زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: آمار اشتغال 35 درصدی فارغ‌التحصیلان رشته‌های کشاورزی در سال تحصیلی 1397-1396 بر اساس گزارش‌های رسمی، نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از دانشجویان این حوزه عملا فرصتی برای درآمدزایی از حوزه کشاورزی ندارند. حالا همین مساله یکی از دلایل برای تدوین نظام‌نامه جامع آموزش کشاورزی و منابع طبیعی از سوی وزارت علوم معرفی شده است. نظام‌نامه‌ای که در 6 ماده و 31 تبصره، اهداف مختلفی ازجمله ایجاد تحول در نظام آموزش عالی کشاورزی و منابع طبیعی بر اساس اسناد بالادستی مانند بیانیه گام دوم انقلاب، هماهنگی و هم‌افزایی دستگاه‌های اجرایی کشور در اجرای افزایش بهره‌وری این دو حوزه، افزایش توانمندی‌های حرفه‌ای، تجربی و مهارتی دانشجویان با توجه به نیاز کشور در این حوزه‌ها را دنبال می‌کند. از طرف دیگر نمی‌توان این واقعیت را کتمان کرد که شرایط موجود کشور در حوزه تربیت نیروی انسانی در حوزه‌های کشاورزی و منابع طبیعی قابل قبول نیست و با توجه به اهمیت این حوزه استراتژیک برای ایجاد و تداوم امنیت پایدار در حوزه غذایی و زیست‌محیطی، لزوم بازنگری در وضعیت فعلی از ضرورت‌های این دوره به شمار می‌رود، اما واقعیت اینکه تدوین و اجرای این نظام‌نامه موافقان و مخالفانی دارد که نمی‌توان نظرات‌شان را نادیده گرفت. اساتیدی که معتقدند صرف تغییر و ادغام رشته‌های مرتبط با کشاورزی و منابع طبیعی نمی‌تواند تاثیری در اشتغال پایین فارغ‌التحصیلان این حوزه داشته باشد. از طرف دیگر مبهم بودن چگونگی اجرای این نظام‌نامه و نامشخص بودن سرفصل‌های جدید باعث سردرگمی داوطلبان خواهد شد، بنابراین به جای اجرای اینگونه تغییرات، باید زیرساخت های لازم را در دانشگاه‌ها فراهم کرد. با این حال دیدگاه موافق این نظام‌نامه، تغییر وضعیت تربیت نیروی انسانی حوزه کشاورزی به شرطی که آموزش‌های مهارتی در آن به شکل جدی دنبال شود را به‌عنوان راهکاری برای برون‌رفت از وضعیت فعلی می‌داند.
آمارهای آموزش عالی در حوزه کشاورزی چه می‌گوید؟
اما بد نیست پیش از اینکه بخواهیم ادله هر دو طرف را بخوانیم، نگاهی به جمعیت دانشجویی این حوزه و تعداد مراکز آموزش عالی داشته باشیم. بر اساس گزارش موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی در سال تحصیلی 1400-1399 از جمعیت 3 میلیون و 173 هزار و 779 نفری دانشجویان، تنها 4 درصدشان یا به عبارت دقیق‌تر 126 هزارو 951 نفرشان دانشجوی کشاورزی و دامپزشکی بودند! جمعیتی که بر اساس اعلام خود وزارت علوم در 501 مرکز آموزش عالی حوزه کشاورزی و منابع طبیعی تحصیل می‌کنند. البته در این میان دانشگاه آزاد با برخورداری از 213 مرکز در جایگاه اول و بعد از آن پیام نور با 153 مرکز قرار دارد؛ جایگاه سوم هم به دولتی با 85 مرکز می‌رسد. در نگاه کلان‌تر هم 4 هزار و 71 کدرشته مرتبط با کشاورزی و منابع طبیعی در دانشگاه‌های کشور وجود دارد.
ایده جدید برای آموزش کشاورزی از کارشناسی مستقیم دکتری بگیرید!
