هومن جعفری، خبرنگار: مثل همه مفاهیم اقتصادی پیچیده، می‌توانیم ماجرای ارز دیجیتال را خیلی ساده با چند تعریف و توضیح و حتی مثال به مخاطب معرفی کنیم. بنابراین اگر شما هم از دنیای پرغوغای ارزهای دیجیتال چیزهایی شنیده‌اید ولی نمی‌دانید ماجرا چیست، از شما درخواست می‌کنم هر پیش‌فرض ذهنی قبلی را پاک کنید و دور بریزید و بعد، به این توضیحات ساده توجه کنید.
ارز دیجیتال چیست؟
ساده‌ترین تعریف از ارز دیجیتال این است؛ ارز دیجیتال یک روش پرداخت مالی است. قبلا می‌نوشتم روش پرداخت بانکی ولی حالا از کلمه مالی به جای کلمه بانکی استفاده می‌کنم؛ چراکه ارزهای دیجیتال زیرمجموعه نظام بانکی نیستند بلکه طراحی شده‌اند تا رقیب آن باشند. وقتی من و شما قصد پرداخت پولی را برای استفاده از خدمات یا کالایی داریم، باید از محصولات بانکی استفاده کنیم یعنی یا باید اسکناس بدهیم یا پولی را جابه‌جا کنیم. حالا چه به شیوه کارت به کارت یا شیوه انتقال بین حساب. بعضی وقت‌ها و در مواقع محدود از کالا برای پرداخت هزینه استفاده می‌شود، مثلا از طلا یا الماس یا دیگر سنگ‌ها و فلزات گرانبها به‌عنوان هزینه کالا و خدمات استفاده می‌شود که آن بحث جداگانه‌ای است. ارز دیجیتال یکی از روش‌هایی است که شما می‌توانید با کمک آن وجهی را به حساب طرف مقابل انتقال دهید. طبیعتا واحد شمارش این وجه بر مبنای دلار محاسبه می‌شود اما روش پرداخت آن غیربانکی است. از همین‌رو باید به این نکته توجه کنید که ارزهای دیجیتال چه کارکردی دارند و اصولا چرا طراحی شده‌اند.
هدف از تولید ارزهای دیجیتال چه بود؟
بزرگ‌ترین هدف تولید ارزهای دیجیتال، کاهش کنترل بانک‌ها و موسسات اقتصادی در دنیا و بازگرداندن پول به دست مردم بود که این ایده اگرچه هنوز هم پابرجاست ولی فعلا هدفی دور از ذهن به نظر می‌رسد. با گسترش دنیای کریپتوکرنسی یا رمزارزها، بانک‌ها و موسسات مالی یا به‌اصطلاح اهالی بورس، حقوقی‌ها، با سرمایه‌گذاری بسیار سنگین و گسترده تلاش کردند تا مانع از استقلال این جریان قدرتمند شوند و به‌اصطلاح قبل از آنکه ریشه قدرتمندتری پیدا کند، کنترلش کنند. بیت‌کوین و دیگر ارزهای دیجیتال بسیار قدرتمند، حالا سرمایه دولت‌ها، بانک‌ها، موسسات مالی و بسیاری از سرمایه‌داران کلان بازارهای مالی هستند اما باید باور کرد که کنترل بخش بزرگی از این بازار هم دست سرمایه‌گذاران خرد است. به عبارت دیگر بخش بزرگی از این بازار هنوز در اختیار نهادهای مالی نیست.
انقلاب مالی ارزهای دیجیتال
برای توضیح بهتر انقلابی بودن مفهوم ارزهای دیجیتال باید به این نکات توجه کنید. شما برای وام گرفتن چه می‌کنید؟ به بانک می‌روید. برای دریافت پول کجا می‌روید؟ به بانک می‌روید. برای انتقال پول چه می‌کنید؟ به بانک می‌روید. اگر مجبور نباشید چطور؟ اگر بتوانید از یک سامانه ارزهای دیجیتال وام بگیرید بدون آنکه نگران این باشید که کارمند بانک با شما لج کند یا در فرآیند وام دادن پارتی‌بازی صورت بگیرد و وام را به آدم‌هایی بدهند که آشنایان متنفذتری دارند، چطور؟ ارز دیجیتال هدفش نابودی و محو سیستم بانکی دنیا نیست بلکه کاهش انحصار بانک‌ها روی زندگی مردم و تضعیف قدرت تاثیرگذاری سیستم‌های بانکی روی جریان مالی است. شعار برگرداندن پول به مردم، در دنیای رمزارزها شعار نیست بلکه یک هدف است. اینکه بشود این هدف را نهایی کرد یا نه، مشخص نیست اما هدفی است که ارزش جنگیدن دارد.
