زینب مرزوقی، خبرنگار گروه نقد روز: اگر دقت کنید، دیگر کمتر صدای خنده و شادی کودکان از پارک‌ها به گوش می‌رسد. کمتر کسی است که دیگر در خیابان‌ها فرزندش را در آغوش گرفته و قدم بزند. صدایی که این روزها از دل پارک‌ها بلند می‌شود، صدای پارس سگ‌هاست و آنچه که جای فرزند و کودک را در آغوش زنان و مردان گرفته، توله‌سگ‌ها هستند.
چند سالی می‌شود که سگ‌پروری در کشورمان نسبت به قبل زیاد شده و خانواده‌ها یا افراد به بهانه‌های مختلف به سراغ نگهداری سگ می‌روند. این رویه در دل جامعه ما تا جایی پیش رفته است که به دنبال نگهداری از سگ، امروز اقتصاد مرتبط با این مساله نیز به وجود آمده است.
در جامعه‌مان حالا دیگر سگ‌ها آرایشگاه دارند، آتلیه مخصوص به خودشان را دارند و از همه مهم‌تر که در کلانشهرها به خصوص در تهران به وضوح بیشتر شدن پت‌شاپ‌ها را می‌بینیم. همچنین بیمارستان‌های خصوصی دامپزشکی و بیشتر شدن کلینیک‌های دامپزشکی حیوانات خانگی در چند سال اخیر در کلانشهرهایی مانند تهران، یک جنبه دیگر مرتبط با سگ‌پروری است. ما در ماجرای نگهداری از سگ و اقتصاد آن حتی آمار و ارقام عجیب واردات و قاچاق لوازم نگهداری از سگ را هم می‌بینیم. البته این تمام ماجرا نیست و حتی شغل‌های عجیبی مانند مربی سگ هم به وجود آمده است که تربیت سگ و اهلی کردن آن را به عهده دارد. مکان‌هایی مانند مهد سگ هم عموما در مناطق شمال و متمول تهران برپا شده‌اند که وظیفه‌شان نگهداری از سگ در ساعات خاصی از روز است.
قیمت هر کوتاهی مو 800 هزار تومان
تنها کافی است که کلید‌واژه آرایشگاه سگ را سرچ کنید تا انبوهی از پیشنهادها برای انجام کوتاهی موی سگ را ببینید. در هر کجای تهران، از شرق تا غرب گرفته، انواع آرایشگاه‌ها بسته به نژاد، وزن و سن سگ، نرخی را برای کوتاهی موی سگ ارائه می‌دهند. برای پیگیری این مورد، با یک آرایشگاه سگ واقع در غرب تهران تماس گرفتیم. نژاد سگ را ژرمن عنوان کردیم و در نهایت اپراتور پشت تلفن گفت که قیمت کوتاهی موی یک سگ هشت‌ماهه ژرمن 800 الی 900 هزار تومان است.
البته در این بین، وب‌سایت‌هایی برای پیدا کردن و پیشنهاد بهترین آرایشگر و کلینیک آرایشی هم در اینترنت بالا آمده است که در صورت پیگیر نشدن امر، با یک پیامک موضوع را برای شما یادآوری می‌کند که به صفحه پیگیری سفارش‌ها رجوع کنید.
نگهداری سگ ماهانه 10 میلیون تومان پای شما آب می‌خورد
برای ورود به ابعاد مساله نگهداری سگ، ابتدا باید روشن کنیم که سگ‌ها را یا به سرپرستی می‌گیرند و یا توله آن را خریداری می‌کنند. قیمت هر توله نیز بستگی به نژادش دارد. اما قیمت سگ‌های نژاددار از پنج میلیون تومان شروع می‌شود و تا 150 میلیون تومان هم می‌رسد. وقتی توله خریداری می‌شود، در همان ابتدا نیاز به لوازم مخصوص به خودش دارد. 50 درصد این لوازم تولید داخل هستند اما مهم‌ترین نکته در این باره، این است که اکثر محصولات خارجی این صنف، یعنی لوازم پت، تمام‌شان قاچاق هستند، چراکه واردات لوازم مرتبط با پت ممنوع است؛ اما با این وجود خیلی از مغازه‌ها را می‌بینیم که لوازم خارجی مرتبط با پت دارند و به راحتی هم به فروش می‌رسانند. مثال عینی آن هم پت‌شاپ‌های اسکندری شمالی در تهران. هر کسی می‌تواند برود و ببیند که چگونه راحت و بدون هیچ دردسر و محدودیتی، پت‌شاپ‌های اسکندری شمالی لوازم خارجی و قاچاق مرتبط با پت‌ها را به فروش می‌رسانند.
