زهرا رمضانی – فاطمه طاری‌بخش، گروه دانشگاه: انجمن‌های علمی دانشجویی از ظرفیت‌های نظام آموزش عالی کشور برای انجام فعالیت‌های پژوهشی به‌شمار می‌روند؛ انجمن‌هایی که به‌دلیل ماهیت دانشجویی آن، می‌تواند تکاپوی بیشتری داشته باشد و سرعت انعطاف‌پذیری بالاتری هم برای هماهنگی با بخش صنعت و جامعه از خود نشان دهد. هرچند تجربه اندک آنها برای حضور در میدان حل مسائل کشور باعث شده آنها نتوانند نقشی جدی در این حوزه ایفا کنند، اما واقعیت موجود در دانشگاه‌ها نشان می‌دهد چندان توجهی به این ظرفیت از سوی مسئولان صورت نمی‌گیرد. شاید مهم‌ترین اتفاق این حوزه را بتوان برگزاری جشنواره بین‌المللی حرکت دانست؛ جشنواره‌ای که عمری بیش از یک‌دهه دارد و اولین دوره آن هم در سال 1387 به میزبانی دانشگاه تهران برگزار شد و حالا به یکی از جشنواره‌های سالانه وزارت علوم در تبدیل شده است. هدف اصلی آن هم نمایش فعالیت‌های الگوی انجمن‌های علمی و ایجاد تحرک در میان آنهاست. شانزدهمین دوره این جشنواره روز گذشته در دانشگاه شهید بهشتی به ایستگاه پایانی رسید تا 9 دانشگاه به‌عنوان دانشگاه برتر، شش کارشناس به‌عنوان کارشناس برتر انجمن‌های علمی دانشجویی، شش اتحادیه به‌عنوان اتحادیه‌های برگزیده و شایسته تقدیر و انجمن‌های مختلف 52 دانشگاه به‌عنوان برگزیدگان این دوره مشخص شوند. در حاشیه این جشنواره نمایشگاهی ویژه آثار و دستاوردهای انجمن‌های دانشجویی و اتحادیه‌های دانشجویی طی سه روز در دانشگاه شهید بهشتی برپا بود و محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم و مدیران این وزارتخانه در حاشیه اختتامیه از این نمایشگاه بازدید کردند. در این گزارش سراغ فعالان دانشجویی و مدیرکل فرهنگی وزارت علوم رفته‌ایم تا درباره چالش‌هایی که انجمن‌ها با آن مواجه هستند، گفت‌وگویی داشته باشیم که در ادامه می‌خوانید.
مدیرکل پشتیبانی امور فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم:
آیین‌نامه انجمن‌های علمی پس از ۲۰ سال بازنگری شد
مهدی بادپا، مدیرکل پشتیبانی امور فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم درباره میزان طرح‌های رسیده به بخش بین‌الملل جشنواره بیان کرد: « میهمان ویژه‌ای در این بخش داشتیم که آثاری هم برای این دوره از جشنواره ارسال کردند و این میهمان مجموعه اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان اروپاست. این مجموعه آثار و فعالیت‌های علمی، کتاب‌ها و مجلاتی را که داشتند به جشنواره ارسال کردند و برای اولین‌بار آثار برگزیده انجمن‌های اسلامی دانشجویان اروپا در شانزدهمین جشنواره حرکت ارائه شد.»
او ادامه داد: «برنامه داریم با هماهنگی شورای مرکزی اتحادیه انجمن اسلامی دانشجویان اروپا، در جشنواره‌های آتی دعوت ویژه‌ای از این بخش داشته باشیم تا از این طریق دستاوردهای علمی‌ای را که انجمن‌های ما در خارج از کشور داشته‌اند بتوانیم در داخل به نمایش بگذاریم.» مدیرکل پشتیبانی امور فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم درباره آمار کلی جشنواره‌های حرکت گفت: «این جشنواره در تمام دانشگاه‌هایی تحت‌پوشش وزارت علوم برگزار می‌شود. آثار برگزیده انجمن‌های علمی در جشنواره حرکت دانشگاهی مشخص شده و درنهایت آثار برگزیده انجمن‌ها به بخش ملی و بین‌المللی معاونت فرهنگی وزارت علوم ارسال می‌شود. در این دوره 1650 اثر به دبیرخانه جشنواره ارسال شد. 75 دانشگاه در این نمایشگاه غرفه داشتند و 350 نفر از اعضای انجمن‌های برتر در این جشنواره حضور داشتند. همچنین 150 نفر از کارشناسان انجمن‌های علمی دانشگاه‌ها در این جشنواره حضور پیدا کردند.»
