مهدی عبداللهی، دبیر گروه اقتصاد: شهرداری تهران در روزهای گذشته از لایحه بودجه نزدیک به 170 هزار میلیارد تومانی سال 1403 خود رونمایی کرد. علاوه بر این رونمایی، عدلیه پایتخت چندی پیش با ارائه متمم، بودجه خود را از 76 همت قانون بودجه 1402 به 107 همت رساند و همچنین برخی اظهارنظرها ازجمله اظهارات اخیر زاکانی نیز حکایت از آن دارد که شهرداری پایتخت قصد دارد یک اصلاحیه دیگر نیز به متمم اول زده و سقف بودجه امسال را تا 128 همت برساند. فارغ از کیفیت منابع بودجه (که برخی از کارشناسان نسبت به افزایش سهم منابع ناپایدار و عوارض ساختمانی در منابع بودجه معترضند)، شهرداری پایتخت در سال جاری و سال آینده می‌خواهد با اجرای گسترده پروژه‌های شهری، توقف چندین ساله فعالیت‌ها در بخش عمرانی پایتخت را جبران کند. در ادامه به بررسی بخش‌هایی از لایحه بودجه پایتخت در سال آینده پرداخته شده است. 

 جزئیات بودجه 170 همتی شهرداری تهران
براساس لایحه بودجه سال 1403 شهرداری تهران، بودجه عمومی شهرداری پایتخت (مناطق، واحدهای ستادی و...) در سال آینده 169 هزار و 800 میلیارد تومان خواهد بود که اگر نسبت آن را به رقم قانون بودجه 1402 که 76 هزار میلیارد تومان بوده در نظر بگیریم، رشد بودجه سال آینده حدود 123 درصد و با در نظر گرفتن متمم و بودجه اصلاحی سال جاری که رقم بودجه 1402 را به 107 هزار میلیارد تومان می‌رساند، رشد 59 درصدی خواهد داشت. به عبارتی، در قانون بودجه شهرداری تهران رقم بودجه سال جاری نزدیک به 76 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود که شهرداری با اضافه کردن رقم 31 هزار میلیارد تومان، با اصلاحیه و متمم رقم بودجه سال جاری را به 107 همت رساند. همچنین اخیرا شهردار تهران در جلسه تقدیم لایحه بودجه به شورا گفت که متمم بودجه ممکن است بار دیگر در اسفندماه نیز اصلاح شده و رقم نهایی به 128 همت برسد. در هر حال، بودجه نزدیک به 170 هزار میلیارد تومانی شهرداری تهران در سال آینده، طی سه سال اخیر 3.4 برابر شده است که در نوع خود ازجمله بودجه‌های انبساطی شهرداری تهران است. 
براساس این آمارها، رصد بودجه شهرداری تهران از سال 1390 تا لایحه بودجه سال 1403 نشان می‌دهد پس از سال 1402 که با لحاظ متمم بودجه، رشد نهایی بودجه نسبت به سال 1401 حدود 112 درصد بوده، رشد لایحه بودجه سال آینده نیز با احتساب رقم متمم امسال، نسبت به سال جاری 59 درصد خواهد بود که این رشد نیز بودجه سال آینده را دومین بودجه انبساطی (پس از بودجه امسال) از سال 1390 تاکنون معرفی می‌کند. 

 انبساطی‌ترین بودجه 12 سال اخیر
در کنار رشد سالانه، اما شاخص دیگری که برای ارزیابی بودجه انبساطی شهرداری تهران می‌توان به آن استناد کرد، نسبت بودجه عمومی شهرداری تهران به بودجه عمومی دولت (کل کشور) است. آنطور که در نمودار آمده، نسبت بودجه عمومی شهرداری تهران به بودجه عمومی دولت از حدود 6 درصد در سال 1390 به 7.6 درصد در سال 1391، به 6.6 درصد در سال 1392 و 7.5 درصد در سال 1393 رسیده است. این میزان در سال 1394 به 6.3 درصد، در سال 1396 به 4.5 درصد، بین سال‌های 1397 تا 1399 بین 3.6 تا 4.7 درصد؛ در سال 1400 به 5.2 درصد، در سال 1401 به 3.3 درصد و در سال 1402 با احتساب تغییرات اخیر و متمم بودجه اصلاحی به ۱/۵ درصد رسیده است. اما در سال آینده با در نظر گرفتن بودجه نزدیک به 170 هزار میلیارد تومانی شهرداری تهران و بودجه عمومی 2462 هزار میلیارد تومانی دولت، بودجه شهرداری تهران معادل 6.9 درصد از کل بودجه عمومی کشور خواهد بود؛ رقمی که بالاترین نسبت بودجه شهرداری به بودجه دولت از سال 1393 تاکنون (12 سال اخیر) خواهد بود. مفهوم این مقایسه این است که درحالی دولت طی سال جاری و لایحه سال آینده، بودجه خود را انقباضی بسته، اما شهرداری تهران سعی کرده یک بودجه انبساطی برای پایتخت ببندد. 

