فرهیختگان: سید‌ابراهیم رئیسی روز چهارشنبه بعد از برگزاری جلسه هیات دولت در راس هیاتی سیاسی-اقتصادی و به منظور شرکت در شورای عالی همکاری‌های ایران و ترکیه عازم آنکارا شد. در این سفر تعدادی از وزرا و اعضای کابینه دولت سیزدهم از جمله احمد وحیدی وزیر کشور، مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی، جواد اوجی وزیر نفت، حجت‌الله عبدالملکی مشاور رئیس‌جمهور و دبیر شورای عالی مناطق آزاد، محمدعلی نیکبخت وزیر جهاد کشاورزی، محمد‌مهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی و حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه که از نیویورک مستقیما به آنکارا سفر کرده بود و همچنین سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی از اعضای گروه دوستی پارلمانی ایران و ترکیه، رئیس‌جمهور را همراهی کردند. در ادامه به مرور برخی از مهم‌ترین دستاوردهای این سفر پرداخته شده است.
توضیحاتی در خصوص اسناد امضاشده در سفر رئیس‌جمهور به ترکیه
1. توافقنامه بهره‌برداری از خط و پست برق خوی-وان: این موافقتنامه بین شرکت مدیریت برق ایران(وزارت نیرو) و شرکت انتقال برق ترکیه برای اجرایی ساختن انتقال برق از طریق خط اتصال 400 کیلوولت HVDC BTB وان (ترکیه)-خوی (ایران) به امضا می‌رسد. این توافقنامه ضمن اتصال شبکه برق دو کشور به یکدیگر این امکان را به دو کشور می‌دهد که در زمان‌های پیک از طریق سیستم مدرن دی سی به تبادل برق بپردازند.
2. یادداشت تفاهم توسعه همکاری‌های دوجانبه در حوزه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی بین وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران و وزارت انرژی و منابع طبیعی جمهوری ترکیه-وزارت نفت: این سند موجب توسعه همکاری‌های فی‌مابین دو کشور در حوزه انرژی همچون گاز، پالایش و پتروشیمی خواهد بود.
3. توافقنامه چهارچوب بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری ترکیه در زمینه حمل و نقل ریلی: هدف از امضای این توافق، به‌روز‌رسانی موافقتنامه ایستگاه تبادل کاپی‌کوی بین شرکت راه‌آهن ایران و شرکت راه‌آهن دولتی ترکیه منعقده در سال 1969 می‌باشد.
4. یادداشت تفاهم همکاری در زمینه علمی، فناوری و صنعتی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری ترکیه: هدف از امضای این سند تقویت همکاری علمی، صنعتی و فناوری مبتنی بر اصول برابری و انتفاع متقابل از جمله اجرای برنامه‌ها و پروژه‌های مشترک علمی و فناورانه، تبادل دانشمندان، محققان، دانشگاهیان و متخصصان در زمینه‌های علم و فناوری، برپایی کنفرانس‌ها، سمپوزیوم‌ها، کارگاه‌ها و سایر نشست‌ها و نمایشگاه‌های مشترک مرتبط با علم و فناوری، تشویق متخصصان مربوطه دو کشور به مشارکت در رویدادهای علمی و فناوری که در ایران و ترکیه یا کشورهای ثالث برگزار می‌شود، ایجاد و ارتقای همکاری بین نهادهای دولتی همتا، آژانس‌های تخصصی، موسسات تحقیق و توسعه ملی، مراکز تحقیقاتی و سایر موسسات علمی، صنعتی و فناوری دو کشور، تبادل تجربه و دانش در زمینه صنعت، فناوری و سیاست‌های نوآوری و بهترین تجربیات و هماهنگی برای بازدیدهای متقابل از محل پارک‌ها‌‌ی علم و فناوری، مناطق صنعتی یا پارک‌ها و ساختارهای فناوری مشابه در ایران و ترکیه، از بندهای مورد توافق در این یادداشت تفاهم می‌باشد.
5. سند حسن‌نیت همکاری در زمینه سال فرهنگی متقابل 2025 بین وزارت فرهنگ و گردشگری جمهوری ترکیه و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی ایران: درخواست امضای این سند از نتایج مصوبات بیست و هفتمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی دو کشور می‌باشد و هدف از امضای آن تقویت روابط دوستانه و همکاری‌ها بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه در حوزه فرهنگی به منظور کمک به مردم دو کشور برای فهم بهتر فرهنگ و ارزش‌های یکدیگر و ارتقای روابط دوستانه بین دو کشور می‌باشد. در این سند طرفین سال 2025 را به عنوان «سال مبادله فرهنگی ایران و ترکیه» تعیین کرده‌اند تا مبادلات «مردم با مردم» را گسترش داده و درک متقابل بین دو ملت را تعمیق بخشند و با تشکیل گروه کاری مشترک ایرانی-ترکیه‌ای برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های فرهنگی به وسیله دو کشور را تسهیل سازند.
