زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز: کمتر از سه ماه تا انتخابات اسفند ماه باقی مانده و در شرایطی که برخی احزاب و جناح‌های سیاسی در حال برنامه‌ریزی برای انتشار لیست و فهرست انتخاباتی هستند و برخی نیز بگومگوهای سیاسی را با جناح رقیب شروع کرده‌اند اما همچنان موضوع مهمی که نگرانی‌ها درباره آن برطرف نشده است، میزان مشارکت مردم در انتخابات اسفند است. به طور کلی میزان مشارکت در انتخابات‌های مجلس در مقایسه با انتخابات‌های ریاست جمهوری همیشه پایین‌تر بوده است اما این کاهش در انتخابات مجلس یازدهم بیشتر از دوره‌های قبل بود. رهبر انقلاب از ابتدای امسال، چهار محور برای لزوم افزایش مشارکت در انتخابات را مورد اشاره و تاکید قرار دادند؛ مشارکت قوی، رقابت واقعی، سلامت و امنیت انتخابات ازجمله محورهای مهمی بود که برای برگزاری انتخابات اسفند ماه مورد تاکید و اشاره رهبر انقلاب قرار گرفت.
انتخابات؛ اصل مهم نظام حکمرانی کشور
روز گذشته البته رهبری بار دیگر بر لزوم توجه بر این محورها تاکید کردند، نکته مهم دیگری که در صحبت‌های رهبری مورد توجه قرار گرفت اهمیت برگزاری اصل انتخابات در کشور و مشارکت در انتخابات است. آیت‌الله خامنه‌ای البته درجه و میزان اهمیت برگزاری انتخابات را آنقدر مهم ارزیابی می‌کنند که اساسا دو مفهوم جمهوری و اسلامی را وابسته به برگزاری انتخابات می‌دانند، یعنی علاوه‌بر اینکه مفهوم جمهوری به برگزاری انتخابات وابسته است، اسلامیت یک جامعه را نیز به حضور و مشارکت مردم در حاکمیت وابسته می‌دانند. در این میان نقطه مقابل عدم مشارکت و یا عدم برگزاری انتخابات را جامعه‌ای می‌دانند که در آن دیکتاتوری و هرجومرج حاکم است. در ساختار فعلی حاکمیتی تقریبا هیچ راهی جز انتخابات برای مشارکت مردم در حاکمیت وجود ندارد؛ امری که اگر کمرنگ شود، نادیده گرفته شود یا بسترهای لازم برای افزایش این مشارکت فراهم نشود، جامعه را با چالش‌هایی همراه می‌کند؛ چراکه هر دوره حضور و مشارکت مردم در انتخابات از انگیزه و امید مردم برای تعیین سرنوشت خود و بهبود شرایط کشور در چهارچوب نظام حاکمیتی حکایت دارد.
مشکلات کشور پای صندوق‌های رای حل می‌شود
با این وجود، همواره برخی این شائبه را مطرح می‌کردند که حضور یا عدم حضور در انتخابات تاثیری در تغییر شرایط و حل مشکلات و چالش‌های موجود در کشور نخواهد داشت؛ امری که رهبر انقلاب نیز به آن اشاره کردند و بار دیگر تاکید کردند که تنها راه‌حل مشکلات موجود در کشور مشارکت در انتخابات است. در سمت دیگر نیز در ادامه اتفاقات و ناآرامی‌های سال گذشته برخی به دنبال این بودند که حرف جامعه در کف خیابان زده شود؛ امری که رهبر انقلاب در دیدار روز گذشته بار دیگر از کارآمدی و تاثیر انتخابات در رفع مشکلات کشور گفتند و انتخابات را پایه تحول در کشور دانستند؛ به این معنی که راه‌حل مشکلات موجود در کشور را نه در خیابان و ناآرامی بلکه پای صندوق‌های رای جست‌وجو کنند.