وقتی از انقلاب مالی ارزهای دیجیتال صحبت می‌کنیم منظور همین هدف است. کاهش تدریجی مالکیت بانک‌ها روی جریان مالی دنیا. دنیای ارز دیجیتال آنقدر گسترش خواهد یافت که شما برای گرفتن وام نیازمند بانک‌ها نباشیدو انتقال رمزارز به حساب دوست‌تان به راحتی کارت به کارت کردن باشد.
قصه بلاک‌چین
شاید که نه! حتما عبارت بلاک‌چین یا زنجیره‌های بلوکی را شنیده‌اید. تعریف ساده بلاک‌چین این است که اطلاعات شما در مقیاس بی‌نهایت در فضای اینترنت ذخیره می‌شوند بی‌آنکه بشود آنها را دستکاری کرد. از سوی دیگر زنجیره اطلاعات می‌تواند در اختیار تمام اعضا قرار بگیرد و دیگر در سیطره یک شخص نیست. اگرچه بلاک‌چین به نظر می‌رسد پیچیده است، اما مفهوم اصلی آن بسیار ساده است. پایگاه داده یا بلاک‌چین نوعی دفتر کل دیجیتال است. برای درک مفهوم بلاک‌چین، ابتدا لازم است بدانیم پایگاه داده چیست. پایگاه داده مجموعه‌ای از داده‌های ذخیره شده در یک سیستم کامپیوتری در قالب الکترونیکی است. فناوری دفتر کل توزیع‌شده یک پایگاه داده غیرمتمرکز است که شرکت‌کنندگان مختلف شبکه آن را مدیریت می‌کنند. بلاک‌چین نوعی از همین پایگاه داده است که در آن تراکنش‌ها با استفاده از «هش» ثبت می‌شود که یک امضای رمزنگاری تغییرناپذیر است. این بدان معنی است که اگر یک بلوک در یک زنجیره اصلاح شود، بلافاصله مشخص می‌شود که زنجیره دستکاری شده است. از سوی دیگر، بلاک‌چین‌های خصوصی و متمرکز وجود دارند که در آن همه رایانه‌های تشکیل‌دهنده شبکه متعلق به یک شرکت واحد هستند و اداره می‌شوند. رمزارزهای محبوب مانند بیت‌کوین و اتریوم براساس فناوری بلاک‌چین ساخته شده‌اند. بلاک‌چین‌هایی مانند بیت‌کوین و اتریوم با اضافه شدن بلاک‌های جدید به زنجیره، به‌طور چشمگیری امنیت دفتر کل را افزایش می‌دهند. بلاک‌چین یک فناوری انقلابی در دنیای دیجیتال است و بسیار کمک می‌کند تا اطلاعات در مقیاس بسیار بسیار زیاد ذخیره شوند.
آیا بلاک‌چین قابل هک شدن است؟
بلاک‌چین یک شیوه جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت غیرمتمرکز است. ماهیت غیرمتمرکز بودن آن، هک کردنش را بسیار دشوار می‌کند. هک شدن سیستم بلاک‌چین نشدنی نیست اما بسیار دشوار است. دلیل در کلمه دیفای یا غیرمتمرکز نهفته شده که در دنیای ارزهای دیجیتال بسیار کلمه مهمی است و من در بخش دیگری، این کلمه را برای شما تعریف خواهم کرد. هک شدن بیشتر شامل صرافی‌ها یا کیف پول‌های کوچک است و سیستم‌های بلاک‌چین بسیار دشوارتر هک می‌شوند.
چطور وارد دنیای ارز دیجیتال شویم؟
اما سوال اصلی که اینجا پیش می‌آید این است که برای ورود به دنیای رمزارزها باید چه کرد؟ همین اول کار برای شما یک توصیه بسیار مهم دارم. به هیچ عنوان وارد این دنیای جدید نشوید مگر آنکه قبلش آموزش ببینید. بسیاری از مردم بدون حتی دانستن همین قدر اطلاعات مقدماتی وارد بازارهای مالی می‌شوند و ضررهای کلان می‌کنند. همه‌تان داستان‌هایی خوانده‌اید درمورد آدم‌هایی که یک‌شبه میلیاردر شده‌اند. شاید در فامیل‌تان هم کسی باشد که در این بازارها هست و به سود رسیده. مطمئن باشید ضررش را دیده و وقتش را صرف آموزش کرده که حالا به سود رسیده. لطفا همین اول کار به خودتان قول بدهید که دست‌کم در کلاس‌های رایگان اینترنتی شرکت کنید و بدون اطلاع وارد این بازار نشوید. در مقاله دیگری، توضیحات دقیق‌تری نسبت به راه‌های کسب درآمد از بازار رمزارزها داده شده که خواهید خواند. اینجا ساده‌ترین روش برای ورود به این بازار را توضیح می‌دهم.
