زینب مرزوقی، خبرنگار گروه نقد روز: با روی کار آمدن دولت سیزدهم آخر هفته‌ها و سفرهای استانی رئیس‌جمهور و هیات دولت مانند صبح‌های شنبه شد؛ اما نه آن صبح شنبه معروف. بلکه صبح شنبه‌ای که خبر از دستاوردها، افتتاحیه‌ها و مصوبات تازه برای مردم ایران‌زمین دارد. هفته گذشته رئیس‌جمهور به همراه وزیر کشور، اقتصاد، آموزش‌وپرورش، بهداشت، ورزش و جوانان، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست و رئیس بنیاد شهید در دور دوم سفرهای استانی به استان گلستان رفتند. رئیس‌جمهور در این سفر در روز پنجشنبه همان ابتدای صبح با استقبال استاندار گلستان و همچنین نماینده ولی‌فقیه در این استان وارد فرودگاه گرگان شد. رئیسی در اولین برنامه خود در استان گلستان وارد جزیره آشوراده تنها جزیره ایرانی دریای خزر شد و از طرح‌های احیای گردشگری این منطقه بازدید کرد. رئیس‌جمهور سپس در میان استقبال پرشور مردم شهرها و روستاهای مختلف گلستان وارد مصلای این شهر شد و از همزیستی وحدت‌آمیز اقوام، طوایف و مذاهب در این استان سخن گفت و آن را رنگین‌کمان همزیستی و معنویت خواند.
برنامه دولت استفاده از تمام ظرفیت‌هاست
رئیسی در این سخنرانی با اشاره به پیشرفت‌های شگفت‌انگیز کشور در این سال‌ها با وجود تحریم‌ها خطاب به صنعتگران، معدن‌کاران، تولیدکنندگان و فعالان عرصه‌های مختلف اقتصادی گفت: «جایگاه فعالیت شما سنگر است و کشور می‌تواند در تامین کالاهای اساسی خودکفا باشد و نیازی به واردات نداشته باشد و این ظرفیت در کشور وجود دارد و ما در بسیاری از عرصه‌ها توانستیم از واردکننده به صادرکننده تبدیل شویم. برنامه دولت استفاده از همه ظرفیت‌هاست. در استان گلستان ظرفیت گردشگری بسیار خوبی داریم. نباید اجازه دهیم خلیج گرگان خشک و به تهدیدی برای منطقه تبدیل شود. این خلیج یک فرصت برای منطقه است و باید آن را حفظ کرد. شاهد بودیم که لایروبی خلیج گرگان با تلاش عزیزان به شکل مناسبی انجام و این تهدید برطرف شد و خلیج گرگان دوباره به فرصتی برای منطقه و کشور تبدیل شده است.»
نهضت سامان دادن کارهای نیمه‌تمام
رئیسی در ادامه سفر دوروزه به گلستان، روز پنجشنبه در آیین افتتاح متمرکز پروژه‌های آبرسانی، برق‌رسانی و فاضلاب این استان نیز گفت: «پیش از هر چیز نهضت سامان دادن طرح‌های نیمه‌تمام برای ما بسیار مهم است و کارهایی وجود دارد که می‌توان زودتر آنها را به پایان رساند. ۲۹ طرحی که امروز در گلستان بهره‌برداری می‌شود اعم از برق‌رسانی، آبرسانی و فاضلاب بسیار مهم است. میزان مبلغی که در این مورد هزینه شد 11 هزار میلیارد تومان است. باید قدردانی کنم که در این دو سال کارگران، پیمانکاران، مشاوران و مهندسان و همه دست‌اندرکاران، کار جهادی انجام دادند و طرحی که می‌توانست سال‌ها طول بکشد را در زمانی کوتاه تمام کردند. تاکید من به همه همکاران و همه کسانی که سخن من را می‌شنوند این است که دولت نسبت به سامان رساندن طرح‌های نیمه‌تمام مصمم است. دولت برنامه خودش را همین قرار داده است. مگر می‌شود کاری که ۳۰ سال پیش آغاز شد و به ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی رسیده را رها کنیم؟» رئیس‌جمهور پس از افتتاح این پروژه‌ها به شرق گلستان رفت و در جمع خانواده‌های شهدا و ایثارگران، نخبگان و همچنین علمای شیعه و اهل سنت گنبدکاووس سخنرانی کرد.
