرکز تحقیقات ژئوتکنیک لرزه‌ای و بتن توانمند در آبان سال 1402 موفق به اخذ گواهینامه ایزو 17025 و راه‌اندازی آزمایشگاه استاندارد Iso:17025 مستقل مرکز تحقیقاتی شده است. 

7.مرکز تحقیقات شیمی شهرضا

مرکز برتر در تعداد خدمات آزمایشگاهی

یکی از قدیمی‌ترین مراکز تحقیقات دانشگاه آزاد را باید مرکز تحقیقات شیمی واحد شهرضا دانست که در سال 1387 تاسیس شد. مرکزی که در کنار حضور کارشناسان و دانشجویان دکتری، 12 عضو هیات‌علمی به صورت تمام وقت در آن مشغول به فعالیت هستند. با توجه به عمر 32 ساله رشته شیمی در این دانشگاه، این مرکز امکانات آزمایشگاهی کاملی را در این حوزه در اختیار دارد. موضوع مهم درباره این مرکز آن است که حالا بعد از گذشت 15 سال از راه‌اندازی آن، مرکز تحقیقات شیمی واحد شهرضا در 3 شاخص مبلغ خدمات آزمایشگاهی، تعداد خدمات آزمایشگاهی و همکار آزمایشگاه معتمد و استاندارد بیشترین امتیاز را از آن خود کرده که برای رسیدن به این برتری، مسئولان این مرکز تحقیقاتی برنامه‌ریزی‌های مختلفی را در این سال‌ها انجام و اجرایی کرده‌اند. موفقیت این مرکز در بحث تعداد خدمات آزمایشگاهی ارائه شده را باید با راه‌اندازی سامانه درخواست‌های الکتریکی مرتبط دانست. سامانه‌ای که از سال 1392 کارهای عملیاتی آن آغاز و یک سال بعد به بهره‌برداری رسید. این سامانه سال‌ها قبل از سامانه ساها دانشگاه آزاد  فعال و هدف آن هم ثبت درخواست آنالیزهای شیمی برای بخش‌های مختلف صنعتی و غیرصنعتی بود. مرکز تحقیقات شیمی این واحد با راه‌اندازی سامانه‌ای برخط، بستری فراهم کرد تا افراد از استان‌های مختلف امکان ثبت سفارش در این مرکز را داشته باشند. در کنار آن امکان ارسال نمونه‌ها از طریق پست هم فراهم شد و عملا فردی که خواهان استفاده انجام آزمایش روی نمونه خود از طریق این مرکز تحقیقاتی بود، در کمترین زمان امکان استفاده از خدمات این مرکز را داشت. این سامانه و امکان دریافت نمونه‌ها از استان‌های دیگر به سرعت باعث شد تا درخواست‌های مربوط به این مرکز روند افزایشی پیدا کرده و این مرکز تحقیقاتی بین واحدهای دانشگاه آزاد به استاندارد خوبی در حوزه ارائه خدمات رسید. در این میان بهره‌مندی از دستگاه‌های تخصصی و استفاده از کارشناسان مسلط، داده‌های منتشر شده از سوی این مرکز را قابل اعتماد کرد، به‌طوری‌که طبق گفته‌های سیدنظام‌الدین میرستاری، رئیس مرکز تحقیقات شیمی این واحد دانشگاهی افرادی که نمونه‌های خود را به این مرکز ارسال می‌کنند، امروز به خوبی می‌دانند که نتایج آنالیزهای صورت گرفته، کاملا صحیح و سالم است. یکی دیگر از ویژگی‌های سامانه مرتبط با این مرکز را باید امکان جمع‌آوری آمار به صورت روزانه دانست؛ ظرفیتی که باعث می‌شود تا عملکرد این مرکز به صورت شفاف در دسترس باشد. همکار آزمایشگاه معتمد و استاندارد هم شاخص دیگری است که مرکز تحقیقات واحد شهرضا در آن بیشترین امتیاز را به دست آورده است. در این میان باید به عضو شدن این مرکز از سال 1394 در شبکه آزمایشگاهی معاونت علمی ریاست‌جمهوری اشاره کرد که نشان می‌دهد مرکز تحقیقات شیمی از سال‌ها قبل توانسته به عضویت این شبکه که جزء مهم‌ترین شبکه‌های آزمایشگاهی کشور به شمار می‌رود، در‌آید. مولفه دیگر آنکه مرکز تحقیقات شیمی این واحد در این سال‌ها جزء مراکزی است که بیشترین ارائه خدمات آزمایشگاهی در شبکه آزمایشگاهی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری را داشته است.