غیرمتمرکز بودن یعنی چه؟
یکی از مهم‌ترین کلماتی که در دنیای ارزهای دیجیتال خواهید شنید کلمه غیرمتمرکز است. ساختارهای مالی متمرکز هستند. بانک را در نظر بگیرید. هم دفتر مرکزی دارد، هم شعبات محلی. تمام اطلاعات مالی بانک به صورت متمرکز ذخیره می‌شود. دیفای‌ها، نهادهای مالی غیرمتمرکز هستند، یعنی دفتر و دستک ندارند، اداره مرکزی ندارند، اطلاعات‌شان در یک مکان قرار نگرفته که بشود با حمله به آن مکان در آن دستکاری انجام داد. دیفای‌ها اطلاعات و ساختار خود را غیرمتمرکز و پراکنده اما منسجم و هدفمند جمع می‌کنند و به همین دلیل دسترسی به آنها اصلا کار آسانی نیست. یکی از شاخه‌ها یا آن‌طور که من لقب داده‌ام، خانواده‌های ارز دیجیتال همین دیفای‌ها هستند. ارزهایی که غیرمتمرکز هستند. هرچه غیرمتمرکزتر باشید، این امید می‌رود که توجه بیشتر آدم‌های ساختارگریز و بی‌اعتماد به سیستم را جلب کنید. به عبارت دیگر ساختارهای مالی غیرمتمرکز - مثلا صرافی‌های غیرمتمرکز - از کاربر اطلاعاتی ثبت نمی‌کنند و آنها را با کد یا حتی نشانه کیف پول به رسمیت می‌شناسند. اگر می‌خواهید در یک صرافی متمرکز ارز دیجیتال فعالیت داشته باشید باید در آن ثبت‌نام یا رجیستر کنید. صرافی‌های غیرمتمرکز این‌گونه نیستند. شما با کیف پول الکترونیک‌تان به آنها وصل می‌شوید و از خدماتی که دارند بهره می‌گیرید. به عبارت دیگر شما به این صرافی‌ها لوگین نمی‌کنید یا وارد نمی‌شوید. شما به این صرافی‌ها از طریق کیف پول متصل می‌شوید، خرید و فروش‌تان را انجام می‌دهید و بعد هم جدا می‌شوید. صرافی غیرمتمرکز کاربر را نمی‌شناسد. کیف پول کاربر را می‌شناسد. منظور از کیف پول هم کیف چرمی داخل جیب‌تان نیست بلکه یک نرم‌افزار یا اپلیکیشن است که قابلیت دریافت، نگه‌داری و انتقال سرمایه دیجیتال شما را دارد.
افتتاح حساب در صرافی ایرانی
اولین چیزی که شما در ایران به آن نیاز دارید، صرافی ایرانی است. صرافی مدنظر ما، صرافی‌های فیزیکی و مغازه‌ای نیست که در آن دلار و یورو و پوند و ین چنچ می‌کنید. منظور من صرافی‌های ارزهای دیجیتال کشورمان است که با مجوزهای لازم از بانک مرکزی، ریال شما را به ارزهای دیجیتال مختلف تبدیل می‌کنند. برای این کار می‌توانید در یکی از ده‌ها صرافی آنلاین ارزهای دیجیتال ثبت‌نام کنید. این ثبت‌نام کاملا رسمی و قانونی است و باید احراز هویت خود را انجام بدهید تا صرافی اجازه داشته باشد پول شما را به ارز دیجیتال تبدیل کند. وقتی ثبت‌نام و بعد احراز هویت قانونی شما انجام شد، می‌توانید حساب ریالی خودتان را شارژ کنید یعنی به حساب خودتان ریال بریزید و بعد آن ریال را به ارز دیجیتال تبدیل کنید.
خرید بورسی در کریپتو کرنسی
همیشه توصیه کرده‌ام که در صرافی‌های ایرانی فقط ریال را به دلار دیجیتال یا تتر تبدیل کنید و هیچ وقت بیت‌کوین یا ارزهای دیگر نخرید. توصیه من همیشه خرید تتر و انتقال آن به حساب صرافی خارجی برای معاملات فیوچرز است که بعدا به آن خواهیم رسید. اگر شما دانش این نوع از معاملات را ندارید، می‌توانید از شیوه خرید بورسی استفاده کنید که هم در صرافی‌های ایرانی جواب می‌دهد هم در صرافی‌های خارجی. خرید بورسی چیست؟ به این نوع خرید روش اسپات می‌گویند که یعنی خرید کردن ارز و نگه داشتنش به امید افزایش قیمت در آینده و کسب سود. دقیقا همان کاری که در بورس می‌کنیم. در بورس شما سهامی را می‌خرید و منتظر رشد قیمتش می‌مانید که می‌تواند کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشد. در دنیای ارز دیجیتال هم همین اتفاق می‌افتد. مثلا شما ارزی می‌خرید مثل بیت‌کوین یا اتریوم یا حتی ارزهای ارزان‌تری مثل شیبا یا مانا یا دوج‌کوین و منتظر می‌مانید که این ارزها رشد کنند. برای این کار شما می‌توانید از صرافی‌های ایرانی هم استفاده کنید و الزامی به انتقال به صرافی‌های دیگر نیست.
