سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: فضای علمی دانشگاه آزاد این روزها، مسیر دیگری را طی می‌کند؛ مسیری که انتهایش پتانسیل بالقوه دانشگاه در حوزه علمی بالفعل می‌شود. زمانی که از سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد رونمایی شد، راه‌اندازی دانشکدگان در این دانشگاه مطرح شده بود اما زمانی که با نظام‌نامه مدیریت دانشی دانشگاه ابلاغ شد، عملا تشکیل این دانشکدگان نیز رسمیت پیدا کرد. در نظام دانشی جدید، دانشگاه آزاد در کل کشور به دانشکدگان موضوعمحور تقسیم‌بندی شده یعنی گروههای علمی با یکدیگر مرتبط شده‌اند. ذیل هرکدام از دانشکدگان هم گروههای علمی فعالیت دارند. در معاونت علوم تربیتی و مهارتی دو دانشکدگان (school) با نام‌های «دانشکدگان تعلیم و تربیت اسلامی» و «دانشکدگان مهارت و کارآفرینی» شکل گرفته است که این دانشکدگان در واحدهای دانشگاهی و متناسب با ظرفیت آنها معادل پیدا میکنند. آن طور که دکتر طهرانچی پیش از این گفته است در آستانه یک تحول رفتاری و ساختاری در دانشگاه آزاد هستیم که در این تحول، معاونت علوم تربیتی و مهارتی دارای دو ساختار دانشی و سه ساختار حرفه‌ای خواهد بود. در حوزه دانشی، دانشکدگان تعلیم و تربیت اسلامی وجود دارد که تمامی امور علمی حوزه تعلیم و تربیت مربوط به دانشجویان کارشناسی تا دکتری، ذیل این دانشکدگان انجام می‌شود. دانشکدگان مهارت و کارآفرینی نیز همه رشته‌های مربوط به کارآفرینی و مهارتی دانشگاه را شامل می‌شود و در برخی واحدها دانشکدههای مهارت و کارآفرینی ایجاد خواهد شد که ذیل آن مدارس عالی مهارتی قرار میگیرد. ابوالفضل داوودی‌رکن‌آبادی، مسئولیت دانشکدگان مهارتی و کارآفرینی معاونت علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد را برعهده گرفته است. او در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از اهداف تشکیل دانشکدگان در دانشگاه، دانشکدههای موضوعی، گروههای دانشی و جزئیات ساختار دانشکدگان مهارت و کارآفرینی سخن گفت. او می‌گوید دانشکدگان مهارت و کارآفرینی در قالب شش گروه کشوری تشکیل شده است که اولین قدم در این دانشکدگان به‌روز‌رسانی سرفصل دروس رشته‌های مهارتی درحال اجرا در واحدها و مراکز آموزشی متناسب با نیاز روز جامعه و صنعت است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
دانشگاه‌‌ها به ساختار و نظام علمی خود شناخته می‌شوند، بر همین اساس مدتی است ساختار علمی در دانشگاه آزاد تغییر کرده و ایده تشکیل دانشکدگان هم براساس همین نیاز شکل گرفت. به‌طور کلی توضیح دهید که هدف از تشکیل دانشکدگان در دانشگاه آزاد به‌عنوان مبدل این دانشگاه از دانش‌محور به حل‌مساله موضوعمحور چیست؟
هدف در مرتبه نخست، تحقق برنامه تحول و تعالی دانشگاه، در زمینه بازآرایی ساختار نظام آموزشی با تاکید بر حوزه‌های دانشی میان‌رشته‌ای است که به ایجاد دانشکدههای موضوعی و فناوری بر پایه گروههای دانش‌محور منجر می‌شود. علاوه بر آن با مرجعیت بخشیدن به نگاه تخصصی و استفاده از توان نیروی متخصص، پیوند میان رشته‌های تحصیلی و ظرفیت‌ها و نیازهای آمایشی منطبق بر رصد روندهای علم، فناوری، مشاغل جدید و آینده‌پژوهی را افزایش می‌دهد. در مرتبه دوم، توانمندسازی، شبکه‌سازی و تقویت هم‌افزایی اعضای هیات‌علمی، نخبگان و پژوهشگران در پاسخگویی به نیازهای