ندا اظهری، مترجم: اکوسیستم استارتاپی شبکه پویایی از هویت‌ها، سازمان‌ها و منابع است که از رشد و موفقیت شرکت‌های استارتاپی در صنایع و مناطق جغرافیایی خاصی حمایت می‌کند. این اکوسیستم شامل طیف گسترده‌ای از سهامداران از قبیل کارآفرینان، سرمایه‌گذاران، منتور‌ها (هدایتگر)، موسسات آموزشی، آژانس‌های دولتی، شرکت‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات می‌شود که تمام آنها نقش مهمی در تقویت نوآوری، کارآفرینی و توسعه اقتصادی ایفا می‌کنند. در‌واقع استارتاپ‌ها شرکت‌های نوپایی هستند که ایده‌های نوآورانه و مدل‌های تجاری را ایفا می‌کنند. در سال‌های اخیر با توجه به گرایش افراد به کارآفرینی، دنیا شاهد رشد و توسعه چشمگیر استارتاپ‌ها بوده و هر سال نیز بر تعداد استارتاپ‌ها افزوده می‌شود، اما برخی کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که روند افزایش استارتاپ‌ها معکوس شده و انقراضی بزرگ در راه است. 

   سالانه 50 میلیون استارتاپ جدید شکل می‌گیرد
چند شرکت از باارزش‌ترین شرکت‌های دنیا که در قالب استارتاپ فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، از سوی کارآفرینان بانفوذی چون استیو جابز، ایلان ماسک و مارک زاکربرگ تاسیس شده‌اند. هدف از راه‌اندازی این شرکت‌های استارتاپی، تاثیرگذاری فوری و تسلط بر بازار است. استارتاپ‌های ارزشمند به یونیکورن شناخته می‌شوند که آمریکا و چین دارای بیشترین تعداد استارتاپ‌های یونیکورن در جهان هستند، اما در این بین آمریکای‌لاتین، فعال‌ترین مناطق استارتاپی دنیا را در اختیار دارد. به‌طورکلی سه اکوسیستم برتر استارتاپی دنیا به ترتیب سیلیکون ولی، نیویورک سیتی و لندن هستند. سانفرانسیسکو که سیلیکون ولی را در خود جای داده، همچنان به‌عنوان برترین شهر استارتاپی دنیا پیشتاز است. درمجموع بیش از 150 میلیون استارتاپ در دنیا وجود دارند. طبق آمار ارائه شده سالانه حدود 50 میلیون استارتاپ جدید شکل می‌گیرند اما تنها 10 درصد از آنها قادرند در درازمدت به حیات خود ادامه دهند و درواقع می‌توان گفت که 90 درصد استارتاپ‌ها در مدت‌زمان کوتاهی پس از شکل‌گیری از بین می‌روند. مهم‌ترین دلیل شکست استارتاپ‌ها تمام شدن منابع مالی و نداشتن تقاضا برای بازار فروش محصولات هستند. از آنجایی که به‌طور متوسط دو تا سه سال زمان لازم است تا استارتاپ‌ها به سوددهی برسند، حجم زیادی از این شرکت‌های نوپا در این بازه زمانی از بین می‌روند. 