بادپا درباره همکاری معاون فرهنگی با انجمن‌ها بیان کرد: «در ابتدا باید نکته‌ای را بگویم و آن هم اینکه ما پروژه‌های محوری را برای فعالیت‌های دانشجویی داریم. برای انجمن‌های علمی-دانشجویی نیز بحث انجمن‌های علمی- فناوری دانشجویی را درنظر داریم. به همین دلیل بعد از 20 سال آیین‌نامه انجمن‌های علمی را بازنگری کردیم که به‌زودی به دانشگاه‌ها ابلاغ می‌شود تا از این طریق انجمن‌های علمی- دانشجویی علی‌رغم فعالیت‌های سابق و گذشته خودشان با عرصه اکوسیستم فناوری، کارآفرینی و فعالیت‌های استارتاپی آشنا شوند.»
او در همین زمینه افزود: «همچنین تفاهمنامه‌ای را ماه گذشته با معاونت فناوری وزارت علوم منعقد کردیم و طبق آن قرار است معاونت‌های پژوهشی و فناوری دانشگاه و همچنین پارک‌های علمی و فناوری، مسئولیت آموزش اعضای شورای مرکزی و اعضای شورای فعال انجمن‌های علمی- دانشجویی را برای اکوسیستم فناوری در دانشگاه‌ها برعهده بگیرند. در همین راستا در ماه‌های پیش رو دوره‌های آموزشی متعددی را در پارک‌های علم و فناوری برای انجمن‌های علمی- دانشجویی خواهیم داشت تا دانشجویان با مقوله فناوری و اکوسیستم فناوری آشنا شوند. مرحله بعد این است که انجمن‌ها بتوانند با اخذ پروژه‌هایی برای حل مسائل کلان کشور یا حتی مسائل خرد در شهر و استان خودشان برنامه‌ریزی داشته باشند، درنتیجه بحث حل مساله و مقوله آشنایی با عرصه‌های فناوری، از برنامه‌های ما برای انجمن‌هاست.»
انجمن‌های علمی اولویت وزارت علوم هستند
مدیرکل پشتیبانی امور فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم درباره اقدامات در دست انجام برای انجمن‌ها گفت: «بحث دیگر گفتمان روایت‌های پیشرفت در کشور است و نیاز است علاوه‌بر اینکه تشکل‌های دانشجویی و بسیج دانشجویی، انجمن‌ها نیز فعال باشند. از گذشته انجمن‌های علمی در بازدیدهای علمی نقش‌آفرینی داشته‌اند و با توجه به این مساله، بد نیست که بتوانیم برنامه‌ریزی در این حوزه داشته باشیم. دوره‌های عصر روایت پیشرفت یا سلسله نشست‌های روایت پیشرفت هم از برنامه‌هایی است که درنشست‌ها با انجمن‌های علمی دانشجویی مطرح شد.»
او ادامه داد: «دعوت از اساتید، فناوران، صنعتگران یا تجاری که در فعالیت‌های شایسته‌ای در زمینه پیشرفتی کشور داشتند هم از دیگر برنامه‌هاست. ما امیدواریم بتوانیم با کمک انجمن‌های علمی، کنار بسیج دانشجویی و تشکل‌ها حضور داشته باشیم، درنتیجه بحث گفتمان روایت پیشرفت را جزء اولویت‌های معاونت فرهنگی قرار داده‌ایم.»
بادپا تصریح کرد: «در دوسال و اندی که همه‌گیری ویروس کرونا وجود داشت، به اعتقاد ما فعالیت تشکل‌های دانشجویی متوقف شد و متاسفانه فرصت بسیار خوبی را از دست دادیم و ضربه مهلکی در حوزه فناوری و اجتماعی و آموزش به دانشگاه‌ها وارد شد. شعار و اولویت اول ما در معاونت فرهنگی، حمایت از تشکل‌ها و انجمن‌های دانشجویی قرار گرفت و هم بسیج دانشجویی و هم تشکل‌های دانشجویی و کانون‌ها در اولویت هستند تا عقب‌افتادگی دوران کرونا جبران شود.»
