فاطمه طاری‌بخش، خبرنگار گروه دانشگاه: اعتکاف دانشجویی، در دسته برنامه‌های معنوی دانشگاه‌ها قرار می‌گیرد که در کنار معنویتی که برای دانشجویان به ارمغان می‌آورد، باعث شکل‌گیری رفاقت‌های بسیاری می‌شود. دانشجویانی که 3 روز از 5 تا 7 بهمن‌ماه را در مسجد دانشگاه و در کنار دوستان و همکلاسی‌های خود می‌گذرانند و خاطرات جدیدی برای خود می‌سازند. با این وجود که امسال زمان اعتکاف با امتحانات دانشجویان همزمان شده، اما به نظر می‌رسد که استقبال به نسبت خوبی از این برنامه مذهبی صورت گرفته است. طبق آخرین آمار اعلام‌شده از سمت مدیرکل فرهنگی و امور اجتماعی نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، حدود 140 مسجد دانشگاهی در سراسر کشور، پذیرای بیش از 50هزار دانشجو، استاد و کارمند معتکف دانشگاهی هستند. همچنین دانشگاه‌های علوم پزشکی حدود 34 مسجد دانشگاهی و 65 مسجد سطح شهر را برای پذیرایی از معتکفین خود مهیا کرده‌اند تا میزبان بیش از 4 هزار نفر از اعضای دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور باشند. واحدهای بزرگ دانشگاه آزاد در سراسر کشور نیز مانند واحد علوموتحقیقات و تهران مرکزی امسال میزبان شماری از دانشجویان علاقه‌مند به این فرضیه عبادی بودند. در گفت‌وگو با چهار تن از مسئولان نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌های مختلف نحوه برگزاری مراسم اعتکاف 1402 را مورد بررسی قرار دادیم که در ادامه می‌خوانید.
معتکفین دانشگاه تهران نسبت به نیازها و توانمندی‌ها گروه‌بندی شدند
محمد‌مهدی کرمی، مسئول نهاد رهبری دانشگاه تهران درباره تعداد ثبت‌نامی‌ها بیان کرد: «فکر می‌کنم در بیستمین یا هجدهمین دوره اعتکاف دانشگاه تهران باشیم. ما در برنامه اعتکاف امسال، تاکید داشتیم که افراد دانشجوی دانشگاه تهران باشند. امسال 800 نفر را در برنامه اعتکاف داریم که 500 نفر از معتکفین زن و 300 نفر آنها مرد هستند. علت بیشتر بودن زنان، این است که اعتکاف مجزایی صرفا برای آنها در کوی دانشگاه داریم و زنان در دو جا می‌توانند معتکف شوند.»
او در ادامه درباره تغییرات آمار معتکفین نسبت به سال پیش گفت: «نسبت به سال پیش حدودا 50 نفر کاهش داشتیم. اما کاهش به دلیل این بود که هر معتکف جای بیشتری داشته باشد تا اذیت نشوند. فضایی بیشتر از این نداشتیم و ممکن بود که معتکفین به دردسر بیفتند و به این آمار اکتفا کردیم. البته باید به این نکته اشاره کرد که سال‌های گذشته، متقاضی اعتکاف بیشتر بود. مثلا اگر سال‌های گذشته 4 برابر ظرفیت ثبت‌نام کردند، امسال 3 برابر ظرفیت ثبت‌نامی داشتیم. درصدی افت داشتیم که به دلیل امتحانات دانشجویانی بود که روز شنبه امتحان داشتند. دانشگاه ارفاقی برای این دانشجویان داشت تا بعدا معرفی به استاد بگیرند.»
کرمی با اشاره به اینکه تفاوت اعتکاف امسال حلقه‌های معرفتی است، افزود: «ما امسال حس کردیم که معتکفین نسبت به نیازها و توانمندی‌ها گروه‌بندی شوند و حلقه‌های معرفی شکل بگیرد که از فرصت اعتکاف به خوبی استفاده شود. سعی کردیم که مزاحمت عمومی برای دیگران نداشته باشد و در آرامش برگزار شود. از سمت دیگر نیز دقت کردیم مطالبی باشد که گروه‌بندی‌های ما برحسب نیاز خاصی که دارند، بهره‌برداری کنند. از این جهت اعتکاف امسال با استقبال روبه‌رو شد.»