افزایش مشارکت؛ کار مهم نهادهای نظارتی انتخاباتی و شخصیت‌های سیاسی
پیش از این لزوم ایجاد فضای باز سیاسی برای افزایش مشارکت مردم در انتخابات و رقابت‌های انتخاباتی مورد توجه قرار گرفته بود؛ امری که از جانب رهبرانقلاب نیز مورد تاکید قرار گرفت و یکی از راه‌های افزایش مشارکت در انتخابات را شکل‌گیری رقابت میان جناح‌ها و گروه‌های سیاسی دانستند؛ موضوعی که فراهم کردن شرایط لازم برای ایجاد این فضای رقابتی را متوجه نهادهای نظارتی انتخاباتی در بررسی صلاحیت کاندیداهای انتخاباتی می‌کند. با این وجود نمی‌توان تمام بار افزایش مشارکت در انتخابات را به دوش نهادهای نظارتی انتخاباتی انداخت؛ امری که رهبر انقلاب حتی این موضوع را مورد توجه قرار می‌دهند که کسانی که مخاطب دارند باید مردم را به انتخابات دعوت دعوت کنند. در کمتر از سه ماه باقی مانده تا انتخابات مجلس، می‌توان گفت حالا یک برنامه مشخص برای آنچه که می‌بایست از جانب گروه‌های سیاسی و نهادهای نظارتی انتخاباتی، در روزهای باقی‌مانده تا انتخابات مجلس انجام شود از جانب رهبر انقلاب مورد تاکید قرار گرفته و حالا قدم بعدی اجرایی‌سازی این مسائل و موضوعات مورد اشاره رهبر انقلاب است. برای بررسی بیشتر محورهای مهمی که رهبری ناظر به افزایش مشارکت در انتخابات مطرح کردند با برخی کارشناسان سیاسی و نمایندگان احزاب گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
سخنگوی حزب اعتدال و توسعه در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
احزاب سیاسی در زمان انتخابات قهر نکنند
روز گذشته مقام‌معظم‌رهبری در دیدار با اقشار مردم خوزستان و کرمان در بیانات خود تاکید فراوانی بر ایجاد رقابت در زمان انتخابات و برگزاری یک انتخابات سالم داشتند. رهبری همچنین در رابطه با این امر تا جایی اهمیت انتخابات را توصیف کردند که جمهوریت و اسلامیت را در گروی انتخابات دانستند. درخصوص فرمایشات روز گذشته مقام‌معظم‌رهبری، سخنگوی حزب اعتدال و توسعه بر این باور است که آنچه مورد تاکید رهبری در سخنرانی اخیرشان بود، اجازه حضور سایر احزاب برای ایجاد یک رقابت سالم است. هروی به‌عنوان سخنگوی حزب اعتدال و توسعه، مردم را برای رقم زدن یک رقابت سالم دعوت کرد. وی در این باره معتقد است امری که از جانب رهبری در روز گذشته مطرح شد، شاید حساسیت‌هایی است که افراد و جناح‌های مختلف در روزهای آینده درگیر آن خواهند شد. وی گفت: «فضای داخلی ما به نحوی از انحا، به فضای متشنج نظام بین‌الملل و فضای متشنج خاورمیانه و اوکراین گره خورده است. بنابراین باید کاری کرد که بتوانیم مردم را با شوق و جاذبه وارد میدان کنیم. آن چیزی که در بیانات مقام‌معظم‌رهبری بود، ایجاد یک سلوک در میان احزاب است که بتواند گروه‌های مختلف و احزاب را به یک مشارکت جدی وادار کند. البته این امر نیازمند این است که دستگاه‌های اجرایی و دستگاه‌های نظارتی در این واقعه و قضیه به درستی ورود کنند. اعم از هیات‌های نظارت و هیات‌های اجرایی. به همین دلیل پیش از اینکه جناح‌ها و فضای رقابتی مطرح شود، باید در مساله فضای موجود جامعه ورود پیدا کرد. تصور من این است که مهمترین رقیب ما در ماه‌های آینده، شاید فضای سردی باشد که به نظر می‌رسد در انتخابات وجود دارد و این مهمترین رقیب ماست، پیش از اینکه ما بخواهیم احزاب دیگر اعم از چپ یا راست را در مساله متهم کنیم. به همین دلیل بسیاری معتقدند که امروز انتخابات نمی‌تواند گره‌ای از کار فروبسته باز کند. درحالیکه همواره انتخابات در مبانی سیاسی جهان و در طول تاریخ معاصر نشان داده که گره‌گشایی درستی داشته است.»
جناح‌های سیاسی باید رضایت مردم را جلب کنند
جواد هروی به بیانات روز گذشته رهبری مبنی بر اینکه نبود انتخابات، دیکتاتوری است اشاره کرد و ادامه داد: «این سخن دقیقا همان امری است که ما به آن رای و حضور مردم می‌گوییم. طبیعتا انتخابات یک پدیده ظاهری نیست بلکه یک امر عمیق سیاسی و اجتماعی است که با مشارکت مردم، حضور آنها را در حیات اجتماعی و سرنوشت خود و فرزندان‌شان را رقم خواهد زد. بنابراین این تحولات و مساله رقابت‌های جناحی، امری است که در گذشته نیز وجود داشته است. امروز این رقابت‌های جناحی باید به سمتی برود که بتواند رضایت مردم را جلب کند. ما به‌عنوان حزب اعتدال و توسعه به دنبال این هستیم که بتوانیم در این فضایی که چالش‌های مختلف میان احزاب وجود دارد، با نگاهی خوشبینانه و انعطاف نسبت به حرکت‌های اعتدالی ورود پیدا کنیم و بتوانیم آن چیزی که دستاورد جریان اصولگرا در مجلس یازدهم بود را به شکل دیگری به مردم نشان دهیم و آنها را برای شرکت و انتخاب نمایندگان شایسته ترغیب کنیم.»