6. یادداشت تفاهم همکاری در زمینه‌های رسانه و ارتباطات میان مدیریت ارتباطات ریاست جمهوری ترکیه و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی ایران: هدف از این سند تقویت روابط دوستانه بین دو کشور و گسترش مناسبات در زمینه همکاری‌های رسانه‌ای و ارتباطات می‌باشد. تاسیس کارگروه مشترک همکاری‌های رسانه‌ای، همکاری در زمینه شناسایی و مقابله با اخبار جعلی و اطلاعات نادرست درباره دو کشور، ترغیب بازدید متقابل اصحاب رسانه دو کشور از کشور مقابل برای ارتقای درک متقابل از فرصت‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و زندگی اجتماعی، از جمله محورهای این یادداشت تفاهم می‌باشد.
7. یادداشت تفاهم همکاری بین دانشگاه انتظامی امین جمهوری اسلامی ایران و دانشگاه ملی پلیس ترکیه: هدف از این یادداشت تفاهم توسعه همکاری‌های دوجانبه و تبادل تخصص در حوزه‌های آموزشی، تربیتی، علمی میان دانشگاه انتظامی امین جمهوری اسلامی ایران و دانشگاه ملی پلیس ترکیه می‌باشد. مبادله اساتید و دانشجویان، برگزاری دوره‌های آموزشی مشترک یا سمینارهای علمی، چاپ مطالعات، تحقیقات، و مقالات علمی در نشریات علمی پژوهشی یکدیگر، اعزام هیات برای شرکت در نشست‌های سالیانه فی‌مابین به منظور بررسی پیشرفت برنامه‌ها و گسترش همکاری‌های فی‌مابین، از جمله محورهای توافق‌شده در این یادداشت تفاهم می‌باشد.
8. یادداشت تفاهم بین وزارت تجارت جمهوری ترکیه و شورای‌عالی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران برای همکاری در مناطق آزاد: هدف این یادداشت تفاهم ایجاد همکاری بلندمدت دوجانبه در زمینه مناطق آزاد و افزایش سرمایه‌گذاری دوجانبه بین دو کشور در مناطق آزاد یکدیگر از طریق برگزاری رایزنی‌های منظم و مشارکت در فعالیت‌های دوجانبه به منظور ایجاد زمینه همکاری موثر برای اداره مناطق و کاربران مناطق آزاد دو کشور می‌باشد.
9. توافقنامه بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری ترکیه در زمینه شناسایی متقابل و تبدیل گواهینامه‌های رانندگی: هدف این سند ارتقای ایمنی حمل و نقل جاده‌ای و همچنین تسهیل تردد رانندگان دو کشور در قلمرو خاک یکدیگر می‌باشد. در این سند طرفین به طور متقابل، تبدیل گواهینامه‌های رانندگی دائمی معتبر صادره از سوی نهادهای ذی‌صلاح دو کشور را بر اساس مقررات داخلی خود برای افراد دارنده گواهینامه رانندگی که در کشورشان اقامت داشته و یا خواهد داشت، به رسمیت خواهند شناخت.
10. یادداشت تفاهم بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری ترکیه در زمینه استقرار مامور مسلح امنیت پرواز: هدف از این سند افزایش امنیت پروازهای مسافری ایران و ترکیه می‌باشد.
اعلام ظرفیت تجارت ۳۰ میلیارد دلاری ایران و ترکیه در نشست شورای عالی همکاری
رئیسی در هشتمین نشست شورای‌عالی همکاری اقتصادی دو کشور، با تاکید بر ضرورت تلاش مقامات دو کشور برای تسریع در اجرای کامل توافقات فی‌مابین اظهار داشت: «تشکیل و برگزاری هشت جلسه شورای‌عالی همکاری اقتصادی دو کشور نماد اراده سران ایران و ترکیه برای گسترش و ارتقای بیش از پیش سطح روابط فی‌مابین است و امیدوارم آثار آن در عرصه عمل نیز هر چه سریع‌تر آشکار شود.» رئیس‌جمهور با بیان اینکه انتظار از نتایج برگزاری این جلسه ایجاد جهش در توسعه روابط دوکشور می‌باشد، افزود: با توجه به ظرفیت‌های موجود در دو کشور، تحقق هدف رسیدن به حجم ۳۰ میلیارد دلاری در همکاری‌ها و تبادلات تجاری را کاملا قابل دسترس می‌دانیم. ترکیه از مهم‌ترین شرکای تجاری ایران به حساب می‌آید. تا آنجا که حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در مقطعی حتی به رقم ۲۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲ رسید و علی‌رغم اینکه دو کشور چشم‌انداز ۳۰ میلیارد دلاری را برای مبادلات اقتصادی ترسیم کرده بودند، به دلایلی اما این روند رو به افول نهاد تا حدی که در سال ۲۰۲۰ به پایین‌ترین میزان خود رسید. این روند نزولی البته با روی کار آمدن دولت سیزدهم متوقف، و مناسبات فی‌مابین رشد دوباره‌ای از سر گرفت.
