ندا اظهری، مترجم: سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) نوعی سرمایه خصوصی و نوعی تامین مالی است که سرمایه‌گذاران، به شرکت‌های نوپا، استارتاپ‌ها و کسب و کارهای کوچکی که تصور می‌شود پتانسیل رشد بلندمدت داشته باشند، ارائه می‌کنند. فعالیت سرمایه‌گذاری خطرپذیر پس از سال‌های پرچالش 2021- 2020 رونق چشمگیری به خود گرفته و همچنان از یک روند ساختاری مستمر برخوردار است اما با توجه به نشانه‌هایی که از نقاط ضعف این سرمایه گذاری‌ها در اواخر سال 2022 مشاهده شد، گمانه‌زنی‌هایی نسبت به احتمال رکود VCها در سال 2023 قوت گرفت. برخی کارشناسان بر این باور بودند که شرایط سخت مالی ممکن است سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر را به طور قابل توجهی کاهش دهد که این امر می‌توانست منجر به کاهش سرمایه‌گذاری در بخش نوآوری و فناوری شود. اما آنچه از آمار سال 2023 به دست آمد، حکایت از این داشت که تعداد معاملات سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر همچنان در بالاترین حد خود به لحاظ تاریخی است اما میزان سرمایه‌گذاری‌ها در حال کاهش است. سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر عموما از سرمایه‌گذاران ثروتمند، بانک‌های سرمایه‌گذار و سایر موسسات مالی تامین می‌شود. البته این سرمایه خطرپذیر همیشه به صورت نقدی و حمایت مالی ارائه نمی‌شود، بلکه اغلب به عنوان تخصص فنی یا مدیریتی به شرکت‌ها داده می‌شود. VC‌ها معمولا به شرکت‌های کوچک یا استارتاپ‌ها با پتانسیل استثنایی یا به شرکت‌هایی که به سرعت رشد کرده و آماده ادامه گسترش هستند، اختصاص می‌یابد. در سال 2021 به رغم شدت گرفتن همه‌گیری کرونا، رقم کل سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر به حدود 620 میلیارد دلار رسید. در ادامه، تعداد معاملات سرمایه‌گذاری در سال 2022 با رشد 23 درصدی روبه‌رو شد که معادل رشد دو برابری میانگین رشد سالانه 11 درصد طی یک دهه گذشته بوده است. 

   سرمایه‌گذاری 90 میلیارد دلاری مایکروسافت برای توسعه هوش مصنوعی 
به گزارش dealroom، در سال 2023 رقمی نزدیک به 327 میلیارد دلار روی شرکت‌های فناوری (استارتاپ‌ها) در دنیا سرمایه‌گذاری شد که در این میان، بیشتر میزان سرمایه‌گذاری خطرپذیر با مبلغ 90 میلیارد دلار سهم شرکت OpenAI شد که با توجه به چشم‌انداز دنیا برای توسعه هر چه بیشتر هوش مصنوعی، به عنوان پیشگام‌ترین شرکت فناورانه در این حوزه فعالیت می‌کند. این سرمایه‌گذاری از سوی شرکت مایکروسافت انجام شد. دومین سرمایه‌گذاری خطرپذیر بالا در سال 2023 هم به مبلغ 50 میلیارد دلار روی شرکت Stripe انجام شد. به عبارتی، حدود 50 درصد از کل سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر در سال گذشته سهم دو شرکت شده است که مبالغ بسیار بالایی را به خود اختصاص داده‌اند. طبق آمار، میزان سرمایه‌گذاری در سه ماهه چهارم 2020 چیزی بالغ بر 107 میلیارد دلار برآورد شده که مجموع کل سرمایه‌گذاری در آن سال به 366 میلیارد دلار رسید. از ابتدای سال 2021 میزان این سرمایه‌گذاری‌ها با جهش چشمگیری مواجه شد به طوری که رقم آن از 173 میلیارد دلار در سه ماهه نخست 2021 به 219 میلیارد دلار در سه ماهه چهارم آن سال افزایش یافت که رشد 105 درصدی را نسبت به سه ماهه چهارم 2020 نشان می‌دهد. کل میزان سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سال 2021 به 779 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال 2020 رشد 113 درصدی را تجربه کرد. 