 وضعیت منابع و مصارف
براساس لایحه بودجه شهرداری تهران، از رقم بودجه 169 هزار و 800 میلیارد تومانی این بودجه، در بخش مصارف حدود 59.5 هزار میلیارد تومان مربوط به اعتبارات هزینه‌ای (بودجه جاری)، 88.2 هزار میلیارد تومان مربوط به اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (بودجه عمرانی) و 22.1 هزار میلیارد تومان نیز مربوط به تملک دارایی‌های مالی (پرداخت دیون و غیره) است. 
در بخش منابع نیز، از منابع 169 هزار و 800 میلیارد تومانی، حدود 135 همت (بیش از 79 درصد) مربوط به بخش درآمدها، حدود 18.2 همت مربوط به واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و 16.7 همت نیز مربوط به واگذاری دارایی‌های مالی است. در بخش اول یعنی درآمدها، از منابع نزدیک به 135 هزار میلیارد تومانی، بیش از 126 همت (معادل 93 درصد) مربوط به درآمدهای ناشی از عوارض عمومی و 8.5 همت نیز مربوط به سایر درآمدها (درآمد اختصاصی، بهای خدمات، کمک اعطایی دولت و....) است. 

 فروش 18 همت املاک
طبق داده‌های لایحه بودجه 1403 شهرداری تهران، در بخش واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای، از مجموع 18.2 همت رقم منابع، 17.8 همت معادل 98 درصد مربوط به فروش اموال غیرمنقول شهرداری است که عمدتا ملک و املاک خواهد بود. سایر بخش‌های واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای نیز مربوط به ماده 101 قانون شهرداری و... است. در بخش واگذاری دارایی‌های مالی که جزء سوم منابع (پس از درآمدها و واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای) است، از مجموع رقم 16.7 هزار میلیارد تومانی واگذاری دارایی‌های مالی، حدود 10 همت آن مربوط به وام‌های دریافتی و 6.7 همت نیز مربوط به فروش انواع اوراق و اسناد خواهد بود. 
 93 همت عوارض ساختمانی
در بین ارقام اصلی درآمدهای شهرداری تهران در لایحه بودجه سال آینده، از رقم 135 همتی بخش درآمدها، حدود 22.9 همت مربوط به بخش عوارض موضوع قانون مالیات بر ارزش افزوده است. این رقم رشد 50.6 درصدی را نشان می‌دهد. عدد بزرگ دیگر، درآمدهای ناشی از توسعه شهر یا همان عوارض ساختمانی است. این رقم در سال آینده بیش از 93 همت پیش‌بینی شده که نسبت به رقم نزدیک به 38 همتی سال جاری (قبل از متمم) رشد 145 درصدی را تجربه می‌کند. 
در سال 1402 تا قبل از ارائه متمم بودجه، سهم عوارض ساختمانی حدود 50 درصد از کل منابع بودجه عمومی شهرداری تهران بوده است، به طوری‌که از رقم نزدیک به 76 همتی بودجه، حدود 38 همت آن مربوط به عوارض ساختمانی بوده که در سال آینده این میزان به 55 درصد خواهد رسید. به عبارتی، در سال آینده از رقم نزدیک به 170 همتی بودجه عمومی شهرداری تهران، حدود 93.1 همت آن مربوط به عوارض ساختمانی خواهد بود. 
به عبارتی، سهم 55 درصدی عوارض ساختمانی از کل منابع بودجه شهر تهران نشان می‌دهد ترکیب منابع بودجه شهرداری بر همان پایه قبلی می‌چرخد که اغلب کارشناسان این منابع را جزء منابع ناپایدار می‌دانند و بخشی از آن نیز جزء اقلام مربوط به فروش تراکم است. 
مقایسه سهم 55 درصدی عوارض ساختمانی با ترکیب منابع بودجه‌ای شهرداری‌های بزرگ جهان نشان می‌دهد سهم عوارض ساختمانی در شهرداری کشورهای توسعه‌یافته یک و در کشورهای درحال توسعه نیم‌درصد است. براین اساس، در کلانشهرهای مشهور جهان به جای سهم بالای عوارض ساختمانی، سهم اصلی مربوط به عوارض نوسازی و شارژ شهری است. بررسی‌ها نشان می‌دهد درحالی عوارض نوسازی در منابع شهرداری تهران در سال آینده 1.1 درصد (2 همت) خواهد بود، اما این میزان در شهرداری‌های کشورهای توسعه‌یافته 32 و در کشورهای درحال توسعه 17درصد است. کارشناسان می‌گویند شهرداری تهران احتمالا یا سال آینده را سال پررونقی برای بخش ساخت وساز پایتخت می‌داند یا اینکه می‌خواهد تعرفه عوارض ساخت‌وساز را به طور قابل توجهی افزایش دهد، ارقامی که معمولا به طور رسمی اعلام نشده و کم و کیف آن قابل رصد نیست. مورد سوم هم، افزایش تراکم ساختمانی در مناطق مختلف یا مناطق خاص است که البته این موضوع به موافقت شورای شهر بستگی دارد و معمولا با موانع قانونی زیادی همراه است. 