این نظام‌نامه که هنوز زمان دقیق اجرای آن اعلام نشده، دو بند مهم در قالب ماده 4 و 5 دارد که تا حدی تکلیف وضعیت آموزش‌های مهارتی و همچنین مقاطع تحصیلی را مشخص کرده است. براساس ماده چهارم آن دروس مهارتی-اشتغال‌پذیری در قالب یک مجموعه 15 واحدی در برنامه درسی در نظر گرفته شده که شامل کاربینی، کارآموزی، کارآفرینی و کسب و کار، مهارت‌های نرم شغلی و کارورزی می‌شود. از 32 ساعت درسی برای هر کدام از دروس کاربینی، کارآفرینی کسب و کار و مهارت‌های نرم که بگذریم، طولانی‌ترین دروس مهارتی را باید کارورزی با 512 ساعت دانست؛ البته زمان در نظر گرفته‌شده برای کارآموزی هم بین 128 تا 256 ساعت است که برای تمام رشته‌های کارشناسی پیوسته الزامی خواهد بود. ماده پنجم این نظام‌نامه هم درباره یکپارچه‌سازی مقاطع تحصیلی است که از مقطع کاردانی پیوسته تا دکتری تخصصی را شامل می‌شود، اما موضوع قابل توجه این ماده آن است که در مقطع دکترای مستقیم، داوطلب می‌تواند مستقیما با داشتن مدرک کارشناسی، وارد مقطع دکتری شود؛ هرچند مدت زمان تحصیل در این دوره براساس شرایط و ضوابط وزارت عتف تعیین خواهد شد و هنوز جزئیات آن مشخص نیست. تبصره 28 این نظام هم نکته مهمی دارد که بر اساس آن بومی‌گزینی برای تمام مقاطع در رشته‌های کشاورزی و منابع طبیعی حذف می‌شود.
مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد:
فارغ‌التحصیل کشاورزی باید هم زراعت بداند هم خاک‌شناسی
محمدعلی باغستانی، مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد درباره تدوین نظام‌نامه جامع آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گفت: «این ایده ابتدا تحت عنوان دکترای حرفه‌ای از سوی دانشگاه آزاد مطرح شد، یعنی نزدیک به سه سال پیش این طرح را به وزارت علوم ارائه دادیم، اما این طرح رد شد. با این حال به نظر می‌رسد این نظام‌نامه، طرح خوبی است؛ چراکه ما یک نفر به عنوان کارشناس جامع در عرصه‌هایی که تولید به آن نیاز دارد، نداریم. در همین راستا نیاز داریم کارشناسانی را داشته باشیم که هم کمی زراعت، کمی باغبانی و حتی خاک‌شناسی بداند.» او در همین زمینه افزود: «آنچه ما به وزارت علوم ارائه دادیم، تحت عنوان دکترای حرفه‌ای بود. یعنی در آن اعلام کردیم علاوه بر اینکه دانشجو در دکترای حرفه‌ای باید دروس اصلی این سه رشته را به خوبی فرا بگیرد، باید نزدیک به دو سال هم در عرصه‌های تولیدی حضور پیدا کند. یعنی می‌خواستیم همان سیستمی که امروز در آموزش پزشکی داریم در حوزه تربیت نیروی انسانی این حوزه هم داشته باشیم.»
مدل جدید صرف تاکید بر حوزه تئوریک نمی‌تواند نیاز کشاورزی را تامین کند
مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد بیان داشت: «دانشجو باید طی دوسال در حوزه خودش به‌اصطلاح دست به آچار شود تا از این طریق شاهد تربیت کارشناسانی باشیم که به‌درد انجام فعالیت‌های اجرایی بخورد.»