   کاهش 40 درصدی سرمایه‌گذاری نسبت به سال گذشته
در سال 2022 جهان با روند رو به کاهش سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر مواجه شد، به‌طوری‌که این سرمایه‌گذاری در سه ماهه نخست 2022 با 12 درصد کاهش نسبت به سه ماهه چهارم سال گذشته، به 194 میلیارد دلار رسید. کل میزان سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سال 2022 به مبلغ 541 میلیارد دلار کاهش یافت که افت 31 درصدی را نشان می‌دهد. سال 2023 رقم سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر افت و خیزهای زیادی داشت، به طوری که این میزان در سه ماهه نخست رشد 3.5 درصدی را تجربه کرد اما در سه ماهه چهارم 2023، میزان سرمایه‌گذاری خطرپذیر به 68 میلیارد دلار کاهش یافت که نسبت به سه ماهه نخست 29 درصد افت داشته است و در مقایسه با سه ماهه چهارم 2022 نیز با کاهش 37 درصدی روبه‌رو شد. رقم کلی VC در سال 2023 به مبلغی حدود 327 میلیارد دلار رسید که با کاهش سرمایه‌گذاری 40 درصدی نسبت به سال گذشته همراه بوده است. (نمودار شماره 1)

   نیمی از سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر، سهم آمریکاست
آمریکا، چین و انگلیس از نظر سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر طی سال‌های اخیر در دنیا پیشگام بوده و بالاترین میزان سرمایه‌گذاری‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. در این میان، از کل 327 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سال 2023، قریب 149 میلیارد دلار آن و حدود نیمی از آن در آمریکا سرمایه‌گذاری شده است که میزان آن در مقایسه با 248 میلیارد دلار سهم آمریکا در سال 2022، حدود 40 درصد کاهش داشته است. در ادامه، کل مبلغ سرمایه‌گذاری خطرپذیر در چین در سال 2023 حدود 48 میلیارد دلار بوده است. بعد از آن، انگلیس با 21 میلیارد دلار رتبه سوم دنیا را از آن خود کرد. هند با 11 میلیارد دلار، فرانسه با 9 و آلمان با 8 میلیارد دلار در رده‌های چهارم تا ششم جهان جا خوش کردند. کانادا، ژاپن، کره‌جنوبی و سوئد نیز در رده‌های بعدی قرار گرفتند. شواهد نشان می‌دهد که نرخ سرمایه‌گذاری‌ها در این 10 کشور، روند کاهشی داشته و تنها نرخ سرمایه‌گذاری در ژاپن بدون تغییر نسبت به 2022 باقی مانده است. 

   سرمایه‌گذاری‌ها در سه مرحله اتفاق می‌افتند
سرمایه‌گذاری خطرپذیر به سه مرحله تقسیم می‌شود: مرحله استارتاپ که تامین مالی بین صفر تا 15 میلیون دلار را دریافت می‌کند؛ مرحله بلوغ که تامین مالی آن بین 15 تا 100 میلیون دلار می‌شود و مرحله اسکیل‌آپ (سوددهی) نیز 100 میلیون به بالا را برای تامین مالی دربرمی‌گیرد. این امر، تقسیم‌بندی سازگارتری از چشم‌انداز استارتاپی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر ارائه می‌دهد. 
مرحله استارتاپی: مرحله نخست سرمایه‌گذاری خطرپذیر که روی استارتاپ‌ها انجام می‌شود در سال 2023 روند کاهشی را نشان می‌دهد. این در حالی است که بالاترین میزان سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌ها در مرحله نخست به سه ماهه اول سال 2022 با 25 میلیارد دلار برمی‌گردد که نسبت به 24 میلیارد دلار در سه ماهه چهارم 2021 با افت 4 درصدی همراه بوده است. کل میزان سرمایه‌گذاری در سال 2021 حدود 83 میلیارد دلار بوده که این مبلغ در سال 2022 به 90 میلیارد دلار افزایش یافت. اما این رقم در سال 2023 با کاهش 24 درصدی به 69 میلیارد دلار رسید.(نمودار شماره 2) 
مرحله بلوغ: در مرحله بلوغ سرمایه‌گذاری خطرپذیر هم روند سرمایه‌گذاری کاهشی است به طوری که این میزان، از 228 میلیارد دلار در سال 2021، به 197 میلیارد دلار در سال 2022 و نیز به 119 میلیارد دلار در سال 2023 رسیده است که نسبت به 2022 با کاهش 40 درصدی روبه‌رو شده است. میزان سرمایه‌گذاری در سه ماهه چهارم 2021 حدود 65 میلیارد دلار بوده که با کاهش 59 درصدی در سه ماهه چهارم 2023 به 27 میلیارد دلار رسید. سال 2021 با 228 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این مرحله، بالاترین میزان سرمایه‌گذاری در 10 سال گذشته بوده است. (نمودار شماره 3) 
مرحله پایانی (سوددهی): در مرحله پایانی سرمایه‌گذاری خطرپذیر، میزان سرمایه‌گذاری در سه ماهه چهارم 2023 با 27 میلیارد دلار در مقایسه با 130 میلیارد دلار در سه ماهه چهارم 2021، با کاهش 79 درصدی روبه‌رو شده است. کل سرمایه‌گذاری در مرحله سوددهی شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌ها در سال 2021 با 468 میلیارد دلار به بالاترین نرخ سرمایه‌گذاری در 10 سال گذشته رسید. این میزان در سال 2022 حدود 254 میلیارد دلار و در 2023 حدود 139 میلیارد دلار برآورد شد که در سال 2023 نسبت به 2021 با 71 درصد کاهش و در مقایسه با سال 2022 نیز با 45 درصد افت روبه‌رو بوده است. (نمودار شماره 4)