در هرصورت آن‌گونه که پیداست و از خود افرادی که سگ نگه می‌دارند پرس‌و‌جو کرده‌ایم، هزینه لوازم اولیه یک توله سگ رقمی بین 10 الی 15 میلیون تومان است و خارجی و ایرانی بودن لوازم هم تفاوتی در رقم ندارد. مساله دیگر تربیت سگ برای نگهداری است که میانگین آن 7 الی 8 میلیون تومان برای دوره مقدماتی توله‌سگ است. پس از انجام این هزینه‌ها هزینه‌های نگهداری به سمت خرج روتین و روزمره نگهداری می‌رود. مثلا هزینه غذای خشک. یک کیلو غذای خشک ایرانی قیمتی حدود 100 هزار تومان است. غذای خشک خارجی نیز که ارزان‌ترینش ساخت کشور ترکیه است از کیلویی 300 هزار تومان شروع می‌شود و برندهای فرانسوی و آمریکایی هر کیلویشان رقمی 800 الی 900 هزار تومان است. معمولا هم افراد، غذای خشک وارداتی و قاچاق برای سگ‌هایشان استفاده می‌کنند و کمتر غذای ایرانی خریداری می‌شود، چراکه این شایعه میان صاحبان سگ و البته دامپزشکان وجود دارد که غذای خشک ایرانی، منجر به بیماری روده و هزینه مضاعف خواهد شد.
یکی دیگر از لوازم روتین، پدهای دستشویی سگ‌هاست. این پدها ایرانی است و هر بسته پنج‌عددی 110 هزار تومان است. هر سگ توله نیز روزانه دو پد استفاده می‌کند. پس از اینکه سگ به سن هشت‌ماهگی برسد، آن زمان دقیقا زمان عقیم کردن آن است. عقیم کردن سگ در تهران هزینه‌ای حدود دو الی چهار میلیون تومان است.
در سن تولگی، توله‌سگ در معرض بیماری پاروا قرار دارد و مرتبط به سیستم گوارش است. اگر یک توله در سن کم مبتلا به این بیماری شود، بین چهار تا هفت میلیون هزینه درمان این توله‌سگ است. هزینه واکسیناسیون نیز در این بین، هزینه‌ای جداگانه است. از دو‌ماهگی یک توله در سه نوبت باید واکسن دریافت کند و هر نوبت آن میانگین 400 هزار تومان است. البته این امر نیز بستگی به کلینیک دارد که در هر منطقه تهران، چه رقمی برای واکسیناسیون دریافت می‌کنند.
پس از انجام واکسیناسیون، توله‌سگ وارد آموزش می‌شود. در این بین هم هزینه‌های روتینی مانند هزینه غذا، پد، غذاهای تشویقی و چکاب وجود دارد. هزینه چکاب بدون درمان نیز در تهران میانگین 200 هزار تومان است.