معاملات اهرم‌دار
برای معاملات فیوچرز یا معاملات اهرم‌دار، غیر از یک صرافی که به تازگی و به‌صورت محدود این معاملات را آغاز کرده، در صرافی‌های داخلی گزینه دیگری ندارید. به این ترتیب برای این نوع معاملات باید به سراغ صرافی‌های خارجی بروید که آنها هم داستان‌های خودشان را دارند. درمورد این نوع از معاملات هم در مقاله روش‌های کسب سود از دنیای ارزهای دیجیتال توضیحات لازم داده خواهد شد. فقط برای اطلاع عرض کنم که در این نوع معاملات شما می‌توانید مثل بازار فارکس، با پول کم وارد یک معامله شوید اما به آن ضریب بدهید، یعنی با پنج دلار وارد یک معامله شوید اما پول‌تان قدرت بیشتری به دست بیاورد. معاملات ضریب‌دار حکم شمشیر دولبه را دارند. از آنجا که روی افزایش یا کاهش روند قیمت ارز سود و ضرر نصیب می‌شود، و از آنجا که این معاملات اهرم‌های تشدید‌کننده نوسان دارند، شما می‌توانید در کمتر از چند ثانیه لیکویید شوید، یعنی تمام پولی که داخل معامله دارید را از دست بدهید یا اینکه در چند ثانیه به سود از قبل مشخص‌شده برسید و به‌اصطلاح فول‌تارگت از بازار خارج شوید. اهرم نه خوب است نه بد. یک عامل تشدید‌کننده است که شما انتخاب می‌کنید. برای موفق بودن در این معاملات، مجموعه دستورالعمل‌هایی منتشر شده که به آن قانون مدیریت سرمایه می‌گویند و حتما باید در کلاس یا از طریق معامله‌گران باتجربه‌تر آن را بیاموزید. در قسمت‌های بعدی که به معاملات ضریب‌دار پرداختیم، این موضوع به شما آموزش داده خواهد شد. اگر معامله‌گر تازه‌کار بازار فیوچرز هستید، حتما معاملات اول را با ارزهای آزمایشی و تمرینی صرافی‌ها انجام بدهید، حد ضرر و حد سود را مشخص کنید و از گذاشتن پول زیاد در یک معامله و انتخاب اهرم بالا خودداری کنید. هدف کسب سود مناسب ولی مستمر است.
مثلث ایرانی‌پسند
من معمولا برای جا افتادن برای مخاطبان تازه‌کار، اینطوری توضیح می‌دهم که شما برای ورود به این بازار به سه رکن نیاز دارید. صرافی ایرانی برای تبدیل کردن ریال به تتر، صرافی خارجی برای دریافت تتر تبدیل‌شده و استفاده از آن در معاملات اسپات و فیوچرز و کیف پول جهت ذخیره‌سازی ارزهای خریداری‌شده یا معامله در صرافی‌های غیرمتمرکز. حتما در شماره‌های آینده در مقاله‌ای پیرامون صرافی‌ها، به تفاوت‌های صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز و نحوه استفاده از خدمات آنها خواهیم پرداخت. برای ایرانی‌های خارج از کشور این قصه کمی فرق دارد. اگر نخواهند از طریق صرافی‌های ارز دیجیتال، پولی برای خانواده خود به ایران بفرستند، نیازی به صرافی ایرانی ندارند. آنها می‌توانند در صورت داشتن مدارک اقامتی مناسب از خدمات معتبرترین صرافی‌های ارز دیجیتال جهان به‌راحتی استفاده کنند. صرافی‌هایی مثل بایننس برای کاربران ایرانی محدودیت‌هایی دارند. البته هم کاربران ایرانی از روش‌هایی مثل آی‌پی ثابت برای دور زدن این محدودیت‌ها استفاده می‌کنند و هم اینکه صرافی‌های خارجی زیادی هستند که به ایرانی‌ها اجازه فعالیت می‌دهند. در مبحث کار کردن با صرافی‌های خارجی به این موارد خواهیم پرداخت. برای این شماره به نظر می‌آید که صحبت‌های مقدماتی کافی باشد. تا اینجا متوجه مقدمات کار شدید و همچنین درک کردید که برای ورود به این دنیا، ابتدا باید در یک صرافی ایرانی ارز دیجیتال ثبت‌نام و احراز هویت رسمی داشته باشید تا بتوانید ریال خود را به ارز دیجیتال تبدیل کنید.