تقویت همکاری در زمینه تبادل با ثبات انرژی
باتوجه به اینکه در طول سال‌های اخیر ترکیه نیز همیشه مشتاق توسعه همکاری با ایران به ویژه در حوزه انرژی بوده است، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه نیز در این نشست با ابراز خرسندی از برگزاری دیدارهای پربار امروز خود و مقامات دولتش با رئیس‌جمهوری و مقام‌های دولت ایران گفت دو کشور همچنین گفت‌وگوهای خوبی در زمینه تقویت همکاری در زمینه کریدورها و مسیرهای ریلی و جاده‌ای و تبادل باثبات انرژی به‌ویژه گاز داشتند. در این نشست همچنین توافق‌هایی بین اعضای هیات‌های عالی‌رتبه ایران و ترکیه درباره روابط تجاری انجام شد که اهم محورهای آن عبارتند از افزایش صادرات و سوآپ گاز بین ایران و ترکمنستان و ترکیه، خرید و فروش برق بین دو کشور و افزایش ۲۰۰ میلیون دلاری سرمایه‌گذاری ترکیه در خطوط انتقال برق فی‌مابین (خوی-وان). درواقع، سفر رئیس‌جمهور به ترکیه با محوریت تقویت همکاری در زمینه انرژی است و تمدید قرارداد بلندمدت گاز بین دو کشور در این سفر انجام خواهد شد. آنطور که صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه ایران اعلام کرده، یک همکاری خواهد شد در زمینه سرمایه‌گذاری در منابع گازی ایران که در افزایش توان صادراتی ما به ترکیه موثر است. همچنین در حوزه همکاری انرژی و نفتی صحبت‌هایی در حال انجام است ولی مهم سرمایه‌گذاری در منابع گازی کشور است که از سوی ترکیه قرار است انجام شود.
موافقتنامه اتصال شبکه‌های برق ایران و ترکیه
عصر چهارشنبه چهارم بهمن ماه با حضور ابراهیم رئیسی و رجب طیب اردوغان، روسای جمهوری اسلامی ایران و ترکیه، مهدی مقیم‌زاده و اورهان کالدیریم به منظور بهره‌برداری از خط ۴۰۰ کیلوولت HVDC-BtB خوی (ایران)-وان (ترکیه)، قرارداد بهره‌برداری خط ما‌بین شرکت مدیریت شبکه برق ایران و شرکت تیاش ترکیه را در آنکارا امضا و مبادله کردند. این قرارداد در ۳۱ بند و ۲۷ پیوست تنظیم شده است. این نخستین تجربه اتصال برون‌مرزی ایران از طریق زیرساخت HVDC است. به منظور بهره‌برداری مطمئن خط، همه ابعاد فنی این قرار داد اعم از بهره‌برداری، کنترل، برنامه‌ریزی تبادل، تعمیرات، حفاظت، سنجش انرژی، مخابرات، تبادل داده، شرایط اضطراری، حوادث، بازیابی و استانداردها در قالب موافقتنامه بهره‌برداری تنظیم شده است. ایستگاه‌هایBtB HVDC به منظور بهره‌برداری و اتصال شبکه دو کشور با استانداردها و یا کمیت‌های متفاوت فرکانس، ولتاژ و فاز مورد استفاده قرار می‌گیرند و به این نوع اتصال، آسنکرون گفته می‌شود. بهره‌برداری آزمایشی این ایستگاه در سال گذشته با موفقیت انجام شد و با امضای این سند آماده بهره‌برداری دائم است که امکان تبادل و تجارت برق با ترکیه و سایر کشورهای اروپایی را فراهم می‌کند.
دستاوردهای سفر رئیس‌جمهور به ترکیه
الف) سیاسی:
- سفر در پاسخ به دعوت و سفر سال گذشته اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به منظور شرکت در هشتمین دور نشست شورای عالی همکاری جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه انجام گرفت. این اولین سفر رئیس‌جمهور ایران به ترکیه در 5 سال گذشته بود.
- این سفر در مقطع بسیار حساس فعلی منطقه آسیای غربی صورت گرفت و توجهات زیادی را به خود جلب کرد و شکست ادعای بایدن مبنی بر انزوای ایران در میان همسایگان را اثبات کرد.
