زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز: لایحه بودجه 1403 تا اینجا حواشی زیادی به همراه داشته و رفت و برگشت اظهارنظرها و دفاعیات و انتقادات مجلسی‌ها و دولتی از بودجه 1403‌ نیز واکنش‌های زیادی به همراه داشته است. بهارستانی‌ها در صحن علنی به لایحه بودجه رای منفی دادند و حالا قرار است در هفته جاری لایحه اصلاح‌شده دوباره به صحن علنی بیاید. در میان موضوعات مختلفی که در بودجه امسال مورد توجه قرار داشته است، اختصاص بودجه به حوزه زنان نیز از جمله مواردی بود که نمایندگان مجلس به غفلت دولتی‌ها از آن در بودجه 1403 اشاره کردند. قاسم‌پور، نماینده مجلس و عضو کمیسیون تلفیق و رئیس فراکسیون زنان و خانواده مجلس، خبر داد که در بودجه 1403 یک درصدی که سال گذشته به حوزه زنان و خانواده اختصاص پیدا کرده بود، امسال حذف شده است و دولت در هیچ جای دیگری نیز ردیف بودجه‌ای به حوزه زنان اختصاص نداده است و این بودجه حذف شده است. اگرچه در اختصاص یک درصد بودجه سال گذشته به حوزه زنان نیز نقدهای زیادی وارد بود و به‌نظر می‌رسید همه دستگاه‌ها حاضر نشده بودند‌ یک درصد از بودجه را به حوزه زنان اختصاص دهند اما بخشی از آن اجرایی شده بود که ادامه آن می‌توانست کمک زیادی به رفع مشکلات در این حوزه بکند؛ موضوعی که با واکنش انسیه خزعلی، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده همراه شد.

   بودجه زنان حذف نشده بود!
خزعلی با عنوان اینکه این بودجه حذف نشده، بلکه ادغام شده است، گفت: «یک درصد حذف نشده بلکه همه یک درصدها که بخشی مربوط به حوزه زن و خانواده بود، بخشی مربوط به فرهنگ و بخشی هم در بخش ایثارگران است، ادغام و مقرر شده برای تحقق عینی‌تر اعتبارات، ردیف خاصی برای زن و خانواده در ردیف‌های بودجه در نظر گرفته شود. البته رئیس‌جمهور و معاون اول، مخالف ادغام یک درصد زنان و خانواده هستند و امیدوارم در بازبینی لایحه این یک درصد به صورت مستقل دیده شود. همچنین باید توجه داشت که این یک درصد فعلی با عنایت به عدم حذف فصول ۱و ۴ و ۶ در مجموع از یک درصد سال گذشته به مراتب بیشتر است. لازم به ذکر است که این بودجه برای نخستین بار در لایحه ۱۴۰۲ دیده شد و آنچه در دهه ۸۰ در حوزه بودجه زنان رخ داد، ۲۵ صدم درصد بود که با وجود کوتاه مدت بودن این امر، همان زمان هم توانست گشایش‌های خوبی را در حوزه زنان و خانواده ایجاد کند.» برای بررسی دقیق‌تر نوع تخصیص بودجه به حوزه زنان نگاهی به بند مورد نظر به قانون بودجه1402 و لایحه بودجه اولیه 1403 مجلس انداختیم.
    بودجه زنان غیب شد
برمبنای آنچه معاون رئیس‌جمهور در امور زنان گفته است، بودجه مربوط به حوزه زنان ادغام شده است که بخشی از آن مربوط به حوزه ایثارگران بوده است، بخشی نیز به حوزه فرهنگ اختصاص داده شده است. در حالی که آنچه از جانب معاون رئیس‌جمهور مطرح شده است، عینا در بودجه 1402 نیز آمده است. در بند‌(ه) تبصره 9 بودجه 1402 آمده است: «در راستای ارتقای اخلاق و فرهنگ اسلامی، شرکت‌های دولتی، بانک‌ها، موسسات و موسسات انتفاعی وابسته به دولت مندرج در این قانون مکلفند یک ‌درصد (۱%) از هزینه‌های خود را برای هم‌افزایی و ارتقای فعالیت‌ها و تولیدات فرهنگی از قبیل موضوعات قرآنی، نمایشی، جوانی جمعیت، مطبوعاتی، رسانه‌ای نوین، نشر و کتاب و تولید محتوای فرهنگی فاخر فارسی در فضای مجازی و گردشگری، توسعه و آموزش سواد رسانه‌ای اختصاص دهند.» این بند عینا در بودجه 1403 در بند(ب) تبصره 13 آمده است، با این تفاوت که عبارت «ترویج فرهنگ ایثار و شهادت» نیز به آن اضافه شده است. در حالی که در بودجه 1402 در بند ح تبصره 9 ردیف بودجه‌ای به حوزه زنان و خانواده اختصاص داده شده بود؛ در این بند آمده بود: «‌به منظور تحقق اهداف مندرج در اصول دهم (۱۰)، بیستم (۲۰) و بیست و یکم (۲۱) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و سیاست‌های کلی برنامه پنج‌ساله هفتم مبنی بر «تحکیم نهاد خانواده و رفع موانع رشد و شکوفایی بانوان» کلیه دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری مکلفند یک‌ درصد (۱%) از اعتبارات هزینه‌ای خود را (به‌استثنای فصول ۱، ۴ و ۶) در موضوعات مربوط به حوزه زنان از قبیل توانمندسازی زنان خودسرپرست، حمایت از فرزندآوری، مشاوره در حوزه خانواده، حمایت از زنان و دختران در معرض آسیب و یا آسیب‌دیده، سلامت، بهداشت، آموزش، ورزش و کارآفرینی زنان هزینه نمایند.‌» بند مورد اشاره و تاکید معاون رئیس‌جمهور در بودجه 1403 ناظر به موضوع جمعیت، خانواده و ازدواج است، در حالی که حوزه مربوط به زنان تنها محدود به این موارد نبوده است و موضوعاتی مثل کمک به توانمندسازی زنان بی‌سرپرست، حمایت از زنان آسیب‌دیده و کارآفرینی بانوان از جمله موارد مهمی است که می‌بایست بودجه به آن حوزه اختصاص پیدا کند. با این وجود به‌نظر می‌رسد‌ پیش از بازگشت دوباره بودجه 1403 به صحن علنی، خبری از اختصاص این بودجه به حوزه زنان نیست. از طرفی بند مورد اشاره معاون رئیس‌جمهور نیز، دربرگیرنده همه موارد حوزه زنان و خانواده نخواهد بود و مربوط به حوزه جمعیت و ازدواج است و عملا بودجه مربوط به حوزه زنان حذف شده است.