   15 درصد جمعیت آمریکا در حوزه‌های استارتاپی فعالند
بعد از آمریکای‌شمالی که بالاترین تعداد استارتاپ‌ها را در خود جای داده، آسیا و اروپا رده‌های بعدی را به خود اختصاص داده‌اند. شرکت استارتاپی «بایت دانس» یک شرکت فناوری چینی است که چند سیستم‌عامل محتوا با قابلیت یادگیری ماشینی را اداره می‌کند. این شرکت تا سپتامبر 2023، ارزشمندترین استارتاپ‌های دنیا را با ارزش 220 میلیارد دلاری در اختیار دارد. با رونق گرفتن حوزه‌های مالی و هوش مصنوعی، شواهد هم حکایت از آن دارد که استارتاپ‌های با موضوع بلاکچین، تجارت الکترونیک، هوش مصنوعی و فینتک در سال‌جاری رشد سریعی داشته‌اند. از آنجایی که اشتغال دنیا به‌سمت کارآفرینی و کارهای مهارتی حرکت کرده، حدود 15.4 درصد از کل جمعیت آمریکا در حوزه‌های استارتاپی فعالیت می‌کنند و بزرگ‌ترین کاری که انجام می‌دهند، یافتن مسائل واقعی و حل آنهاست که جزء بزرگ‌ترین چالش‌های پیش‌روی استارتاپ‌های دنیا به‌شمار می‌رود. آمارها از استارتاپ‌های دنیا نشان می‌دهد که قریب‌‌به 60 درصد استارتاپ‌ها به‌طور خانگی فعالیت می‌کنند. به‌طورکلی کمتر از 10 درصد استارتاپ‌هایی که جذب سرمایه می‌کنند، قادرند با موفقیت وارد فاز دوم سرمایه‌گذاری شوند. متوسط سرمایه‌ای که این شرکت‌ها در فاز C جذب می‌کنند حدود 50 میلیون دلار برآورد شده است. 
حدود 190 هزار شغل بین ژانویه 2022 تا مارس 2023 در آمریکا با فعالیت استارتاپ‌ها جان گرفته‌اند که معادل 25 شغل به ازای هر استارتاپ است. طبق آمار ارائه شده، تنها در سال 2020 حدود 3 میلیون و 114 هزار و 111 شغل جدید در آمریکا ایجاد شد. در‌حال‌حاضر حدود 33 میلیون و 200 هزار کسب‌وکار کوچک در آمریکا حضور دارند و همین کسب‌وکارهای کوچک 99.9 درصد کسب‌وکارهای آمریکایی را تشکیل می‌دهند. اندازه بازار یونیکورن‌های حوزه تجارت الکترونیک دنیا 114 میلیارد دلار برآورد شده است. استارتاپ‌های یونیکورن در حوزه‌های مالی و بیمه با 526 میلیارد دلار، بزرگ‌ترین ارزش بازار را در اختیار دارند. تنها 40 درصد استارتاپ‌ها سودده بوده و یک‌سوم استارتاپ‌ها همچنان به زیان مالی خود ادامه می‌دهند. آمارها نشان می‌دهد اکثریت کارآفرینان آمریکایی را فارغ‌التحصیلان دانشگاه استنفورد تشکیل می‌دهند. 
(نمودار شماره 1)

   نبود تقاضا برای محصول، عامل اصلی شکست استارتاپ‌ها
همان‌طور‌که گفته شد تنها 10 درصد استارتاپ‌ها در درازمدت به حیات خود ادامه می‌دهند و مابقی شرکت‌های نوپا در طول مسیر از گردونه رقابت حذف می‌شوند. محققان و کارشناسان در بررسی‌های انجام شده به این نتیجه رسیده‌اند که 34 درصد شرکت‌های استارتاپی تنها به‌دلیل نبود تقاضا برای محصول تولید شده، حذف شده و از بین می‌روند. بعد از این دلیل بازاریابی مشکلات و چالش‌ها با 22 درصد در رده دوم قرار گرفته است. مشکلات گروهی با 18 درصد؛ مشکلات مالی با 16 درصد؛ مشکلات فنی با 6 درصد؛ مشکلات حقوقی و مشکلات عملیاتی هر کدام با 2 درصد در رده‌های آخرین مشکلات استارتاپ‌ها قرار می‌گیرند. حتی با جریان نقدینگی محدود 82 درصد کارآفرینان موفق مدعی هستند برای موفق ماندن استارتاپ خود به ویژگی‌های ضروری و تجربه نیاز دارند؛ از این رو به‌واسطه تجربه‌ای که موسسان کسب‌وکارهای موفق از شرکت‌های قبلی به‌دست آورده‌اند، 30 درصد شانس این را دارند که این موفقیت خود را تکرار کنند. بررسی‌ها نشان داده است شناسایی تقاضای محصول در بازار می‌تواند 34 درصد شرکت‌ها را از خطر شکست و حذف شدن نجات دهد. کارآفرینانی که زودتر از آنچه تصور می‌شود، شکست می‌خورند، 20 درصد احتمال موفقیت دارند در‌حالی‌که کارآفرینان موفق تنها از 18 درصد شانس موفقیت برخوردارند. در این میان طبق آمار 43 درصد کارآفرینان آمریکایی از شکست استارتاپ خود ابراز نگرانی می‌کنند. این در حالی است که 51.3 درصد از شرکت‌های استارتاپی در پنج سال پس از شکل‌گیری زنده می‌مانند. 80 درصد از استارتاپ‌های تجارت الکترونیک کارشان به شکست می‌رسد و 20 درصد از آنها عاقبت خوبی پیدا می‌کنند و موفق می‌شوند. همچنین 75 درصد از استارتاپ‌های حوزه فینتک، 80 درصد استارتاپ‌های حوزه سلامت و 60 درصد استارتاپ‌های حوزه فناوری‌های آموزشی با شکست مواجه می‌شوند. 