افراد لیست باید پاسخگوی حزب باشند
سخنگوی حزب اعتدال و توسعه همچنین معتقد است امری که مدنظر حزب اعتدال و توسعه است، این است که ترکیبی پاسخگو، باجسارت و ناظر به عملکرد دستگاه‌های اجرایی انتخاب شود. هروی همچنین در ادامه گفت: «تمام هدف حزب این است که در این دوره از انتخابات، افرادی که با عنوان حزب اعتدال و توسعه وارد مجلس دوازدهم می‌شوند، پاسخگوی حزب باشند. یعنی تمام افرادی که در لیست‌مان معرفی خواهیم کرد، پس از ورود به مجلس باید پاسخگوی حزب نیز باشند؛ چراکه حزب از منظر ما مهم‌تر از فردی است که وارد مجلس می‌شود. بنابراین فرد باید پاسخگویی امری باشد که امروز شعارش را سر می‌دهد. به همین دلیل حزب نیز باید پاسخگوی نارضایتی مردم از مجلس باشد. امروز مجلس یازدهم اگر شاکله‌ای از ناخرسندی مردم را دارد، به این دلیل است که احزابی که پشتوانه ورود این اشخاص به مجلس شدند، پاسخگوی مردم نیستند. بنابراین ما رقیب‌مان را احزاب نمی‌دانیم بلکه دلسردی مردم را رقیب‌مان می‌دانیم. حزب اعتدال و توسعه به دنبال ظاهر و سطحی‌نگری در امور نیست، بلکه به دنبال این هستیم که بتوانیم به مردم ضمانت دهیم، نمایندگانی به مجلس ورود پیدا می‌کنند که مشکلات مردم را رفع و رجوع کنند.» هروی در ادامه گفت: «حزب اعتدال و توسعه این شهامت را دارد که بگوید نمایندگانی که از سوی این حزب به مجلس می‌روند، هم دغدغه‌مند و هم پاسخگو خواهند بود. ما با این نگاه وارد پدیده انتخابات می‌شویم.»
وی همچنین پیرو بیانات روز گذشته رهبر انقلاب، معتقد است ما گاهی جوان‌گرایی داریم اما این امر با جوانانی انجام می‌شود که فاقد تجربه هستند. سخنگوی حزب اعتدال و توسعه در این باره ادامه داد: «همان‌گونه که در منویات رهبری اشاره شد، باید بتوانیم جوانانی که صاحب تجربه هستند را وارد معرکه کنیم. اگر بتوانیم با مدیریت نسل نو اما پویا و باتجربه، گره‌های اقتصادی، سیاسی و دیپلماسی را باز کنیم، فکر می‌کنم روان‌ترین راه در گذر از این دوره را خواهیم داشت. آن امری که در فرمایشات مقام‌معظم‌رهبری نیز نهفته، همین است؛ اینکه ما صرفا جوان‌گرایی بدون تجربه را نمی‌پذیریم بلکه معتقدیم که نسل جوان، نسلی پرشور است اما باید پاسخگوی امور نیز باشند. ما تا به امروز وقتی از نسل جوان استفاده کردیم، عموما از جوانانی استفاده کردیم که تجربه امور سیاسی یا اقتصادی را نداشته‌اند. حزب اعتدال و توسعه مصمم است که شایسته سالاری را در میان نسل جوان و در کنار آنها و با افراد باتجربه اجرا کند.»
حذف دیگر احزاب از انتخابات با فرمایشات رهبری مغایرت دارد
هروی همچنین در ادامه گفت: «آنچه که حزب اعتدال به دنبال آن است، دیدگاه مقام‌معظم‌رهبری نسبت به مشارکت قوی و رقابت و سلامت در انتخابات است. ما نیز این دیدگاه رهبری را کاملا تایید می‌کنیم و نگاه ما این است. اگر قرار بر این است که جامعه ضرباهنگ انتخاباتی داشته باشد باید محورهای مورد اشاره مقام‌معظم‌رهبری به‌طور کامل رعایت شود. نه از جانب احزاب، بلکه از جانب دستگاه‌های اجرایی و نظارتی نیز که قرار است افراد را تایید صلاحیت کنند. نگاه ما این است که سخنان دیروز مقام‌معظم‌رهبری باید در منظر دستگاه‌های نظارتی و اجرایی قرار بگیرد و کاری کنند که جامعه از نگاه به کف خیابان، به رای داخل صندوق کشیده شود. این کار البته کار سختی است. ما نیز از این باخبر هستیم و در حزب در رابطه با این موضوع جلسات متعددی برگزار کردیم. اما می‌دانیم که ناخرسندی مردم از مجلسی که کارآمد نیست، بالا می‌گیرد. بنابراین باید رقابتی ایجاد شود تا نمایندگان دارای صلاحیت و شایستگی به مجلس ورود پیدا کنند. این امر در انتخابات مجلس خبرگان نیز می‌تواند باشد.»
سخنگوی حزب اعتدال و توسعه ادامه داد: «احزاب سیاسی یکی از مهمترین فاکتورهایشان این است که در زمان انتخابات، دعوت به انتخابات کنند. بنابراین حزب سیاسی که در زمان انتخابات قهر می‌کند، از چهارچوب‌های حزبی خارج است و نشان می‌دهد که با اساس خودش مغایرت دارد. در حزب اعتدال و توسعه تصمیم بر این است که با قوت بتوانیم وارد انتخابات شویم و با تشویق و ترغیب مردم و جناح‌های مختلف و فارغ از تنگ‌نظری و سختگیری‌هایی که منتج به خشونت در جامعه شود، فضایی را به وجود بیاوریم که مردم در این فضا پای صندوق بیایند و از طرفی دیگر هم، احزاب مختلف قدرت رقابت بیابند. اگر قرار بر این باشد، چالش میان احزاب وجود نداشته باشد و احزاب دیگر حذف شوند و درنهایت تنها یک حزب و جناح تا زمان انتخابات باقی بماند، تصور من این است که این مساله با نگرش و فرمایشات مقام‌معظم‌رهبری مغایرت دارد.» هروی همچنین در پایان درباره حزب اعتدال و توسعه نیز عنوان کرد که حزب برنامه‌های روشنی را برای این دوره از انتخابات دارد و با افرادی که در لیست قرار می‌گیرند، هدف اصلی‌اش بیان و حل مشکل مردم و ارائه راهکار جهت رفع تحریم‌های خارجی است.