ملی، محلی، حوزه دانش‌های مرجع و مرزشکن خواهد بود. از این رو اهداف گفته شده ساختاری میان یا فرارشتهای دارد و دربرگیرنده گروههای دانشی است که حول موضوعی مشخص برای حل مسائل و نیازهای روز ملی و بین‌المللی در راستای برنامه تحول و تعالی دانشگاه به‌عنوان بازوی تخصصی معاونت موضوعی به‌صورت کشوری به فعالیت خواهد پرداخت. تمام مواردی که اشاره شد، زیر نظر هر معاونت موضوعی به فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی خود ادامه خواهند داد. این فعالیت‌ها شامل تاسیس دانشکده، گروه و رشته‌های جدید، جابه‌جایی رشته محل‌ها، تدوین و بازنگری منابع درسی و کمک درسی، سرفصل‌ها و برنامه‌های درسی، همکاری با سازمان‌ها، انجمن‌ها و مراکز علمی، پیشنهاد برای حل مسائل کشور، ارتقای کیفی دفاع و پیش‌دفاع، برگزاری کرسی‌های تخصصی و ترویجی، تاسیس نشریات علمی، مصاحبه دکتری تخصصی، جذب و ارتقای اعضای هیات‌علمی، تعریف دوره‌های توانمندسازی اعضای هیات‌علمی، تدوین نظام‌نامه‌ها و آیین‌نامه‌های برگزاری و شرکت در همایش‌های ملی و بین‌المللی، تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان و توسعه مراکز رشد و تاسیس انجمن‌های علمی است.
زمانی که سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی تدوین و ابلاغ شد، تاسیس دانشکدگان ذیل هر معاونت موضوعی هم مطرح شد. مشخصا از چه زمانی تاسیس این دانشکدگان کلید خورد؟
با ابلاغ نظام‌نامه مدیریت دانشی دانشگاه آزاد، تشکیل این دانشکدگان رسمیت پیدا کرد. گروههای استانی مجموعه‌ای از گروههای دانشی تک یا میان‌رشته‌ای در واحدهای یک استان است که مطابق با عناوین گروههای کشوری در سطح استان تشکیل شده و ذیل گروه کشوری فعالیت می‌کند و هدایت آن برعهده مدیرگروه استانی خواهد بود.
مجموعه‌ای از گروههای دانشی در دانشکده موضوعی تشکیل می‌شود
دانشکده موضوعی شامل چه مواردی است؟
دانشکده موضوعی در برگیرنده مجموعه‌ای از گروههای دانشی است که با محوریت موضوع دانشکدگان و با هدف ایجاد هماهنگی میان گروههای دانشی در فعالیت‌های جاری و همچنین توسعه به‌سمت شکل‌گیری عناوین توسعه‌ای نوآورانه ذیل اهداف و ماموریت دانشکدگان مربوط تشکیل و فعالیت‌های میان‌رشته‌ای مرتبط را بر مبنای ماموریت دانشگاه در واحدهای منتخب پیگیری میکنند. علاوه بر آن دانشکده موظف است با همان تعداد و عنوان دانشکدگان درصورت وجود رشته و گروه دانشی یا میان‌رشته‌ای و احراز شرایط آمایشی، به پیشنهاد واحد و پس از درخواست استان و تایید معاونت موضوعی مربوط تشکیل شود.
گروه دانشی و گروههای میان‌رشته‌ای چگونه تشکیل می‌شوند؟
گروه دانشی یا همان گروه آموزشی در واحدها و مراکز آموزشی است که با عناوین ابلاغ شده گروههای کشوری تشکیل می‌شود و علاوه بر اجرای رشته‌محل‌های دانشگاه، سایر وظایف مرتبط را برعهده دارند که متشکل از اعضای هیات‌علمی متخصص در یک رشته از شعب دانش است. گروههای میان‌رشته‌ای نیز گروه‌هایی هستند که در اثر اجرای برنامه توسعه رشته‌ها در چهارچوب‌های میان یا فرارشتهای در هر دانشکده، ذیل عنوان کلی دانشکدگان ایجاد و در طول زمان به‌تدریج جایگزین گروههای دانشی تک‌رشته‌ای می‌شوند که به پیشنهاد هر یک از اعضای هیات‌علمی و تشخیص و پیشنهاد نهایی رئیس دانشکده و تصویب شورای دانشکدگان، در شورایی به نام «شورای گسترش معاونت موضوعی» ایجاد خواهند شد.
