سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: «ما باید ریل‌گذاری‌ها را تغییر داده و الگوهای ذهنی حاکم بر دانشگاه آزاد اسلامی را عوض کنیم.» این جمله‌ای است که دکتر محمد‌مهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد مرداد ماه سال 1397 آن را بیان کرد؛ زیرا مسئولان این دانشگاه به این نتیجه رسیده بودند که اگر الگوهای دانشگاه تغییر پیدا نکند قطار دانشگاه نیز، در همان ریل قبلی به مسیر خود ادامه می‌دهد. همان زمان دکتر طهرانچی بیان کرد این ریل‌گذاری‌ها به گونه‌ای است که در سال بتوان آنها را با شاخص‌های سالانه اندازه‌گیری کرد. سال 1398 همان سالی بود که این ریل‌گذاری انجام شد و مسیر دانشگاه تغییر کرد. در واقع مسئولان دانشگاه با شناخت مشکلات کشور، ریل‌گذاری خود را از سمت یک دانشگاه آموزشی به یک دانشگاه کارآفرین تغییر دادند. ارکان مختلف دانشگاه مثل اداره کل صنعت، جامعه و دانشگاه نیز فعالیت‌های خود را در مسیر جدید شروع کرد، چراکه یکی از پازل‌ها برای تبدیل شدن به دانشگاه حل مساله و کارآفرین بدون تردید ارتباط با صنایع است. به همین دلیل از سال 98 اداره کل صنعت، جامعه و دانشگاه نیز شکل گرفت و برنامه‌های خود را بر طرح‌های ماموریت‌گرا، حل‌مساله و کاربردی متمرکز کرد. لاله ملک‌نیا، مدیرکل صنعت، جامعه و دانشگاه در گفتوگو با «فرهیختگان» می‌گوید از سال 98 تاکنون مبلغ قراردادهای برون‌دانشگاهی روند افزایشی و جهشی داشته است که مشروح این گفتوگو را در ادامه می‌خوانید.
400 طرح ارتباط با صنعت سالانه منعقد می‌شود
لاله ملک‌نیا، مدیرکل صنعت، جامعه و دانشگاه درباره تعداد طرح‌های ارتباط با صنعت دانشگاه گفت: «تعداد طرح‌ها به‌طور متوسط سالانه حدود 400 طرح است. اما موضوع مورد اهمیت، مبلغ طرح‌هاست نه تعداد آنها. در دو سه سال اخیر تمرکز ما در این اداره کل بر جذب طرح‌هایی بود که بتواند پاسخگوی یک مساله مهم و اساسی در صنعت و جامعه باشد و طبیعتا تعداد این قبیل طرح‌ها در مقایسه با پروژه‌های پژوهشی که با هدف تولید مقاله و گزارش فنی یا تولید محصول اولیه و... انجام می‌شوند و معمولا مبلغ قرارداد پایینی دارند، کمتر است.» او در ادامه اضافه کرد: «اما نکته قابل توجه این است که ظرف دو سه سال اخیر ما پروژه‌هایی را در دانشگاه آزاد اسلامی جذب کرده‌ایم که نه تنها آورده مالی قابل توجهی به همراه داشته بلکه پاسخگوی نیازهای واقعی صنعت بوده و به معنای واقع کلمه در راستای حل مساله از صنعت و جامعه بوده است. نگاهی به روند افزایشی و جهشی مبلغ قراردادهای برون دانشگاهی از 1398 به بعد در مقایسه با سال‌های قبل‌تر گویای این موضوع است.»
مدیرکل صنعت، جامعه و دانشگاه در پاسخ به این سوال که مهم‌ترین شرکای صنعتی دانشگاه آزاد چه صنایعی هستند توضیح داد: «صنایع معدنی، صنایع دفاعی، صنایع نفت، گاز و پتروشیمی و صنعت برق و انرژی مهم‌ترین شرکای صنعتی دانشگاه آزاد اسلامی هستند.»
1500 هیات علمی در جذب پروژه‌های برون‌دانشگاهی مشارکت داشتند
ملک‌نیا در پاسخ به این سوال که چند استاد در این پنج سال در این حوزه و در قراردادهای صنعت و جامعه مشارکت داشته‌اند توضیح داد: «بر اساس آمار و اطلاعات ثبت‌شده در سامانه‌های مربوطه بیش از 1500 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه در جذب پروژه‌های برون‌دانشگاهی مشارکت داشته‌اند.»
او اضافه کرد: «به بیان بهتر در سال 98 و 99 یک سری آیین‌نامه‌ها را تغییر داده و ابلاغ کردیم. دو تا از این آیین‌نامه‌ها یکی فرصت‌های مطالعاتی و دیگری طرح‌های پژوهشی برون‌دانشگاهی مشترک و داخلی است. دو آیتم شاخص در این آیین‌نامه‌ها گنجانده شد که درصد زیادی از مشارکت اساتید را بالا برد که یکی از این شاخص‌ها حق آورنده طرح بود.»
