مهدی عبداللهی، دبیر گروه اقتصاد: در روزهای گذشته 45 عضو کمیسیون تلفیق بودجه 1403 تعیین شدند. براساس ماده 41 قانون آیین‏‌نامه داخلى مجلس شوراى اسلامى این کمیسیون به ‏منظور تنظیم اصول و مفاد برنامه‏هاى توسعه و لوایح بودجه کل کشور و ایجاد هماهنگى بین کمیسیون‏هاى تخصصى مجلس شوراى اسلامى تشکیل مى‏گردد. بسیاری از کارشناسان معتقدند با توجه به اینکه تغییرات مهمی در کمیسیون تلفیق برای لایحه بودجه سالانه اتفاق می‌افتد، فهم تبعات و آثاری همچون تشدید کسری بودجه، تبعات اقتصاد کلان تغییرات بودجه، ذی‌نفعان و برندگان و بازندگان بودجه، تبعات تغییرات حجم یارانه‌های آشکار و پنهان در بودجه و دیگر مسائلی که بسیار پیچیده بوده و نیازمند درک و تحلیل از جنس تخصص‌های حسابداری اقتصادی بوده، ضروری است تعداد متخصصان علوم اقتصادی و حسابداری بیش از سایر متخصصان باشد. توجه داشته باشیم براساس یک پژوهش که با عنوان «اقتصاد سیاسی بودجه در مجلس: تحلیلی بر الگوی تغییرات لایحه بودجه در مجلس شورای اسلامی» منتشرشده، در دوره 1399-‌1376 لایحه بودجه تقدیمی دولت به مجلس، به‌طور میانگین 30 درصد چاق‌تر شده و مصارفش افزایش پیدا کرده و منابع موهومی برای مصارف ایجادی، به بودجه سالانه چسبانده شده است. نتایج بررسی‌های گزارش حاضر نشان می‌دهد در کمیسیون تلفیق بودجه 1403، سه اقتصادخوانده حضور دارند. به عبارتی، از 45 عضو کمیسیون تلفیق، 6.7 درصد از آنها فارغ‌التحصیل علوم اقتصادی هستند. همچنین بررسی وضعیت مدرک تحصیلی 11 دوره مجلس نیز نشان می‌دهد سهم اقتصادخوانده‌ها از ترکیب نمایندگان مجلس همواره بین 5 تا 6 درصد بوده است.

   ترکیب 45 عضو کمیسیون تلفیق
براساس ماده 41 قانون آیین‌نامه داخلى مجلس شوراى اسلامى، کمیسیون تلفیق به‌منظور تنظیم اصول و مفاد برنامه‏هاى توسعه و لوایح بودجه کل کشور و ایجاد هماهنگى بین کمیسیون‏هاى تخصصى مجلس شوراى اسلامى، پس از تقدیم لایحه مربوط توسط دولت به مجلس، کمیسیون تلفیق مرکب از اعضاى ذیل تشکیل مى‏گردد: 1- از کمیسیون برنامه‌وبودجه و محاسبات 9 نفر و 2- از هر کمیسیون تخصصی دیگر سه نفر. اعضای مذکور در بندهای فوق توسط کمیسیون‌های مربوطه انتخاب و به هیات‌رئیسه مجلس معرفی می‌شوند. ماموریت این کمیسیون تا تصویب نهایی قانون برنامه توسعه یا لایحه بودجه سالانه کل کشور ادامه می‌یابد. بررسی وضعیت ترکیب 45 عضو کمیسیون تلفیق بودجه 1403 نشان می‌دهد این افراد از 13 کمیسیون شامل کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات با 9 عضو و سه عضو از کمیسیون‌های امور داخلی کشور و شوراها، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی، کمیسیون بهداشت و درمان، کمیسیون فرهنگی، کمیسیون اجتماعی، کمیسیون آموزش و تحقیقات، کمیسیون قضایی و حقوقی، کمیسیون صنایع و معادن، کمیسیون انرژی، کمیسیون عمران و کمیسیون اقتصادی هستند.
در کمیسیون برنامه‌وبودجه نام حمیدرضا حاجی‌بابایی دیده می‌شود که دارای مدرک الهیات بوده اما به‌گفته خودش تجربه سال‌های تدوین بودجه و مسئولیت‌های اجرایی به‌اندازه‌ای به او توانایی داده که در زمان بررسی بودجه مشکلی نداشته باشد. رحیم زارع، محمدرضا میرتاج الدینی، جبار کوچکی‌نژاد و سیدشمس‌الدین حسینی از دیگر چهره‌های مشهور این کمیسیون هستند که در بین آنها، حسینی دکتری اقتصاد داشته و صاحب‌نظر در این حوزه است. در کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها نام احمد علیرضابیگی از چهره‌های مشهور است. در کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی احد آزادی‌خواه با تحصیلات حوزوی و سمیه رفیعی با تحصیلات فوق‌لیسانس مدیریت چهره شناخته‌شده هستند. در کمیسیون فرهنگی سیداحسان قاضی‌زاده‌هاشمی از چهره‌های شناخته‌شده است. علی‌اصغر عنابستانی در کمیسیون اجتماعی، سیدکاظم دلخوش‌اباتری، حسینعلی حاجی‌دلیگانی و حسن نوروزی در کمیسیون قضایی و حقوقی، سیدمحسن دهنوی و علیرضا سلیمی در کمیسیون صنایع و معادن، محمدرضا رضائی‌کوچی در کمیسیون عمران، مجتبی توانگر، احمد امیرآبادی‌فراهانی و مهدی طغیانی در کمیسیون اقتصادی ازجمله چهره‌های شناخته‌شده مجلس در کمیسیون تلفیق هستند.

