زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: اعضای هیات‌علمی نقش پل را برای پیوند ارتباط دانشگاه‌ها با صنعت و جامعه برعهده دارند. قشری که عملا توان علمی و عملیاتی لازم برای به سرانجام رساندن پروژه‌های تحقیقاتی مرتبط با جامعه و صنعت را برعهده دارند و می‌توانند ظرفیت دانشجویان تحصیلات تکمیلی برای بهبود وضعیت این حوزه را هم به کار بگیرند. در این میان برخی فعالیت‌ها مانند میزان مشارکت اساتید در فرصت‌های مطالعاتی مرتبط با جامعه و صنعت یا تالیف و ترجمه کتاب‌ها هم به‌عنوان مولفه‌ای برای سنجش عملکرد اساتید به شمار می‌رود که تا حدی تصویری نسبتا روشن از فعالیت یک سال نظام آموزش در حوزه‌های نام برده شده، نشان می‌دهد. براساس گزارشی که از سوی «قراردادها و همکاری‌های دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور در حوزه ارتباط با جامعه و صنعت» منتشر شده، شاهد رشد فعالیت اساتید در حوزه‌های نام‌برده‌شده نسبت به سال گذشته هستیم؛ هرچند در برخی از حوزه‌ها مانند تالیف و ترجمه کتاب، این رشد چندان قابل‌توجه نیست اما وضعیت در بحث فرصت‌های مطالعاتی تغییر قابل‌توجهی داشته است.
فرصت‌های مطالعاتی اساتید 48 درصد بیشتر شد
یکی از راه‌های برقراری ارتباط بیشتر با بدنه صنعت و جامعه از سوی دانشگاه‌ها، تعریف و برگزاری دوره فرصت‌های مطالعاتی است. اقدامی که در آن مجالی برای همکاری دوجانبه بین نهاد علم با نهاد اجرای کشور در حوزه‌های مختلف ایجاد می‌شود. موضوعی که به نظر می‌رسد طی سال‌های اخیر با استقبال قابل‌توجهی از سوی اساتید همراه بوده است. تعداد فرصت‌های مطالعاتی ارتباط با جامعه و صنعتی که با مشارکت اساتید در دانشگاه‌های مختلف برگزار شد، برای امسال هزار و 21 فرصت اعلام شده، رقمی که نسبت به سال گذشته 48 درصد رشد داشته است و تا امروز باید 1402 را سالی دانست که بیشترین تعداد این فرصت‌ها در آن دنبال شده است. موضوع مهم اینکه تعداد این فرصت‌ها در سال 93، تنها 14 فرصت مطالعاتی بود اما در یک سال این تعداد به هشت فرصت کاهش یافت تا عملا این طرح با افت 42 درصدی مشارکت اساتید همراه شود. البته آغاز روند رشد قابل‌توجه در این حوزه را باید از سال 99 دانست که این میزان به 114 فرصت مطالعاتی رسید و بعد از آن هر سال تقریبا بیش از 140 درصد رشد را تجربه کرده است. در این میان دانشگاه پیام نور با 50 فرصت مطالعاتی در صف اول قرار دارد، بعد از آن دانشگاه فردوسی مشهد با 40، دانشگاه ارومیه با 38 و دانشگاه اصفهان با 34 فرصت قرار دارد. جایگاه پنجم هم به دانشگاه اردکان با 33 فرصت رسیده است.
سهم کتاب‌های تالیفی اساتید زیر 10 درصد رشد کرد
یکی از خروجی‌های کارهای پژوهشی و توسعه‌ای اساتید را می‌توان تالیف کتاب‌های جدید در رشته‌های مختلف دانست. آثاری که بسیاری از آنها به‌عنوان کتاب مرجع برای تدریس در دانشگاه‌ها قرار می‌گیرد و به همین دلیل هر سال تعداد قابل‌توجهی کتاب از سوی اساتید راهی بازار نشر می‌شود. وضعیت در بحث تالیف و ترجمه کتاب‌ها چندان تغییر نکرده است؛ به‌طوری که تعداد کتاب‌هایی که از سوی اساتید برای امسال تالیف شده با رشد9.7 درصدی همراه بوده است. در این میان اساتید دانشگاه تهران 147 کتاب تالیفی در جایگاه اول قرار دارند، درحالی‌که این جایگاه سال گذشته با 128 کتاب در اختیار دانشگاه شهید بهشتی بود و بعد از آن دانشگاه تهران با 103 کتاب قرار داشت. این آمار نشان می‌دهد که سهم اساتید تهران از تالیف کتاب‌ها 47 درصد رشد کرده است. در جایگاه دوم دانشگاه شیراز با 122 کتاب تالیفی قرار دارد. اما نسبت تعداد کتاب‌های تالیفی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با سهم 1.46 درصدی در بالاترین حد قرار دارد. بعد از آن موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه با 0.96 درصد و در جایگاه سوم هم دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان با 0.63 درصد قرار دارد.
در حوزه کتاب‌های ترجمه‌شده هم شاهد رشد 14 درصدی هستیم و باز هم دانشگاه تهران در جایگاه اول قرار دارد به‌طوری که اساتید این دانشگاه 130 کتاب تالیفی را داشتند، اما نکته قابل‌توجه اینکه رشد تعداد کتاب‌های ترجمه‌ای دانشگاه تهران ظرف یک سال 132 درصد بوده است. بعد از آنها دانشگاه خوارزمی و علامه طباطبایی قرار دارند که هر کدام 52 کتاب ترجمه‌ای را روانه بازار کردند. اما رتبه چهارم به دانشگاه محقق اردبیلی می‌رسد که سهم 49 اثر را از آن خود کرده است. در حوزه کتاب‌های ترجمه‌ای هم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با سهم 0.43 درصدی در رتبه اول قرار دارد، بعد از آن دانشگاه خوارزمی با سهم 0.21 درصدی و بعد از آن موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه قرار دارد.
اختراعات دانشگاه‌های ایرانی آب رفت
یکی دیگر از عرصه‌های فعالیت اساتید هم ثبت اختراعات داخلی است؛ اتفاقی که امسال به ثبت 195 اختراع داخلی منجر شد که نسبت به سال گذشته 35 درصد کاهش داشته است. در این میان بیشترین اختراع ثبت‌شده هم از سوی دانشگاه گیلان با 18 اختراع بوده؛ بعد از آن پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران با 17 و دانشگاه صنعتی اصفهان با 15 اختراع قرار دارد. جالب اینجاست که جایگاه اول سال گذشته در اختیار دانشگاه تهران با 26 اختراع بوده اما جایگاه دوم مانند امسال در اختیار پژوهشگاه پلیمر بوده است.