ناصر ایمانی، کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
جمهوری اسلامی اسلامیتش را هم وابسته به رای مردم می‌داند
ناصر ایمانی، کارشناس مسائل سیاسی بر مبنای صحبت‌های رهبری این تحلیل را ارائه می‌دهد که نظام حکمرانی ما اساسا همه چیز را برمبنای رای مردم تعریف می‌کند و در ادامه به این موضوع اشاره می‌کند که مساله افزایش مشارکت و توجه به این موضوع را نمی‌توان تنها متوجه نهادهای نظارتی انتخابات دانست؛ چراکه اینجا نقش گروه‌های سیاسی و افرادی که نظرات آنها مورد توجه مردم قرار دارد نیز افزایش پیدا می‌کند. رهبر انقلاب در صحبت‌های خود به روشنی به این امر تاکید کردند که جمهوریت و اسلامیت نظام نیز به مشارکت مردم در انتخابات بستگی دارد، امری که ناصر ایمانی آن را این‌طور توضیح داد: «در فرمایشات رهبر انقلاب نکته‌ای که بیش از هر چیزی نظر مرا جلب کرد این بود که هم جمهوریت و هم اسلامیت نظام وابسته به رای مردم است. خب جمهوریت که مشخص است چرا وابسته به رای مردم است، اما ایشان اسلامیت را هم وابسته به رای مردم می‌دانند. این نکته برای باندهای فکری که این‌طور فکر نمی‌کنند و اسلامیت نظام را وابسته به رای مردم نمی‌دانند، قابل توجه است. این در‌واقع همان بحث نظری است که اساسا جمهوری اسلامی ایران حتی اسلامیتش را وابسته به رای مردم می‌داند و نکته مهمی است. اگر مردم موافقت نکنند، اصلا یک سازوکار اسلامی به نام رهبری و ولایت فقیه سر کار نمی‌آید. پس آن چیزی که ما به نام اسلامیت می‌شناسیم، همان جاری شدن احکام اسلام، ولایت فقیه و همه اینها منبعث از رای مردم است و اگر مردم نخواهند حتی اسلامیت هم وجود ندارد. از جهت اینکه به قدرت بنشیند و این نکته بسیار مهمی است و من بسیار تاکید دارم که جریان‌هایی وجود دارند که با چهره اسلامیت دارند با جمهوریت نظام مخالفت می‌کنند. همچنان که در برهه‌هایی برخی با چهره جمهوریت به اسلامیت نظام می‌تاختند. الان برخی جریان‌ها عکس این کار را انجام می‌دهند.»
اگر مشارکت پایین باشد مجلس ضعیفی خواهیم داشت و این یک واقعیت است
مشارکت پایین و آسیب‌هایی که برای نظام حکمرانی به همراه دارد، موضوع دیگری بود که ایمانی به آن اشاره کرد و گفت: «اگر مشارکت پایین باشد مجلس بسیار ضعیفی تشکیل خواهد شد و این یک واقعیت است. مجلس اگر به‌لحاظ کارشناسی هر چقدر ضعیف‌تر باشد که البته همین الان هم مجالسی که تشکیل می‌شود به‌لحاظ کارشناسی محل تامل است، اگر مشارکت پایین باشد باز هم مجلس ضعیفی تشکیل می‌شود. اگر کارآمدی نظام را می‌خواهیم، کارآمدی نظام یعنی مجلس قوی، دولت قوی. مجلس قوی یعنی قوانین قوی‌تر یعنی نظارت قوی‌تر روی قوه مجریه و این‌طوری قوه مجریه هم تقویت می‌شود. بنابراین مساله مشارکت از این منظر بسیار مهم است. از جهت کلی هم به‌لحاظ بین‌المللی و چهره نظام که ما مشارکت 60 درصدی داشته باشیم بسیار بهتر از این است که ما یک مشارکت 40 درصدی برای مجلس‌مان داشته باشیم. اما اینکه چه فاکتورهایی برای افزایش مشارکت و رقابت موثر هستند و اگر بخواهیم واقع‌بینانه مطرح کنیم باید گفت که عوامل متعددی در آن نقش دارند.»