8.مرکز تحقیقات اعتیادهای رفتاری نوظهور خوراسگان

مرکز برتر در تعداد خدمات مشاوره ای

مرکز تحقیقات اعتیادهای رفتاری نوظهور دانشگاه آزاد واحد اصفهان خوراسگان حدودا از اردیبهشت ماه 1401 آغاز به کار کرده است و درحقیقت عمر زیادی ندارد. از طرف دیگر حیطه فعالیت این مرکز هم حوزه‌ای جدید و تا حدی ناشناخته برای جامعه است. با این حال این مرکز تحقیقاتی واحد اصفهان توانسته نقش بسزایی در ارائه خدمات مرتبط با حوزه کاری خود ایفا کند. مرکزی که ریل‌گذاری خود را در 3 حوزه درمان، آموزش و پژوهش قرار داده و در هر کدام از این حوزه‌ها هم برنامه‌های مختلفی را طرح‌ریزی و اجرا کرده است. این مرکز تحقیقاتی اولین گام خود را آشنایی افراد با حوزه اعتیاد رفتاری مانند اعتیاد به اینترنت، اعتیاد به موبایل، اعتیاد به بازی‌های یارانه‌ای، اعتیاد به خرید، اعتیاد به پورن، اعتیاد به قمار، اعتیاد به رفتارهای پرخطر را که جزء اعتیادهای نسل جدید به شمار می‌رود، قرار داده است تا از این طریق بتواند با این مقوله که جزء آسیب‌های مهم این روزهای جامعه به‌ویژه بعد از کرونا به شمار می‌رود، مقابله کند. موضوع قابل توجه درباره مرکز تحقیقات اعتیادهای رفتاری نوظهور این است که تا امروز هیچ مرکزی در این زمینه در کشور فعال نبوده و مراکز تحقیقاتی مرتبط با حوزه اعتیاد، بیشتر در حوزه‌های اعتیاد به مواد و الکل فعالیت می‌کنند و در عمل مرکزی که هم در حوزه تحقیقاتی و هم درمان آسیب‌های مرتبط با اعتیادهای نوظهور ورود کند، وجود نداشته است.  این مرکز که در حال حاضر 16 عضو هیات‌علمی دارد، توانسته در 2 شاخص تعداد خدمات مشاوره‌ای و مبلغ قرارداد خدمات مشاوره‌ای بیشترین امتیاز را به دست آورد. موضوع پراهمیت اینکه مسئولان این مرکز، در ابتدا ارائه خدمات مشاوره‌ای را در قالب برنامه‌ای برای فرزندان اعضای هیات‌علمی و کارمندان خود این واحد دانشگاهی اجرا کردند. برنامه‌ای که طی آن فرزندان که زیر 12 سال سن داشتند، مورد غربالگری قرارگرفته و آنهایی که بالاتر از استانداردها استفاده افراطی از اینترنت داشتند، شناسایی و در فرآیند مداخله درمانی که شامل آموزش، درمان و مداخله بوده، قرار گرفتند. 