   3 اقتصادخوان در لیست کمیسیون تلفیق
بررسی وضعیت رشته‌های تحصیلی 45 عضو کمیسیون تلفیق نشان می‌دهد از 45 عضو کمیسیون تلفیق، 12 نفر از اعضا دارای مدرک در رشته‌های مدیریت (سهم 26.7 درصدی) هستند. شش نفر در رشته‌های علوم پایه (فیزیک، ریاضی و شیمی) با سهم 13.3 درصدی، شش نفر در رشته‌های الهیات با سهم 13.3 درصدی، 5 نفر دارای مدرک حقوق با سهم 11 درصدی، چهار نفر علوم سیاسی با سهم نزدیک به 9 درصدی، سه نفر پزشکی (سهم 6.7 درصدی)، سه نفر اقتصاد (سهم 6.7 درصدی)، دو نفر صنایع (سهم 4.4 درصدی)، دو نفر انرژی (سهم 4.4 درصدی)، یک نفر در رشته عمران با سهم 2.2 درصدی و یک1 نفر دیگر نیز در رشته ادبیات با سهم 2.2 درصدی فارغ‌التحصیل شده است.
قابل‌ذکر است مقصود این گزارش این نیست که همه اعضای کمیسیون تلفیق باید اقتصادخوانده باشند؛ چراکه لایه بودجه شامل مسائل، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، امنیتی، زیست‌محیطی، فرهنگی، حقوقی و قضایی و فقهی و سایر ابعاد بوده و نیازمند متخصصان رشته‌های مختلف است. بااین‌حال به‌نظر می‌رسد با توجه به ابعاد حسابداری و ماهیت اقتصادی و حسابداری بودجه، سهم اقتصاددانان و رشته‌های نزدیک به آن ازجمله حسابداری و برخی گرایش‌های مدیریت بیش از سایر رشته‌ها باشد.

   سهم 6 درصدی اقتصاد از مدرک دانشگاه 11 دوره مجلس
براساس آمارها، در مجلس یازدهم بالاترین تعداد نمایندگان دارای مدرک تحصیلی در یکی از گرایش‌های رشته مدیریت اعم از (مدیریت بازرگانی استراتژیک، مدیریت دولتی، مدیریت استراتژیک، مدیریت صنعتی، مدیریت و برنامه‌ریزی شهری، مدیریت راهبردی فرهنگی، مدیریت دولتی، MBA با گرایش مالی و مدیریت آینده‌پژوهی) هستند. این آمارها نشان می‌دهد حدود 17.2 درصد از نمایندگان رشته تحصیلی دانشگاهی خود را مدیریت اعلام کرده‌اند. پس از آن، دارندگان مدرک گرایش‌های رشته حقوق با 13.5 درصد دوم، دارندگان مدرک علوم سیاسی با 11.4 درصد سوم، دارندگان مدرک پزشکی با 11.1 درصد چهارم، دارندگان مدرک الهیات و علوم قرآنی با با 10.8 درصد پنجم، دارندگان مدرک فنی و مهندسی با 10.1 درصد ششم، دارندگان مدرک تاریخ، جغرافیا و علوم اجتماعی با 9.4 درصد هفتم، دارندگان مدرک اقتصاد و حسابداری با 6.1 درصد هشتم، دارندگان مدرک مدرک علوم پایه با 3.4 درصد نهم و دارندگان رشته‌های ادبیات فارسی و خارجه، کشاورزی و علوم دامی و علوم تربیتی و روانشناسی با 2.7، 2.4 و 2 درصد در رتبه‌های دهم تا دوازدهم قرار دارند.  آمارهای نمودار نشان می‌دهد از مجلس اول تا یازدهم بالاترین رشد سهم در بین رشته‌های دانشگاهی مربوط به رشته مدیریت و بالاترین کاهش سهم نیز مربوط به رشته‌های مهندسی بوده است. براساس این آمارها، درحالی سهم دارندگان مهندسی از 20 تا 40 درصد در مجالس دوم تا پنجم به 10 درصد در مجلس یازدهم رسیده که در همین دوره سهم دارندگان مدرک مدیریت از 2 تا 3 درصد در سه مجلس اول به 17 تا 25 درصد در مجالس پنجم تا یازدهم رسیده است. طی 11 دوره مجلس دارندگان مدرک رشته اقتصاد از 2.5 تا 3.5 درصد در سه مجلس اول به 6 درصد از مجلس ششم تا یازدهم رسیده است. حقوق، پزشکی، علوم سیاسی و الهیات ازجمله رشته‌هایی هستند که از مجلس اول تا مجلس یازدهم سهم آنها از مدرک نمایندگان مجلس طی شش دوره اخیر مجلس حول‌وحوش 10 درصد نوسان داشته است.

پی‌نوشت
از داده‌های مقاله علی زارعی و یحیی فوزی با عنوان «تحلیل بافت سیاسی، اجتماعی و تخصصی نمایندگان مجلس شورای اسلامی؛ ادوار اول تا دهم» استفاده شده است.