زینب مرزوقی، خبرنگار گروه نقد روز: پس از غصب سرزمین فلسطین توسط صهیونیست‌ها و شکل‌گیری دمل چرکینی به نام اسرائیل از دیرباز و آغاز درگیری‌ها در نوار غزه و کرانه باختری، بسیاری از دولت‌ها برای پایان بخشیدن به نزاع میان فلسطینی‌ها و صهیونیست‌ها ایده 2دولتی شدن را مطرح کردند. یعنی برای پایمال نشدن حقوق فلسطینی‌ها و حمایت از حقوق صهیونیست‌ها، دو دولت جداگانه با تابعیت مختلف از بحر تا نهر شکل بگیرد. این ایده از سوی سازمان ملل نیز حمایت شد. کشورهای عربی نیز در نشست‌های مختلف طرحی به نام «صلح عربی» را به تصویب رساندند که در آن باز هم ایده 2دولتی با چند ماده و تبصره اضافه بود. ایده‌ای که هرچند مستلزم پذیرش موجودیت اسرائیل بود اما اسرائیل به آن هم وفادار نبود و به شهرک‌سازی خود در مرزهای مشخص‌شده در صلح عربی ادامه می‌داد.
دو روز گذشته در جریان نشست مشترک سران سازمان‌های اسلامی، آیت‌الله رئیسی مخالفت صریح جمهوری اسلامی ایران با ایده 2دولتی را اعلام کرد و راهکار برون‌رفت از این وضعیت را برگزاری رفراندوم از تمام فلسطینیان اعم از مسلمانان، مسیحیان و یهودیان دانست. همچنین در کنار ایده رفراندوم 10 بند را نیز به‌عنوان پیشنهادهای ایران برای بهبود وضعیت فلسطین و تنبیه بین‌المللی رژیم‌صهیونیستی مطرح کرد. البته پیش از طرح ایده رفراندوم توسط رئیس‌جمهور، رهبر‌معظم‌انقلاب طی دفعات متعددی و آخرین بار در سال 98 و در دیدار با اقشار مردم، راه‌حل اصولی و اعلام‌شده جمهوری اسلامی را نظرخواهی از مردم فلسطینی‌الاصل معرفی کردند.
به بهانه تحولات پیش‌آمده اخیر در فلسطین، جنگ هفت اکتبر و البته طرح مجدد ایده رای‌گیری از مردم فلسطین توسط رئیس‌جمهور کشورمان، در گفت‌وگویی با ثمانه اکوان، تحلیلگر مسائل خاورمیانه، ایده رفراندوم و چرایی مخالفت با شکل‌گیری دو دولت را بررسی کرده‌ایم.
اکوان معتقد است راه‌حل 2دولتی شدن به این دلیل از منظر جمهوری اسلامی مردود است که حق اسرائیل برای داشتن حکومت در سرزمین فلسطین را به رسمیت نمی‌شناسد و مردم فلسطین، سرزمین خودشان را دارند و این سرزمین از 1948 به بعد اشغال شده و این اشغالگری باید پایان یابد. او می‌گوید: «همان‌طور که در شعار بسیاری از رهبران جهان اسلام بوده، از نهر تا بحر برای فلسطینیان است و ما اصولا امری به نام اینکه کشورهای جهان به کمک سازمان ملل، بخشی از سرزمین کشور دیگر را به یهودیان بدهند را به رسمیت نمی‌شناسیم. راه‌حل 2دولتی از این منظر مورد مخالفت کشور ماست.»
نباید از حقوق فلسطینی‌ها کوتاه بیاییم
اما این پرسش مطرح است که چرا برخی از کشورهای اسلامی از راهکار 2دولتی شدن حمایت می‌کنند؟ اکوان در این‌باره پاسخ می‌دهد: «بسیاری از کشورها به این دلیل از راهکار 2دولتی شدن حمایت می‌کنند که امیدشان را برای بازگشت فلسطینیان به سرزمین‌هایشان از دست داده‌اند. البته برخی دیگر با کشورهای غربی هم‌راستا هستند و منافع مشترک دارند و این منافع مشترک آنها را به سوی حمایت از راهکار 2دولتی شدن ایجاب می‌کند. اتفاقا پیام ایران، گروه‌های مقاومت و خصوصا مردم فلسطین به این کشورها این است که نباید از حقوق خود و حقوق فلسطینی‌ها کوتاه بیایند.»
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل همچنین معتقد است که اگر از ایده برگزاری رفراندوم به صورت جهانی حمایت شود، انجام آن امکان‌پذیر است. او می‌گوید: «درخصوص مساله رفراندوم، این پرسش مطرح است که آیا عزم و تمایلی در جهان برای این کار وجود دارد؟ پاسخ این است که درحال حاضر این عزم و تمایل در جهان وجود ندارد. به دلیل اینکه هم کشورهای غربی و هم برخی از کشورهای عربی و اسلامی، از این ایده حمایت نمی‌کنند. چراکه نمی‌خواهند تنش‌ها با رژیم‌صهیونیستی تشدید شود. آنها اعتقاد دارند که تا اینجا ماجرا پیش رفته و رژیم‌صهیونیستی سرزمین‌ها را گرفته است و آدم‌های خودش را در آن سرزمین‌ها ساکن کرده. از این رو امکان بازگرداندن این سرزمین و برگشت در مسیر وجود ندارد. اکنون وظیفه ما به‌عنوان ایران اسلامی و سایر کشورهای مقاومت، این است که ایده رفراندوم را برای سایر کشورهای جهان تبیین کنیم. اینکه اتفاقا این مسیر برگشت‌پذیر است و باید اینچنین باشد.»