10 تا 15 میلیون اصلاح ناهنجاری رفتاری سگ
اگر هم قرار است یک سگ بالغ را به سرپرستی بگیرید، برخی هزینه‌ها از این لیست قیمت کم می‌شود اما همچنان هزینه واکسیناسیون و هزینه روتین روزانه وجود دارد. در صورت لزوم برای سگ بالغی که به سرپرستی گرفته شده، 10 الی 15 میلیون تومان هزینه اصلاح ناهنجاری رفتاری هزینه می‌شود، هرچند همین مورد هم قیمت مشخصی ندارد و بستگی به مربی دارد؛ یعنی هرقدر مربی در این حوزه قدیمی‌تر باشد، هزینه دریافتی آن بیشتر است. البته اینها در شرایطی است که سگ عمل نخواهد. عمل زانو چیزی حدود 10 الی 15 میلیون است. اگر هم تکه غذایی یا هر شی دیگری در گلوی سگ گیر کند، عمل آن پنج الی شش میلیون تومان آب می‌خورد. رادیولوژی و سونوگرافی هم تقریبا دو میلیون تومان است.
قاچاق غذای خشک پت از ترکیه
اما امری که خود فروشنده‌ها به آن اذعان داشتند، این بود که غذاهای خشک از ترکیه وارد و داخل کشور بسته‌بندی می‌شوند. در بسیاری از مواقع امکان دارد که این غذاها هم تاریخ گذشته باشد ولی وقتی به صورت حجم انبوه و در اصطلاح فله‌ای وارد شود، تشخیص آن ممکن نیست. از نکات مورد تاکید صاحبان پت‌شاپ‌ها این است که هیچ نظارتی در واردات غذاها و لوازم پت نیست و برای همین است که سود فروش در این عرصه عجیب و غریب است و در این بین خلأ نظارت دولتی هم احساس می‌شود.
البته در این بین افرادی وجود دارند که به دلیل بالا بودن قیمت غذای خارجی، مجبور می‌شوند که به سراغ غذای ایرانی بروند و از طرف دیگر دامپزشکان نیز ظاهرا به دلیل کم‌کیفیت بودن غذاهای خشک ایرانی، تاکیدشان استفاده از غذای خشک خارجی است. اما در هر صورت 15 کیلو غذای خشک باکیفیت خارجی برای فرد هزینه‌ای 10 تا 12 میلیون آب می‌خورد.
درمجموع، صنعت پت در مجموع برای کشورمان ارزبری خاص خودش را دارد. به شکلی که ماهانه رقمی حدود 10 میلیون تومان به ازای نگهداری هر سگ، ارز از کشورمان خارج می‌شود.
آمارهای رسمی درباره واردات غذای سگ و گربه چه می‌گوید؟
اکنون ارقام خرد نگهداری از سگ را کنار بگذارید. آمارهای گمرک کشور می‌گوید که در سال 97، سه هزار و 852 تن غذای سگ و گربه وارد کرده‌ایم. برای تقریب به ذهن‌تان از حجم وارد‌شده، یک وانت آبی را تصور کنید. هر وانت آبی دو و نیم تن وزن را در خود می‌تواند جا دهد؛ یعنی ما در سال 1541 نیسان آبی غذای سگ و گربه وارد کرده‌ایم. برای این حجم واردات سگ و گربه نیز هفت میلیون 586 هزار دلار ارز از کشور خارج شده است. در سال 98 نیز هزار و 863 تن وارد کرده‌ایم و برای این حجم از واردات سه میلیون 576 هزار دلار ارز از کشور خارج شده است. همچنین در سال 99 نیز 81 کیلو و 467 گرم واردات غذای سگ و گربه بود و 104 هزار دلار هزینه این واردات بود. هیچ آماری از دو سال 1400 و 1401 وجود ندارد اما در هفت ماهه امسال 24 کیلو و 492 گرم وارد شده و 82 هزار دلار نیز ارز از کشور خارج شده است. آنچه در این بین محل پرسش است؛ کاهش عجیب آمار واردات است. هرچند ارزبری این کالاها برای کشور امری غیرضروری است اما به هرحال جلوگیری از واردات قانونی راهی برای قاچاق این کالاها را باز کرده است؛ چرا که در بازار به‌وضوح و به‌طور فراوان غذا و وسایل خارجی سگ و گربه پیدا می‌شود. از طرفی دیگر راه دلالی و سودجویی واردکنندگان غیرقانونی هم باز می‌شود و واردکننده غیرقانونی به دلیل نبود نظارت و خلأ قانونی درخصوص مساله واردات غذای پت به سود خودش از این فرصت استفاده می‌کند. در انتهای گزارش جدول هزینه‌کرد واردات غذای سگ و گربه در ۶ سال گذشته را می‌توانید به تفصیل بخوانید.