باغستانی با تاکید بر اینکه نظام‌نامه درمجموع پیشنهاد خوبی محسوب می‌شود، افزود: «البته باید این مساله را مدنظر قرار داد که اگر در این نظام‌نامه تنها به دروس تئوریک تاکید شود؛ باز هم خروجی‌ای را نخواهیم داشت که نیازمند عرصه تولید است. ما کل رشته‌های کشاورزی را در سه سطح تقسیم‌بندی کرده‌ایم؛ یک بخش دامپروری و شیلات، بخش دیگر کشاورزی به‌معنی باغبانی، زراعت، خاک‌شناسی و سطح سوم هم منابع طبیعی. در حقیقت ایده ما این بود که در دوره دکتری عمومی، همان مدلی را که در سیستم وزارت بهداشت است، داشته باشیم.» او درباره چرایی رد شدن ایده دانشگاه آزاد از سوی وزارت علوم گفت: «اولین ایرادی که گرفتند این بود که ما گفتیم مستقیم، پذیرش دانشجو را از مقطع دیپلم به مقطع کارشناسی ارشد داشته باشیم که مسئولان آن زمان گفتند این الگو را نمی‌خواهیم و می‌خواهیم از مقطع دیپلم برای کارشناسی پذیرش کنیم. البته می‌خواهم گلایه‌ای از وزارت علوم داشته باشم؛ اینکه این ایده سه‌سال پیش در دانشگاه آزاد مطرح و کارهای کارشناسی زیادی هم روی آن صورت گرفته بود، از این رو انتظار می‌رفت حالا که می‌خواهند این الگو را پیاده کنند چند نفر از بدنه کارشناسی دانشگاه آزاد در جلسات حضور پیدا کنند، درحالی‌که همین الگو قرار است در آینده به دانشگاه آزاد هم دیکته شود. ما در حوزه کشاورزی هزار و 700 نفر هیات‌علمی تمام‌وقت داریم و جایز نبود یکی، دو نفر از کارشناس از مجموعه دانشگاه آزاد در اینجا حضور داشته باشد؟»
عضو هیات‌علمی دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران:
صورت‌مساله تغییرات در رشته‌های کشاورزی مشخص نیست
مسعود احمدزاده، عضو هیات‌علمی دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران با اشاره به ایرادهای شکلی نظام‌نامه جامع آموزش عالی کشاورزی و منابع طبیعی گفت: «یکی از موضوعاتی که امروز در مجامع علمی و انجمن‌ها و گروه‌های مختلف علمی درباره آن حرف زده می‌شود، این است که اصلا نمی‌دانیم هدف مسئولان از ایجاد این نظام‌نامه چیست؟ یعنی نمی‌دانیم چالش این حوزه چه بوده و چرا قرار است چنین تغییری ایجاد شود؟ اگرچه حرف‌هایی زده شده مبنی‌بر اینکه مثلا دانشجو اقبالی به برخی رشته‌های حوزه کشاورزی ندارد یا ادعا می‌کنند فرصت‌های شغلی مناسبی برای فارغ‌التحصیلان این حوزه به‌دلیل نبود مهارت‌های لازم پیدا نمی‌شود، اما مساله اصلی این است که اگر می‌خواهند تغییر اساسی در این حوزه ایجاد شود، طبیعتا باید شکل ورود به این حوزه هم درست باشد.» او ادامه داد: «مسئولان باید به‌صراحت عنوان کنند فلان معضل در کشور وجود دارد و سیستم آموزشی بخش کشاورزی مرتبط با چند رشته به‌دلیل مشخص نیاز به تغییر دارد، درحالی‌که امروز صورت‌مساله ایجاد تغییرات در رشته‌های کشاورزی برای ما مشخص نیست.» عضو هیات‌علمی دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه بخش عمده‌ای از فعالان این حوزه منتقد این تصمیم هستند، تصریح کرد: «مسئولان باید توضیح دهند و بگویند مساله امروز این حوزه چیست و راهکارشان هم می‌تواند مشکل فعلی را حل کند، یعنی باید اولین اقدام آنها توضیح درباره مساله و راهکار باشد. ما امروز بزرگ‌ترین دانشگاه کشاورزی را با قدمت نزدیک به 120 سال در کشور چین داریم، اما در همین دانشگاه باغبانی، یک دانشکده مختص به خودش را دارد. حالا گاهی مسئولان می‌گویند مثلا فلان کشور چنین وضعیتی دارد یا اروپا دانشکده علوم گیاهی دارد و... اما باید این مساله را مدنظر قرار داد که مگر این کشور برای همه دانشگاه‌هایش یک نسخه واحد می‌پیچد؟ سوال این است آیا لازم داریم یک نسخه واحد کشوری تصویب کنیم و تنها به هر دانشگاهی این اختیار را بدهیم که متناسب با وضعیت خودش یک تغییراتی در آن نسخه واحد ایجاد کند؟»