او در توضیح برنامه‌های اعتکاف 1402، عنوان کرد: «سعی کردیم تا در اعتکاف، زمان آزادی را برای افراد بگذاریم تا زمانی برای مناجات با خدا داشته باشند. این زمان از ساعت 11 شب تا اذان صبح است. ما از سایر زمان‌ها استفاده می‌کنیم و سخنران‌هایی را دعوت می‌کنیم تا در این زمان مراسماتی را انجام دهیم. مقداری نیز برای مرثیه سرایی و محفل‌های قرآنی و غیره استفاده می‌شود.»
مسئول نهاد رهبری دانشگاه تهران با اشاره به اینکه قطعا اعتکاف بر روی دانشجویان اثرگذار است، افزود: «با بازتاب‌گیری‌هایی که در سال‌های قبل صورت گرفت، متوجه شدیم که اعتکاف فضای بسیار معنوی را برای دانشجویان به عمل می‌آورد. فضای عمومی دانشگاه معطر می‌شود و تا یک ماه بعد نیز این آثار باقی می‌ماند. فضای اعتکاف به شدت معنوی است و تاثیر بسزایی دارد؛ چرا‌که فرد بعد از خروج از اعتکاف همچنان با همکلاسی‌ها و هم‌دانشگاهی‌های خود مرتبط است و قشر فرهیخته هستند و اثر معنوی خودش را در محیط جامعه می‌گذارد.»
معتکفین نخبه میهمانان ویژه اعتکاف واحد علوموتحقیقات
سید‌مجتبی اکرمی، مسئول نهاد رهبری در واحد علوموتحقیقات دانشگاه آزاد، در مورد اعتکاف 1402، در این واحد دانشگاهی بیان کرد: «برنامه امسال ما، به صورت مشارکتی با بنیاد نخبگان صورت گرفت. حدود 240 نفر از بنیاد نخبگان مهمان ما هستند و 230 نفر نیز از دانشگاه علوموتحقیقات در این برنامه حضور دارند. همچنین 240 نفر معتکف زن و حدودا 230 نفر معتکف مرد داریم. اکثرا دانشجو هستند و در لیست علوموتحقیقات، چهار استاد مرد و سه کارمند داریم. همچنین در بخش زنان نیز، سه استاد خانم و دو کارمند داریم.» اکرمی با اشاره به اینکه پیش از کرونا نیز اعتکاف در این واحد برگزار می‌شد، افزود: «بعد از دوره کرونا، این دومین سالی است که مراسم اعتکاف در دانشگاه برگزار می‌شود و نسبت به پارسال با رشد بسیاری مواجه هستیم. معتکفین ما پارسال 250 نفر بودند که امسال رشد خوبی داشتیم. همچنین تعداد ثبت‌نام ما حدودا 530 نفر بود اما به دلایل مختلف، پذیرش نهایی نشدند.» مسئول نهاد رهبری واحد علوموتحقیقات گفت: «ما سخنران‌های بسیار محترمی را از اساتید شناخته‌شده داشتیم. تا روز دوم اعتکاف از محضر اساتیدی چون رحیم پورازغدی، سید‌حسن علوی، سید‌ناصر حسینی و استاد پناهیان استفاده کردیم. مباحثی که این چهار نفر مطرح می‌کردند، مباحثی که در این چند روز مطرح شد، تماما در حول مباحث اعتقادی و معرفتی و آسیب‌شناسی دینی بوده است. یعنی این مسیری که افراد معتکف باید به دنبال آن باشند و در خودسازی فردی و جامعه‌سازی چه باید باشد؟ در کنار آن برنامه‌های معنوی داریم. صبح‌ها، دعای ندبه و دعای کمیل داشتیم و تذکرات احکام شرعی را به صورت کوتاه در برنامه قرار داده‌ایم. حلقه‌های معرفتی را داریم که امروز دو حلقه برای بنیاد نخبگان و علوم‌وتحقیقاتی‌ها شکل داده شد. مسائل صنفی دانشجویی و گفت‌وگوهای دانشگاهی در حلقه‌ها مطرح می‌شود. این نوع گفت‌وگوها کمک می‌کند که بدانیم دانشجویان معتقد و معتکف چگونه می‌توانند نقش‌آفرینی در دانشگاه داشته باشند.» او درباره ایده جدیدی که امسال