تشکیل دانشکدگان مهارت و کارآفرینی در‌قالب 6 گروه کشوری
با توجه به عهده‌دار بودن ریاست دانشکدگان مهارت و کارآفرینی از سوی شما، شکل‌گیری شورای دانشکدگان و گروههای کشوری در این دانشکدگان چگونه است؟
پس از تصویب قانون نظام جامع آموزش و تربیت فنی‌و‌حرفه‌ای و مهارتی در سال 1396 توسط مجلس شورای اسلامی به‌طور رسمی به دانشگاه آزاد به‌عنوان یکی از زیرنظام‌های آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی مجوز داده شد که در این عرصه‌ها ورود پیدا کند که براساس آن دانشگاه آزاد اقدام به تهیه و تدوین نظام‌نامه نظام آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی در این دانشگاه کرد که در سال 1399 تصویب و ابلاغ شد. به‌دنبال آن و ابلاغ سند تحول و تعالی دانشگاه در سال‌جاری در ذیل معاونت علوم تربیتی و مهارتی، دانشکدگان مهارت و کارآفرینی در قالب شش گروه کشوری کارآفرینی، مهارتی صنعت و علوم پایه، مهارتی مدیریت و خدمات اجتماعی، مهارتی فرهنگ و هنر، مهارتی کشاورزی و منابع طبیعی و مهارتی امور دام، طیور و آبزیان شکل گرفت که در پی آن شورایی به نام «شورای دانشکدگان» متشکل از رئیس دانشکدگان مهارت و کارآفرینی به‌عنوان رئیس و تمام شش مدیرگروه کشوری عضو دائم آن هستند و در راستای این شورا، دو شورای تخصصی برنامه‌ریزی درسی و گسترش آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی ایجاد شد که نسبت به وظایف محول شده تصمیم‌های مورد نیاز را اتخاذ خواهند کرد.
همان‌طور که گفتم رئیس دانشکدگان مهارت و کارآفرینی بنا به پیشنهاد معاون محترم موضوعی علوم تربیتی و مهارتی به ریاست دانشگاه انتخاب شده است و براساس مفاد نظام‌نامه مدیریت دانشی دانشگاه آزاد در تاریخ چهارم شهریور‌ماه، شورایی در ذیل هر یک از این دانشکدگان تشکیل شد. سپس مدیران گروه کشوری شش‌گانه توسط رئیس دانشکدگان مهارت و کارآفرینی به معاون موضوعی معرفی و پس اخذ تاییدیه از ریاست دانشگاه، برای ایشان ابلاغ صادر می‌شود و به همین ترتیب با توجه به‌عنوان‌های گروههای کشوری در سطح استان، گروه استانی و نیز در واحدهای دانشگاهی واجد شرایط، دانشکدههای هم‌عنوان دانشکدگان مهارت و کارآفرینی ایجاد و در ذیل آن گروههای دانشی تشکیل خواهد شد.
درخصوص گروه و رشته‌های جدید و جابه‌جایی رشته محل‌ها، منابع درسی و کمک درسی توضیح دهید.
درخصوص ایجاد گروه و رشته‌های جدید، ابتدا باید واحد و مرکز دانشگاهی متقاضی براساس آمایش سرزمینی تقاضای خود را به همراه تکمیل کاربرگ‌های مربوط به کمیته گسترش آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی استان ارائه کنند و کمیته مزبور، درخواست را بررسی و پس از تصویب، صورت‌جلسه و مذاکره موردنظر را به شورای دانشکدگان ارسال کنند، شورای دانشکدگان پس از واجد شرایط دانستن واحد یا مرکز مورد نظر تقاضا را برای شورای گسترش آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی ارسال کنند تا پس از طرح و بررسی، درصورت تصویب اقدام نهایی برای صدور مجوز اجرای رشته موردنظر صورت پذیرد.
