سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: «اضطراب و افسردگی بیشترین علت مراجعه دانشجویان به مرکز مشاوره است.» این خبری است که سعید نجارپور، مدیر مرکز مشاوره سازمان مرکزی دانشگاه آزاد عنوان کرد. مسائل مختلفی سبب شده مراجعه مردم به مراکز مشاوره افزایش باید. دانشجویان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. نگرانی بابت آینده شغلی و درآمدی که بتواند از پس تورم و هزینه‌‌ها بربیاید از جمله چالش‌های آنها به شمار می‌‌رود. بنابراین اینکه اضطراب و افسردگی در صدر دلایل مراجعه دانشجویان به مراکز مشاوره باشد چندان هم عجیب نیست. آن‌طور که نجارپور گفته است اختلالات وسواسی- اجباری و استرسی در رده دوم و مشاوره‌های پیش از ازدواج در رده سوم مراجعه دانشجویان به دفاتر و مراکز مشاوره دانشگاه آزاد قرار گرفته است. فرزاد جهان‌بین معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد معتقد است مراکز مشاوره نقش مهمی در پیشگیری و علاج آسیب‌های اجتماعی دارند و سیگنال‌های ضعیف در اثر بی‌توجهی تبدیل به مساله و پس از آن تبدیل به روند می‌شوند که در این صورت مواجهه با آنها سخت است. به گفته او مراکز مشاوره باید به‌عنوان «چشم بینای» واحدها این سیر را رصد و مراقبت کنند و با اطلاع‌رسانی و تذکرهای به‌موقع به مدیریت دانشگاه به ارتقای سلامت فردی و اجتماعی کمک کنند. بر همین اساس دانشگاه آزاد هر ساله مراکز مشاوره خود را براساس معیارهایی رتبه‌بندی می‌کند. امسال هم این رتبه‌بندی انجام شده و نتایج طرح سالیانه ارزیابی و رتبه‌بندی مراکز مشاوره اعلام شده است. براساس این ارزیابی در سطح واحدهای ویژه واحد کرمان ممتاز، واحد نجف‌آباد برتر، واحد اهواز موفق و واحد خرم‌آباد به‌عنوان واحد ساعی شناخته شده‌اند. در سطح واحدهای یک نیز واحد زنجان ممتاز، واحد سبزوار برتر، واحد قوچان موفق و واحد مرودشت به‌عنوان واحدهای ساعی شناخته شده‌اند. در سطح واحدهای دو نیز واحد تربت‌جام ممتاز، واحد ارسنجان برتر واحد بردسیر موفق و واحد خورموج واحد ساعی شده است. در این گزارش در گفت‌وگو با سعید نجارپور، مدیر مرکز مشاوره سازمان مرکزی دانشگاه آزاد به فاکتورهای این رتبه‌بندی، تعداد مراکز مشاوره و مشاوران فعال در این مراکز و دلایل مراجعه دانشجویان به این مراکز پرداخته‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.
190 واحد دانشگاهی مرکز مشاوره دارند
سعید نجارپور، مدیر مرکز مشاوره سازمان مرکزی دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص وضعیت فعلی مراکز مشاوره دانشگاه آزاد توضیح داد: «در حال حاضر نزدیک به 190 واحد دانشگاهی در کل کشور دارای مرکز مشاوره هستند و به دانشگاهیان شامل دانشجویان، کارکنان اعم از هیات‌علمی و کارمندان و خانواده این عزیزان در امر مشاوره خدمت‌رسانی می‌کنند.» او اضافه کرد: «با توجه به اینکه اخیرا در قالب دستیار تخصصی تعدادی از دانشجویان مقطع دکتری رشته‌های روانشناسی، مشاوره و علوم تربیتی برای کمک به واحدهای نیازمند به مشاور اضافه شده‌اند، بنابراین به‌منظور جمع‌آوری و به‌روزرسانی بانک مشاوران این مدیریت در حال تکمیل آمار مشاوران در کل کشور است.»
1000 مشاور در واحدهای دانشگاه مشغول فعالیتند
مدیر مرکز مشاوره سازمان مرکزی دانشگاه آزاد با بیان اینکه برآوردمان این است که حدود 1000 مشاور در واحدهای دانشگاه آزاد به امر خدمت‌رسانی مشغول هستند، اظهار کرد: «همچنین در هر واحد دانشگاهی براساس سطح واحد، تعداد دانشجویان واحد دانشگاهی و نیز کیفیت ارائه خدمات، کارکنان مراکز مشاوره از نظر نیروی کار متفاوت هستند. به عبارت دیگر از سه نفر (مدیر یا رئیس اداره، کارشناس مسئول و کارشناس) تا یک نفر (کارشناس) متغیر هستند.» نجارپور در پاسخ به این سوال که در این مراکز مشاوره چه خدماتی ارائه می‌شود، گفت: «خوشبختانه در اکثر مراکز مشاوره انواع خدمات مشاوره‌ای اعم از مشاوره‌های روانشناختی، خانوادگی، پیش از ازدواج، تحصیلی، مذهبی، حقوقی، شغلی، کسب‌وکار، تغذیه و ورزشی برای مراجعان ارائه می‌شود و دانشجویان و همکاران می‌توانند با حضور در مرکز مشاوره واحد از این خدمات بهره ببرند.»