پرورش سگ به بهانه افسردگی
البته تنها مساله مورد مناقشه ما درخصوص نگهداری سگ، ارزبری آن نیست و نگهداری سگ ابعاد کلان‌تر و بزرگ‌تری دارد. محمدرضا عبدالحمیدی، مستندساز کشورمان مستندی با عنوان سگ‌کشی را در کارنامه خود دارد. او معتقد است که به علت عدم توجه به نیازهای اجتماعی افراد و با ژست اجتماعی، بعضی از افراد سگ نگه می‌دارند. متاسفانه در غفلت رسانه‌ها و به دلیل فشارهای اجتماعی و اقتصادی جامعه ما درحال تجربه موجی از افسردگی در لایه‌ها و سنین مختلف است. همین موضوع به ریشه‌ای‌ترین تقاضا برای این امر تبدیل شده است. همچنین به باور عبدالحمیدی فضای سرمایه‌داری غرب همیشه به دنبال بازار است و با یک کشور بکر با 80 میلیون جمعیت هم روبه‌روست و طبیعی است به دلیل مسائل روانشناختی از طریق بازاریابی‌های ماهواره‌ای برای تقاضای حداقلی یک عرضه حداکثری را ارائه می‌دهند. متقابل آن نیز شرکت‌های مختلف تجارت روی این مساله را باب کردند و کم‌کم هم راه وارداتش باز شد. در خلأ قانونی شدید و عمیقی که وجود داشت افرادی پیدا شدند که قوانینی را به نفع خودشان وضع کردند تا کارشان هم وجهه قانونی داشته باشد و هم به نفع خودشان استفاده کنند.
قوانین مرتبط به سگ‌پروری به نفع چه افرادی است؟
یکی از دامپزشکان بنام کشور که از قضا از چهره‌های تاثیرگذار در باب شدن صنعت سگ‌پروری است، نقل می‌کرد که در ابتدای فعالیتش هیچ قانون و صنفی در کار نبود. تمام اصناف و جوامع قانونی را خودش ایجاد کرد و به همین دلیل قوانین وضع‌شده در این مساله به نفع خودش و هم‌صنفانش است. در این ماجرا فضای صنفی شدیدی ایجاد و اکثر قوانین به نفع توزیع‌کننده‌ها شد. البته همچنان خلأهای قانونی شدیدی وجود دارد اما همین اندک قوانین نیز به نفع همین توزیع کنندگان، عرضه‌کنندگان و واردکنندگان است و امری به نام حقوق مصرف‌کننده در این صنف وجود ندارد. چه از لحاظ لوازمی که وارد می‌شود و چه از لحاظ ابعاد اجتماعی و فرهنگی، همه به نفع واردکنندگان است. متاسفانه این واقعیت وجود دارد که مسئولان در ماجرای پرورش و نگه داشتن سگ؛ گمان می‌گنند که اگر قانونی وضع کنند، یعنی این امر را به رسمیت شناخته‌اند.
به این دلیل که پرورش و نگه داشتن سگ با فرهنگ ما همخوانی ندارد، بنابراین مسئولان به‌طور کل از این امر غافل می‌شوند تا مبادا مساله فرهنگی-اجتماعی پرورش سگ در جامعه به رسمیت شناخته شود. درصورتی‌که اگر حاکمیت این امر را محدود کند، می‌تواند مساله را هم کنترل کند. درست مانند رانندگی امروز ما در کلانشهرهای بزرگ کشور است. به دلیل اهمیت مساله رانندگی در کلانشهر و خطراتش، قوانین سختگیرانه‌ای هم برای رانندگی وضع شده و در نهایت امر رانندگی در کلانشهرها به امری کنترل‌شده توسط نهادهای ذی‌ربط تبدیل شده است، یعنی اگر کسی تخلف کند به‌سرعت اعمال قانون خواهد شد. صنعت پت نیز می‌توانست همین‌گونه باشد. اگر قوانین سختگیرانه و همسو با دیدگاه‌های فرهنگی و اجتماعی برای صنعت پت اخذ می‌شد شاید امروز به این وضع دچار نمی‌شدیم. اما مانع این اتفاق چیست؟ به نظر می‌رسد مانع اصلی عدم توجه به اهمیت این امر از لحاظ فرهنگی_ اجتماعی و حتی زیست‌محیطی است.