(نمودار شماره 2)

   همه چیز از ورشکستگی سیلیکون ولی شروع شد
«رویترز» در مارس 2023 اعلام کرد مدیران فناوری، سرمایه‌گذاران خطرپذیر و بنیانگذاران برجسته ازجمله «سام آلتمن»، مدیرعامل شرکت OpenAI، بعد از سقوط بانک سیلیکون ولی برای باقی ماندن در گردونه رقابت غول‌های فناوری تلاش می‌کنند. ورشکستگی این بانک بسیاری از استارتاپ‌های فناوری را تحت تاثیر قرار داد و به‌نوعی بزرگ‌ترین ورشکستگی آن از زمان بحران مالی 2008 به‌شمار می‌رفت. این ورشکستگی، بازارهای جهانی را متلاطم کرد، سهام بانکی را تحت‌الشعاع قرار داد و کارآفرینان فناوری کالیفرنیا را نگران چگونگی پرداخت حقوق و دستمزدها کرد. همین امر باعث شد تا استارتاپ‌های قدرتمندتر به کمک استارتاپ‌های نوپا بیایند و به آنها در پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان‌شان کمک کنند تا بتوانند پابرجا بمانند. حدود 220 هزار کارگر در طوماری که امضا کردند، از وزیر خزانه‌داری آمریکا خواستند تا از سپرده‌گذاران که اغلب مشاغل کوچک هستند، حمایت کنند. آنها در این طومار هشدار داده بودند که بیش از 100 هزار شغل در معرض نابودی قرار دارد اما متاسفانه پاسخی از بانک سیلیکون ولی دریافت نکردند. در این میان سرمایه‌گذاران خطرپذیر به استارتاپ‌ها توصیه کردند که به‌دنبال جایگزین‌های دیگری باشند تا از آن طریق بتوانند نقدینگی خود را در کوتاه‌مدت تامین کنند. اوضاع آشفته‌ای که از اوایل 2023 بر بانک سیلیکون ولی حاکم شد، شرایط را برای شرکت‌های نوپای استارتاپی تیره و تار کرد و از آنجایی که سرمایه‌گذاران خطرپذیر قادر نبودند به‌صورت کامل از استارتاپ‌ها حمایت کرده و خلأ مالی آنها را برطرف کنند، گمانه‌زنی بسیاری از کارشناسان حکایت از آن دارد که استارتاپ‌ها تا مرز انقراض پیش خواهند رفت. 