مدیرکل صنعت، جامعه و دانشگاه در ادامه خاطرنشان کرد: «البته لازم به ذکر است درمورد تعداد استادانی که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در جذب طرح‌های برون‌دانشگاهی موثر هستند بگویم از سال 1399 که آیین‌نامه جدید طرح‌های برون‌دانشگاهی را ابلاغ و اجرایی کردیم، موردی را تحت عنوان «آورنده طرح» به آیین‌نامه اضافه کردیم که براساس آن هر عضو هیات‌علمی یا غیرهیات‌علمی که فارغ از تخصص و سابقه علمی خود پروژه‌ای را برای دانشگاه جذب کند از پنج درصد بودجه طرح به‌عنوان حق آورنده طرح برخوردار شود.» او در ادامه تصریح کرد: «همچنین در این آیین‌نامه تسهیلات ویژه‌ای برای جذب طرح برون‌دانشگاهی توسط دانشجویان تحصیلات تکمیلی به‌عنوان پروژه رساله و پایان‌نامه دیده شد که خود این موضوع در دخیل شدن تعداد بیشتری از اساتید و دانشجویان در جذب پروژه‌ها تاثیر‌گذار شد. بنابراین در حال حاضر مشارکت استادان و دانشجویان در جذب پروژه‌ها فراتر از این است که صرفا به‌عنوان مجری طرح مستقیما در جذب طرح‌ها مشارکت داشته باشند.»
کرمان، آذربایجان‌شرقی و اصفهان، 3 استان فعال در ارتباط با صنایع
ملک‌نیا همچنین در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه کدام واحدها در دانشگاه آزاد در حوزه ارتباط با صنعت فعال‌تر هستند. گفت: «استان‌های کرمان، آذربایجان شرقی، اصفهان، تهران، گلستان، خوزستان به همراه واحدهای مستقل علوم و تحقیقات و نجف‌آباد از جمله مواردی هستند که در مقایسه با سایر استان‌ها به‌خصوص در دو سال اخیر عملکرد به مراتب بهتری در حوزه ایجاد ارتباط موثر با صنعت و جذب پروژه‌های برون‌دانشگاهی تقاضا‌محور با هدف حل مساله داشته‌اند.»
او در خصوص نقش اساتید دانشگاه‌ها در جذب قراردادهای صنعت و جامعه نیز صحبت به میان آورد و بیان کرد: «بدون شک منابع انسانی در هر مجموعه‌ای ارزشمندترین دارایی آن مجموعه است و در دانشگاه آزاد اسلامی نیز نقش منابع انسانی در همه جنبه‌ها از جمله جذب قراردادهای صنعت و جامعه بسیار پررنگ و تاثیر‌گذار است. البته در کنار این موضوع بد نیست به پتانسیل عظیم تجهیزات و امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی و زیرساخت‌های موجود در دانشگاه نیز اشاره کنیم که قطعا در امکان جذب پروژه‌های صنعت بسیار اهمیت دارد.» مدیرکل صنعت، جامعه و دانشگاه در ادامه اظهار کرد: «البته باید بگویم که بخشی از اعضای هیات علمی ما به واسطه توانمندی‌های توام علمی و عملی و دانش فنی خود و همچنین ارتباطات خوبی که با صنایع و سازمان‌ها و نهادهای بیرون از دانشگاه دارند توانسته‌اند طرح‌هایی که از نظر مبلغ و اهمیت موضوع بسیار قابل توجه هستند را جذب کنند.»
او در ادامه تاکید کرد: «همچنین ما در اداره کل صنعت، جامعه و دانشگاه با حمایت‌های رئیس دانشگاه آزاد و معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری توانسته‌ایم ارتباطات بسیار خوب و موثری را با سازمان‌ها و صنایع بزرگ و تاثیر‌گذار در کشور مانند صنایع دفاعی، صنایع معدنی، صنعت نفت، شرکت ملی فلات قاره، شرکت ملی پست، و... برقرار کنیم و در همین راستا نه‌تنها پاسخگوی بخشی از نیازهای آن مجموعه‌ها در قالب انجام طرح‌ها و پروژه‌های مدنظرشان باشیم، بلکه بتوانیم به واسطه حسن اعتماد و خدماتی که ارائه کرده‌ایم بسته‌های حمایتی خوبی را نیز در رقابت با دانشگاه‌های زیر مجموعه وزارت عتف از بخش‌های برون‌دانشگاهی برای دانشگاه جذب کنیم که بسته حمایتی موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی (310 میلیارد ریال صرفا در سال 1402) که اخیرا موفق به جذب آن شدیم از این جمله است.»