   هوش مصنوعی مولد بیشترین سرمایه‌گذاری را جذب می‌کند
در سال 2023، حوزه‌های هوش مصنوعی مولد، حمل و نقل برقی و باتری‌های خودروهای برقی نسبت به سال‌های گذشته و نیز متوسط جهانی، بالاترین نرخ سرمایه گذاری‌های خطرپذیر را به خود اختصاص داده‌اند. به این ترتیب، هوش مصنوعی مولد با 20 میلیارد و 700 میلون دلار رتبه نخست جذب سرمایه‌گذاری را از آن خود کرده است. در ادامه، حمل و نقل برقی با 16 میلیارد و 500 میلیون دلار در رده دوم و باتری‌های خودروهای برقی با تفاوت فاحش و با جذب 9 میلیارد و 200 میلیون دلار سرمایه در رده سوم قرار گرفته‌اند. بعد از آن، فناوری‌های فضایی با 7 میلیارد، اقتصاد چرخشی با 5 میلیارد و 700 میلیون دلار، امنیت سایبری با 5 میلیارد و 600 میلیون دلار، ساختمان‌های سبز با 5 میلیارد و 300 میلیون دلار و حمل و نقل خودران با 3 میلیارد و 900 میلیون دلار در رده‌های بعدی جذب سرمایه‌گذاری قرار گرفته‌اند. (نمودار شماره 5) 

   سرمایه‌گذاری 62 میلیارد دلاری در صنعت سلامت 
در حوزه استارتاپ‌ها، صنایع مختلف، سرمایه‌گذاری‌های مختلفی را به خود جذب می‌کنند. در این میان، صنایع سلامت، نرم‌افزارهای سازمانی و فینتک طی 5 سال گذشته بالاترین میزان سرمایه‌گذاری‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. طبق آمار، صنعت سلامت در سال 2023 با 62 میلیارد سرمایه‌گذاری خطرپذیر بالاترین میزان را به خود اختصاص داد که در مقایسه با 90 میلیارد دلار در سال 2022 حدود 31 درصد کاهش نشان می‌دهد. همچنین صنعت نرم افزارهای سازمانی نیز در 2023 سرمایه‌گذاری 51 میلیارد دلاری را از آن خود کرد که نسبت به سرمایه‌گذاری 81 میلیارد دلاری در 2022 با افت 37 درصدی مواجه شده است. علاوه براین، صنعت فینتک نیز در حالی رتبه سوم را در دست گرفته که در سال ‌سرمایه‌گذاری 42 میلیارد دلاری در آن صورت گرفته است و نسبت به سرمایه 90 میلیارد دلاری در 2022 با کاهش 54 درصدی روبه‌رو بوده است. پس از آن نیز، صنایع انرژی، حمل و نقل، موادغذایی، امنیت، نیمه‌رساناها، بازاریابی و رباتیک در رده‌های بعدی سرمایه‌گذاری قرار می‌گیرند. 
   کاهش 89 درصدی ظهور شرکت‌های یونیکورن
بیش از 400 شهر دنیا شامل دریافت سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر بوده و به عبارتی، صاحب یک شرکت یونیکورن (تک شاخ) هستند. بعد از پایان سال 2020 که دنیا با حجم بالای ظهور یونیکورن‌ها روبه‌رو شد، سرعت آن به شدت کاهش یافت به طوری که در سال 2023 بیش از 87 یونیکورن (شرکت برتر و تک‌شاخ) در دنیا شکل گرفت که در مقایسه با 785 شرکتی که در سال 2021 ایجاد شده بود کاهش چشمگیر 89 درصدی را نشان می‌دهد. به شرکت‌هایی یونیکورن گفته می‌شود که ارزش آنها بالای یک هزار میلیارد دلار باشد. طبق آمار، بالاترین تعداد ظهور این قبیل شرکت‌ها به سه ماهه چهارم 2021 برمی‌گردد که 225 شرکت ایجاد شدند. بعد از آن، تعداد شرکت‌های یونیکورن شکل‌گرفته در سه ماهه نخست 2022 به 139 شرکت کاهش یافت که افت 38 درصدی را نشان می‌دهد. این روند کاهشی تا پایان سال 2023 هم ادامه یافت به طوری که در سه ماهه چهارم 2023، تنها 13 شرکت یونیکورن به شرکت‌های قبلی اضافه شد. درمجموع، آمریکای شمالی بالاترین تعداد شرکت‌های یونیکورن را در دنیا به خود اختصاص داده و بعد از آن آسیا رتبه دوم را در دست دارد. (نمودار شماره 6)