ندا اظهری، مترجم: سال 2023 مملو از خبرهای مختلفی در عرصه‌های علمی و فناوری بود و از جنجال‌های بی‌وقفه ایلان ماسک گرفته تا رقابت مداوم کشورها و شرکت‌های مختلف دنیا بر سر مقوله هوش مصنوعی مولد را شامل می‌شد. درست است که در هر حوزه‌ای ممکن است شکست‌هایی نیز رخ دهد اما در عین حال پیروزی‌هایی هم نصیب فعالان این حوزه‌ها می‌شود و درسالی که گذشت هم شاهد پیروزی‌ها و شکست‌های مختلفی بوده‌ایم که برخی از آنها توانستند مسیر جدیدی پیش‌روی علم و فناوری دنیا باز کنند و به‌طور قطع، شکست‌ها هم با توجه به تجربیاتی که ایجاد می‌کنند، می‌توانند در توسعه فناوری موثر باشند.

بازندگان فناوری 2023
ناکامی ایکس، توییتر  و  ایلان ماسک
از بزرگ‌ترین ناکامی‌هایی که در دنیای فناوری در سال گذشته اتفاق افتاد به طور قطع می‌توان به پروژه ایکس، توییتر و ایلان ماسک اشاره کرد. سال گذشته و مدت کوتاهی پس از تصاحب توییتر توسط ماسک، بسیاری منتظر بودند تا به دنبال موفقیت‌های چشمگیر ایلان ماسک در رهبری تسلا و اسپیس ایکس، شاهد موفقیت چشمگیر او در توییتر هم باشند. اما ماجرا آنگونه که پیش‌بینی می‌شد، پیش نرفت و برعکس، توییتر به بی‌نظم‌ترین پلتفرم رسانه‌های اجتماعی در 2023 تبدیل شد. یکی از اقدامات ماسک که منجر به افول توییتر شد، حذف سیستم راستی‌آزمایی از این شبکه اجتماعی بود که ماحصل آن ایجاد حساب‌های جعلی به ظاهر قانونی شد. اما شاید بزرگ‌ترین اشتباه ماسک تغییر نام توییتر به X بود. این در حالی اتفاق افتاد که تغییر نام تجاری هرگز اتفاق نیفتاد. شاید نتوان آینده X را متصور شد اما با توجه به تمام اتفاقات 2023، واضح است شرکتی که پیش‌تر با عنوان توییتر شناخته می‌شد، هنوز به پایین‌ترین سطح خود نرسیده است.

تبلت Surface مایکروسافت
تبلت ‌Surface استودیو 2، لپ‌تاپی قدرتمند محسوب می‌شود اما در میان محصولاتی که در 2023 تولید شده نقطه ضعف به شمار می‌رود. در حالی که Surface Pro 9 از سال قبل از آن ارتقا پیدا نکرده، همچنان از یک تراشه قدیمی نسل دوازدهم اینتل استفاده می‌کند و یک مدل مجهز به 5G با یک تراشه مایکروسافت SQ3 است. فراتر از Laptop Studio 2، فقط لپ‌تاپ مدل Surface Go 3 وجود دارد. به نظر می‌رسد رویای مایکروسافت برای تولید یک تبلت یا لپ‌تاپ هیبریدی واقعی از بین رفته است؛ چرا‌که این شرکت روی استفاده از AI Copilot (چت هوش مصنوعی بینگ) متمرکز شده است. درست است که محصولات Surface برای سامسونگ درآمدزا بودند اما در مقایسه با آنچه این شرکت از درآمد سیستم‌های ابری Azure کسب کرد، مبلغ ناچیزی به شمار می‌رود. درعوض، تولیدات Surface ثابت کردند مایکروسافت می‌تواند سخت‌افزار ویندوزی پیشرفته‌ای تولید کند که قادر است صنعت رایانه‌های شخصی را پیش ببرد. با اینکه 11 سال از تولید نخستین دستگاه Surface می‌گذرد، تازه مشخص شده کاربران علاقه‌ای هم به جایگزینی لپ‌تاپ با تبلت ندارند.