11 هزار و 300 کیلومتر حفاری برای برخورداری مردم از فیبر نوری
سیدابراهیم رئیسی همچنین روز جمعه یک دی‌ماه در دومین روز از دومین دور سفر استانی به گلستان در آیین افتتاح طرح ملی انتقال فیبر نوری به منازل، کسب‌وکارها و مدارس این استان گفت: «امروز شاهد بهره‌برداری از یکی از زیرساخت‌های مهم ارتباطی و اطلاعاتی و فناوری در این استان هستیم. از همه دست‌اندرکاران، وزارت ارتباطات اداره کل مرتبط، متخصصان و پیمانکاران صمیمانه تشکر می‌کنم. معرفی گلستان به‌عنوان اولین استان برخوردار از پوشش کامل شبکه ملی فیبر نوری خبر خوبی است. امروز زیرساخت اینترنتی فیبر نوری در همه شهرها و روستاها قابل بهره‌برداری است و امیدواریم این اقدام در استان‌های دیگر نیز با قوت ادامه یابد. سرعت کار در وزارت ارتباطات خیلی‌خوب است، 1300 کیلومتر در گلستان حفاری شد تا طرح فیبر نوری در این استان پوشش داده شود. کار بزرگی انجام شد تا شهر و روستاها دارای فیبر نوری شد.»
برخورداری مردم از امکانات باید کامل باشد
رئیسی همچنین پیش از ظهرجمعه راهی شرق گلستان شد و در میان مردم شهرستان مراوه تپه رفت. او با تاکید بر اینکه هویت این مردم همواره باید حفظ شود و هویت ملی و دینی سرمایه‌ای است که نباید اجازه داد مورد هجوم قرار گیرد، عنوان کرد: «امام و رهبری فرزانه انقلاب اسلامی همواره توجه به این اصالت فرهنگی، اخلاقی، معنوی و ایمان را مورد تاکید قرار می‌دهند، چون سرمایه بزرگی است.»
رئیسی گفت آمایش سرزمینی مبنای اجرای عدالت در توزیع ثروت است و دولت هم به این موضوع توجه دارد. او در جمع مردم مراوه‌تپه عنوان کرد: «بسیاری از مناطق کشور، یک برخورداری نسبی دارند، اما این برخورداری باید کامل شود. بنای دولت رفع مشکلات اقتصادی است؛ مساله آبرسانی به روستاهای استان بسیار مهم است. این طرح از برنامه‌های جدی دولت است که ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای آن پیش‌بینی شده است. مراوه‌تپه در حوزه راه مشکلاتی دارد برای این حوزه هم ۱۶۰ میلیارد تومان اختصاص یافت تا راه‌های شهرستان به‌سرعت اصلاح شود. مراوه‌تپه منطقه‌ای فرهنگی است و مردمی دارد که به آموزش‌وپرورش توجه دارند. برای آموزش‌وپرورش باید اعتباری درنظر گرفته می‌شد که مدارس اصلاح شود. برای نوسازی مدارس منطقه ۱۲۰ میلیارد تومان اعتبار درنظر گرفته شده است. برخی بنابر دلایلی دهه گذشته را دهه تعطیل می‌نامند و این درحالی است که در سال نخست فعالیت دولت سیزدهم و سال دوم شاهد رشد اقتصادی کشور هستیم. برخی مراکز آماری ما رشد ۵ درصد و برخی دیگر هم رشد ۷ درصدی را در سال دوم دولت سیزدهم تایید می‌کنند.»
