سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: چند روز پیش خبر رسید که ثبت‌نام دانشجویان دانشگاه آزاد در سامانه «مهارت‌یار» آغاز شده است. شاید بعد از شنیدن این خبر برای خیلی‌ها این سوال پیش آمده باشد که طرح مهارت‌یار چیست و قرار است دقیقا چه اتفاقی بیفتد. مسئولان دانشگاه آزاد که مدتی است بحث مهارت‌آموزی را در دانشگاه با توجه بیشتری دنبال می‌کنند، حالا در آخرین اقدام خود می‌خواهند دانشجویانی که به یک یا چند مهارت مسلط هستند را انتخاب کنند تا این دانشجویان بتوانند مهارت خود را به سایرین منتقل کنند. در واقع دانشگاه آزاد با این طرح می‌خواهد روی دانشجویان مستعد با هدف افزایش سطح توانمندی‌های مهارتی آنها در راستای تربیت استاد ماهر سرمایه‌گذاری کند. در این طرح دانشجویان مقاطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری دانشگاه آزاد که مسلط به یک یا چند مهارت هستند میتوانند با ورود به سایت باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان به نشانی bpj. iau. ir برای ثبت‌نام و بارگذاری مدارک لازم اقدام کنند. البته در طرح دستیار مهارتی، باشگاه پژوهشگران طرف عرضه است یعنی سامانه ثبت‌نام توسط این باشگاه راه‌اندازی شده اما ارزیابی دستیاران مهارتی و تصمیم‌گیری درخصوص اینکه بر سر کدام کلاس حاضر شوند با معاونت علوم تربیتی و مهارتی این دانشگاه است. ثبت‌نام طرح مهارت‌یاری برای نیمسال اول سال تحصیلی 1403-1402، از بیست و پنجم مهرماه شروع شد و تا پنجم آبان ماه ادامه پیدا کرد که البته با توجه به استقبال دانشجویان حالا تا پانزدهم آبان ماه هم تمدید شده است. در همین مدت کوتاه نیز بیش از چهارهزار نفر در سامانه مهارت‌یار ثبت‌نام کرده‌اند. روند ثبت‌نام و تایید نیز به این صورت است که با بررسی و صحت‌سنجی مندرجات آموزشی ثبت‌شده توسط باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان محل تحصیل دانشجو، اطلاعات دانشجویان متقاضی، به واحدهای پیشنهادی محل تدریس ارسال می‌شود. نتیجه مهارت‌یاری آنان مشخص و در برنامه دروس آموزشیار واحدهای دانشگاهی محل تدریس ثبت خواهد شد و سپس مهارت‌یاران، به‌عنوان مدرس بر سر کلاس حاضر میشوند. در این گزارش با محمدعلی نادی‌خوراسگانی، معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد و حامد حسنپور، رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه درخصوص جزئیات این طرح به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه خبر داد
پیش‌بینی ظرفیت 10 هزار نفری مهارت‌یار از میان دانشجویان متقاضی
حامد حسنپور، رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد نیز درخصوص هدف از طرح مهارت‌یار توضیح داد: «دانشگاه آزاد، در برنامه تحول و تعالی پنج‌ساله خود به دنبال تغییر ساختار آموزشی خود از دیدگاه محتوا، روش یادگیری و هرم نیروی انسانی است. این دانشگاه از دیدگاه محتوا، به دنبال ایفای نقش فعال و مستمر در جامعه است. این موضوع با آموزش نیازهای واقعی امروز و فردای جامعه به دانشجویان میسر می‌شود. بسیاری از این نیازها، نیازهایی مهارتی است که به صورت سنتی در دانشگاه مغفول مانده است.»
به گفته او «از دیدگاه روش یادگیری، سیاست دانشگاه براساس آموزش در حین ارائه خدمت به جامعه است. این روش آموزش که در بعضی رشته‌های دانشگاهی نظیر آموزش پزشکی کاملا شناخته‌شده و جا افتاده است، نیازمند تطبیق به شرایط رشته‌های دیگر دانشگاهی است، اما روح آن حضور دانشجویان در عرصه تخصصی در جامعه در کنار اساتید خود و در زمان تحصیل است. برای این امر، دانشگاه نیاز به مهارتی کردن اساتید خود در حوزه تخصصی و به علاوه، این فعالیت نیاز به نگاه مهارت‌ورزی به آموزش دانشگاهی دارد. جنبه سوم نیز استفاده صحیح از ظرفیت بسیار بالای نیروی انسانی دانشگاه آزاد، اعم از دانشجویان و اعضای هیات‌علمی است که طرح مهارت‌یار به بخش جریان‌سازی یادگیری مهارت از دانشجو به دانشجو نظر دارد. یکی از سوالاتی که مطرح است نحوه اجرای طرح مهارت‌یار است؛ در این طرح، به صورت خلاصه باید گفت هر دانشجویی که مهارت و توانایی در حوزه‌های مهارتی دارد، می‌تواند مهارت خود را به دیگران آموزش دهد. آن طور که حسن پور گفته است، کارورز مهارتی که خود دانشجو است، به‌عنوان اخذ جایزه تحصیلی، از مزایای طرح نظیر کمک‌هزینه تحصیلی بهره‌مند می‌شود و توانایی مدرسی خود را نیز با استفاده از دوره‌های توانافزایی برای مدرسان به‌عنوان بخش نظری دوره افزایش می‌دهد. در طول دوره نیز از حمایت و پشتیبانی استاد پشتیبان خود بهره‌مند خواهد بود.»