برای برنامه اعتکاف در نظر گرفته‌اند، افزود: «شعار اعتکاف پارسال، «عاشق شو» بود اما شعار امسال ما، یک پله برگشت به این سمت دارد که «یادم باشد که عاشقم هستی». یعنی برای رسیدن به مرحله عاشق شدن، نیاز داریم تا به خودمان متذکر شویم که خداوند به فکر ما است و نعمت و رحمت او شامل حال ما می‌شود. در کنار شعار امسال، ایده «رسم رفاقت» که متعلق به بسیج دانشجویی دانشگاه است را دنبال می‌کنیم که بهترین رابطه دو انسان رفاقت است که بر اساس مروت و جوان‌مردی شکل می‌گیرد. همچنین در بحث جامعه‌سازی این موضوع را باید دنبال کرد که دانشگاه به عنوان یک جامعه علمی و جامعه فرهنگی، محلی برای جامعه‌سازی باشد تا این الگو را در سایر جامعه‌ها ایجاد کنیم.» اکرمی در مورد اثرات اعتکاف و بازخوردهای آن بیان کرد: «فردی که برای اعتکاف می‌آید، از خانواده و برخی از برنامه‌هایی که در این ایام وجود دارد، خودش را جدا می‌کند، هدف و قصدی دارد. زمانی که با هدف پیش‌ینی می‌آید و در اینجا نیز با مباحث معرفتی و حلقه‌های دوستانه مواجه می‌شود اتفاقات درونی و بیرونی را تجربه خواهد کرد. اتفاقات درونی تحول، تلنگر و هشداری است که فرد با آن روبه‌رو می‌شود و اتفاق بیرونی، رفاقتی است که بین معتکفین شکل می‌گیرد. دو اتفاق در دانشگاه متفاوت از سایر عرصه‌ها‌ست، اول راهیان نور است که به شدت تحول درونی و بیرونی را شکل می‌دهد و موضوع دیگر، برنامه اعتکاف است. باید بتوان چنین جمعی را حفظ کرد و بعد از آن به صورت ماهیانه با یکدیگر در ارتباط باشند، قطعا اثرگذار خواهد بود؛ اگر بتوان به همین ترتیب خدمات و پذیرایی خوبی داشت؛ پیش‌بینی ما برای 400 نفر بود اما با توجه به استقبال بسیار زیاد، سعی کردیم تا جایی که می‌توانیم پذیرش داشته باشیم و همین‌طور هم شد.»
حدود هزار نفر در واحدهای تهران دانشگاه آزاد معتکف شدند
محمد شریفانی، مسئول نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد درمورد اهمیت اعتکاف گفت: «این سنت یکی از سنت‌های دیرینه و ارزشمندی است که از آغاز خلقت، انبیا به آن معتقد بودند. در معابد مدتی را مثل 3 یا 10 روز می‌گذراندند و پیامبران مختلفی داریم که گاهی حتی یک سال معتکف می‌شدند. پیامبر اسلام نیز در دهه آخر ماه رمضان به اعتکاف می‌رفتند. این موضوع حکایت از اهمیت اعتکاف دارد و قرآن شأن اعتکاف را تا سرحد نماز و مابقی عبادات بالا برده است. در ایران پیش از انقلاب به‌صورت محدود در مشهد مقدس و در قم اعتکاف بود اما بعد از انقلاب در مساجد گوناگون به‌ویژه در دانشگاه‌ها صورت گرفت و الان جمعیتی که در سطح کشور معتکف می‌شوند، حدود یک میلیون نفر جوان و مردم هستند که در مساجد به اعتکاف می‌روند. گاهی ممکن است که ظرفیت مساجد اجازه ندهد و اغلب با کمبود جا مواجه هستند.» او درباره اعتکاف در دانشگاه‌ها بیان کرد: «برنامه‌های متنوعی در دانشگاه‌ها برگزار می‌شود که یکی از سرزنده‌ترین و پرمعنویت‌ترین اعتکاف‌ها در دانشگاه‌ها برگزار می‌شود. هم جلسات معرفتی وجود دارد و هم نماز قضا و نماز جعفر طیار را در برنامه اعتکاف داریم. از سمت دیگر نیز مناجات سحر و قرائت