نکته دیگر روند کار این مرکز است، به‌طوری‌که این فرزندان در یک فرآیند 12 ایستگاهی مداخله‌ای به نام کمپینگ رهایی قرار گرفتند. براساس آن این فرزندان در ابتدا آموزش‌هایی را می‌دیدند و بعد از آن بازی‌هایی در راستای سم‌زدایی تکنولوژی از آنها انجام می‌شد. همچنین دوره‌های آموزش کاشت گل و نگه‌داری آن هم با هدف مسئولیت‌پذیری برای آنها اجرا شده و همین مسیر برای افرادی که اعتیاد نوظهور در آنها شناسایی شود، اجرایی خواهد شد. همچنین این مرکز تا امروز دو کارگاه آموزشی با عناوین «12 قدم درمانی اعتیادهای درمانی» و «آیا مبتلا به اعتیادهای رفتاری هستیم؟» هم برگزار کرده است. در این میان طبق گفته هادی فرهادی، رئیس این مرکز تحقیقاتی، سازمان‌های مرتبط با این حوزه هم طرح‌های پژوهشی‌شان را به این مرکز ارجاع می‌دهند و این نشان می‌دهد این مرکز توانسته نقش موثری در رفع چالش‌های این حوزه در همین مدت کوتاه داشته باشد. یعنی در عمل این مرکز طرح برون‌دانشگاهی و درون‌دانشگاهی زیادی دارد که در کوتاه‌مدت و میان‌مدت اثرات خود را در حوزه اعتیادهای نوظهور خواهد گذاشت. 

9.مرکز تحقیقات پردازش دیجیتال نجف آباد  

مرکز برتر در انعقاد بیشترین تفاهمنامه با صنایع 

مرکز تحقیقات پردازش دیجیتال واحد نجف‌آباد در 25 تیرماه 1395 به تلاش گروهی از اساتید دانشکده مهندسی برق دانشگاه آزاد واحد نجف‌آباد با هدف برآوردن نیازهای صنعتی در حوزه بینایی ماشین و پردازش دیجیتال تاسیس و شروع به کار کرد و تاکنون نتایج و دستاوردهای خوبی به‌دست آورده و طبق ارزیابی سالانه سازمان مرکزی در سطح یک (مطلوب) قرار دارد. محل استقرار مرکز تحقیقات پردازش دیجیتال و بینایی ماشین در طبقه چهارم ساختمان مرکزی دانشگاه آزاد واحد نجف‌آباد است و در حوزه پژوهش‌های کاربردی و مورد نیاز صنایع کشور در صنایع مختلف (نفت، گاز، پتروشیمی، صنایع فلزی، صنایع غذایی و...)، حوزه پزشکی و سلامت فعالیت دارد. این مرکز متشکل از چهار گروه پژوهشی اصلی با عنوان گروه پژوهشی پردازش سیگنال‌های حیاتی، گروه پژوهشی بینایی ماشین، پردازش صوت و تصویر، گروه پژوهشی کنترل صنعتی و رباتیک و گروه پژوهشی شبکه‌های مخابراتی و کامپیوتری است و در حوزه کاربردهای بینایی ماشین، پردازش سیگنال‌های صوتی و تصاویر دیجیتال، مهندسی پزشکی، مخابرات، کنترل و اتوماسیون صنعتی، رباتیک، الکترونیک دیجیتال و هوش مصنوعی و... فعالیت دارد. مرکز تحقیقات پردازش دیجیتال و بینایی ماشین از بدو تاسیس خود با درنظرگرفتن اهمیت تحقیقات صنعتی، سعی در ارائه پژوهش‌های کاربردی و مورد نیاز صنایع کشور دارد و دستاوردهای قابل توجهی نظیر انجام طرح‌های پژوهشی متعدد، انعقاد تفاهمنامه‌ها با صنایع، برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی متعدد، برگزاری سخنرانی‌ها و همایش‌های علمی، چاپ بیش از 130 عنوان مقاله علمی در مجلات و کنفرانس‌های معتبر ملی و بین‌المللی، چاپ چندین کتاب و ثبت چندین اختراع ملی و بین‌المللی داشته است. این مرکز تحقیقات این روزها در شاخص تفاهمنامه صنایع، سازمان‌ها و مراکز پژوهشی و دانشگاه توانسته بیشترین امتیاز را در بین سایر مراکز تحقیقاتی به‌دست آورد. شاخص تفاهمنامه قراردادی رسمی بین مراکز تحقیقاتی و صنایع و سازمان‌ها در جهت ایجاد ارتباطی موثر و هدفمند میان آنها برای رفع نیازمندی‌های متقابل با انجام تعهدات ذکر شده در متن تفاهمنامه با امضای طرفین آن است. مهم‌ترین دلیل در ارتباط با این شاخص مرهون تلاش تیمی و دسته‌جمعی مراکز تحقیقاتی مستقر در دانشگاه آزاد واحد نجف‌آباد در زیرمجموعه معاونت پژوهشی و دفتر ارتباط با صنعت در برگزاری رویدادهای مهم صدرا در دو سال گذشته است. حضور شرکت‌های متعدد در رویدادهای صدرا این فرصت را برای مراکز تحقیقاتی این واحد فراهم کرد که ارتباط موثری با صنایع و شرکت‌ها برای انعقاد تفاهمنامه و همکاری مشترک داشته باشند. 