مهارت‌یاران گواهینامه ویژه مدرسی می‌گیرند
او گفت: «از سوی دیگر، دانشجویان مهارت آموز، به صورت عملی به توانایی‌های مهارت‌یار خود دست پیدا می‌کنند. نکته قابل توجه اینکه متقاضیان این طرح میتوانند دانشجویان دکتری، کارشناسی‌ارشد و کارشناسی دانشگاه آزاد باشند و از دیدگاه مقطع تحصیلی مهارت‌یاران عملا محدودیتی نیست.»
به گفته رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد، مهارت‌یاران پس از 24 واحد کارورزی مدرسی در یکی از واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد و دو واحد دوره توانافزایی (یک بخش نظری-یک بخش عملی)، موفق به کسب گواهینامه دوره ویژه مدرسی مهارتی میشوند که مزایایی را برای ادامه حضور حرفه‌ای آنها در کسوت مدرس مهارتی در دانشگاه آزاد به همراه خواهد داشت. بخش نظری مهارت‌یاران شامل 12 ساعت مهارت‌های یاددهی ویژه مربیان مهارتی و ۲۸ ساعت آموزش تخصصی مربیگری دروس مهارتی رشته خاص است که شامل دوره‌های مهارتی یاددهی در مدرسه عالی مهارتی دیداکتیک و دوره‌های تخصصی تربیت مربی مهارتی در مدرسه عالی تربیت مربی مهارتی در واحدها و مراکز دانشگاهی است.
پیش‌بینی ظرفیت 10 هزار نفری مهارت‌یار
حسنپور همچنین در پاسخ به این سوال که ظرفیت کمی برنامه دوره ویژه مهارت‌یاری چقدر است، توضیح داد: «این ظرفیت با توجه به نیاز واحد و گروه تخصصی متغیر و بیشتر در رشته‌های پرمخاطب دوره‌های کاردانی و کارشناسی متمرکز است تا استادان آینده در این رشته‌ها برای فردای کشور تامین شود. پیش‌بینی می‌شود براساس نیازسنجی انجام شده در کشور، مجموع این ظرفیت از پنج تا 10 هزار مهارت‌یار از میان دانشجویان متقاضی باشد. با توجه به اینکه در بسیاری از رشته‌های دانشگاهی در مقاطع کاردانی و کارشناسی، از اساتید مدعو استفاده شده است که ارتباط سازمانی با دانشگاه آزاد ندارند، بخشی از این ظرفیت به مهارت‌یاران اختصاص داده شده است.»
به گفته او اگرچه پیش از این نیز تدریس دانشجویان برای مقاطع دیگر وجود داشته و به‌عنوان حق‌التدریس تلقی می‌شد، اما برنامه حاضر برای دانشجویان یک دوره آموزشی نظری- عملی، از طریق کار واقعی در محیط آموزشی به‌شمار می‌رود و به‌دنبال تربیت مدون مدرسان قابل اتکا برای آینده کشور است و گواهی ویژه مدرسی اعطا شده راه را برای رسمی کردن این فرآیند در دانشگاه آزاد و در کشور مهیا می‌کند.