اعزام ارزیاب به محل مرکز مشاوره برای ارزیابی
با توجه به به اهمیت و جایگاه مشاوره در سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد و با توجه به اینکه در دانشگاه آزاد حدود 200 دفتر و مرکز مشاوره با حضور 1000 مشاور در حال خدمت‌رسانی به دانشگاهیان و گسترش این خدمات هستند، سازماندهی و نظارت کیفی بر عملکرد مراکز مشاوره در اولویت برنامه‌ریزی‌های معاونت فرهنگی و دانشجویی این دانشگاه قرار گرفته است. مدیر مرکز مشاوره سازمان مرکزی دانشگاه آزاد درخصوص نحوه ارزیابی عملکرد این مراکز توضیح داد: «ارزیابی عملکرد واحدهای دانشگاهی در امر مشاوره، از چند طریق صورت می‌گیرد. یکی از این راه‌ها اعزام ارزیاب (سوپروایزر) به محل مرکز مشاوره و ارزیابی توسط ایشان است. ارزیاب‌ها با حضور در مرکز مشاوره از نزدیک ساختار فیزیکی و تجهیزاتی مرکز را اعم از امکاناتی که در فرآیند مشاوره باید لحاظ شود را مورد ارزیابی قرار می‌دهند.»
نحوه ارائه خدمات به مراجعان ارزیابی می‌شود
او ادامه داد: «همچنین وضعیت اداری، نیروی انسانی و نحوه ارائه خدمات به مراجعان و پذیرش آنان را براساس پرونده‌ها و فرآیند اداری ارزیابی می‌کنند. درنهایت فعالیت‌های فوق‌برنامه این مراکز مانند برگزاری کارگاه‌های آموزشی، همایش، سخنرانی و... براساس مستندات موجود را امتیازبندی می‌کنند.» نجارپور تاکید کرد: «همکاران در سازمان مرکزی نیز پرونده‌های مراجعان واحدها را از نظر تعداد پرونده‌های مشاوره، نوع مشاوره‌ها و ویژگی‌های دموگرافیک مراجعان و پیگیری‌های به‌عمل‌آمده از سوی مراکز مشاوره در قالب پرونده الکترونیک، مورد بررسی و امتیازبندی قرار می‌دهند. تجمیع این موارد درنهایت منجر به شناسایی واحدهای فعال در زمینه خدمات مشاوره‌ای در واحدهای دانشگاهی براساس سطح واحد می‌شود.» مدیر مرکز مشاوره سازمان مرکزی دانشگاه آزاد درخصوص نتایج ارزیابی امسال نیز صحبت به میان آورد و گفت: «امسال براساس ارزیابی‌های صورت‌گرفته، در سطح واحدهای ویژه واحدهای کرمان، نجف‌آباد، اهواز و خرم‌آباد به ترتیب ممتاز، برتر، موفق و ساعی انتخاب شدند. در سطح یک واحدهای زنجان، سبزوار، قوچان و مرودشت و در سطح دو به ترتیب واحدهای تربت‌جام، ارسنجان، بردسیر و خورموج حائز رتبه‌های ممتاز، برتر، موفق و ساعی شدند.» نجارپور در پاسخ به این سوال که مهم‌ترین دلایل مراجعه دانشجویان دانشگاه آزاد به مراکز مشاوره چه بوده است عنوان کرد: «همان‌طور که قبلا اشاره کردم آمار مراجعان به مراکز مشاوره در قالب پرونده الکترونیک و به‌صورت روزانه توسط مدیران مراکز مشاوره در سامانه ثبت می‌شود و ما به تمامی فرآیند مشاوره درمورد هر کیس به‌صورت آنلاین دسترسی داریم.»