محصولات سخت‌افزاری «هالو» آمازون
آمازون در 2023 در خط تولید محصولات سخت‌افزاری مرتبط با سلامت با عنوان «هالو» (Halo) ناکام ماند. این سخت‌افزار از زمان راه‌اندازی سیستم‌های پوشیدنی Halo با حرف و حدیث‌های زیادی روبه‌رو شد. این دستگاه مجهز به یک ردیاب فعالیت barebones بود و در صورت ایجاد استرس، از میکروفون‌هایی برای گوش دادن و حرف زدن با کاربر استفاده می‌کند. کاربران معتقد بودند که این دستگاه اگرچه مشابه برخی ویژگی‌های سخت‌افزار Tone عمل می‌کند که شاد بودن یا غمگین بودن آنها را نشان می‌دهد، اما اطلاعات کافی و داده‌های مفیدی ارائه نمی‌کند. برنامه ‌هالو‌ راهی برای استفاده از دوربین گوشی کاربر برای اسکن ترکیبات بدن ارائه می‌دهد. کاربر باید قد و وزن را وارد کند و با چند نمونه عکس گرفتن از بدن خود، میزان چربی یا عضله بدن را مشخص می‌کند. آمازون مدعی شده این برنامه دو برابر دقیق‌تر از ترازوهای هوشمند خانگی عمل می‌کند اما به نظر می‌رسد این تنها در حد یک ادعاست و در مقایسه با سایر دستگاه‌های هوشمند، اطلاعات دقیقی ارائه نمی‌دهد. همین ادعاها، عاملی برای شکست این محصولات در بازار شد.

پایانی برای نمایشگاه‌های عرضه بازی‌های ویدئویی
E3 نمایشگاه رسانه و تجارت و به نوعی نمایشگاه بازرگانی برای صنعت بازی‌های ویدئویی به شمار می‌رود و یکی از بزرگ‌ترین نمایشگاه‌های مربوط به بازی‌های رایانه‌ای در دنیا محسوب می‌شود. هنوز هم بازی‌ها صنعت پررونق خود را دارند اما چند سالی است شکل و شمایل عرضه آنها در بازار دگرگون شده است. رونمایی از PS4 و Xbox One و بسیاری دیگر از بازی‌های پرطرفدار دنیا در همین نمایشگاه اتفاق افتاد اما به نظر می‌رسد رونق این نمایشگاه تنها تا سال 2019 ادامه داشت و پس از آن، در 2020 به دنبال تعطیلی ناشی از همه‌گیری کرونا، رونق این نمایشگاه نیز به پایان رسید و بسیاری از شرکت‌ها، بازی‌های خود را به طور آنلاین عرضه کردند و همین امر، جذابیت چنین نمایشگاه‌هایی را نیز از بین برد. درست است که جشنواره بازی‌های تابستانی قرار است در 2024 برگزار شود اما به نظر می‌رسد جایگزین E3 نخواهد شد.

ارزهای دیجیتال و امور مالی در حوزه فناوری
در سال‌های گذشته، ارزهای دیجیتال طرفداران خاص خود را پیدا کرد و بسیاری تلاش کردند با خرید و فروش آنها، وضعیت مالی خود را بهبود بخشند. از این رو، در زمینه رمزارزها، کلاهبرداری‌های زیادی هم اتفاق افتاد و در سال 2023 مجرمان زیادی از سوی قانون بازداشت شدند. از این رو، کارشناسان اعلام کردند که چنین سیستمی آنقدر شکاف و خلأ قانونی دارد که دست کلاهبرداران و پولشویان را باز می‌گذارد. به عنوان مثال، آزمایشگاه‌های Terraform از سوی «کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا» متهم به کلاهبرداری از اوراق بهادار پس از نابودی بیش از 45 میلیارد دلار شدند. ‌بایننس‌، بزرگ‌ترین صرافی رمزارز جهان از نظر حجمی، سال 2023 مانند سال قبل از آن در سرتیتر اخبار دنیا قرار داشت. در این صرافی نیز مانند بسیاری دیگر از صرافی‌های دیگر متهم شدند که عمدا کنترل‌ها و فرآیندهای خود را تضعیف کرده‌اند تا کاربران خود را مجبور به قانون‌شکنی کنند. یکی دیگر از صرافی‌ها نیز متهم به کلاهبرداری یک میلیارد دلاری از سرمایه‌گذاران خود شده است.