مساله افزایش مشارکت صرفا متوجه نهادهای نظارتی نیست
ایمانی چند موضوع مهم را در دو ماه باقی‌مانده تا انتخابات مورد تاکید قرار داد و گفت: «نقش نهادهایی که دست‌اندرکاران انتخابات هستند مانند نهادهای اجرایی و نظارتی بسیار مهم است تا مشارکت افزایش پیدا کند و رقابت شکل گرم‌تری به خودش بگیرد. اما همه‌اش این نیست. من مشاهده می‌کنم که برخی از جریان‌های سیاسی و مطبوعاتی تلاش می‌کنند مساله مشارکت و رقابت را صرفا منوط به نهادهای نظارتی و شورای نگهبان بدانند. نقش اینها حتما مهم است اما فقط این نیست. رهبری در سخنان‌شان اشاره‌ای داشتند که احزاب، گروه‌ها، جریان‌ها و چهره‌های موردتوجه مردم در شهرستان‌ها و حتی روستاها و شهرهای بزرگ و در کل چهره‌هایی که مردم به نظرات‌شان اعتنا دارند و حتی ممکن است مسئولیت حکومتی هم نداشته باشند، نقش‌شان از نظر من اصلا کم‌اهمیت نیست. برای تشویق مردم با زبان‌های مختلف به مشارکت در انتخابات در این دوماه آینده می‌توانند موثر باشند. در این دوماه آینده فاکتورهایی که می‌شود روی آن تاکید داشت همین عملکرد نهادهای ذی‌ربط که یاس‌آور نباشد و به‌خاطر رد صلاحیت چند نفری که ممکن است نقش جدی هم نداشته باشند، یأس و ناامیدی در فضای مجازی و مطبوعات درست نکنند. با توجه به اینکه در این شرایط مردم در کشور وضعیت روحی خوبی ندارند، آنها هم به این موضوع دامن نزنند. افرادی که مورد توجه مردم هستند و حرف و نظرشان مورد توجه است آنها هم به اعتقاد من باید مسئولیت تاریخی‌شان را در این زمان‌ها نشان دهند و مردم را به شرکت در انتخابات تشویق کنند و حالا به هر کس که می‌خواهند رای بدهند و این اصلا مهم نیست. اما مردم باید پای صندوق رای بیایند. این بسیار مهم است. احزاب سیاسی، جریان‌های سیاسی، جمعیت‌های مختلف، هم اشخاص حقیقی و هم حقوقی بیایند و به دور از هر گونه دلخوری که ممکن است برای زمان‌های گذشته باشد، توجه کنند که دلخوری یک موضوع است ولی وضعیت خاص کشور یک مساله دیگری است. نمی‌خواهم بگویم آن دلخوری‌ها بجا نبوده؛ چراکه ما خودمان در برخی از آن دلخوری‌ها شریک هستیم اما می‌خواهم بگویم مساله افزایش مشارکت به قدری زیاد است که بر دلخوری‌ها غلبه دارد و افراد و احزاب مختلف باید بزرگواری کنند و به‌شرایط کشور توجه کرده و مردم را تشویق به حضور در انتخابات کنند. ما هم باید شرایطی درست کنیم که کاندیداها رقابت گرم و جدی داشته باشند. هرچقدر رقابت گرم‌تر باشد در افزایش مشارکت موثر خواهد بود.»
مشارکت نداشتن در انتخابات از مشکلات کم نمی‌کند
ایمانی در ادامه و در رابطه با اینکه برخی تلاش می‌کنند مردم را از رای دادن به امید تغییر وضعیت ناامید کنند، توضیح داد: «آحاد مردم ما ازجمله خود من باید برای شرکت کردن و نکردن در انتخابات، خودمان را بین این دو گزینه قرار دهیم. اگر من شرکت کنم یا نکنم ولو اندک امکان تغییراتی در اداره کشور است و اگر اساسا شرکت نکنم آیا امکان آن تغییر و تحول وجود دارد. باید خودمان را در برابر این سوال قرار دهیم. مسلما حذف خودمان از صحنه و شرکت نکردن، کمترین اثری را که ممکن است از شرکت کردن به همراه داشته باشد را به‌وجود نیاورد. فرض کنید در جایی یک اختلافی هست و شما می‌خواهید آن اختلاف را حل کنید. اگر شما در جلسه شورای حل آن اختلاف شرکت نکنید در واقع اصلا شرکت نکردید و آن اختلاف خواهد بود، ولی اگر شرکت کنید بازهم امکان حل آن وجود دارد و کمترین تاثیر بازهم از بی‌تاثیری بهتر است. وقتی این مقدار کم را ضرب در میلیون‌ها نفر کنیم تاثیرش بالا می‌رود. شرکت نکردن نه‌تنها از مشکلات کم نمی‌کند، بلکه حتی بر مشکلات می‌افزاید. چون مجلس ضعیف تشکیل می‌شود. مجلس ضعیف هم از کارآمدی نظام کم می‌کند. کارآمدی هم که کم شود تاثیرش را روی زندگی مردم می‌گذارد. اما شرکت کردن ولو اگر تاثیرش کم باشد بازهم موثر است.»
عباس سلیمی‌نمین، کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
جامعه اسلامی بدون حضور مردم منحرف خواهد شد
عباس سلیمی‌نمین، کارشناس مسائل سیاسی، معتقد است تاکید دوباره رهبر انقلاب بر لزوم افزایش مشارکت در انتخابات به این دلیل رخ داده که پیش از این به صحبت‌های رهبری توجه لازم نشده و نمونه آن نتایجی است که از جانب هیات‌های اجرایی اعلام شد. او در ادامه به این موضوع تاکید می‌کند که اسلامیت و جمهوریت نظام، موضوعاتی هستند که از یکدیگر جدا نمی‌شوند و هرکدام دیگری را تکمیل می‌کنند. او ابتدا از نادیده گرفتن توجه به صحبت‌های رهبری گفت و توضیح داد: «بخشی از تذکرات رهبری در ارتباط با انتخابات قبلا بیان شده بود. شاید تاکید به این مساله به معنی ناراضی بودن رهبری از مقدمات کار باشد. واقعا هم این مطلب دقیق است که مقدمات کار برای رقابتی شدن و پرشور شدن و افزایش مشارکت چندان مناسب نیست. اینکه برخی افرادی صلاحیت‌شان احراز نشده است که شخصیت‌های بسیار ارزنده‌ای هستند و ممکن است در مقاطعی تحلیل درستی نداشتند یا شناخت دقیقی نداشته باشند، ناشی از همین عدم شناخت اظهاراتی است که چندان موردقبول نبوده بیان کرده‌اند. اما نباید به‌خاطر خطای یک شخصیت که سلامت اقتصادی، سلامت سیاسی او در سال‌های گذشته به اثبات رسیده را از دسترس مردم خارج کرده و مجلس را از وجود چنین افرادی خالی ساخت. طبیعتا اینها با آن دغدغه‌هایی که رهبری مدتی قبل بیان کردند سازگاری نداشت. این بار رهبری خیلی مبسوط‌تر به این قضیه اشاره کردند و بحث‌هایی را مطرح کردند که شاید تا به حال به آن پرداخته نشده بود. من می‌خواهم این مساله را یک مقداری باز کنم.»