خلأ قانونی و تاخت‌وتاز در سگ‌پروری و نگهداری از سگ
همچنین از ابعاد دیگر سگ‌پروری خلأ قانونی حقوق افراد در این مساله است که به‌وضوح دیده می‌شود، یعنی اکنون یک شهروند نمی‌داند که اگر مورد حمله یک سگ قرار بگیرد، باید از چه طریقی پیگیری کند و کدام قانون حامی او خواهد بود؟
دی‌ماه 97 بود که دو سگ شکاری در لواسان به یک خانواده حمله و دختر 10 ساله این خانواده مورد حمله دو سگ بدون قلاده قرار می‌گیرد. در پی این حمله، یکی از سگ‌ها دست و دیگری پای دختر 10 ساله را گاز می‌گیرند و شدت دریدن سگ تا جایی بود که دندان‌های یکی از سگ‌ها در بدن دختر بچه باقی مانده بود. هرچند این اتفاق، احساسات عمومی را در پی داشت اما تا به امروز هیچ قانونی درخصوص سگ‌گردانی تهیه، تدوین و تنظیم نشده است که اصولا صاحبان سگ، در چه زمان و مکانی اجازه دارند که سگ‌هایشان را بگردانند؟ در نبود قانون و بی‌توجهی نسبت به تدوین و تنظیم قانون برای این سگ‌گردانی امروز پارک‌ها‌‌ی تهران و کلانشهرهای دیگر به محلی ناامن برای خانواده‌ها و کودکان تبدیل شده است. حیات‌وحش درخصوص بحران سگ‌گزیدگی در ایران گفته بود: «آمار نشان می‌دهد که روزانه بیش از ۵۰۰ نفر در کشور توسط سگ‌های صاحب‌دار و حدود ۵۵ نفر توسط سگ‌های بلاصاحب در کشور گزیده می‌شوند و این یعنی تقریبا روزانه نزدیک به ۸۰۰میلیون تومان منابع مالی وزارت بهداشت به‌صورت یارانه‌ای برای درمان افرادی هزینه می‌شود که توسط سگ گزیده شده‌اند و وزارت بهداشت سالانه نزدیک به ۱۰میلیون دلار برای واکسن ضدهاری افرادی هزینه می‌کند که دچار سگ‌گزیدگی و حیوان‌گزیدگی شده‌اند.»
در چند سال اخیر آنچه به‌وضوح در سطح جامعه مشهود است سگ‌گردانی در سطح شهر و خصوصا پارک‌ها بیشتر شده است. سگ‌ها در وسایل بازی کودکان در پارک‌ها ورود می‌کنند، میان کودکان بازی می‌کنند و هر آن احتمال وقوع حادثه است. همین موضوع باعث نگرانی بسیاری از خانواده‌ها نسبت به حضور سگ‌ها و امکان حمله‌شان به کودکان‌شان است. واقعیت این است که سگ‌های خانگی نیاز به پارک مخصوص به خود دارند اما آیا زیرساخت لازم برای این امر وجود دارد؟ در همین یکی دو هفته اخیر در اصفهان برای اعتراض به سگ‌گردانی‌ها در خیابان کرم‌های عروسکی کوچک و وصل‌شده به نخ را دنبال‌شان می‌کشانند تا با این حرکت نمادین اعتراض خود را نسبت به این امر نشان دهند.