افول وب‌سایت «ردیت»
‌ردیت،‌ وب‌سایت جمع‌آوری اخبار اجتماعی آمریکایی و رتبه‌بندی محتوای وب است. این وب‌سایت از سال 2005 آغاز به کار کرده و شامل محتوای تولیدی کاربران از جمله عکس‌ها، فیلم‌ها، لینک‌ها و پست‌های مبتنی بر متن است. دسترسی به «واسط برنامه‌نویسی کاربردی» در این وب‌سایت تاکنون رایگان بود و کاربران برای دسترسی به آن هزینه‌ای نمی‌پرداختند. اما وضعیت ‌ردیت‌ از آنجایی رو به افول گذاشت که مقامات آن تصمیم گرفتند دسترسی کاربران به «واسط برنامه‌نویسی کاربردی» دیگر رایگان نباشد و در قبال دریافت هزینه، این دسترسی را به کاربران بدهد. از این رو، بسیاری از برنامه‌ها در این وب‌سایت نیز مجبور شدند قیمت‌گذاری‌های خود را تغییر دهند. تغییر خط مشی ‌ردیت‌ تنها باعث ایجاد چالش پیش روی این برنامه‌ها نشد و مشکلاتی را نیز برای کاربران خود ایجاد کرد و برنامه‌ها را برای آنها نیز غیرقابل‌استفاده کرد و باعث شد توسعه‌دهندگان این برنامه‌ها نیز هزینه‌ها را برای کاربران بالا ببرند که این هزینه تا ده‌ها هزار دلار افزایش یافت. ‌ردیت‌ در نهایت پذیرفت که دریافت هزینه، دسترسی بسیاری از معلولان را به برنامه‌ها غیرممکن می‌کند که باعث می‌شود برخی توسعه‌دهندگان امکانات رایگان در اختیار معلولان قرار دهند. در نیمه دوم سال 2023، بسیاری از زیرمجموعه‌های وب‌سایت ‌ردیت‌ این پلتفرم یا ارسال پست در آن را متوقف کردند و تنظیمات خود را تغییر دادند. اما این چالش‌ها، تغییری در تصمیم‌گیری‌های این وب‌سایت نداد تا همین باعث کاهش 6.6 درصدی ترافیک روزانه این وب سایت شود.

برندگان فناوری 2023
آغاز توسعه هوش مصنوعی مولد

سال 2022 با محبوبیت چشمگیر ChatGPT، چت ربات هوش مصنوعی مولد به پایان رسید و همین امر، زمینه‌ساز گسترش هوش مصنوعی در سال 2023 بود؛ چیزی که مایکروسافت با راه‌اندازی قابلیت چت هوش مصنوعی موتور جست‌وجوی «بینگ» در فوریه ثابت کرد که از نسل بعدی مدل GPT 4 کمپانی OpenAI پشتیبانی می‌کند و این‌گونه بود که رقابت بر سر هوش مصنوعی مولد در میان شرکت‌های مختلف فناوری شدت گرفت. در این بین، گوگل هم وارد گردونه رقابت شد تا ربات چت «بارد» خود را پیش از «بینگ» مایکروسافت رونمایی کند اما با محدودیت‌هایی مواجه شد. پیش‌بینی شده که در سال 2024 شاهد ظهور رقبای دیگری چون «جمینی» و GPT 4گوگل خواهیم بود و مایکروسافت هم برنامه‌هایی برای توسعه هوش مصنوعی مولد در این سال دارد. استفاده از عبارت هوش مصنوعی آنقدر گسترش پیدا کرد که در خارج از مایکروسافت و گوگل، گستردگی بالایی در دنیای فناوری در سال 2023 پیدا کرد. به‌رغم توسعه چشمگیر این فناوری هنوز هم نگرانی‌ها از تاثیر هوش مصنوعی بر زندگی بشر وجود دارد.