کمرنگ کردن جمهوریت یا اسلامیت بر دیگری تاثیر می‌گذارد
وابستگی جمهوریت و اسلامیت نظام به رای مردم موضوعی بود که رهبر انقلاب به آن اشاره کرد، سلیمی‌نمین در توضیح اهمیت این امر گفت: «جمهوریت و اسلامیت دو رکنی است که نظام ما بر آن بنا شده است و کمرنگ کردن یک بعد بر کمرنگ شدن بعد دیگر می‌انجامد. چه کسانی که مرتب به جمهوریت تاکید دارند و برای اسلامیت اهمیتی قائل نیستند و چه کسانی که به اسلامیت تاکید دارند و به جمهوریت توجهی نمی‌کنند، هر دوی این جریانات دقیقا آنچه مطالبه می‌کنند را تضعیف می‌کنند، یعنی منی که به اسلامیت توجه می‌کنم و به جمهوریت اهمیت نمی‌دهم از قضا دارم بعد اسلامیت را تضعیف می‌کنم و در نقطه مقابل نیز همین است. جمهوریت یک قالب و نرمی است که می‌تواند اسلامیت را تقویت کند. همین‌طور اسلام یک فرم و محتوایی است که می‌تواند جمهوریت نظام را تقویت کند و آن را از آپارتاید دور نگه دارد. اسلامیت یک چهارچوب است و مانع از این می‌شود که جمهوریت تحت تاثیر آفات مختلف قرار بگیرد. ما جمهوریت را ممکن است در بسیاری از کشورها داشته باشیم اما این جمهوریت ممکن است تحت تاثیر سرمایه‌سالاری قرار بگیرد، تحت تاثیر تبلیغات‌محوری قرار بگیرد، تحت‌تاثیر تغییر سلایق قرار بگیرد و از محتوای خودش دور شود.»
جمهوریت و اسلامیت از هم جدا نمی‌شوند
سلیمی‌نمین جمهوریت و اسلامیت را دو امر تفکیک‌ناپذیر از یکدیگر دانست و در توضیح آن گفت: «وقتی اسلامیت وجود دارد، اسلامیت نمی‌گذارد جمهوریت در هر مسیری توسط صاحبان قدرت اقتصادی و بروکراسی قرار بگیرد. همچنین جمهوریت موجب می‌شود که اسلامیت از مسیر خودش خارج نشود. ما اگر اسلام را بدون حضور و دخالت مردم بخواهیم عملا این اسلام هیچ معنا و کارکردی برای جامعه نخواهد داشت و از محتوای خودش خالی خواهد شد. اگر شما مردم را در اسلام نداشته باشید، طبیعتا اسلام مسیر انحرافاتی را طی خواهد کرد و دچار آفات جدی خواهد شد. کمااینکه ما سال‌ها چنین چیزی را تجربه کردیم. اسلامی مطرح بود که به هیچ وجه من‌الوجود مسائل اساسی در آن مطرح نمی‌شد و اسلام جداشده و منفک از جامعه بود که تنها منافع بیگانگان را تامین می‌کرد، این اسلام به‌هیچ‌وجه به یاری مردم نمی‌شتابد. این درحالی است که اسلام از سوی خداوند متعال عرضه شده که نجات‌بخش مردم باشد و هدف اصلی آن نجات جامعه مردم بود. بنابراین اسلام و جمهوریت دو امر غیرقابل تفکیک است و هرگز هرکدام به‌تنهایی معنایی نخواهد داشت. روز گذشته رهبری روی این موضوع تاکید داشتند و بر الزامات انتخابات دقیق هم چندبار تاکید کردند و به نظر من لازم است که این نگاه معیوبی که در برخی گروه‌ها می‌بینیم را یا اصلاح کنیم یا از تاثیرگذاری در کانون‌های تصمیم‌ساز دور کنیم.»