   کاهش حمایت‌ها مقدمه انقراض گسترده استارتاپ‌ها؟ 
بعد از آن «گاردین» حدود چهار ماه پیش به نقل از «وال استریت ژورنال» گزارشی را منتشر کرد مبنی‌بر آنکه رویداد انقراض گسترده استارتاپ‌های دنیا در‌حال رخ دادن است. سرمایه‌گذاران خطرپذیر دیگر کمتر حاضر به اختصاص دادن سرمایه به شرکت‌های استارتاپی می‌شوند و وام‌های بانکی نیز به وفور وجود ندارد و اگر شرکتی هم پیدا شود از این وام‌ها استفاده کند، برایش بسیار گران تمام می‌شود. از این رو به‌نظر می‌رسد نسل استارتاپ‌هایی که اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند، به‌زودی به اتمام می‌رسد و انتخاب سختی برای ماندن یا رفتن پیش‌رو خواهند داشت. در این گزارش با اشاره به کاهش حمایت‌ها از استارتاپ عنوان شده است که بودجه سرمایه‌گذاران خطرپذیر در سه ماهه نخست سال 2023 تنها 40 درصد از کل حمایت‌هایی بود که در سه ماهه چهارم سال 2021 از شرکت‌ها به عمل می‌آمد. اما آیا می‌توان این حجم کاهش حمایت‌ها را به مفهوم انقراض گسترده شرکت‌ها دانست؟ شاید سرمایه حاصل از سرمایه‌گذاری خطرپذیر دچار رکود شده باشد، اما این وضعیت درنهایت بهبود خواهد یافت و در‌حال‌حاضر در‌حال سرمایه‌گذاری روی نسل جدیدی از استارتاپ‌های هوش مصنوعی هستند. تعداد کل استارتاپ‌ها از ژانویه 2019 تا می ‌2023 حدود 20 میلیون و 500 هزار شرکت است. تعداد استارتاپ‌ها با «کسب‌وکار با گرایش بالا» (HPB) در آن دوره حدود 7 میلیون شرکت بود. فارغ از این تعداد یک میلیون و 300 هزار HPB در سال 2019، یک میلیون و 500 هزار HPB در سال 2020 و یک میلیون و 800 هزار HPB در سال 2021 بوده و این رقم در 2022 با یک میلیون و 700 هزار HPB آغاز شد و تاکنون تا می ‌2023، حدود 721 هزار HPB آغاز شده که سالانه در مسیر رشد قرار دارند. 
نمی‌توان منکر آن شد که سرمایه گران‌تر شده است، به‌طوری که متوسط بهره بانکی در سطح مالی حدود 8 درصد است؛ به این معنی که حتی کسب‌وکارهای کوچکی که در‌حال‌حاضر در بازار رقابتی حضور دارند باید 11 درصد از این مبلغ را برای تامین مالی جدید خود پرداخت کنند؛ نرخی که بسیار بالاتر از یکی دو سال اخیر است. اما به‌نظر نمی‌رسد این بهره‌های بالا به استارتاپ‌ها آسیبی برساند. علاوه‌بر این به این نکته هم باید توجه داشت که بیشتر استارتاپ‌ها بودجه‌های مورد نیاز خود را از بانک‌های سنتی تامین نمی‌کنند. داده‌های پلتفرم‌های وام‌دهی نشان می‌دهد 54 درصد از کارآفرینان، کسب‌وکار خود را با سرمایه شخصی آغاز کرده‌اند. میانگین مبلغ وام برای یک صاحب کسب‌وکار کوچک حدود 47 هزار دلار برآورد شده است که رقم بزرگی هم نیست، اما برای افرادی که یک تجارت را راه‌اندازی می‌کنند، سرمایه زیادی است. در سال‌های 2021 و 2022، آمریکا بیش از هر زمان دیگری با درخواست‌های مالی برای کسب‌وکارهای کوچک روبه‌رو است. با این اوصاف گاردین در نتیجه‌گیری خود وقوع انقراض گسترده استارتاپ‌ها را نمی‌پذیرد و وقوع آن را بعید می‌داند و معتقد است که هنوز هم بسیاری از استارتاپ‌ها وجود دارند که سرمایه کافی برای تداوم فعالیت‌هایشان در اختیار دارند. به‌طوری که با وجود مشکلاتی که شرکت‌های فناورانه در سیلیکون ولی با آن روبه‌رو هستند، آمریکایی‌ها در‌حال راه‌اندازی  کسب‌وکارهای متعددی‌اند که تنها با نگاه به رقم آنها می‌توان به این نکته رسید. 