پایان‌نامه‌های ارشد و دکتری بدون سقف حمایت می‌شوند
ملک‌نیا تاکید کرد: «ما یک تفاهمنامه با موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاع و تفاهمی که با سازمان بسیج داریم از پایان‌نامه‌های دانشجویی طی یک‌سری طرح‌هایی که آنها دارند حمایت می‌شود، یعنی در راستای حمایت از پایان‌نامه‌های دانشجویی که در راستای رفع مشکل صنعت باشند و به دغدغه‌های صنعت پاسخ دهند ما دو تفاهمنامه خوب داشتیم که براساس این دو تفاهمنامه از پایان‌نامه‌های ارشد و رساله‌های دکتری بدون سقف حمایت می‌شود.» منظور از ارتباط صنعت، جامعه و دانشگاه، ارائه مساله از سمت صنعت و جامعه و اشتراک‌گذاری راه‌حل از سمت دانشگاه است. در این راستا یکی از مهم‌ترین اهداف این اداره کل برای معرفی کامل توانمندی‌های دانشگاه آزاد پیگیری، ایجاد و گسترش ارتباط موثر با وزارتخانه‌ها، ارگان‌ها و موسسات دولتی و خصوصی بوده است. آن‌طور که ملک‌نیا گفته است یکی از اقدامات در راستای مانع‌زدایی و ایجاد تسهیل در ارتباط با صنعت، اتصال دانشگاه آزاد به سامانه‌های ساتع، ساجد وزارت عتف و ستاد است. او در این باره گفت: «در سال 98 که شروع به کار کردم دسترسی به سامانه‌های ساتع، ستاد و ساجد وزارت عطف برای مجموعه دانشگاه آزاد وجود نداشت. همه اعضای هیات‌علمی تابع وزارت عطف و وزارت بهداشت می‌توانستند از امکانات سامانه ساتع استفاده کنند.»
او اضافه کرد: «سامانه ساتع سامانه‌ای است که تمام طرح‌های پژوهشی کل ارگان‌ها، سازمان‌ها و صنایع در آن پرزنت می‌شود و سپس اعضای هیات‌علمی از این طرح‌ها انتخاب کرده و در مناقصه شرکت می‌کنند. طی پیگیری‌های انجام‌شده الان دسترسی دانشگاه آزاد در هر سه سامانه، یعنی ساتع و ستاد در راستای جذب پروژه و سامانه ساجد در راستای برخورداری از ضریب صفر بیمه فراهم شده است.» مدیرکل صنعت، جامعه و دانشگاه خاطرنشان کرد: «قبلا به طرح‌های پژوهشی بیمه تعلق می‌گرفت و مجری طرح مبلغی را از دست می‌داد ولی الان با کاری که در سامانه ساجد انجام دادیم و برای کل استان‌های کشور کد دسترسی گرفته و این امکانات برای دانشگاه آزاد فراهم شد و این وضعیت را برای اینکه اعضای هیات‌علمی در طرح‌های پژوهشی مشارکت کنند بهتر می‌کند.» او با ذکر مثالی توضیح داد: «فرض کنید در سال 99 تعداد افرادی که در سامانه ساتع عضو بودند صفر بودند چون سامانه تازه راه افتاده بود اما الان حدود 1500 نفر در این سامانه حضور داشته، ثبت و احراز هویت شده‌اند که آماده ورود به صنعت و جامعه هستند.»
عمده ماموریت‌های مطالعاتی اعضای هیات در حوزه انرژی است
مدیرکل صنعت، جامعه و دانشگاه در پاسخ به سوال دیگری مبنی‌بر اینکه قراردادهای ارتباط با صنعت در دانشگاه آزاد آیا به فرصت مطالعاتی منتج شده یا خیر، توضیح داد: «بله. قطعا؛ اصلا براساس آیین‌نامه‌ای که ما در سال 1398 برای ماموریت‌های مطالعاتی در صنعت و جامعه تدوین کردیم و ابلاغ شد اساس ماموریت مطالعاتی در صنعت و جامعه اجرای یک قرارداد است.» ملک‌نیا بیان کرد: «یعنی عضو هیات‌علمی ما در چهارچوب قوانین و ضوابط آیین‌نامه قراردادی را با یک مجموعه صنعتی یا سازمان و نهادی از جامعه منعقد می‌کند و به دنبال آن برای ماموریت مطالعاتی خود تقاضا می‌دهد. لازم به ذکر است که عمده ماموریت‌های مطالعاتی اعضای هیات‌علمی در سال‌های اخیر در حوزه انرژی و بیشتر مرتبط با صنعت آب و برق کشور بوده است.»