نباید برای همه کشور یک نسخه پیچید
احمدزاده تاکید کرد: «مسئولان تغییری را که در حوزه رشته‌های کشاورزی قرار است رخ دهد باید در ساختار کلی آموزش عالی و حوزه کشاورزی کشور ببینند، نباید برای همه کشور یک نسخه پیچید؛ زیرا اصلا حرف درستی نیست که بخواهیم برای دانشگاهی که زابل است با دانشگاهی که در تهران قرار دارد، یک نوع نسخه درنظر بگیریم. اصلا مگر ورودی‌های این دو دانشگاه با هم یکی هستند؟» او تصریح کرد: «امروز حرف مسئولان این است که فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها در حوزه شغل با مشکل روبه‌رو بوده و مهارت لازم را ندارند و اگر علم‌شان وسیع‌تر باشد، فرصت‌های شغلی بیشتری هم خواهند داشت. اما درباره رشته گیاه‌پزشکی می‌گویم کسی که در مقطع لیسانس وارد این رشته می‌شود که معنایش حفاظت از گیاه است، درباره بندپایان و حشرات آموزش می‌بیند، در حوزه میکروبی هم دروس مرتبط با قارچ‌ها را می‌خواند که دنیای وسیعی دارد، درباره باکتری‌ها و ویروس‌ها و... هم دروس مختلفی را می‌خواند؛ از این رو اتفاقا امروز همین رشته گیاه‌پزشکی خودش یک رشته تجمیعی است و یکی از اعتراضات دانشجویان این است که در این رشته باید دنیای از اطلاعات درباره موجودات زنده را فرابگیرند که نشان می‌دهد همین امروز به اندازه کافی این رشته فشرده است.» عضو هیات‌علمی دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران بیان داشت: «طبیعتا در دانشگاه ایرادهایی را داریم، اما واقعیت این است که چالش‌های موجود با تصمیمی که وزارتخانه گرفته، برطرف نمی‌شود. با توجه به اینکه امروز شاهد فشردگی دروس در این رشته هستیم، طبیعتا با تصمیم جدید، دانشجویان و فارغ التحصیلانی را خواهیم داشت که به‌اصطلاح از هر حوزه‌ای یک نکته‌ای می‌دانند، درحالی‌که امروز با توسعه علم اگر فردی از هر حوزه‌ای تنها یک آموخته سطحی داشته باشد، مطمئنا در حوزه کار به خطا می‌رود.» احمدزاده بیان داشت: «همین امروز که دانشجوی گیاه‌پزشکی تربیت می‌کنیم، می‌گوییم آنها نمی‌توانند تسلط کافی روی مباحث پیدا کنند، حالا با شرایط جدید وضعیت بدتر می‌شود، یعنی قرار است با تصمیم جدید، دانشجو کمی از درس زراعت، کمی از باغبانی و کمی هم گیاه‌پزشکی را فرابگیرد، طبیعتا این فرد دیگر همان مهارت‌های گذشته را نیز نخواهد داشت.» او با تاکید بر اینکه امروز برای کشور مقوله تامین امنیت غذایی مهم است، گفت: «یکی از دغدغه‌های رشته گیاه‌پزشکی در کنار تولیدات، بحث سلامت است که امروز اشکالات جدی هم در این زمینه داریم و امروز در حال پررنگ کردن موضوع هم هستیم، یعنی ما نیازمند تربیت گیاه‌پزشکان واقعی هستیم؛ چراکه نباید بحث سلامت مواد غذایی کمرنگ شود. از سوی دیگر باید این را هم قبول کنیم که کلمات بار مفهومی خودشان را دارند و در نظام‌نامه جدید، بحث گیاه‌پزشکی و طبیعتا سلامت این حوزه به‌تدریج گم می‌شود.» عضو هیات‌علمی دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران بیان داشت: «نمی‌گویم ما نیازمند تغییر درخصوص رشته‌های مرتبط با حوزه کشاورزی نیستیم، اما سوال این است که آیا تصمیم وزارت علوم در این زمینه می‌تواند مشکلات کشور را حل کند؟ اینها جزء مواردی است که هیچ توضیحی درباره آن داده نشده است.»