مدیرکل پشتیبانی امور فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تصریح کرد: «بر همین اساس نشست‌های متعددی را برای تمام تشکل‌ها تعریف کردیم، هم در تابستان دوره‌ها آموزشی خوبی داشتیم؛ هم نشست‌های مشورتی را در پویش انجمن‌های علمی برگزار کردیم و تقریبا در یک‌سال گذشته چهار نشست در حوزه انجمن‌های علمی- دانشجویی داشتیم. دعوت از دبیران انجمن‌های علمی دانشگاه و دبیران اتحادیه‌های انجمن علمی داشتیم. درکنار آنها دوشنبه‌های فرهنگی با کانون‌های فرهنگی هنری داشتیم.»
او درخصوص بودجه انجمن‌های علمی افزود: «بحث بودجه فرهنگی، قصه پرغصه معاونت‌های فرهنگی در ادوار مختلف است. به‌خوبی می‌دانید که تا امروز ردیف جداگانه فرهنگی برای دانشگاه‌ها وجود نداشت، یعنی سایر معاونت‌ها ردیف جداگانه داشتند و برای بودجه فرهنگی تنها توصیه می‌شد که 3 درصد به معاونت فرهنگی برسد. فرصتی که در دل تهدیدهاست در خود فرصت‌ها وجود ندارد، درنتیجه مسائل سال گذشته باعث شد مسئولان چه در دولت و چه در مجلس اهتمامی به بخش فرهنگی بورزند و با همکاری شخص وزیر علوم در کمیسیون آموزش و فرهنگی مجلس و دولت بحث بودجه فرهنگی به سامان برسد. قرار است ردیف جداگانه فرهنگی درنظر گرفته شود. البته بعد از تعریف ردیف جداگانه فرهنگی، امیدواریم افق پیش روی ما افق پیشرفت و گسترش فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی در دانشگاه و حمایت‌های ویژه از تمام تشکل‌ها باشد.»
عضو انجمن علمی مهندسی دریا دانشگاه امیرکبیر:
دانشگاه‌ها برای انجمن‌های علمی مشوق درنظر بگیرند
رضا مشایخی، عضو انجمن علمی مهندسی دریا دانشگاه امیرکبیر به چالش‌های این حوزه اشاره کرد و گفت: «یکی از مشکلات ما این است که بین دانشجویان و دانشگاه انتظاری که باید وجود داشته باشد، ایجاد نمی‌شود، حتی وقتی انجمن‌های علمی هم وارد میدان شده تا واسط بین دانشجو و دانشگاه شوند، آنطور که باید به این ظرفیت توجه نمی‌شود. یکی از بسترهایی که انجمن‌ها می‌توانند در آن بیشتر فعالیت شوند، حوزه ارتباط صنعت و دانشگاه است، یعنی هر انجمن با توجه به حوزه کاری‌اش می‌تواند در این زمینه نقش‌آفرینی داشته باشد.» او افزود: «با وجود ظرفیت انجمن‌ها اما نه‌تنها دانشگاه آنطور که باید این بخش را جدی نمی‌گیرد، بلکه صنعت هم برقراری ارتباط با انجمن‌های علمی را جزء اولویت کاری خود نمی‌داند. همین مساله طبیعتا روی انگیزه دانشجویانی که در انجمن‌های مختلف فعالیت می‌کنند، اثر می‌گذارد. یکی دیگر از چالش‌هایمان به مسائل رفاهی دانشجویان حاضر در این انجمن‌ها برمی‌گردد.» عضو انجمن علمی مهندسی دریا دانشگاه امیرکبیر تصریح کرد: «درست است که دانشجویان به‌صورت خودش در انجمن‌های علمی وارده شده و شروع به فعالیت می‌کنند، اما اگر مشوقی برای این حوزه در نظر گرفته شود، حتما می‌تواند در بهبود وضعیت اثرگذار باشد. به‌طور مثال این جشنواره را باید بهانه خوبی برای ایجاد مشوق دانست، هرچند قطعا کافی نخواهد بود.» مشایخی تصریح کرد: «اگر خود دانشگاه‌ها در زمینه ایجاد مشوق وارد عمل شوند و برای هر پروژه‌ای که دانشجو جذب می‌کند، بتوانند جایزه‌ای در نظر بگیرند، حتما می‌توانند به‌عنوان یک انگیزه در فعالیت دانشجویان عمل کنند. یکی از مسائل هم مواجهه اساتید است، یعنی تقریبا در پروژه‌هایی که دانشجویان به آنها مراجعه می‌کنند، اگر پروژه از سوی دانشجوی کارشناسی باشد، چندان جدی گرفته نمی‌شود. همچنین اکثر پروژه‌هایی که به این دانشجویان داده می‌شود به‌روز نیست. به همین دلیل بهتر است به این سمت حرکت کنیم که پروژه‌ها از صنعت گرفته شود تا دانشگاه بتواند آنها را حل کند.»