قرآن و حتی مباحث علمی در اعتکاف دانشگاه‌ها برگزار می‌شود. در دانشگاه آزاد نیز در واحدهای مختلف برگزار می‌شود. در تهران و در تمام استان‌ها به‌صورت جمعی و در یکی دو دانشگاه اعتکاف برگزار می‌شود. بستگی به مسجدی دارد که در اختیار دانشگاه‌ها قرار می‌گیرد.» مسئول نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد درباره برنامه واحدها برای اعتکاف امسال و تاثیر آن بر دانشجویان توضیح داد: «جلسات معرفتی و پرسش و پاسخ و مباحث عبادی و معنوی در واحدهای ما برقرار است اما درباره جزئیات بستگی به مداح و سخنران دارد که چه موضوعی را داشته باشند و چه حال و هوایی را برای معتکفان ایجاد کنند. این سنت بسیار ارزشمند است و نقش تربیتی و آثار معنوی و اخروی بر دانشجویان خواهد داشت و گویا معتکفان بعد از این مدت احساس نورانیت و تحولی معنوی را در خود دارند. به برکت انقلاب و شهدا این سنت حسنه یکی از بی‌نظیرترین برنامه‌های عبادی است که اجرا می‌شود.» شریفانی درباره تعداد دانشجویان معتکف در واحدهای دانشگاه آزاد بیان کرد: «در واحدهای تهرانی به‌صورت سرجمع، نزدیک به هزار نفر معتکف داریم. درباره واحدهای استانی آمار دقیقی هنوز به دست ما نرسیده، اما در هر استان 200 تا 300 معتکف در دانشگاه آزاد وجود دارد و ما در تمامی استان‌ها برنامه داریم.»
برگزاری اولین دوره اعتکاف دانشجویی در واحد تهران مرکزی
مرتضی جلیلی، مسئول نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد استان تهران درباره جزئیات و آمار معتکفین امسال در واحد تهران مرکزی، گفت: «امسال حدودا 320 نفر دانشجو، در مراسم اعتکاف ما حضور یافتند و بقیه اساتید و کارکنان دانشگاه‌ها هستند. حدودا 220 نفر دختر و 100 نفر پسر در این دوره از اعتکاف داشته‌ایم. 75 درصد دانشجو هستند.» جلیلی با اشاره به اینکه سه روز مانده به پایان مهلت ثبت‌نام، ظرفیت تکمیل شد، افزود: «اولین دوره تهران مرکز است و تقریبا چندسال است که به مسجد سوهانک آمده و اینجا اولین دوره برگزاری اعتکاف است. باید به این نکته اشاره کنم که سه روز مانده به اتمام‌مهلت ظرفیت ما تکمیل شد. در دانشگاه آزاد تهران دو محل دیگر نیز برای برگزاری اعتکاف داریم و ظرفیت‌ها پخش شده است. نکته مهمی که درباره اعتکاف وجود دارد این است که نباید هیاهوی بسیاری داشته باشد و باید از جذابیت‌های دنیا جدا شود و در کنارش زندگی اجتماعی را نیز تمرین کند به همین دلیل تشخیص دادیم که زیاد برنامه اعتکاف را شلوغ نکنیم. در برنامه‌ها از سخنران‌های مطرح ماننده آیت‌الله صدیقی، سرلک و شهاب مرادی دعوت کردیم و مداحان خوبی را نیز دعوت کردیم. از هیات دانشجویی برای خادمی مجموعه استفاده کردیم.» او در ادامه درباره اثرگذاری اعتکاف بیان کرد: «گرفتاری‌های دنیا انسان را از رسیدن به معنویت غافل می‌کند و ما نیاز به برنامه‌هایی داریم که ما را به سمت مسیر اصلی ببرد و اعتکاف از آن برنامه‌های ترکیبی است. اینکه سه روز به صورت مداوم در مسجد باشد و ارتباط با دنیا قطع شود بسیار موثر است و از سمت دیگر نیز مناجات و ادعیه‌ها و مراسمات بسیار می‌تواند اثرگذار باشد.»