چرا نگهداری سگ برخلاف شعارهای حیوان‌دوستی است؟
از این گذشته با تمام شعارهای حیوان‌دوستی افرادی که سگ نگهداری می‌کنند اما این شعارهایشان، جز حرفی که باد هواست چیزی نیست. چرا؟ اغلب سگ‌هایی که بالغ می‌شوند عقیم‌سازی می‌شوند زیرا صاحب آن سگ تمایل ندارد سگش با دیگر نژادها همزیستی کند و اصلا توان نگهداری از هفت توله‌سگ در سال را هم ندارد. برای همین عقیم‌سازی می‌شوند. همین عقیم‌سازی دقیقا برخلاف روند زیست یک حیوان است و حتی ممکن است در انقراض او اثرگذار باشد؛ چرا که روند طبیعی هر حیوانی همزیستی و توله‌کشی است.
به چشم‌های سگ‌ها توجه کنید!
همچنین آنچه که در نگهداری سگ‌ها عموما مورد غفلت قرار می‌گیرد نیاز سگ‌ها به فضایی بزرگ برای بازی و تفریح است. البته در این بین حتی اگر تمام اصول بهداشتی نگهداری از سگ را هم رعایت کنیم، باز هم سگ‌ها برخلاف گربه‌ها حیواناتی هستند که اغلب نیاز به بازیگوشی و دویدن دارند. خانه‌های آپارتمانی و 50 تا 70 متری برای سگ‌ها قفس است و رفته‌رفته روی خلق‌وخو و روحیه سگ‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. از این گذشته از آنجایی که سگ‌ها حیواناتی احساساتی هستند؛ برخی دامپزشکان و متخصصان این حوزه می‌گویند سگ‌هایی که در خانه تنها می‌مانند و عموما فضای برای جنب‌وجوش و بازی ندارند زیاد گریه می‌کنند. برای همین زیر چشم این دسته از سگ‌ها از گریه زیاد سیاه می‌شود. از این به بعد می‌توانید با نگاه و توجه به چشمان سگ‌های در خیابان، متوجه احوالات روحی آن حیوان زبان‌بسته شوید. اینکه آیا صاحبش به اندازه کافی به او رسیدگی می‌کند؟
مهد سگ؛ یک بنگاه اقتصادی دیگر
افرادی که توانایی مالی دارند هنگامی که سرکار می‌روند عموما سگ‌ها را در مهد نگهداری سگ‌ها قرار می‌دهند. اما افرادی که توانایی مالی آن‌ها برای چنین هزینه‌ای نمی‌رسد از صبح تا شب سگ را در قفس نگه می‌دارند. خود همین امر باعث تغییر خوی او می‌شود و می‌توان حتی به‌صراحت گفت در نوع خودش، حیوان‌آزاری است. اما نکته‌ای که خیلی از صاحبان سگ آن را به فراموشی سپرده‌اند نقض حریم همسایگان است؛ چرا که به هیچ وجه پرورش و نگهداری از سگ با آپارتمان‌نشینی جور درنمی‌آید. قیمت مهد سگ برای نگه داشتن همراه با یک وعده غذایی از روزانه 180 هزار تومان تا 500 تومان است.
با سگ‌گردانی و سگ‌پروری چه باید کرد؟
به نظر می‌رسد حالا پس از زیاد شدن تعداد افرادی که از سگ‌ها نگهداری می‌کنند لازم است بالاخره در این مساله حاکمیت و قانون ورود کند و ابعاد اجتماعی و فرهنگی سگ‌پروری و سگ‌بازی بررسی شود. حالا دیگر پس از سال‌ها غفلت از این مساله لازم است به پرسش‌های مرتبط با سگ‌پروری پاسخ داده شود. اینکه حقوق این حیوانات چه می‌شود؟ و حقوق شهروندان در ارتباط با این حیوانات چیست؟ به مسائل مرتبط با نگهداری سگ سامان داده شود و درنهایت در این باره تصمیمی اتخاذ شود که با جامعه ما همخوانی داشته باشد.