بدون انتخابات نمی‌توانیم مشکلات جامعه را حل کنیم
سلیمی‌نمین به این موضوع تاکید می‌کند که مشکلات موجود در کشور بدون حضور در انتخابات حل نخواهد شد و توضیح داد: «ما هرگز قادر نخواهیم بود مشکلات جامعه خود را بدون انتخابات حل کنیم. هر جامعه‌ای قطعا مسائل و مشکلاتی خواهد داشت و اگر انتخابات را کنار بگذاریم همان‌طور که امروز رهبری به آن اشاره کردند باید مسائل را در هرجومرج حل کنیم و هرکس قدرت اقتصادی و تبلیغاتی بیشتری داشت که مردم را به خیابان بکشاند و به جای انتخابات و قانون، صف‌آرایی قدرت در عرصه اجتماعی را ببینیم. این هرجومرج قطعا امری است که فاجعه‌بار خواهد بود. در سال‌های ابتدایی انقلاب هم برخی با این شیوه‌ها می‌خواستند جای انتخابات را بگیرند و آن را کنار بگذارند و از طریق قدرت‌نمایی در کف خیابان مسائل را پیگیری کنند که خوشبختانه چنین عاملی شکل نگرفت. امروز هم اگر انتخابات تضعیف شود قادر به حل کمترین مشکلات از طریق قانونمندی نخواهیم بود. این انتخابات است که می‌تواند ما را در مسیر توسعه قرار دهد، یعنی یک زیست مسالمت‌آمیز و به رسمیت شناختن همه سلایق در چهارچوب نظام جمهوری اسلامی. انتخابات هم زایشگر است و هم می‌تواند جلوی جنجال‌آفرینی‌ها و بی‌قانونی‌ها را بگیرد و هم می‌توان فساد را که در همه جوامع وجود دارد با تقویت قانون جلوی بروز راه‌های مفسده را گرفت، طبیعتا انتخابات در همه این مسیرها می‌تواند تاثیر شایسته‌ای داشته باشد و امیدوارم تذکراتی که رهبری رو به همه دست‌اندرکاران دادند موجب برگزاری یک انتخابات پرشور شود که همه سلایق در آن حضور داشته‌اند و همه بتوانند توانایی‌های خود را به عرصه بیاورند.»
محمدعلی نمازی، عضو حزب کارگزاران سازندگی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
نماد امنیت سیاسی، انتخابات رقابتی و با مشارکت بالاست
محمدعلی نمازی، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی دیگر نماینده حزبی بود که به محوری مورد اشاره توسط رهبر انقلاب اشاره کرد و برگزاری انتخابات‌های رقابتی و مشارکتی را لازمه هر نظام دموکراتیکی دانست که البته در سایه شکل‌گیری حزب و فعالیت موثر آنها محقق خواهد شد. موضوعی که به گفته نمازی با غفلت همراه شده است، درحالیکه احزاب می‌توانند، حلقه اتصال میان دولت و ملت‌ها باشند. این عضو حزب کارگزاران سازندگی در صحبت‌های خود موضوع شکل‌گیری افزایش مشارکت را به انگیزه مردم در انتخابات مرتبط دانسته و البته رقابت را تنها به عرصه سیاسی محدود ندانست و گفت: «رهبر انقلاب می‌فرمایند که انتخابات باید این ویژگی‌ها را داشته باشد، مشارکت قوی و حداکثری، بارها در انتخابات‌ها رهبری از مشارکت حداکثری صحبت کردند و هر چقدر میزان مشارکت بالا برود، هم انتخاب درست‌تر خواهد شد هم اکثریت بیشتری که در تعیین انتخاب حضور داشتند، از انتخاب خود حمایت خواهند کرد. مشارکت حداکثری در گرو رقابت واقعی در انتخابات است. رقابت حرف اول را در نظام‌های دموکراتیک و جمهوری می‌زند. می‌خواهم اینجا یک پرانتز باز کنم و بگویم رقابت فقط در عرصه سیاسی نیست، بلکه در عرصه‌های مختلف نیز اگر رقابت مبنا قرار گیرد، هم روند کارها سالم خواهد بود و هم خروجی سالم و مورد نظر اکثریت خواهد بود. اگر در اقتصاد، رقابت را مبنا قرار دهیم، هزینه‌ها کاهش پیدا می‌کند و آن محصول مرغوب خواهد شد. رقابت در عرصه سیاسی چطور اتفاق می‌افتد؟ انگیزه نیاز است تا مردم پای صندوق‌های رای بیایند و مشارکت افزایش پیدا کند. انگیزه از اینجا ناشی می‌شود که وقتی نتیجه کاندیداها یا فهرست کاندیداها بیرون می‌آید. اکثرا جناح‌ها و احزاب در این 20 فهرست کاندیدا دارند، وقتی کاندیدا داشته باشند هیچ چیزی نمی‌تواند مانع مشارکت مردم شود. رقابت زاییده تنوع در کاندیداها و وجود کاندیداهای مورد نیاز اکثریت است. متاسفانه الان در این انتخابات چهره‌های شاخص و بیشتر از اصلاح‌طلبان، ثبت‌نام نکردند. این یک عیب است و در رقابت خلل ایجاد می‌کند، آنهایی هم که مانند من در انتخابات ثبت‌نام کردند، با تنگ‌نظری و رفتن به گذشته و تلاش برای پیدا کردن نقطه ضعفی بدون اینکه به اصول 36 و 37 قانون اساسی و مواد 25 و 26 قانون مجازات اسلامی توجه کنند، افراد زیادی ردصلاحیت شدند. از 19 هزار نفری که ثبت‌نام کردند، حدود 50 درصد آنها در مرحله بررسی صلاحیت‌ها توسط هیات‌های اجرایی ریزش پیدا کرد و درنهایت آنچه تایید شده‌اند، 25 درصد از ثبت‌نامی‌ها بوده‌اند. افرادی مثل ما اعتراض کردند و هیات نظارت منتظر نظر هیات‌های نظر استان‌ها است. اگر مسئولان برگزاری انتخابات در صحت تحقق رهنمودهای مقام رهبری هستند که شامل مشارکت حداکثری، رقابت، سلامت و امنیت انتخاب است، باید اجازه دهند کاندیداهای بیشتری از فیلتر بررسی صلاحیت‌ها عبور کرده و در معرض انتخاب مردم قرار گیرند. وقتی کاندیداهای بیشتری حضور پیدا کنند مردم برای انتخاب کاندیداهای خود باهم رقابت خواهند کرد. هر انتخاباتی که از مشارکت بیشتر که نتیجه وجود رقابت است، برخوردار باشد، انتخاب شوندگان از کیفیت و درجه بالاتری برخوردار خواهند شد و الان در کشور ما همه جناح‌ها باید احساس مسئولیت کنند و در صحنه حضور داشته باشند، رمز حضور همه جناح‌ها و احزاب داشتن کاندیداست.»