10.مركز تحقيقات انرژی علی آباد كتول

مرکز برتر در ارائه خدمت آموزشی و کارگاهی

انرژی‌های فسیلی به‌دلیل ایجاد آلودگی محیط‌زیست و محدودیت منابع قادر نیستند نیازهای جامعه بشری را پاسخ دهند، بنابراین ضرورت دارد در زمینه جایگزین‌های مناسب آنها فعالیت‌های تحقیقی بیشتری صورت گیرد. بنابراین باید به‌جای روند رو به افزایش اتکا به منابع انرژی زیرزمینی رو به زوال، بخشی از آن صرف سرمایه‌گذاری برای توسعه بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر شود و همزمان نسبت به اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی عمومی درخصوص روش‌های بهینه مصرف انرژی و مدیریت صحیح آن اقدام کرد. در این راستا مرکز تحقیقات انرژی واحد علی‌آبادکتول در سال 1391 با توجه به نیازها و ضرورت فعالیت تحقیقاتی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر ایجاد و راه‌اندازی شد. اولویت برنامه‌های تحقیقی و آموزشی این مرکز، تربیت محققان در زمینه توسعه کاربردهای انرژی‌های پاک و پرداختن به موضوعات جدید است و همچنین ضرورت پرداختن به پروژه‌های مرتبط با انرژی‌های نو از برنامه‌های این مرکز است. مرکز تحقیقات انر‍ژی دانشگاه آزاد واحد علی‌آبادکتول 29 عضو هیات‌علمی مرتبط و 23 آزمایشگاه و کارگاه دارد که ماموریت رهبری، هدایت، مشاوره و اجرای پژوهش‌های کاربردی سازماندهی شده مرتبط با تولید انرژی، شامل روش‌های سنتی تولید انرژی‌های تجدیدپذیر، انتقال و توزیع انرژی الکتریکی و همچنین بهینه‌سازی مصرف انرژی است، به‌نحوی که سبب ارتقای دانش و فناوری‌های مربوطه شود. مهم‌ترین چشم‌انداز موفقیت مرکز تحقیقات ایجاد یک قطب کیفی آموزشی، پژوهشی و خدماتی در سطح استان و کشور در زمینه‌های تولید، مدیریت و مصرف بهینه انرژی و توسعه و به کارگیری دانش مهندسی انرژی در ارتقای بخش انرژی کشور، گسترش کاربرد منطقی انرژی و استفاده بهینه از منابع خدادادی انرژی در‌جهت توسعه پایدار کشور است. این مرکز همچنین تلاش دارد مشارکت موثر برای توسعه فناوری‌های پاک در تولید، برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی، برای ارتقای دانش و مهارت کارشناسان دستگاه‌های اجرایی و صنعت داشته باشد و برای حفاظت از زیست‌بوم کشور انتقال و مصرف انرژی داشته باشد. این مرکز تحقیقاتی با ارائه بیش از ۱۰۰ خدمت آموزشی و کارگاهی، بیشترین امتیاز را در شاخص تعداد خدمات آموزشی و کارگاهی کسب کرده است. این شاخص، تعداد خدمات آموزشی و کارگاهی را که مرکز تحقیقاتی به دانشجویان و پژوهشگران ارائه می‌دهد، محاسبه می‌کند و نشان‌دهنده تلاش‌های بی‌وقفه مرکز تحقیقاتی انرژی در ارائه خدمات آموزشی، آزمایشگاهی و کارگاهی در زمینه آخرین دستاوردهای فناوری و پیشرفت‌های اخیر در بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر و ترویج فرهنگ استفاده و مدیریت صحیح انرژی به دانشجویان، پژوهشگران، ارگان‌ها و صنایع پرمصرف است.