«تردز»، چهارمین برنامه پردانلود سال
یکی از اتفاقاتی که در سال 2023 رخ داد، ظهور «تردز» به‌عنوان یک رسانه اجتماعی آنلاین است که مالکیت آن را «متاپلتفرم» برعهده دارد. این شبکه اجتماعی جدی‌ترین رقیب توییتراست. در این میان ایلان ماسک در رساندن توییترX به پایین‌ترین سطح خیلی حرفه‌ای عمل کرد. پس از تبی ناگهانی که با راه‌اندازی «تردز» آغاز شد، اما نتوانست در این سطح از محبوبیت باقی بماند و پس از مدتی، به 100 میلیون کاربر ماهیانه بازگشت. به گفته مقامات اپل، به‌رغم راه‌اندازی «تردز» در اواسط سال و بدون اینکه ماه‌ها در دسترس کشورهای عضو اتحادیه اروپا باشد به‌عنوان چهارمین برنامه پردانلود سال مطرح شد. اما این واقعیت که «تردز» به‌رغم همه اینها توانست رشد سریعی داشته باشد، نشان می‌دهد که مردم دنیا تا چه اندازه نسبت به یافتن جایگزین برای توییتر ناامید بوده‌اند. شاید «تردز» پیشرفته‌ترین یا جالب‌ترین جایگزین نباشد، اما توانسته است از پیوندهای خود با متا و اینستاگرام برای جلب بیشتر کاربران استفاده کند.

قابلیت‌های جدید آیفون، اپل را در صدر قرار داد
در سال 2023 اپل دستخوش تغییراتی شد. باوجوداین که اپل ممیزی‌ها و مقررات خاص خودش را دارد در این سال تنها گوشی‌های جدید مجهز به پورتC معرفی و اعلام کرد استاندارد پیام‌رسانی RCSرا اعمال می‌کند. اگرچه این اقدام اپل در برقراری امنیت و پشتیبانی چندرسانه‌ای برای کاربران آیفون بسیار موثر عمل کرده، اما برخی قسمت‌ها هنوز تغییر نکرده است. هنگامی که یک شرکت استاندارد پیام‌رسانی را اتخاذ می‌کند ممکن است چگونگی ارائه پیامک‌های متنی را تغییر ندهد. بخش پیامک‌های گوشی‌های فعلی اپل دارای ویژگی‌هایی است که RCSفقدان آنهاست. البته باید گفت که اپل آغوزش بازی را هم به این تغییرات نشان نداده و پذیرش پورت‌های C در گوشی‌های هوشمند نیز در واکنش به دستور اتحادیه اروپا مبنی‌بر استاندارد شدن تمام شارژرها بوده است. همچنین، آیفون15s جزء نخستین دستگاه‌هایی است که در آن از شارژر بی‌سیم Qi2استفاده شده است. همه این امتیازها در کنار هم پیروزی اپل را به دنبال داشت.

بازار داغ گوشی‌های تاشو
   از سال 2019 سامسونگ وارد فرآیند تولید گوشی‌های تاشو شد، به‌طوری که انحصار آن را در اختیار دارد و در سال 2023، دو رقیب جدید Pixel Fold و OnePlus Open به سری گوشی‌های تاشوی سامسونگ اضافه شد. هیچ کدام از آنها بر دیگری برتری ندارد اما نوآوری‌های جالبی در آنها استفاده شده است. Pixel Foldبه‌طور فوق‌العاده نازک و با نمایشگری بزرگ‌تر 6.7 اینچی طراحی شده که انعطاف‌پذیری خوبی دارد و کاربر می‌تواند بدون باز کردن گوشی نیز از برنامه‌های آن استفاده کند. در عین حال، OnePlus Openاز یک سیستم چندکاره هوشمند مبتنی‌بر کارت ایجاد شده که استفاده از برنامه‌ها را آسان‌تر کرده است. ضخامت آن از Galaxy Z Fold 5سامسونگ کمتر و سبک‌تر است. بنابراین در سالی که سرعت نوآوری در سامسونگ رکورد زده است، حضور این دو رقیب در سری گوشی‌های تاشو پیروزی را برای سامسونگ به بار آورده و رقابت را در تولید این سری گوشی‌ها داغ‌تر کرده است.