باید دلیل نبود اقبال به رشته‌های کشاورزی بررسی شود
احمدزاده بیان داشت: «دلسوزان مدیران کشور هم عجول هستند و دوست دارند بگویند که در دوره مسئولیت‌شان فلان کار انجام شده است، از این رو کمتر دوست داریم کاری را انجام دهیم که درباره آن مطالعه و فکر شده باشد؛ چراکه این کار زمانبری خواهد بود و اگر این اتفاق واقعا رخ می‌داد شاید به ایده‌های بهتری می‌رسیدیم. اما آنچه مسلم است اینکه روشی که مسئولان برای همین سه رشته از رشته‌های کشاورزی در پی گرفته‌اند، اوضاع را بدتر می‌کند.»
او گفت: «ما باید در حوزه کشاورزی مشابه آنچه در دامپزشکی اتفاق افتاده داشته باشیم. معتقدیم گیاه‌پزشکی باید از مقطع لیسانس به مقطع دکتری حرفه‌ای تبدیل شود تا بتوانیم نیروی انسانی متخصص واقعی در این حوزه تربیت کنیم؛ چراکه تحقق این مساله در مقطع لیسانس کمی سخت است اما در مقطع دکتری حرفه‌ای می‌توان آن را محقق کرد. البته مسئولان می‌گویند که دانشجو اقبالی به این رشته‌ها ندارد، اما مساله اصلی اینکه باید بررسی کنیم چرا این اتفاق افتاده است؟ واقعیت اینکه امروز جایگاه رشته‌های کشاورزی در جامعه به نسبت دیگر رشته‌ها افول کرده و باید برای این مساله چاره‌ای اندیشید.» عضو هیات‌علمی دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در همین زمینه بیان داشت: «سوال این است که چه اتفاقی افتاده که جامعه نسبت به این رشته‌ها اقبال کمتری دارد؟ درحالی‌که یک برهه‌ای وضعیت اینگونه نبوده و حتی اساتید ما می‌گویند بین پزشکی و کشاورزی، رشته کشاورزی را انتخاب می‌کردند. اما امروز وضعیت متفاوت است و متاسفانه در حال از دست دادن جایگاه کشاورزی در ایران هستیم و به جای اینکه این موضوع بررسی و مشکل آن حل شود، مسئولان ترجیح می‌دهند مشکلات شکلی را حل کنند.»
دانشیار گیاه‌پزشکی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان:
دستگاه‌های اجرایی حوزه کشاورزی بورسیه دانشجویی راه‌اندازی کنند
کامران رهنما، دانشیار گیاه‌پزشکی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان با بیان اینکه تغییرات هر چند سال در رشته‌های مختلف فنی و مهندسی و اخیرا برای رشته کشاورزی قابل طرح است، گفت: «اما باید این مساله را مدنظر قرار داد که اصلاح مشکلاتی مانند بیکاری تنها مختص رشته کشاورزی نیست؛ چراکه همه می‌دانیم در دیگر رشته‌ها هم چنین مشکلاتی را شاهد هستیم. به همین دلیل اگر می‌خواهیم تغییراتی در نظام‌نامه کشاورزی ایجاد کنیم، بهتر است جدا از بحث اشتغال کار را دنبال کنیم. هرچند تعداد دانشجویان در رشته‌های کشاورزی این دانشگاه بالاست اما اگر دیگر دانشگاه‌های کشور با تعداد کمی از دانشجو روبه‌رو هستند، ما باید به این مراکز رجوع کنیم، یعنی شاید امکانات و تجهیزات آزمایشگاهی و مزرعه‌ای کمی دارد و اینها ازجمله مشکلاتی است که در مراکز آموزشی وجود دارد و باید وزارت علوم با کمک وزارت کشاورزی، نسبت به تجهیز دانشگاه‌های کشاورزی کوشا باشد.»