برخورداری 311 هزار خانوار از فیبر نوری
برای پروژه فیبر نوری یک‌همت هزینه شد و 1300 کیلومتر حفاری شده است. 655 کیلومتر از آن عدد در 66 شهر و 658 کیلومتر حفاری بین شهری بود. مدت زمان اجرای پروژه فیبر نوری پنج ماه کاری بود و حدود 311 هزار خانوار تحت پروژه فیبر نوری قرار گرفتند.
همچنین تصفیه‌خانه شهر گنبد در پک کامل پروژه‌های وزارت نیرو افتتاح شد. این تصفیه‌خانه بیش از سه‌دهه از زمان کلنگ‌زنی آن می‌گذشت و اتمام آن به سرانجام نرسیده بود. در دور اول سفر رئیس‌جمهور 115 میلیارد تومان اعتبار برای تکمیل این پروژه اختصاص داده شد. حدود 94 کیلومتر شبکه فاضلاب و شش کیلومتر خط انتقال است. همچنین طرح آبرسانی به گرگان و آزادشهر و رامنیان صورت گرفت. از دیگر پروژه‌های تکمیل‌شده در جریان این سفر رئیس‌جمهور بهره‌برداری از بزرگراه‌های بهشهر به قوچان و آزادشهر به شاهرود بود.
احیای خلیج گرگان؛ یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سفر رئیسی به گلستان
اما در این سفر، دو دستاورد مهم بیشتر از سایر اقدامات و مصوبات به چشم می‌آمد. اولی، احیای خلیج گرگان بود که به گفته استاندار گلستان، خشک شدن خلیج گرگان می‌توانست زنگ خطر یک فاجعه زیست‌محیطی دیگری را به صدا درآورد. خلیج گرگان، بزرگ‌ترین خلیج دریای خزر است که بر اثر پیشروی جزیره میانکاله در شرق دریای خزر ایجاد شده است. از سال 54 نیز به‌عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهانی ثبت ملی شده است. رودخانه‌های مختلفی به این خلیج سرریز می‌کنند و شبه‌جزیره‌ای در این محل تشکیل شده که بخشی از آن در مازندران و بخشی دیگر در استان گلستان است. از زمان تشکیل این جزیره مساله مرتبط با تکثیر آبزیان، ماهیان غضروفی و جذب پرندگان مهاجر در آن منطقه بسیار مهم بوده است. همچنین هم در گذشته و هم درحال حاضر بخش اعظم پرورش خاویار کشور در این خلیج صورت می‌گیرد. در مقطعی در این خلیج صید و تولید ماهی خاویار انجام می‌شد و درحال حاضر پرورش خاویار در این خلیج همچنان ادامه دارد. در چند سال اخیر، یکی از مطالبات اصلی مردم حل مشکل خلیج گرگان توسط دولت‌ها بود. سال گذشته در سفری که رئیس‌جمهور به گلستان داشت، با فضای خشک‌شده خلیج گرگان مواجه می‌شود که در پنج سال گذشته 25 سانت از آب خلیج گرگان پایین‌تر آمده و 35 درصد خلیج گرگان از ناحیه غربی آن خشک شده و پیرو آن نیز بخش مشرف به کانال آشوراده و چپاقلی کاملا خشک شده بود. رئیس‌جمهور از این مشکلات زیست‌محیطی خلیج گرگان مطلع می‌شود و در سفر سال گذشته، دستور می‌دهد که هرچه سریع‌تر مشکل خلیج گرگان حل شود. از آن تاریخ به بعد وزارت راه و شهرسازی به‌عنوان کارفرما و قرارگاه خاتم الانبیا به‌عنوان پیمانکار، در خلیج گرگان شروع به فعالیت می‌کنند. ابلاغ قرارداد این طرح از خرداد 1401 و اتمام کار در شهریور1402 بود.