اضطراب و افسردگی بیشترین علل مراجعه به مراکز مشاوره
او اضافه کرد: «با توجه به ماهیت مراکز مشاوره امین دانشگاه آزاد به‌طور طبیعی بیشترین مراجعان به این مراکز، افرادی را شامل می‌شود که در حیطه اختلالات روانشناختی دچار مساله هستند. در بین اختلالات نیز اختلالات اضطرابی و افسردگی بیشترین مراجعان را به مراکز مشاوره داشته‌اند. رده‌های بعد شامل اختلالات وسواسی- اجباری و استرسی می‌شود. بعد از حوزه اختلالات روانشناختی، در حوزه‌های خانوادگی و پیش از ازدواج ما بیشترین مراجعان را داشتیم.» مدیر مرکز مشاوره سازمان مرکزی دانشگاه آزاد تاکید کرد: «لازم به ذکر است که همکاران من چه مدیران و کارشناسان شاغل در مراکز مشاوره و چه اعضای هیات‌علمی دلسوز در امر مشاوره، علاوه‌بر خدمات مشاوره‌ای معمول، در سایر موارد نیز به خدمت‌رسانی مشغول هستند.» او افزود: «از جمله در بحث غربالگری یا پایش سلامت روان که پس از شناسایی آن دسته از نودانشجویانی که در شرایط پرخطر قرار دارند تا حصول نتیجه به خدمات مشاوره‌ای و درمانی به این عزیزان مبادرت می‌ورزند. همچنین در اجرای طرح «سیمای زندگی» با همکاران حوزه فرهنگی همکاری می‌کنند تا در آینده فعالیت‌های فرهنگی براساس شناسایی مسائل و نیازهای هر منطقه سیاستگذاری شده و اقدامات لازم صورت پذیرد.»
برگزاری کارگاه‌های آموزشی به‌صورت حضوری و آنلاین
او بیان کرد: «دانشجویان به مراکز مشاوره مراجعه کرده و تحت درمان قرار می‌گیرند و گاهی ممکن است ارتباط درمانی شکل نگیرد و مراجعه‌کننده دیگر به مراکز مشاوره مراجعه نکند برای این طیف کارگاه‌های آموزشی برگزار شده یا همایش و نشست برگزار شده و اطلاعاتی به آنها داده می‌شود که استقبال دانشجویان نیز از این کارگاه‌ها بسیار خوب است. عنوان برخی از دوره‌های این کارگاه‌ها عبارتند از مشاوره پیش از ازدواج، مهارت خودآگاهی، ترک عادت، کنترل خشم، فرزندپروری، مهارت‌های پیش از ازدواج مدیریت روابط عاطفی، مدیریت هیجانات توام با تقویت مهارت تاب‌آوری، تن‌آرامی و کاهش اضطراب، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی (فضای مجازی، طلاق، خودکشی، بزهکاری و...)، تحکیم بنیان خانواده (همسریابی، ازدواج آسان، رابطه با همسر، رابطه با فرزند و...)، توان‌افزایی شغلی و تحصیلی دانشجویان و... که تمام این دوره‌ها برای دانشجویان، کارکنان و خانواده‌های آنان به‌صورت حضوری و آنلاین برگزار می‌شود.» نجارپور در پایان خاطرنشان کرد: «اخیرا هم در نشست حضوری مدیران مراکز مشاوره که 28 آذر ماه برگزار شد، فرزاد جهان‌بین، معاون محترم فرهنگی و دانشجویی و صلواتی، مدیرکل محترم امور دانشجویی بر اهمیت پیشگیری، لزوم بهبود وضعیت مراجعه به مراکز مشاوره امین و لزوم ارتقای سطح مشاوره‌ها تاکید کردند.»
رئیس مرکز مشاوره دانشگاه آزاد واحد کرمان:
70 کارگاه در سال گذشته برگزار کردیم
در سطح واحدهای ویژه، مرکز مشاوره واحد کرمان توانسته است رتبه ممتاز را به خود اختصاص دهد. حکیمه موحدی، رئیس مرکز مشاوره دانشگاه آزاد واحد کرمان (واحد شهید سلیمانی کرمان) در خصوص اقدامات انجام‌شده در این مرکز گفت: «سال 82 مرکز مشاوره واحد کرمان تاسیس شد و با سه مشاور در حوزه‌های مختلف شروع به کار کرد. به تدریج به تعداد مشاوران اضافه شد تا جایی که الان در همه حوزه‌های روانشناختی، خانوادگی، ازدواج، تحصیلی و اعتیاد، حقوقی و... مشاور داریم و حدود 15 مشاور در این مرکز مشغول به خدمت هستند.» او با بیان اینکه در تمام زمینه‌ها می‌توانیم به خانواده دانشگاه آزاد مشاوره دهیم اضافه کرد: «دانشجویان، کارکنان، اساتید و خانواده‌های ایشان و همچنین آحاد مردم می‌توانند از این خدمات استفاده کنند. همچنین بر اساس تفاهمنامه‌ای که با ارگان‌های مختلف داریم افراد مختلفی از این ارگان‌ها نیز به ما معرفی می‌شود. خدمات ما به بهزیستی، بنیاد شهید، اداره‌های مختلف، سازمان ورزش و جوانان و صدا‌و‌سیما و... ادامه دارد.»