   انقراض کلید می‌خورد؟
در عین اینکه برخی معتقدند خطر انقراض استارتاپ‌ها پایین است، businessinsider در گزارشی که در ماه‌های گذشته منتشر کرده، عنوان کرده است که شاید درحال حاضر انقراض گسترده استارتاپ‌ها به‌وضوح مشخص نباشد اما شرایط بدی پیش‌روی آنهاست که می‌تواند آنها را به این سمت‌وسو سوق دهد. در این گزارش به این نکته اشاره شده است که روند شکست استارتاپ‌ها از سال 2021 صعودی شده و این احتمال وجود دارد که موجی از ورشکستگی این شرکت‌های نوپا را در سال‌های آینده شاهد باشیم به‌طوری که حتی ممکن است تعداد غیرمنتظره‌ای از استارتاپ‌ها به تعطیلی کشیده شوند. «تام لوورو» به‌عنوان یکی از شرکای عمومی «IVP» (طرح سند نوآوری) در توییت خود با حمایت از برخی شرکت‌ها چون اسنپ، اسلک، دیسکورد، توییتر، دیتاداگ، کلارناو کراوداسترایک به رویداد انقراض گسترده استارتاپ‌ها اشاره کرده است که درحال شکل‌گیری است. اخبار هم به حواشی این موضوع پرداخته و عنوان می‌کند که بازار تغییر کرده و اعلامیه‌های تامین مالی سرفصل‌های زیادی را به خود اختصاص داده است. وال‌استریت‌ژورنال هم براساس توییت او به موضوع نزدیک بودن انقراض استارتاپ‌ها اشاره کرد. همان‌طور که «لوورو» عنوان کرده است استارتاپ‌ها بی‌سر و صدا و آهسته می‌میرند و بسیاری از آنها تعطیل می‌شوند. بسیاری از سرمایه‌گذاران خطرپذیر سرمایه‌های خود را از شرکت‌ها بیرون می‌کشند و این دقیقا راهی است که سرمایه‌گذاران خطرپذیر طی می‌کنند. آنها که از بسیاری از استارتاپ‌ها حمایت مالی می‌کردند انتظار دارند بیشتر آنها شکست بخورند. این سرمایه‌گذاران برای رسیدن به بازده بزرگ مالی تنها به تعداد کمی از شرکت‌های استارتاپی نیاز دارند بنابراین از نظر آنها خیلی تفاوتی نمی‌کند که چه آینده‌ای پیش‌روی بیشتر شرکت‌های استارتاپی قرار خواهد گرفت از این رو با حجم طبیعی شکست استارتاپ‌ها تا سال‌های آینده روبه‌رو می‌شویم. مشکل اینجاست که رونق سرمایه‌گذاران خطرپذیر
(VCها) که در سال 2021 تعداد آنها به اوج خود رسید، این نظم طبیعی را از بین می‌برد. با رشد VCها، تمایل آنها به سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌ها بالا گرفت و بسیاری از این شرکت‌ها به دریافت بودجه و سرمایه لازم برای رشد خود از آنها روی آوردند و با حضور ردپای VCها در تمام شرکت‌های استارتاپی حجم شکست شرکت‌ها افزایش یافت. 

   کفگیر VCبه ته دیگ می‌خورد!
شواهد بیانگر آن است که VCها دیگر مانند سال‌های گذشته روی استارتاپ‌ها سرمایه‌گذاری نمی‌کنند مگر اینکه شرکت‌های استارتاپی فعال در حوزه هوش مصنوعی باشند که موضوع روز دنیاست. در سال‌های اخیر آنقدر سرمایه به سمت استارتاپ‌ها سرازیر شد که این شرکت‌ها شانس زیادی برای بقا داشتند اما در برخی مواقع، کسب‌وکارهایی که دچار مشکل هستند، نقدینگی خود را به اتمام می‌رسانند و VCها دیگر روی آن شرکت سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. همین امر مشکلاتی را پیش‌روی شرکت‌های استارتاپی ایجاد می‌کند که درنهایت می‌تواند منجر به فروش دردناک دارایی‌ها، افزایش سرمایه‌های نامطلوب، استخدام نیروهایی که برای شرکت ارزان تمام شوند و نیز تعطیلی و ورشکستگی آنها شود. به نظر می‌رسد که قطار در مسیر حادثه ورشکستگی استارتاپ‌ها به حرکت درآمده اما به‌وضوح نمی‌توان شاهد آن بود چراکه استارتاپ‌ها شرکت‌های دولتی نیستند و هیچ قیمت سهامی وجود ندارد که بتواند سقوط آن را نشان دهد تا اینکه فروپاشی واقعی ثروت شرکت‌های استارتاپی به وقوع بپیوندد. 