توزیع رشته‌ها در دانشگاه‌ها باید براساس امکانات و تجهیزات دنبال شود
او ادامه داد: «یکی از مباحث ما توزیع مراکز آموزشی در کشور است و باید این مشکل را حل کرد نه اینکه بگوییم رشته‌ها را با یکدیگر تجمیع کنیم و تنها یک رشته شبیه به رشته تولیدات گیاهی داشته باشیم، یعنی باید چند دانشگاه را در کشور که امکانات و تجهیزات خوب دارند مشخص کرده و بگوییم آنها متولی آموزش در رشته‌های مختلف کشاورزی هستند. از طرف دیگر باید محدودیتی برای رشته‌ها و پذیرش دانشجویان متناسب با امکانات دانشگاه‌ها، تعداد اساتید، امکانات آزمایشگاهی و... تعریف کنیم تا دیگر شاهد توزیع یکنواخت رشته‌های کشاورزی در سطح کشور نباشیم. به‌طور مثال بگوییم واحد علوم‌و‌تحقیقات دانشگاه آزاد به دلیل امکاناتی که دارد، می‌تواند فلان رشته‌ها را داشته باشد یا توزیع رشته‌ها در دانشگاه‌های دولتی باید براساس امکانات و تجهیزات دنبال شود.» دانشیار گیاه‌پزشکی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان تصریح کرد: «در برخی رشته‌ها طی سال‌های گذشته تغییراتی در سرفصل‌های درسی داشته‌ایم اما نباید تغییر همانند یک شخم عمیق باشد و همه دانشگاه‌هایی که عملکرد موفقی هم در یک رشته داشته‌اند را حذف کنیم. امروز رشته‌های صنایع غذایی و گیاه‌پزشکی جزء رشته‌های پرمتقاضی است که با این نظام‌نامه دستخوش تغییر جدی می‌شود.»
نمی‌توان تنها با ادغام رشته‌ها چالش‌ها را حل کرد
رهنما تصریح کرد: «درباره امنیت غذایی برخی از رشته‌هایی که مورد نیاز دستگاه‌های اجرایی از جمله وزارت کشاورزی و منابع طبیعی است باید مطابق با نیازهای کشور، تقاضامحور دانشجو تعریف کنیم، یعنی اگر در کشاورزی و محیط‌زیست با کم‌اقبالی دانشجویان روبه‌رو هستیم، باید وضعیت را تغییر دهیم. درواقع دولت و دستگاه‌های ذی‌ربط باید برای پذیرش در این رشته‌ها سهمیه تعریف و دانشجویان را بورسیه کنند تا از این طریق دانشجویان بتوانند وارد این حوزه شوند. همچنین باید اعلام شود که مثلا فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها با معدل مشخصی را در دستگاه‌ها جذب کنند تا از این طریق رشته‌هایی که دچار متقاضی هستند، از شرایط فعلی خارج شوند.» او با تاکید بر اینکه ما تا سه و چهار سال آینده در منابع طبیعی دیگر کارشناس خبره نداریم، خاطرنشان کرد: «در آینده در حوزه جنگل‌ها، محیط‌زیست و سیلاب‌ها معضلات زیادتری خواهیم داشت. ما نیازمند سرمایه‌گذاری در برخی از رشته‌ها هستیم که متاسفانه در این شیوه‌نامه این مسائل لحاظ نشده و تصور کردند تنها با ادغام رشته‌ها می‌توان مشکل را حل کرد. رشته‌هایی که امروز داوطلب ندارد، به دلیل آن است که دولت نه در جذب و نه در خروجی و ایجاد اشتغال سرمایه‌گذاری نکرده و قطعا باید در این زمینه ورود کند. معتقدم اگر این نظام‌نامه اگر با شیوه فعلی به مرحله اجرا برسد به ثمر نمی‌رسد و طرح جامعی نیست. دستگاه‌های اجرایی حل مشکلات‌شان را در پاک کردن صورت‌مساله می‌بینند و این طرح از اشتغال در آینده حمایت نمی‌کند.»