احزاب، حلقه اتصال بین دولت‌ها و ملت‌ها
شکل‌گیری احزاب سیاسی در ایران، موضوع دیگری بود که نمازی به اشاره کرد و گفت: «ابزار نظام‌های دموکراتیک و جمهوری و نظام‌هایی که چرخش و گردش قدرت و تعیین ساختار نظام در آنها انتخابات است، ابزار تحزب است. احزاب هستند که مرامنامه و اساسنامه دارند و هنگام انتخابات برنامه می‌دهند و کاندیدا معرفی می‌کنند و مردم براساس آن به احزاب گرایش پیدا می‌کنند که یا عضو می‌شوند یا جامعه خاکستری از آن برنامه یا کاندیدا استقبال می‌کنند. متاسفانه در کشور ما کارکرد حزبی در انتخابات حاکم نیست، درست است که تعداد زیادی حزب داریم اما کارکرد حزبی که مردم در انتخابات به آن دو سه حزب فراگیر اعتماد کنند، وجود ندارد. کار حزبی، کار حکومت را بسیار ساده خواهد کرد. در کشورهایی که کارکرد حزبی در انتخابات حاکم است، عمده زحمت بر دوش احزاب است. احزاب هم کاندیدا معرفی می‌کنند و هم برنامه تهیه کرده و هم تبلیغ می‌کنند. حکومت نقش تدارکاتچی و برگزارکننده انتخابات را دارد و همه چیز به عهده احزاب است. کار احزاب تنها به اینجا ختم نمی‌شود. احزاب حلقه اتصال بین دولت‌ها و ملت‌ها هستند. اگر جایی ملت از امری ناراحت باشد و بخواهد استیفای حقوق کند، در اینجا احزاب به میان می‌آیند و میان دولت و ملت را تعدیل می‌کنند. همچنین این دو را نزدیک کرده و از اعتصابات صنفی جلوگیری می‌کنند.»
در بخش کاندیدای انتخاباتی خلأ داریم
لزوم برگزاری انتخابات سالم امر دیگری بود که این عضو حزب کارگزاران به آن اشاره کرد و گفت: «سلامت انتخابات مفهومی کاملا روشن دارد و رهبری نیز با تاکید بر معنای حقیقی کلمه بر آن توجه داشتند. سلامت انتخابات عبارت است از اینکه خواست و اراده مردم به منصه ظهور برسد؛ مردم یعنی اکثریت. در هر حوزه انتخابی وقتی اکثریت یک کاندیدی را خواستند، هیچ عاملی از انتخاب آن جلوگیری نکند و مردم آزادانه تبلیغ و مناظره کنند. این انتخاباتی سالم است. سلامت انتخابات پس از وجود و حضور کاندیداهای مختلف و مورد توجه مردم، فضایی می‌خواهد که در آن فضا به‌راحتی گفت‌وگو شود، تبلیغ و مناظره کنند. وقتی چنین فضاهایی وجود داشته باشد، دیگر پول و ثروت نقشی در هدایت مردم نخواهند داشت. امنیت نیز تکلیفش روشن است، امنیت فقط امنیت نظامی نیست. انواع و اقسامی دارد. امنیت سیاسی نمادش همین انتخابات رقابتی و با مشارکت حداکثری است. زمانی که فضا برای این دست از انتخابات فراهم باشد، مردم راحت می‌توانند رای خود را به صندوق بیندازند، امنیت سیاسی برقرار است و آن چهار ویژگی حاصل خواهد شد. متاسفانه خلئی که ما داریم، در بخش کاندیداهای انتخابات است. ملت ایران اکثریت‌شان با جمهوری اسلامی ایران موافق هستند و می‌خواهند این نظام هر روز قوی‌تر، متعالی‌تر و کارآمدتر در اداره کشور عمل کند و بتواند خواسته‌هایشان را برآورده کند. چنین ملتی اگر فضا برایش فراهم باشد، در انتخابات شرکت خواهد کرد. عده‌ای متاسفانه به‌دلیل ضعف در عملکردشان، تلاش می‌کنند مسئولان و مقامات را از مردم بترسانند. نه، این‌گونه نیست. مردم می‌خواهند ایران آباد باشد. در رفاه باشند و آینده فرزندان‌شان روشن باشد.»
