زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: موضوع ایده دانشگاه و حرکت به سمت نسل سوم و چهارم در کشور را باید یکی از مباحث جدید در نظام آموزش عالی کشور دانست. مساله‌ای که در کنار عدم نیاز کشور به تولید مقاله و لزوم حرکت دانشگاه‌ها به سمت حل مسائل کشور و برقراری ارتباط با صنعت، باعث شده تا نگاه‌های جدیدی به حوزه شیوه تربیت نیروی انسانی در دانشگاه‌ها ایجاد شود. هرچند تمام 3 حوزه مطروحه، موافقان و مخالفان خود را دارد و هرکدام با عینک خود، این موضوعات را نقد و بررسی می‌کنند. اخیرا سیدحسین نصر، استاد علوم اسلامی دانشگاه واشنگتن و رئیس اسبق دانشگاه صنعتی شریف ، علی اکبر صالحی، استاد دانشکده مهندسی انرژی این دانشگاه و سعید سهراب‌پور، استاد دانشکده مکانیک در برنامه‌ای تحت عنوان «حکایت شریف» به سوالات مرتبط با لزوم تغییر ریل‌گذاری دانشگاه‌ها، سهم مقاله‌نویسی در دنیای امروز و چگونگی تربیت نیروی انسانی در وضعیت امروز پاسخ دادند. در ادامه گزیده‌ای از این نشست آورده شده است.
سیدحسین نصر، رئیس اسبق دانشگاه صنعتی شریف:
دوران غرب‌زدگی تمام شده است
اولین مدرسه عالی در ایران دارالفنون بود و بعد از آن دانشگاه تهران در 1311 شکل گرفت و دارالفنون هم به دانشکده طب این دانشگاه منتقل شد. این دانشگاه کاملا از مدل غربی کپی شده بود، تا جایی که حتی بعد از چند سال به جز دانشکده الهیات این دانشگاه، مابقی تلاش می‌کردند از نگاه غربی به مسائل نگاه کنند. نکته‌ای که باید مدنظر قرار بگیرد اینکه هیچ تمدنی نمی‌تواند یک نهاد مهم فرهنگی داشته باشد که دیدگاهی مخالف تمدنش داشته باشد و اگر این‌گونه باشد، آن تمدن، یا آن دیدگاه را از بین می‌برد یا آن تمدن از بین می‌رود. یعنی در همین آمریکا اگر نوجوانان مثنوی و حافظ در مدارس بخوانند، قطعا یک تحول بزرگی در این جامعه ایجاد می‌شود. البته در تاریخ، تمدن‌های مختلف روی یکدیگر اثر داشتند اما همیشه تمدن‌ها اصالت خودشان را هم حفظ کرده‌اند و تمدن اسلامی نفوذ زیادی روی غرب گذاشته و اسامی ابن‌سینا در دانشگاه‌های غرب به وفور شنیده می‌شود، ولی این حوزه را از دیدگاه غربی نگاه می‌کردند، در حالی که اساتید ما وقتی کانت را می‌خوانند، می‌خواهند از دید کانت ببینند نه از دیدگاه ملاصدرا. یعنی امروز یک بحران بسیار بزرگی است که از درون علوم جدید ایجاد شده و بسیاری از مقلدان چه ایرانی، چه مصری و چه الجزایری به آن آگاه نیستند. ما از لحاظ علمی، فلسفی، عرفانی، دینی و هنری وارث تمدن بزرگی هستیم و بسیاری از بزرگان تاریخ بشر را داریم اما خواب‌آلود نشسته‌ایم و نگاه می‌کنیم. یعنی می‌گوییم برویم از فلان فرد در بلژیک اقتباس کنیم و اگر از این خواب بیدار نشویم، تمام کوشش‌هایی که امروز انجام می‌شود، باطل است. اول باید به اینکه کی هستیم، اعتماد کنیم. شما نگاه کنید، قبل از این چه میزان هجمه به زبان فارسی صورت گرفت تا رسم‌الخط کشور تغییر کند که خوشبختانه این اتفاق نیفتاد و امروز هم دیگر هرگز این‌گونه نخواهد شد. ما نباید در تقلید از غرب، بلکه باید در اختراع و ایجاد یک مسیر جدید در فرهنگ خودمان پیشگام باشیم. البته باید عواملی که از غرب آمده را هم در نظر بگیریم. امکان تغییر شرایط دانشگاه‌های کشور با وجود علوم جدید وجود دارد اما مساله این اصلی است که ما شرقی‌ها نه همه‌مان، اما اکثرمان اعتمادبه‌نفس‌مان را از دست داده‌ایم در حالی که باید به فرهنگ‌مان افتخار کنیم و از این حالت خارج شویم. نگاه کنید امروز چند فرد ایرانی در ناسا فعالیت می‌کنند، چند ایرانی هستند که در بالاترین سطح حوزه ریاضی کار می‌کنند و این اعتمادبه‌نفس و البته اعتماد به تمدن خودمان بسیار مهم است. به بازگشت تمدن کشورمان امیدوار هستم و زمانی که بنده در دانشگاه صنعتی شریف بودم، تعداد زیادی اساتید برجسته داشتیم اما دانشی در حوزه علوم انسانی و فلسفه نداشتیم، هرچند برخی از اساتید هم به سنت علمی کشورمان اهمیت می‌دادند و بیش از هر کس دیگری امید دارم که نسل جوان بتواند دو کار را انجام دهد. اول اینکه هرچه بیشتر اصالت فرهنگی، فکری، دینی و اجتماعی خودش را پیدا کند. امروز دیگر دوران غرب‌زدگی تمام شده؛ چراکه غرب در حال از هم پاشیدن است. کار دیگر اینکه جوانان با اعتمادبه‌نفس، فراگرفتن علوم غربی بعد از فراگرفتن دانش‌های خودمان را انجام دهند.