   اقدام مثبتی که حذف شد
اختصاص بودجه به حوزه زنان و خانواده با این میزان اعتبار(یک درصد) امر مثبتی بود که بعد از سال‌ها به حوزه زنان اختصاص پیدا کره بود؛ امری که این امید را به وجود آورد که دولت اهتمام ویژه‌ای به حل مشکلات در حوزه زنان و خانواده دار‌د و قرار است این امر در بودجه‌های آتی نیز مورد توجه قرار گیرد، با این حال علی‌رغم تلاش‌ها و اعتراضات بسیار به نظر می‌رسد که دولت قصد ندارد در بودجه 1403 ردیف بودجه مشخصی به حوزه زنان و خانواده اختصاص دهد؛ امری که اگر‌چه در سال گذشته نیز نسبت به روند اجرای آن انتقاداتی مطرح بود، اما در وهله اول اقدامی بود که از جانب دولت سیزدهم اجرایی شده بود.

   سازوکار قانونی اختصاص بودجه مجزا به حوزه زنان فراهم نیست
خزعلی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به این موضوع اشاره می‌کند که قرار است ردیف خاصی به حوزه زنان و خانواده اختصاص دهد. بر مبنای کسب اطلاعی که از کارشناسان این حوزه داشتیم، به این نکته تاکید کردند که امکان تحقق چنین امری وجود ندارد و گفتند: «اختصاص ردیف بودجه تجمیعی ساز و کار خود را دارد. همین‌طور نمی‌توان بودجه تجمیعی در اختیار یک نهاد گذاشت. اگر بودجه‌ای تجمیعی به ستاد جمعیت تعلق می‌گیرد برای آن است که این موضوع در قانون جمعیت پیش‌بینی شده است. در حوزه زنان ما چنین قانونی نداریم و اینگونه نیست که ردیف مجازی بودجه برای موضوعات حوزه زنان در اختیار معاونت بگذارند. ساختار معاونت هم به گونه‌ای نیست که به لحاظ قانونی بتواند بودجه را در اختیار داشته باشد و در قالب تفاهمنامه و موافقتنامه آن را با دستگاه‌ها به اشتراک گذارد. محدودیت‌هایی دارد و اصلا ساز و کار قانونی این امر فراهم نیست.» با این حال به‌نظر می‌رسد هنوز سرنوشت اختصاص بودجه به حوزه زنان و خانواده در بودجه 1403 بلاتکلیف مانده است. پیش ‌از این در گفت‌وگویی که با فاطمه قاسم‌پور، عضو کمیسیون تلفیق داشتیم به این موضوع اشاره کرد که اختصاص یک درصد بودجه به حوزه زنان، امری بود که برای اولین‌بار و در سال 1402 در بودجه به آن ردیفی اختصاص داده شد و پیش از این در اواخر دهه 80، 25صدم بودجه به این حوزه اختصاص پیدا می‌کرد که پس از مدتی این قانون حذف شد. اختصاص یک درصد بودجه در 1402 امر مثبتی بود که برای اولین‌بار در بودجه درج شده بود؛ امری که اگر همه دستگاه‌ها آن را اجرایی می‌کردند، چیزی نزدیک به چهار هزار میلیارد اعتبار به حوزه زنان اختصاص پیدا می‌کرد و از جمله نقدهایی که می‌توان به عدم اجرایی بودجه 1402 وارد کرد، عدم تخصیص یک درصد اعتبار همه نهادها به حوزه زنان و خانواده بوده است. با این حال به‌نظر می‌رسد این امر در بودجه امسال نیز مغفول واقع شده است و به گفته کارشناسان نیز عملا امکان اختصاص ردیف بودجه مجزا وجود ندارد. حال باید منتظر ماند تا شاید در اصلاح لایحه بودجه این اعتبار به حوزه زنان و خانواده اضافه شود.