هدست واقعیت ترکیبی اپل برای آینده محاسبات فضایی
درست است که اپل به‌عنوان نخستین سازنده دستگاه‌های پخش MP3 و گوشی‌های هوشمند شناخته نمی‌شود، اما تولید نخستین «آیپاد» و «آیفون» به‌نوعی نوآوری در تولیدات موجود در بازار را به همراه داشت و دنیای فناوری را دگرگون کرد. این اتفاق برای «ویژن پرو»ی اپل نیز صدق می‌کند. کمپانی‌هایی چون Oculus که اکنون تحت عنوان «متا» فعالیت می‌کنند و نیز HTC Viveحدود یک دهه است که در عرصه تولید دستگاه‌های واقعیت مجازی فعالیت می‌کند اما «ویژن پرو» جهشی جسورانه به جلو داشته است. کاربران با کمک این هدست می‌توانند خاطرات خود را در ویدئوهای فضایی سه‌بعدی ثبت و زنده کنند و علاوه‌براین تجربیات مجازی همه‌جانبه‌ای را ارائه کنند. صفحه نمایش این هدست، تصویری بسیار واضح‌تر از نمونه‌های مشابه عرضه می‌کند. دوربین‌های تعبیه‌شده در داخل این هدست تجربه واقعیت ترکیبی بهتری را ارائه می‌کنند. این هدست تنها یک ابزار برای بازی‌های واقعیت مجازی نیست بلکه می‌تواند راه را برای آینده محاسبات فضایی هموار کند.

رایانه‌های شخصی برای بازی رایانه‌ای
رایانه‌های شخصی که در قالب دسته‌های بازی ارائه می‌شوند بسیاری از بازی‌های رایانه‌ای محبوب و کلاسیک را با عملکردی عالی را در اختیار کاربران قرار می‌دهند. این رایانه‌ها که غالبا مخصوص انجام بازی‌های رایانه‌ای طراحی می‌شوند از سال‌ها پیش طرفداران خاص خود را دارند و در سالی که گذشت طراحی‌های منحصربه‌فردی از جدیدترین رایانه‌های بازی به دنیا عرضه شد. در سال 2023، طیف وسیعی از این دسته‌های بازی با طراحی‌های مختلف به بازار آمد که از دسته‌های بزرگ با دسته کنترل‌های جداشدنی مانند Legion Go مدل «لنووو» تا Steam Deckبا نمایشگر OLEDجدید را شامل می‌شود. در عین حال سیستم‌هایی چون ROG Allyمدل «ایسوز» مشخصات درجه یکی را در طراحی ارائه می‌دهد. اما آنچه که در تولید محصولات در سال 2023 به چشم می‌آید قیمت بیشتر این لپ‌تاپ‌هاست که نصف قیمت یک لپ‌تاپ بازی معمولی است.

آزمایش کاشت ایمپلنت مغزی توسط شرکت «نورالینک»
راه‌اندازی شرکت رابط مغز و رایانه (Neuralink) «نورالینک» در سال 2023 تحول بزرگی بود. سازمان غذا‌وداروی آمریکا درخواست سال 2022 خود مبنی‌بر آغاز آزمایش‌های انسانی پروتزها و ایمپلنت‌های قابل کاشت در بدن انسان را به دلیل نگرانی از سلامت جان بشر بعد از انجام این کار، رد کرده بود. شرکت «سینکرون» که رقیب سازنده این ایمپلنت‌هاست، پیش‌تر «نورالینک» را با نصب موفقیت‌آمیز ایمپلنت‌های خود در یک نمونه انسانی در ماه جولای، شکست داده بود. ایلان ماسک وعده‌ای شش‌ماهه برای آغاز آزمایش‌های انسانی داده بود که عملی نشد. در تحقیقاتی که از این شرکت صورت گرفت نقض قانونی را در آن اعلام نکرد. این تحقیقات در پاسخ به شکایتی بود که به دنبال مرگ چند حیوان در پی کاشت ایمپلنت‌های مغزی در حیوانات توسط کمیته پزشکان مسئول یک گروه حامی حیوانات از این شرکت مطرح شد و عده‌ای عنوان کرده بودند که این قبیل آزمایش‌ها چنانچه روی انسان‌ها نیز انجام شود ممکن است پیامدهای جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد. اما سرانجام در «می» 2023، سازمان غذاودارو رضایت خود را برای شروع آزمایش‌های انسانی اعلام کرد و تقریبا یک سال پس از وعده شش‌ماهه ایلان ماسک استفاده از واسط رابط مغز رایانه رباتیک در داوطلبان مورد بررسی قرار گرفت. محققان این شرکت در این آزمایش بررسی کردند که آیا معلولان می‌توانند با کاشت ایمپلنت مغزی با افکار خود، کنترل دستگاه‌های خارجی متصل به خود را کنترل کنند.