علی‌اکبر صالحی، استاد دانشکده مهندسی انرژی دانشگاه صنعتی شریف:
صنایع برای رفع مشکلات باید به دانشگاه مراجعه کنند
درباره اینکه می‌گویند مقاله بنویسیم یا ننویسیم، باید گفت اگر مقاله‌ای مبنای علمی ندارد، طبیعتا ارزش ندارد اما وقتی مقاله‌ای است که در مرزهای دانش بوده و در بهترین مجلات دنیا منتشر می‌شود، چرا نباید آن را ننویسیم؟ نکته دیگر اینکه ما امروز کشوری نیستیم که از لحاظ فناوری به حدی پیشرفته باشیم که تنه به تنه کشورهای پیشرفته بزنیم. در این وضعیت اگر می‌خواهیم رفع نیاز داخل را انجام دهیم، باید مانند 50 سال پیش عمل کنیم. مثلا ببینیم فلان کارخانه یک مشکلی دارد و آن را حل کنیم. در این وضعیت حالا بگوییم چرا دانشگاه مشکل کارخانه را حل نمی‌کند؟ اصلا مشکل آن کارخانه مشکلی نیست که یک استاد دانشگاه بخواهد آن را حل کند؛ چراکه خود کارخانه به سراغ حل مشکلش نمی‌رود، در حالی که باید تقاضا به سمت دانشگاه بیاید. نگاه کنید پزشک که در خیابان راه نمی‌افتد و بگوید آیا مریضی وجود دارد که او را معالجه کند؟ قطعا اگر فردی بیمار است او به سراغ پزشک می‌رود. اگر صنایع هم مشکل دارند به دانشگاه مراجعه کنند، نه اینکه دانشگاه به سراغ آنها برود، ولی این کار برای آنها به صرفه نیست؛ چراکه شرایط اقتصادی به‌گونه‌ای است که برای همه حوزه‌ها یارانه می‌دهیم. این کار باعث شده تا اصلا برای صنعت به‌صرفه نباشد که بخواهد مشکلش را حل کند بلکه ترجیح می‌دهد برود یک دستگاه صنعتی را از خارج وارد کند. اینکه بگوییم دانشگاه باید به سراغ صنعت برود حرف نادرستی است. همچنین نباید بگذاریم روی این مباحث خلط مبحث شود و در مقابل هم بگوییم که نباید مقاله تولید کنیم، اصلا این چه حرف نادرستی است که مطرح می‌شود؟
البته عده‌ای هم هستند که کمی این مساله را پیچیده کرده‌اند. عده‌ای می‌گویند مثلا هزار مقاله داشته‌اند و این سوال ایجاد می‌شود که او هر یک ساعت یک مقاله تولید کرده است. اینجا هم بحث خاصی است، یعنی افرادی هستند که دانشجوی زیادی دارند یا یکجا سمت دارد و بقیه را تشویق می‌کند اگر کسی مقاله‌ای نوشته، اسم او را هم در مقاله قید کند. یک عده معدودی هستند که در همه حوزه‌ها تقلب می‌کنند و ما باید این افراد را کنار بگذاریم. ما نباید مقاله را زیر سوال ببریم و در مقابل هم صنعت اگر بیمار است باید به سراغ دانشگاه به‌عنوان پزشک این حوزه برود. نکته دیگر اینکه رسالت دانشگاه تولید ثروت انسانی است، یعنی ما منابع انسانی را داریم اما باید آن را به ثروت انسانی تبدیل کنیم. انسان هم ابعاد مختلف مادی و روحی دارد. یعنی یک انسان خوب زمانی می‌تواند اوج بگیرد که هم بال سالم علم و هم بال اخلاق و دین را داشته باشد. دانشگاه باید دانشجویان را به‌گونه‌ای تربیت کند که هر دو بال را داشته باشند. مساله دیگر اینکه دانشگاه‌های ما نباید مانند دانشگاه‌های خارجی صرفا منفعت‌طلبی اقتصادی داشته باشند. در خارج بهینه‌سازی دانشگاه روی مفهوم اقتصاد گذاشته شده و این مهم در حال سرایت کردن به کشور ما هم است ولی نباید این بهینه‌سازی صرفا محدود به این حوزه باشد. البته باید مفهوم اقتصادی وجود داشته باشد اما بهینه‌سازی ما باید روی انسان‌سازی باشد.