دبیر انجمن زبان روسی دانشگاه الزهرا(س):
پیدا کردن اسپانسر چالش فعالیت‌های علمی دانشجویان است
مهرنوش فیروزی، دبیر انجمن زبان روسی دانشگاه الزهرا(س) درباره اصلی‌ترین چالشی که انجمن علمی‌های کشور با آن روبه‌رو هستند، گفت: «بد نیست برای پاسخ به این سوال مثالی بزنم. امروز یکی از دانشجویان ما اختراع فوق‌العاده‌ای را انجام داده که ایده جدیدی هم به‌شمار می‌رود. این اختراع دستگاهی است که به بلع راحت‌تر کمک می‌کند. بااین‌حال مخترع نتوانسته حمایت‌های مالی لازم را به دست آورده و تولیدکننده این دستگاه هنوز درحال پیدا کردن اسپانسر است.»
او با تاکید بر اینکه نبود حمایت‌های مالی لازم برای طرح‌های دانشجویی را باید ازجمله مشکلات جدی فعالیت انجمن‌های علمی در کشور دانست، بیان داشت: «دانشگاه الزهرا(س) حمایت‌های خوبی را در رشته‌های روانشناسی و علوم انسانی دارد، اما در رشته‌هایی که فناورانه تلقی می‌شوند، این دانشگاه پارک علم و فناوری را ندارد که بتواند از طریق آن حمایت‌های لازم را انجام دهد. درحالی‌که این ظرفیت جزء نیازهای دانشگاه به‌شمار می‌رود.»
دبیر انجمن زبان روسی دانشگاه الزهرا(س) خاطرنشان کرد: «مشکل دیگر ما این است که بسیاری از تجهیزات لازم را در این دانشگاه نداریم. بااین‌حال استاد ما در گروه زبان روسی به معنی واقعی حمایت‌های لازم را از فعالیت‌های انجمن علمی انجام می‌دهد.»
دبیرکل انجمن‌های علمی- دانشجویی دانشگاه یزد:
چالش اصلی‌مان برای فعالیت نبود بودجه است
وحید پورعلیرضا، دبیرکل انجمن‌های علمی- دانشجویی دانشگاه یزد در پاسخ به این موضوع که چالش‌های اصلی که با آن روبه‌رو هستند چیست، بیان کرد: «خوشبختانه در سال‌های اخیر وضعیت خوبی داشتیم و دانشگاه واقعا با بچه‌های انجمن همکاری می‌کند اما اخیرا با مشکلاتی مواجه شدیم که به‌نظر می‌رسد مشکلات شخصی مسئولان با دانشجویان باشد و باعث شده طرح‌های انجمن روی غلتک نیفتد.»
او درباره چالشی که با آن روبه‌رو هستند، گفت: «چالش ما چالش بودجه‌ای است و برای گرفتن بودجه واقعا به مشکل برخورده‌ایم و فعالان انجمن نتوانستند بودجه و مبالغی را که برای کارگاه می‌خواهند از دانشگاه بگیرند، به همین دلیل کار برای انجمن‌ها سخت شده است. اما دانشجویان انجمن یزد با گرفتن اسپانسر و راه‌حل‌هایی جایگزین توانسته‌اند راه خود را باز کنند و حتی در این جشنواره برگزیده هم شدند اما از نظر پژوهشی باید بگویم که اگر نوآوری صورت گرفته باشد یا پژوهش کارآمدی باشد، دانشگاه از انجمن‌های علمی حمایت می‌کند اما برخی موارد مانند مسابقات و ابتکارات و رویدادهای ملی از انجمن‌ها حمایت نمی‌کند.»