از جمله شواهدی که «لوورو» به آن اشاره کرده و آن را مصداقی بر شروع انقراض استارتاپ‌ها دانست یکی شرکت آمریکایی «وی وورک» (WeWork) است که فضاهای کار مشترک را برای استارتاپ‌های فناوری ارائه می‌دهد. این شرکت در سال 2021 در نقطه اوج رونق کاری خود قرار داشت. سهام این شرکت از 13 دلار در 2021 به 18 سنت درحال حاضر سقوط کرده است. همچنین شرکت غذایی «زیوم» (Zume) هم یک استارتاپ آمریکایی تحویل رباتیک پیتزاست که 500 میلیون دلار از VCها برای رونق خود بودجه دریافت کرده است و چند ماهی است که به کار خود پایان داده است. شرکت «پلاستیک» (Plastiq) هم بیش از 140 میلیون دلار از VCهای مختلف بودجه دریافت کرده است که به نظر می‌رسد در ماه‌های گذشته شواهدی از ورشکستگی در آن مشاهده شده است. شرکت «نیوا» (Neeva) هم که ارائه‌دهنده یک موتور جست‌وجو و مرورگر است و تلاش می‌کرد با گوگل رقابت کند، به دلیل کمبود سرمایه به تعطیلی کشیده شد و سهام خود را به شرکت «اسنوفلیک» واگذار کرد. 
«کرانچبیس» که یک شرکت ارائه‌دهنده داده‌های تجاری درمورد شرکت‌های خصوصی و دولتی است، استارتاپ‌هایی را مورد بررسی قرار داده است که در سال 2023 ورشکست شده و آمار آنها را 72 شرکت اعلام می‌کند. البته این شرکت از احتمال افزایش تعداد استارتاپ‌های ورشکسته تا سال‌های پیش‌رو خبر می‌دهد. «لوورو» از شرکت‌های استارتاپی خواسته برای جلوگیری از ورشکسته شدن تا حد امکان هزینه‌های خود را کاهش دهند. 
داده‌های به‌دست‌آمده نشان می‌دهد حدود 81 درصد از استارتاپ‌هایی که در مرحله نخست رشد خود هستند، در سال 2023 با شکست مواجه خواهند شد؛ چرا‌که تا پایان اکتبر کمتر از 12 ماه سرمایه برای ادامه فعالیت‌شان در اختیار دارند. نظرسنجی‌های بین‌المللی که از 450 بنیانگذار استارتاپی در آمریکا و اروپا بین ماه‌های آگوست تا اکتبر 2022 انجام شده نشان می‌دهد که در سال جاری از هر پنج استارتاپ، چهار شرکت در معرض شکست قرار دارند. این آمار حتی اگر هم به نظر اغراق شده بیاید، باز با توجه به اوضاع نابسامان اقتصادی که پیش‌روی بیشتر کشورهای دنیا قرار گرفته، می‌تواند زنگ خطری باشد برای مدیران شرکت‌های استارتاپی و نوپایی که در آرزوی رشد و سودآوری اقدام به راه‌اندازی شرکت کرده‌اند. از آنجایی هم که سرمایه‌گذاران خطرپذیر (VCها) سرمایه‌گذاری‌های خود را به سمت شرکت‌های استارتاپی فعال در حوزه هوش مصنوعی سوق داده‌اند، به نظر می‌رسد پیش‌بینی ورشکستگی برای تعداد زیادی از استارتاپ‌هایی که سرمایه کافی برای ادامه فعالیت ندارند، دور از واقعیت نباشد؛ از این رو بسیاری از کارشناسان توصیه می‌کنند این شرکت‌ها بهتر است به دنبال مدل‌های جایگزینی برای تامین بودجه باشند تا در حد امکان خطر انقراض و ورشکستگی خود را به تاخیر انداخته یا به طور کامل مانع از بروز آن شوند.