521 میلیارد تومان هزینه لایروبی و علاج بخشی به خلیج گرگان بود. حجم کل لایروبی نیز یک میلیون و 451 مترمکعب است و برای رساندن آب دریا به خلیج، مجبور به احداث یک کانال دیگر در خلیج گرگان شده‌اند. آن‌گونه که از گفته‌های استاندار گلستان پیداست، خشک شدن خلیج گرگان می‌توانست ۶۰ هزار هکتار کانون ریزگرد نمکی ایجاد کند و به ابرچالشی جدی برای این استان تبدیل شود. استاندار گلستان در این‌باره گفته بود: «درصورتی‌که لایروبی کانال آشوراده انجام نمی‌شد، در سال ۱۴۰۳ آب خلیج گرگان به حداقل ممکن می‌رسید و در سال ۱۴۰۴ این پهنه آبی به طور کامل خشک می‌شد. دو سال پیش رئیس‌جمهور در همین مکان دستور داد اقدامات احیای خلیج با فوریت انجام شود که از همان زمان اقدامات آغاز شد و سازمان بنادر، مدیریت بحران و قرارگاه سازندگی با قاطعیت و در کمترین زمان پای کار آمدند که با ترک تشریفات و صدور مجوز و تخصیص اعتبارات کار انجام شد. به گفته مسئولان سازمان بنادر، با در نظر گرفتن همه ضوابط زیست‌محیطی حدود یک میلیارد و ۴۲۰ هزار مترمکعب لایروبی با انواع مختلف لایروب‌ها در گستره ۱۱ کیلومتر انجام شد که با این اقدام بندر ترکمن نیز که طی ۱۵ سال اخیر خشک بود، احیا شد.»
همچنین مشاور زیست‌محیطی پروژه لایروبی خلیج گرگان گفته بود که اگر خلیج گرگان لایروبی نمی‌شد، باید از سال‌های آینده شاهد طوفان‌های گردوغبار و پدیده ریزگرد در شمال و شمال شرق کشور می‌بودیم و این مساله شرایط زندگی را برای مردم منطقه سخت می‌کرد. رحمان پاتیمار رئیس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گنبد با اشاره به اینکه اکنون لایروبی این خلیج باعث شده تا بیش از ۲۰ گونه آبزی در این منطقه نجات پیدا کنند، افزوده بود: «اگر لایروبی در خلیج گرگان انجام نمی‌گرفت میزان شوری آب در سال‌های آتی افزایش جدی می‌یافت و این گونه‌ها به کل از منطقه حذف می‌شدند. قبل از اینکه عملیات اجرایی پروژه خلیج گرگان انجام گیرد ما پایش ۱۲ ماهه در منطقه داشتیم و داده‌هایی که به دست آوردیم نشان داد وضعیت خلیج گرگان به سمت یوتریفیکاسیون یعنی مرگ خلیج حرکت می‌کند. ما در ماه‌های اخیر شوری بالای ۴۰ میلی‌گرم در هزار را در برخی نقاط خلیج گرگان ثبت کردیم، این در حالی است که عملیات لایروبی انجام گرفته و این میزان شوری نزدیک به شوری خلیج‌فارس است. امیدواریم بعد از بازگشایی کانال آشور وضعیت خلیج به حالت قبل و کاهش میزان شوری برگردد و این می‌تواند در حفظ حیات زیستی خود خلیج گرگان نیز موثر باشد. بررسی وضعیت فعلی خلیج گرگان نشان می‌دهد احیای خلیج گرگان در کوتاه‌مدت ممکن نیست و این برنامه پنج‌ساله درصورت موفقیت باید در سال‌های بعد از اتمام پروژه نیز ادامه یابد. اگر اقدام دولت سیزدهم در لایروبی خلیج گرگان نبود، فاجعه زیست‌محیطی بسیار زودتر اتفاق می‌افتاد و در‌واقع لایروبی این پهنه آبی باید در سال‌های گذشته و قبل از ورود وضعیت این خلیج به حالت بحرانی انجام می‌شد. اگر لایروبی خلیج گرگان اتفاق نمی‌افتاد کانال چپاقلی و آشور در سال ۱۴۰۲ به‌طور کامل بسته می‌شد. اقدام دولت در دور دوم سفر هیات دولت به گلستان بازگشایی کانال خزینی و چپاقلی است و امیدواریم با انجام این کار جریان آبی در خلیج گرگان تسریع شود و اکوسیستم به حالت قبلی بازگردد.»
سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز پروژه احیای خلیج گرگان را یک کار جهادی معرفی کرده و در این سفر گفت: «آنچه در این پروژه حیاتی انجام شد، اقدامی گروهی، استانی و ملی بود که با رویکرد جهادی در عرصه زمانی کوتاه با دقت و علم و آگاهی به سرانجام رسید و هدیه‌ای از خود مردم به مردم بود. برای به سرانجام رسیدن طرح ملی طبیعت‌گردی آشوراده نیاز است بخش خصوصی همانند پروژه‌ای که اکنون افتتاح شده، ورود و سرمایه‌گذاری کند. ما ضمن حمایت از طرح‌های تولیدی با رعایت مسائل زیست‌محیطی، طرح‌هایی داریم که پشتوانه اقتصادی دارند.»
حضور در جمع سربازان قابل تحسین بود
همچنین پنجشنبه‌شب همزمان با شب یلدا، رئیس‌جمهور به‌طور سرزده در یکی از پادگان‌های ارتش حاضر شد و شب چله را در کنار سربازها سر کرد. اگر‌چه برخی از رسانه‌ها این کار و حضور آقای رئیسی را نمایشی خواندند اما همین حضور ناگهانی و سرزده رئیس‌جمهور در میان پادگان، قابل تحسین و البته تاثیرگذار بود. البته در این میان ناگفته نماند که اگر طرح سربازی حرفه‌ای در کشور اجرا شود، دیگر کمتر سربازی در لب مرزها دور از خانواده شب چله را صبح می‌کند و شاید این حضور رئیس‌جمهور، نقطه عطفی برای ساماندهی خدمت سربازی جوانان کشور باشد.
چند سوال محیط‌زیستی درباره احیای خلیج گرگان
کارشناسان محیط‌زیستی درباره لایروبی خلیج گرگان معتقدند برای لایروبی این خلیج، گزینه‌های بهتری نیز پیشروی دولت بود. کارشناسان زیست‌محیطی منطقه معتقدند لایروبی خلیج گرگان از کانال چپاقلی گزینه بهتری بود؛ چراکه دولت می‌توانست از طریق فروش این رسوب نیز به درآمدی دست پیدا کند و از طرف دیگر به‌دلیل اینکه از دیواره شرقی انجام می‌شد، دسترسی به آن راحت‌تر بود و کامیون‌ها نیز دسترسی بهتری داشتند. همچنین با عمیق کردن کانال چپاقلی هزینه‌ها کمتر می‌شد و از طرف دیگر برای حفاظت کانال و خلیج، ایمن‌تر بود. زیرا در سال‌های گذشته به دلیل کم‌عمق شدن کانال چپاقلی که شرقی‌ترین کانال است، شکارچیان غیرمجاز به‌راحتی از طریق این کانال وارد آشوراده می‌شدند و شکار می‌کردند. اگر لایروبی از طریق کانال چپاقلی صورت می‌گرفت، کانال عمیق می‌شد و شکارچیان به‌راحتی به کانال آشوراده نمی‌رسیدند. برای دسترسی و بردن رسوب از کانال آشوراده در جریان لایروبی، ظاهرا مجبور شده‌اند که امن‌ترین نقطه از میانکاله به مساحت 100 هکتار دپو شود و کانال را یک متر بالاتر بروند. کارشناسان محیط‌زیستی معتقدند همین امر می‌تواند منشأ بالقوه ریزگرد باشد. زیرا یک و نیم متر از سطح زمین بالاتر آمده و در مسیر باد قرار گرفته و رطوبتش را از دست داده است. همچنین به‌دلیل بالا آمدن این کانال از سطح زمین، گونه‌های گیاهی مانند سالی‌کورنیا دیگر رشد نمی‌کنند. این گیاه ریشه سطحی دارد و در تالاب میانکاله رشد می‌کند و پس از خشک شدن، جلوی ریزگردها و ذرات میکرونی را می‌گیرد.