در چهارچوب این سفر، سران دو کشور مسلمان و همسایه پیرامون مسائل مهم دوجانبه، منطقه‌ای و جهان اسلام و بین‌المللی تبادل نظر کردند. این سفر پیام دوستی و همبستگی میان دو دولت و ملت را به افکار عمومی داخلی و خارجی ارسال کرد. گسترش روابط با همسایگان از اولویت‌های مهم سیاست خارجی دولت سیزدهم محسوب می‌شود. ترکیه به دلیل موقعیت خاص همسایگی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این سفر در چهارچوب پیشبرد سیاست همسایگی با ترکیه با 540 کیلومتر مرز مشترک و اشتراکات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و تاریخی و دینی حائز اهمیت فراوانی بود.
- پیام توسعه و تقویت مناسبات نزدیک دو کشور مهم و تاثیر‌گذار منطقه مخالفان روابط خوب ایران و ترکیه را مایوس کرد. به‌ویژه رژیم‌صهیونیستی و آمریکا از تقویت روابط دو کشور با توجه به ظرفیت‌های بزرگ تاثیرگذاری و هم‌افزایی آنها بسیار نگران هستند.
- این سفر گام لازم و مهمی در جهت تقویت وحدت و همبستگی و هم‌صدایی در جهان اسلام بود. تقریب میان ایران و ترکیه دیگر کشورهای اسلامی را جهت همگرایی تشویق خواهد کرد.
- روسای جمهور دو کشور پیام‌های مهمی در مورد فلسطین و غزه دادند. جنایات رژیم‌صهیونیستی را محکوم کردند. خواهان توقف نسل‌کشی و جنایات رژیم منحوس صهیونیستی علیه مردم مظلوم غزه شدند. همچنین دو کشور تاکید کردند این جنایات بدون عقوبت نخواهد ماند. مساله فلسطین اکنون تنها موضوع جهان اسلام نیست، بلکه دغدغه بشریت است. راه‌های توقف نسل‌کشی رژیم‌صهیونیستی و پاسخگو ساختن آن در دادگاه‌های بین‌المللی و افکار عمومی جهان از دیگر نکات مورد گفت‌وگو بود.
- همکاری درخصوص مهم‌ترین موضوعات جهان اسلام از جمله مبارزه مشترک با اسلام‌هراسی و قرآن‌سوزی
- رایزنی درخصوص مبارزه مشترک با تروریسم و دستاوردهای نظامی/امنیتی
- روسای‌جمهور ایران و ترکیه بر توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و حل و فصل مسائل با مشارکت کشورهای منطقه و عدم مداخله کشورهای فرامنطقه‌ای تاکید کردند. تاکید بر همکاری‌های منطقه‌ای برای جلوگیری از مداخلات خارجی از دیگر نتایج مهم این سفر بود.
- تداوم و توسعه چهارچوب‌های قبلی مانند فرمت آستانه، سوریه، 3+3 در امور قفقاز جنوبی و نشست سه و چهار‌جانبه در موضوعات مختلف دیگر.
ب) اقتصادی:
- برگزاری هشتمین نشست شورای‌عالی همکاری ایران و ترکیه
- توافق بر برگزاری کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و ترکیه در آینده نزدیک
- توافق بر برگزاری کمیته وزرای کشاورزی دو کشور
- برگزاری نشست تجاری و اقتصادی ایران و ترکیه با حضور بیش از 400 نفر از تجار و کارآفرینان ترکیه و ایران با حضور روسای جمهور دو کشور، هیات ایرانی و اکثریت کابینه ترکیه (امر مهم و درخور توجهی است)
- امضای اسنادی در زمینه‌های تبادل برق، انرژی، علم و فناوری، حمل و نقل، مناطق آزاد
- گفت‌وگو در خصوص برخی مسائل اقتصادی از جمله تعرفه‌های تجاری، بانکی، بازارچه‌های مرزی، حمل‌و‌نقل، مناطق آزاد تجاری، گذرگاه‌های جدید مرزی و...
ج) فرهنگی:
- برگزاری نشست گفت‌وگوی صمیمانه رئیس‌جمهور با ایرانیان مقیم ترکیه
- امضای دو یادداشت تفاهم در زمینه رسانه و ارتباطات، گسترش مناسبات در زمینه همکاری‌های رسانه‌ای و ارتباطات، تاسیس کارگروه مشترک همکاری‌های رسانه‌ای و همکاری در زمینه شناسایی و مقابله با اخبار جعلی و اطلاعات نادرست درباره دو کشور
- اعلام سال 2025 به‌عنوان سال همکاری‌های فرهنگی ایران و ترکیه
- اعلام آمادگی برای تولید و توزیع فیلم و همکاری مشترک هنری ازجمله درخصوص مولانا جلال‌الدین بلخی
- دعوت از ترکیه به‌عنوان مهمان ویژه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال آینده