سرفصل دروس جدید توسط گروه کشوری بازنگری می‌شود
تدوین و بازنگری سرفصل دروس به چه صورت است؟
در ارتباط با تدوین و بازنگری سرفصل دروس رشته جدید یا درحال اجرا، ابتدا درخواست گروه دانشی در واحد یا مرکز دانشی به گروه استانی ارسال و سپس پس از بررسی و تایید به گروه کشوری ارسال خواهد شد که گروه کشوری براساس اولویت‌های نیاز جامعه و صنعت و حل‌مسائل کشور موضوع را بررسی و درصورت تایید به شورای دانشکدگان ارسال می‌کند که درنهایت پس از تایید شورای مذکور، به شورای تخصصی برنامه‌ریزی آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی ارسال می‌شود تا مجوز انجام اقدام لازم برای تصویب و اجرای سرفصل دروس مورد نظر صادر شود.
روند همکاری با سازمان‌ها و مراکز علمی چگونه است؟
همکاری با سازمان‌ها، انجمن‌ها و مراکز علمی به این صورت است که ابتدا مدیران گروه کشوری برای حل مسائل کشور متناسب با نیاز روز جامعه و صنعت، تمام موارد را بررسی و درخواست همکاری را به شورای دانشکدگان ارائه میکنند که پس از بررسی دلایل توجیهی موردنظر، شورای دانشکدگان مجوز اولیه را صادر و سپس با نهادهای ذی‌ربط جلسه‌های هماهنگی را تشکیل می‌دهند.
تعامل با استان‌ها در ساختار جدید چطور دنبال می‌شود؟
تعامل با استان‌ها از طریق تشکیل گروه‌ها، شورای مربوط و کمیته گسترش آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی در سطح استان‌ها و تشکیل دانشکده‌ها و گروههای دانشی در ذیل آنها صورت میگیرد.
گروههای میان‌رشته‌ای چگونه شکل میگیرد؟
گروههای میان‌رشته‌ای در ابتدا توسط هر یک از اعضای هیات‌علمی پیشنهاد و از طریق رئیس دانشکده، برگزیده و پیشنهاد نهایی مطرح می‌شود. پس از مطرح شدن در شورای تخصصی گسترش آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی با حضور معاون موضوعی، رئیس دانشکدگان، معین استان، دبیر شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه، رئیس استان و رئیس واحد به تصویب شورای دانشکدگان خواهد رسید و درنهایت با تایید رئیس دانشگاه ایجاد می‌شود.
نکته مهم اینکه گروه میان‌رشته‌ای، عضو هیات‌علمی مستقل ندارد و اعضای هیات‌علمی آن از گروههای دانشی دانشگاه و خبرگان براساس تخصص و حول موضوع دانشکده انتخاب و دعوت به همکاری می‌شوند و در‌جهت کسب مرجعیت علمی و با ماموریت پشتیبانی از امور دانشی، اندیشکده‌هایی هم‌سطح با گروههای میان‌رشته‌ای ذیل دانشکده‌ها امکان راه‌اندازی دارند.
به‌روز‌رسانی سرفصل دروس رشته‌های مهارتی متناسب با نیاز روز صنعت
مهم‌ترین دستور‌کار شما در شروع کار دانشکدگان چیست؟
در گام اول، سرفصل دروس رشته‌های مهارتی درحال اجرا در واحدها و مراکز آموزشی متناسب با نیاز روز جامعه و صنعت به‌روز‌رسانی و بازنگری شود. با توجه به نبود سرفصل برای برخی از رشته‌های جدید مهارتی که مورد نیاز بازارکار است، سرفصل مرتبط تعریف و تدوین شود. رشته‌های مهارتی درحال اجرا در واحدها و مراکز آموزشی متناسب با آمایش سرزمینی و توسعه هوشمند منطقه‌ای پایش شود و درنهایت پس از ساماندهی دانشکدههای مهارت و کارآفرینی موجود در واحدهای دانشگاهی، ساختاری مناسب و چابک همراه با نیروی انسانی متخصص به‌منظور رسیدن به اهداف مورد نظر ذیل اسناد بالادستی، به‌ویژه سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد ایجاد شود.