 88 همت بودجه عمرانی
گفته شد که براساس لایحه بودجه شهرداری تهران، از رقم بودجه 169 هزار و 800 میلیارد تومانی این بودجه، 88.2 هزار میلیارد تومان مربوط به اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (بودجه عمرانی) است. از این مبلغ، حدود 56.6 همت مربوط به بخش حمل و نقل و ترافیک، 13.5 همت مربوط به بخش خدمات شهری و محیط‌زیست، 8.8 همت مربوط به اجتماعی و فرهنگی، 5.4 همت مربوط به توسعه مدیریت و هوشمندسازی شهری، 2.6 همت مربوط به بخش ایمنی و مدیریت بحران و هزار و 72 میلیارد تومان نیز مربوط به بخش شهرسازی و معماری است. 
 حقوق کارکنان شهرداری تهران چقدر است؟ 
یکی از اقدامات قابل تقدیر شهرداری تهران در خصوص شفافیت، ارائه جدول تفصیلی حقوق و مزایای کارکنان مناطق 22گانه و معاونت‌هاست. براساس لایحه بودجه 1403، بودجه جاری (هزینه‌ای) شهرداری تهران در سال آینده حدود 59.5 هزار میلیارد تومان خواهد بود. از این رقم، 34 هزار و 144 میلیارد تومان به عنوان حقوق و مزایا و جبران هزینه/کمک زیان در نظر گرفته شده که معادل 57 درصد از کل بودجه جاری است که از این رقم، حدود 14 هزار و 972 میلیارد تومان صرف پرداخت حقوق و دستمزد و مزایا به 23 هزار و 685 نفر از کارکنان در مناطق 22گانه و معاونت‌های مختلف خواهد شد. این رقم معادل 8.8 درصد از بودجه شهرداری پایتخت طی سال آینده است. اما 19 هزار و 172 میلیارد تومان نیز باقی می‌ماند که گفته شده این رقم صرف پرداخت حقوق و دستمزد و مزایا و همچنین کمک زیان سازمان‌ها و سایر زیرمجموعه‌های شهرداری تهران خواهد شد. بر این اساس، نمی‌توان گفت سهم حقوق و دستمزد از کل مصارف شهرداری 8.8 درصد است؛ چراکه این مبلغ بدون در نظر گرفتن حقوق و دستمزد سازمان‌های زیرمجموعه شهرداری است. لازم به ذکر است شهرداری تهران طبق گزارش سال 1401 خود، 55 هزار نفر نیرو دارد که فقط حقوق و دستمزد و مزایای 23 هزار و 685 نفر شاغل در مناطق و معاونت‌ها در لایحه بودجه سال 1403 درج شده و از جزئیات حقوق و مزایای 31 هزار و 300 نفر مابقی اطلاعاتی منتشر نشده است. 
اما طبق آنچه در جدول نیز آمده، شهرداری تهران دریافت‌کنندگان حقوق و مزایا را در چهار گروه 1- کارمندان رسمی، 2- کارگران رسمی، 3- نیروی خرید خدمات (هادیان و غیره) و 4- ماموران انتظامی شاغل در شهرداری دسته‌بندی کرده است. براساس آمارهای ارائه شده در لایحه بودجه، رقم ناخالص حقوق و مزایای مستمر و غیرمستمر پرداختی به کارکنان شهرداری تهران در سال آینده در بخش کارمندان رسمی به ازای هر نفر 61.5 میلیون تومان خواهد بود. این رقم در لایحه بودجه 1402 حدود 41 میلیون تومان بوده که رشد 50 درصدی داشته است. گروه دوم کارگران رسمی هستند که سرانه حقوق و مزایای ناخالص هر نفر در سال آینده 44 میلیون تومان خواهد بود. این رقم در سال 1402 حدود 38.3 میلیون تومان ذکر شده است که رقم ناخالص حقوق و مزایای آنها 15 درصد رشد داشته است. گروه سوم کارمندان قراردادی هستند که در قالب نیروی خرید خدمات (هادیان و غیره) با شهرداری همکاری دارند. رقم ناخالص حقوق و مزایای این گروه به ازای هر نفر 44.5 میلیون تومان ذکر شده که نسبت به رقم 32.3 میلیونی سال جاری رشد نزدیک به 38 درصد داشته است. گروه چهارم نیز مربوط به ماموران انتظامی شاغل در شهرداری است. رقم ناخالص حقوق و مزایای این گروه برای سال آینده 43.2 میلیون تومان ذکر شده که رشد 32.4 درصدی خواهد داشت. همچنین میانگین حقوق و مزایای کل کارکنان حدود 53 میلیون تومان خواهد بود. توجه به این نکته ضروری است که این مبالغ پیش از کسر کسور قانونی شامل مالیات، بیمه و سایر کسور قانونی شامل سهم کارفرما و کارکنان بوده و پس از کسر این مبالغ متوسط حقوق و مزایای دریافتی کارکنان به ازای هر نفر احتمالا 40 درصد از این ارقام کمتر خواهد بود.