سعید سهراب‌پور، استاد دانشکده مکانیک دانشگاه صنعتی شریف:
باید فکر اساسی برای معیشت نخبگان در کشور صورت بگیرد
اولین مساله درباره دانشگاه ممتاز است. این دانشگاه حتما باید در مرزهای دانش حرکت و نتیجه پیشرفت‌هایش را هم برای کل دنیا منعکس کند؛ چراکه ما امروز دنبال مرجعیت علمی هستیم. وظیفه دیگر دانشگاه تربیت نیروی انسانی ممتاز است و درنهایت باید به حل مسائل کشور کمک کند. دانشگاه صنعتی شریف هم یک مشخصاتی دارد که یکی از آنها نظم و تربیت در کارها و دیگری هم استخدام نیروهای سرآمد بوده است. نکته دیگر بحث دوران دانشجویی است؛ چراکه دانشجو در زمان دانشجویی‌اش زندگی را فرا می‌گیرد و ما باید فعالیت‌های مختلفی در دانشگاه داشته باشیم. درباره بحث مهاجرت از دانشگاه صنعتی شریف هم باید بگویم که ما امروز 470 هیات‌علمی داریم و طی سال‌های اخیر تعداد کمی از آنها که حدود 30 نفر می‌شوند، مهاجرت کردند اما این رقم در مقابل 470 عددی نیست. البته افرادی که برای تحصیل می‌روند، جزء مهاجران نیستند بلکه اگر بعد از فارغ‌التحصیلی بازنگشتند، آن را باید مهاجرت حساب کرد.
یکی از مسائل بحث شرایط اقتصادی است. به رئیس‌جمهور هم در جلسه‌ای گفتم می‌دانید اگر امروز ما از بهترین دانشگاه‌های دنیا کسی را در شریف استخدام کنیم، حقوقش 17 میلیون تومان است؟ اصلا این را باور می‌کنید؟ بنده از یکی از رانندگان بنیاد ملی نخبگان حقوقش را پرسیدم که گفت 17 میلیون تومان دریافت می‌کند. در این شرایط باید فکر اساسی برای حقوق اعضای هیات‌علمی کرد. هرچند که شاید بگویند وزارت علوم نمی‌تواند برای 50 تا 60 هزار عضو هیات‌علمی حقوق را دوبرابر کند اما تاکید بنده روی نخبگان است و باید برای آنها فکری کرد. امروز مهم‌ترین دغدغه آنها مسکن است. نکته دیگر اینکه دانشگاه درآمدهای محدودی دارد که به همان میان خرج دارد و می‌تواند چند پایه به این اساتید بدهد اما تاثیر زیادی ندارد؛ چراکه وقتی فردی به شهر تهران می‌رسد و می‌خواهد زندگی کند، عملا با 17 میلیون تومان غیرممکن است. حالا برخی از دانشکده‌ها درآمدهای خاص بیشتری دارند که می‌توانند کمک‌هایی هم به اساتید کنند. امروز یک دانشگاه خصوصی وابسته به یکی از بانک‌ها داریم که حقوق‌های بالا هم می‌دهد و دو، سه استاد ما به همین دانشگاه رفتند و دولت باید برای این مهم فکر اساسی کند. اگر می‌خواهیم پیشرفت‌هایی که تا امروز داشتیم را حفظ کنیم باید به نخبگان نگاه ویژه داشته باشیم؛ چراکه آنها باعث تحولات بزرگ در کشور می‌شوند. ما امروز بهترین اساتید را در دانشگاه صنعتی شریف آورده و کمیته جذب و استخدام ما به اصطلاح مو را از ماست می‌کشد. البته دانشجو باید بر حوزه آموزش آنها قضاوت کند. پژوهش‌هایشان هم به صورت مقاله، چاپ کتاب، شرکت‌های دانش‌بنیان و... بوده و بسیاری از شرکت‌های این حوزه سرچشمه‌شان به شریف برمی‌گردد. این شرکت‌ها هم کارهای مهمی انجام می‌دهند که دنیا فکر نمی‌کرد ایران بتواند آن را انجام دهد و امروز هم همین مسیر ادامه دارد.