رئیس مرکز مشاوره دانشگاه آزاد واحد کرمان با بیان اینکه سال گذشته حدود 70 کارگاه در این واحد دانشگاهی برگزار شد تصریح کرد: «این کارگاه در حوزه‌های مهارت‌های زندگی، تحصیلی، شغلی، خانوادگی و... برای دانشجویان و خانواده‌های آنان برگزار شد. تعامل ما با خانواده‌ها بسیار خوب است و می‌توانیم پرونده مراجعان را با همکاری و هماهنگی با خانواده‌ها پیگیر شده و مشکلات را راحت‌تر پیش ببریم. در زمینه ازدواج نیز کارهای خوب انجام شده و مشاوره‌های قبل از ازدواج بسیار موفق بوده است. مشاوره‌های ارائه‌شده تقریبا به حقیقت نزدیک بوده و بچه‌ها توانستند بهتر تصمیم بگیرند. در زمینه‌های تحصیلی و انتخاب رشته و رشته‌های بدون آزمون که بچه‌ها از آن آگاهی ندارند نیز مشاوره ارائه می‌شود. برای نودانشجویان در بدو ورودشان مشاوره‌های تحصیلی برگزار شده و آنها را با رشته‌های مختلف و آینده‌های شغلی آشنا می‌کنیم تا انتخاب بهتری داشته باشند.»
به گفته او طرح غربالگری و سلامت عمومی نودانشجویان از دیگر اقدامات این مرکز مشاوره است که هر ساله به صورت آنلاین یا حضوری انجام می‌شود. موحدی اضافه کرد: «حدودا هزار دانشجو در طول یک‌سال به مرکز مشاوره واحد کرمان مراجعه کردند که بیشتر بر اساس مشکلات خانوادگی بود؛ زیرا این مشکلات بعد از کرونا اوج گرفت. مشاوره قبل از ازدواج، مشاوره تحصیلی و مشاوره‌های اضطراب، افسردگی و اعتیاد و در رده‌های بعدی مراجعان و مشاوره‌های شغلی، تغذیه، سلامت و کارآفرینی نیز در رده‌های پایانی بود.»
رئیس مرکز مشاوره دانشگاه آزاد واحد کرمان در پایان گفت: «از همکاری همیاران مشاور نیز در این مرکز استفاده می‌کنیم؛ در هسته همیار مشاور دانشجویان رشته‌های دیگر و بیشتر رشته‌های روانشناسی به صورت خودجوش با ما همکاری می‌کنند. این افراد در گروه‌های مختلف برگزاری کارگاه، ساخت کلیپ، بروشور، نشریه جدول‌بندی و گروه‌بندی شدند که هر کدام سرگروه و با ما همکاری صمیمانه دارند.»
مدیر مرکز مشاوره امین دانشگاه آزاد واحد تربت جام:
ارائه مشاوره به 1500 مراجع در هر ترم تحصیلی
فاطمه صحرائی، مدیر مرکز مشاوره امین دانشگاه آزاد واحد تربت جام که رتبه ممتاز در بین واحدهای سطح دو را از آن خود کرده در گفت‌وگو با «فرهیختگان» اظهار کرد: «کلنگ‌زنی مرکز مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت جام در دهه فجر سال 1383 صورت گرفت و یک سال بعد هم ساختمان مرکز مورد بهره‌برداری قرار گرفت.» او با بیان اینکه واحد تربت جام در رشته روانشناسی قطب شرق کشور بوده است، ادامه داد: «فعالیت مرکز با داشتن سه مشاور آغاز شد و و اکنون 13 مشاوره در این مرکز به آحاد مردم خدمت‌رسانی می‌کنند.»
صحرائی با اشاره به فعالیت گسترده مرکز مشاوره امین دانشگاه آزاد واحد تربت‌جام تصریح کرد: «خدمات مشاوره‌ای این مرکز در زمینه تحصیلی، مذهبی، خانوادگی، حقوق، روانشناختی و شخصیتی، اختلالات یادگیری تاکنون مورد استفاده مجموعه‌های مختلفی همچون کمیته امداد امام خمینی(ره)، سازمان بهزیستی و کمیسیون امور بانوان قرار گرفته است.»
مدیر مرکز مشاوره امین دانشگاه آزاد واحد تربت جام گفت: «برای دومین سال متوالی مرکز مشاوره واحد تربت‌جام رتبه ممتاز را کسب کرد. در این مرکز مشاوره در هر ترم از سال تحصیلی حداقل 1500 پرونده اعم از موارد دانشجویی یا مراجعان عمومی خدمت دریافت کرده‌اند. همچنین در هر ترم به صورت میانگین هفت کارگاه تخصصی در زمینه‌های مختلف مورد نیاز دانشگاهیان برگزار می‌شود.» صحرائی در پایان خاطرنشان کرد: «مهم‌ترین علت مراجعه دانشجویان در زمینه مشکلات فردی و خانوادگی و بعد مشاوره قبل از ازدواج بوده است.