الزامات مطرح کردن ایده رفراندوم در مجامع بین‌المللی
اکوان معتقد است که پیگیری ایده رفراندوم در مجامع بین‌المللی، می‌تواند مطرح کردن آن در سازمان ملل و سایر مجامع بین‌المللی باشد. او در ادامه عنوان می‌کند: «مطرح کردن رفراندوم در مجامع بین‌المللی، سه بعد دارد. یکی از لحاظ سیاسی و دیپلماسی است که باید با سایر کشورهای جهان به اشتراک گذاشته شود. سعی کنیم آنها را با خودمان همراه کنیم. دومین بعد پیگیری حقوقی این مساله است. یعنی به رسمیت شناختن اشغال فلسطین و تلاش برای خارج کردن این سرزمین از اشغال است. این موضوع کمی کار را سخت می‌کند؛ چراکه در ابتدای امر، انگلیسی‌ها با تاییدیه شورای امنیت این سرزمین‌ها را به صهیونیست‌ها دادند. این خودش یک جنبه حقوقی دارد و برای آنها حق قائل است. باید این مصوبه به‌طور کل منتفی شود که کار بسیار سختی است. سومین جنبه نیز جنبه رسانه‌ای است که باید در بعد رسانه‌ای هم رسانه‌های ایرانی، کشورهای اسلامی و دیگر کشورهایی که باید ایران همراهی می‌کند، یک آگاهی رسانی عمومی انجام دهند. اینکه سرزمین‌های فلسطین اشغال شده و باید از اشغال دربیایند و صهیونیست‌ها در این سرزمین‌ها هیچ حق اشغالی ندارند. باید صهیونیست‌ها به کشورهای اصلی خودشان بازگردند. همچنین از لحاظ حقوقی تمام کشورهای دنیا به این مساله اذعان کنند.»
راه‌حل اصلی باید شامل تمام فلسطینیان جهان شود
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل همچنین تاکید می‌کند که ایده پایان اشغالگری به وسیله رسانه و از طریق حقوقی، موضوعی است که باید پس از پایان جنگ هفت اکتبر دنبال شود. اکوان در این‌باره می‌گوید: «اصل این است که درحال حاضر، باید تمام کشورهای عربی و اسلامی سعی کنند جنگ پایان پیدا کند و آتش‌بس برقرار شود تا جان مردم به خطر نیفتد و پس از آن درباره پایان اشغالگری سخن گفته شود. پیشنهادی که در همین اجلاس داده شده، تحریم اقتصادی و تحریم نفتی، پیشنهاد کاملا شدنی است. اما باید دید که تمایل و عزم کشورهای اسلامی در این‌باره چقدر است. متاسفانه کشورهایی مانند عربستان، امارات و اردن نشان دادند به دلیل درهم‌تنیدگی منافع‌شان با منافع آمریکا و رژیم‌صهیونیستی، عزمی برای این مساله ندارند. جدای از این، متاسفانه عربستان و امارات اعلام کردند که پس از این ماجرا همچنان می‌خواهند که به عادی‌سازی روابط‌شان با رژیم‌صهیونیستی ادامه دهند و اگر این اتفاق بیفتد، متاسفانه یکی از برنامه‌هایی که ممکن بود کشورهای اسلامی پیش بگیرند، دیگر قابلیت اجرایی شدن ندارد و حقوق مردم فلسطین بیشتر نقض می‌شود.»
اکوان همچنین درباره چرایی ارجح بودن رفراندوم نسبت به ایده 2دولتی بودن، می‌گوید: «اولا به این دلیل که رفراندوم شامل تمام فلسطینی‌ها می‌شود. فلسطینی‌هایی که در اردوگاه‌های آوارگان زندگی می‌کنند، فلسطینی‌هایی که در کشورهای اسلامی منطقه زندگی می‌کنند، فلسطینی‌هایی که در روز موسوم به روز نکبت مجبور به ترک خانه‌هایشان و سرزمین‌‌شان شدند. حقوق تمام این فلسطینی‌ها باید به رسمیت شناخته شود. به‌خصوص بازماندگان و کسانی که خانه‌هایشان را از دست دادند و مجبور به کوچ کردن از کشورشان شدند. بنابراین ایده 2دولتی شاید برای برخی از فلسطینی‌ها یک راه‌حل مناسب مقطعی باشد اما راه‌حل اصلی باید شامل فلسطینی‌هایی شود که در طول این 75 سال آواره شدند.»