چه کسانی امکان تدریس پیدا می‌کنند؟
یکی از سوالاتی که شاید برای دانشجویان مطرح باشد این است که حداقل شرایط تخصصی لازم برای انتخاب متقاضیان به‌عنوان مهارت‌یار چیست؟ دانشجویانی که به‌عنوان مهارت‌یار انتخاب میشوند یا باید گواهی از سازمان آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای کشور یا مراکز بین‌المللی مورد تایید داشته باشند یا سوابق تجربی مفید در حرفه مربوطه. همچنین جواز کسب یا گواهی فعالیت صنعتی/خدماتی در حرفه مربوط، گواهینامه دوره‌های ضمن خدمت معتبر در رشته مهارتی مرتبط، سوابق داوری در مسابقات و رویدادهای مهارتی در سطوح استانی، ملی و بین‌المللی، رتبه در مسابقات و رویدادهای مهارتی استانی، ملی و بین‌المللی، راه‌یافتگان به مرحله ملی و بین‌المللی مسابقات و رویدادهای مهارتی و مدرس و آزمون‌گر مورد تایید سازمان آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای کشور یا مراکز بین‌المللی مورد تایید از دیگر شروط پذیرش دانشجویان به‌عنوان مهارت‌یار است. آن‌طور که حسنپور گفته است تمام دانشجویان فعال دوره دکتری، کارشناسی‌ارشد و کارشناسی (پیوسته و ناپیوسته) دانشگاه آزاد که ترم اول تحصیل خود را گذرانده‌اند تا زمان تسویه‌حساب با دانشگاه میتوانند در این برنامه ثبت‌نام کنند و دروس و واحدهای دانشگاهی پیشنهادی خود را برای آموزش مهارتی اعلام کنند و در‌صورت انتخاب متقاضیان به‌عنوان مدرس درس از سوی واحدهای دانشگاهی به‌عنوان مهارت‌یار انتخاب شوند.
مهارت‌یاران نسبت به خروجی‌های آموزش مسئول هستند
رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد همچنین توضیح داد: «مشارکت‌کنندگان در طرح مانند مدرسان دیگر تمام فرآیندهای آموزشی یک یا چند درس مهارتی را برعهده می‌گیرند و نسبت به خروجی‌های آن مسئول هستند. فرآیندهای تهیه طرح درس، تدریس، آزمون و ارزیابی، اعلام نمرات و تمام فرآیندهای مرتبط برعهده مهارت‌یار پذیرفته شده است. همچنین مهارت‌یار باید ارتباط سازنده‌ای با مدرس پشتیبان به‌عنوان مشاور خود ایجاد کند.» حسنپور خطاب به کسانی که در این طرح پذیرفته میشوند، تاکید کرد: «انتظار می‌رود که مهارت‌یار از فرصتی که برای تجربه تدریس دانشگاهی در اختیار او گذاشته شده است، برای شناساندن خود به‌عنوان یک مدرس قابل اتکا به‌خوبی استفاده کند و انتظارات دانشجویان، مدرس پشتیبان و مدیرگروه مرتبط را برآورده سازد.»
تخفیف شهریه متناسب با میزان تدریس
شاید برای بسیاری از افراد این سوال مطرح باشد که مشارکت‌کنندگان در این طرح از چه مزایایی بهره‌مند میشوند؟ حسنپور در پاسخ به این سوال توضیح داد: «مهارت‌یار در دوره کارورزی تدریس، از معافیت بخشی از شهریه متناسب با میزان تدریس و معادل با مربی پایه یک برخوردار خواهد بود. همچنین دوره‌های توانافزایی مهارت‌یاران رایگان است.» همچنین به گفته او مهارت‌یار پس از اخذ گواهی دوره ویژه مدرسی می‌تواند به‌عنوان مهارت‌یار معادل با مربی پایه دو ادامه دهد. مهارت‌یار می‌تواند به میزان 16 واحد در حداقل سه نیمسال تحصیلی تدریس داشته باشد.
مدرس پشتیبان مهارت‌یاران را راهبری می‌کند
یکی از نکاتی که در اینجا مطرح خواهد بود درخصوص نقش مدرس پشتیبان مهارت‌یاری است. به گفته حسنپور مدرس پشتیبان مهارت‌یار وظیفه راهبری، مشاوره و هدایت مهارت‌یار را برای تربیت استاد آینده برعهده دارد. بررسی و تایید طرح درس مهارت‌یار، حضور حداقل یک جلسه در کلاس تدریس مهارت‌یار، بررسی و تایید روش ارزیابی دانشجویان توسط مهارت‌یار، ثبت ارزیابی مهارت‌یار در سامانه، انتقال تجربیات آموزشی/ مهارتی به مهارت‌یار، پاسخگویی به پرسش‌های مهارت‌یار، رسیدگی به مطالبات دانشجویان از مهارت‌یار از مهم‌ترین وظایف استاد پشتیبان است. رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد در پاسخ به این سوال که در پایان دوره، چه کسانی موفق به اخذ گواهی دوره ویژه مدرسی میشوند، توضیح داد: «گواهی دوره ویژه مدرسی به مهارت‌یارانی اعطا می‌شود که ضمن گذراندن موفق دوره‌های توانافزایی با احراز نمره قبولی و تایید کمیت و کیفیت تدریس مهارت‌یار با گزارش واحدهای محل تدریس، به‌خوبی جایگاه و شأن خود را در کسوت مدرس دانشگاه نشان داده باشند. در‌واقع این گواهی نشانگر توانمندی قابل اتکا و تجربه موفق و هدایت شده مهارت‌یار در تدریس دروس مهارتی است. بنابراین این افراد به‌صورت طبیعی فرصت و اولویت جذب در محیط‌های دانشگاهی را هم خواهند داشت و در‌صورت جذب در دانشگاه آزاد، از پایه دو آغاز به‌کار می‌کنند.»
معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد:
مهارت‌یار بانک اطلاعاتی مهارتی دانشجویان خواهد شد
آن طور که محمدعلی نادی‌خوراسگانی، معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد گفته است، سامانه مهارت‌یار یک سامانه چندمنظوره است که هدف بلندمدت آن استفاده از آن به‌عنوان یک سامانه درسی است. او در این خصوص توضیح داد: «با این حال باید به این مساله توجه شود که ما در زمینه مهارت و کارآفرینی از افرادی به‌عنوان مربی استفاده می‌کنیم که آنها باید گواهی صلاحیت حرفه‌ای خاص داشته باشند و در زمینه‌های مشخصی دارای توانمندی‌ها و مهارت‌های کلیدی باشند. البته این مهارت‌ها شامل مهارت‌های نرم و سخت و هایتک می‌شود.» او تاکید کرد: «ما هیچ‌گونه بانک اطلاعاتی در ارتباط با افرادی که با ما ارتباط علمی و احتمالا دانشجویی داشته و دارای مهارت‌های خاص و صلاحیت‌های حرفه‌ای خاص باشند، نداشتیم؛ با بالا آمدن سامانه مهارت‌یار، در حال ایجاد بانکی از اطلاعات دانشجویان کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری هستیم که آنها دارای گواهی‌های صلاحیت‌های حرفه‌ای ملی و حرفه‌ای بوده و مهارت‌ها و توانمندی‌های مشخصی را برای انتقال تجربیات مهارتی و کارآفرینی دارند و میتوانند این مهارت‌ها را در اختیار دانشگاه بگذارند.» به گفته نادی، تا امروز بیش از چهار هزار نفر در این سامانه طی یک هفته ثبت‌نام کرده‌اند که نشان‌دهنده استقبال خوب از این سامانه است.
معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد بیان کرد: «براساس این بانک اطلاعاتی، مدیرگروه‌ها در سطح کشور و متناسب با موقعیت جغرافیایی میتوانند از ظرفیت این دانشجویان بهره ببرند. البته درخواست‌کننده اطلاعاتش را در سامانه ثبت کرده و ما بر همین اساس، بعد از این کلاس‌هایمان را در اختیار افرادی قرار می‌دهیم که وابستگی به دانشگاه داشته و در عین حال دارای مهارت‌ها و توانمندی‌های خاص مهارتی و حرفه‌ای هستند.»
مربیگری دانشجویان توانمند در کارگاه‌های دانشگاه
نادی با بیان اینکه یکی از معضلات کلیدی ما در حوزه مهارت و کارآفرینی داشتن اساتید واقعی مهارتی و کارآفرین است توضیح داد: «چالش دیگر مرتبط با تامین اساتید این حوزه، این است که باید اساتیدی را داشته باشیم که صرفا به صورت نظری و در دانشکده‌های فنی و مهندسی تربیت نشده باشند. یعنی به معنی واقعی مهارت را در محیط واقعی کار فرا گرفته و بینش واقعی و دانش مرتبط با این حوزه را داشته باشند؛ از این رو باید در ابتدا از ظرفیت درون خود دانشگاه شروع کنیم. به عبارت دیگر ما در میان دانشجویان‌مان افرادی را داریم که گواهی صلاحیت‌های حرفه‌ای را چه درعرصه داخل و چه بین‌المللی دارند و ما برای تربیت دانشجویان جدید می‌توانیم در فضای حرفه‌ای و مهارتی واقعی کار در عرصه، موضوع کاربینی، کارآموزی و کارورزی را با نقش مربیگری این افراد تامین کنیم.»
او خاطرنشان کرد: «از این رو سامانه مهارت یار یک مرکز ثبت اطلاعات این افراد و یک بانک اطلاعاتی فوق‌العاده است که می‌تواند در اختیار مدیران گروه قرار بگیرد و این مدیران هم با استفاده از آن، برنامه درسی خودشان را در کل کشور توزیع کنند. این سامانه برای همه شهرها و استان‌هایی که در آنها دارای دانشکده مهارتی هستیم، قابل استفاده بوده و مدیران گروه به راحتی میتوانند دروس خود را با کمک این اساتید تامین کنند.»