عضو شورای نظارت بر انجمن‌های علمی- دانشجویی:
نسبت به گذشته توجه بیشتری به انجمن‌ها می‌شود
روشنک مرادی، عضو شورای نظارت بر انجمن‌های علمی- دانشجویی و دبیر اسبق اتحادیه برق با اشاره به اینکه جشنواره حرکت مربوط به فعالیت‌های انجمن‌های علمی- دانشجویی می‌شود، گفت: «خوشحالم که توانستیم این افتخار را تکرار کنیم و امیدوارم در آینده شاهد درخشش انجمن‌های علمی و فعالان دانشجویی در کشور باشیم.» وی بیان کرد: «نسبت به گذشته به انجمن‌های علمی توجه بیشتری می‌شود اما کماکان فکر می‌کنم امکان ترقی و پتانسیل بسیار زیادی برای این پیشرفت دارند، با توجه به اینکه تشکل‌های دانشجویی هستند که به‌صورت تخصصی در حوزه‌های علمی فعالیت می‌کنند و این انجمن‌ها می‌توانند تاثیر بسزایی در ترویج علم در دانشگاه‌ها داشته باشند.» او افزود: «چالشی که بچه‌های رشته ما با آن درگیرند، این است که اکثرا درگیر شرایط تحصیلی خود می‌شوند و با توجه به سختی‌هایی که در رشته برق وجود دارد، کار کردن با دشواری همراه می‌شود، همچنین انجام دادن فعالیت دانشجویی درکنار آن برایشان فضا را دشوارتر می‌کند، اما خوشبختانه ما شاهد هستیم دانشجویانی که به حوزه فعالیت‌های فرهنگی ورود کرده‌اند، درکنار آن درس‌شان را نیز می‌خوانند.» دبیر اسبق اتحادیه برق اضافه کرد: «دانشگاه شهید رجایی که هم‌اکنون در آن تحصیل می‌کنم بستر مناسبی فراهم کرده است اما فکر می‌کنم این امکان وجود دارد که حمایت از سمت دانشگاه و حتی وزارت علوم می‌تواند بیشتر باشد. اما باید بگویم نسبت به زمانی که من فعالیت‌های پژوهشی را آغاز کردم، فضا بسیار بهتر شده است.»
دبیر انجمن عمران دانشگاه گلستان:
در برگزاری بازدیدهای علمی چالش داریم
آیدا قاسمی، دبیر انجمن عمران دانشگاه گلستان با بیان اینکه انجمن‌ها در حوزه‌های مختلفی مانند برگزاری کارگاه‌ها، اردوهای بازدیدی و برگزار سمینارها می‌توانند ورود کنند، گفت: «مشکل اساسی که ما داریم بحث برگزاری اردوها و حمل‌ونقل دانشجویان دختر است، یعنی در دانشکده‌های فنی، تعداد دانشجویان دختر به نسبت پسر بسیار محدود بوده و در مقابل وقتی می‌خواهیم اردوی بازدیدی داشته باشیم، حتما باید یک نماینده خانم از طرف دانشگاه حضور داشته باشد، همین کار مستلزم صرف نامه‌نگاری زیادی با مجموعه دانشگاه است که کار را سخت و عملا انجام یک بازدید علمی قوی را با مشکل روبه‌رو می‌کند.» او تصریح کرد: «دانشکده‌های این دانشکده در یک محوطه متمرکز نیستند و همین مساله باعث می‌شود جابه‌جایی بین دانشکده‌ها برای انجام فعالیت‌های علمی از سوی انجمن‌ها دشوار باشد، همچنین تعداد اساتید در رشته عمران دو عضو هیات‌علمی ثابت بوده و مابقی به‌صورت استاد مدعو هستند که به‌دلیل بعد مسافت باعث شده عملا نتوانیم با اساتید مختلف ارتباط داشته باشیم. به‌عبارت دیگر بنده امروز ترم هفتم این رشته هستم اما در تمام این سال‌ها تنها پنج تا شش استاد را دیده‌ام که این خود باعث کاهش افت کیفیت فعالیت‌ها می‌شود.» دبیر انجمن عمران دانشگاه گلستان خاطرنشان کرد: «خوشبختانه دانشگاه گلستان همکاری خوبی را با انجمن‌های علمی دارد و با همه ایده‌های دانشجویی همراه است، حتی برخی ایده‌ها که بودجه کافی را برای اجرایی‌سازی ندارند، بعضا دانشگاه اقدام به تامین بودجه کرده و این مساله باعث می‌شود دانشجویان بتوانند مسیر ایده‌هایشان را دنبال کنند.»
