زینب مرزوقی، خبرنگار گروه نقد روز: هفته گذشته بود که علیرضا زاکانی تهران را به مقصد پکن برای شرکت در اجلاس جاده ابریشم ترک کرد. آن‌گونه که پیداست زاکانی روز چهارشنبه در اجلاسیه «یک کمربند، یک راه» درباره موضوعاتی مانند اولویت ایران برای ارتباط با همسایگان و موقعیت ممتاز ایران در جاده ابریشم صحبت کرده است. زاکانی علاوه‌بر حضور در این اجلاسیه، همچنین با شهردار پکن نیز دیدار و گفت‌وگویی داشت تا برای توسعه همکاری‌های شهرداری تهران با پکن زمینه لازم فراهم شود. در ادامه سفر هیات مدیران شهری به پکن اما اتفاقات مثبتی نیز برای توسعه ناوگان ریلی پایتخت رقم خورد و این‌گونه شد که زاکانی با انعقاد قرارداد خرید 630 واگن مترو و تفاهم افزایش25 درصدی، درنهایت 791 واگن را به‌عنوان سوغات سفر به چین برای تهرانی‌ها به ارمغان آورد. بر همین اساس در دو روز گذشته دو تفاهمنامه و دو قرارداد میان شرکت واگن‌سازی تهران با شرکای چینی به امضا رسید. قرارداد ۶۳۰ دستگاه واگن برای متروی تهران را که از هفت سال پیش معطل مانده بود، می‌توان مهم‌ترین گام شهردار تهران در این سفر دانست. البته قرارداد ساخت واگن طی یک تفاهمنامه جدید افزایش ۲۵درصدی را هم به دنبال دارد تا درنهایت به ۷۹۱ دستگاه واگن برسد.
1) 1163 واگن جدید به متروی تهران افزوده می‌شود
زاکانی در رابطه با این قرارداد گفت: «امروز موفق شدیم قرارداد 630 دستگاه واگن برای متروی تهران که از هفت سال پیش معطل مانده بود را عملیاتی کنیم. براساس قانون قرار بود 1050 دستگاه از 2000 دستگاه واگنی که در برنامه ششم توسعه مصوب شده، سهم تهران شود. توفیقات بسیار زیاد دیگری نیز حاصل شد؛ از جمله اینکه با 25 درصد افزایش این قرارداد به 791 دستگاه واگن رسید. در مرحله دوم نیز برای 259 واگن دیگر نیز با طرف چینی تفاهم کلی صورت گرفت. به این ترتیب می‌توان امیدوار بود که قدرالسهم تهران -آنچه که در برنامه ششم مقرر شده بود یعنی 1050 دستگاه- تکمیل شود. درنهایت اینکه راه برای تامین این تعداد واگن برای شهر تهران تا پنج سال آینده فراهم شد. تهیه و تامین 113 دستگاه واگن نیز با مجموعه‌های داخلی قرارداد شده که امیدواریم با اضافه شدن این تعداد، میزان واگن‌های جدید شهر تهران به 1163 دستگاه برسد. یعنی ظرفیت فعلی ناوگان متروی تهران دوبرابر خواهد شد.»
2) نتیجه افزایش واگنها؛ دوبرابر شدن ظرفیت متروی تهران
شهردار تهران همچنین نتیجه دوبرابر شدن ظرفیت واگنها را افزایش مطلوبیت سفر با متروی تهران دانست. زاکانی در این باره گفت: «امیدواریم به این ترتیب سقف جابه‌جایی مسافر افزایش یابد. درنهایت به لطف الهی مهم‌ترین گلوگاه جابه‌جایی مسافر از طریق شبکه زیرزمینی که همان «کمبود واگن» بود، با اجرایی شدن این قرارداد، مرتفع شد. نباید تلاش دولت خدمتگزار را در عملیاتی شدن این قرارداد فراموش کرد؛ پیش‌پرداخت قرارداد توسط آنها فراهم و پرداخت شد. موضوع مهم دیگر این قرارداد «انتقال تکنولوژی» است. از همان ابتدا نیز کیفیت، سرعت، امنیت و انتقال تکنولوژی در هر قرارداد حوزه حملونقل مورد تاکید بود. در قرارداد جاری ساخت 791 دستگاه واگن نیز با انتقال تکنولوژی همراه است؛ به این ترتیب قدرالسهم شرکت واگن‌سازی متروی تهران که هم‌اکنون زیر 30 درصد است، به حدود 55 درصد در ساخت هر دستگاه واگن خواهد رسید. تلاش کردیم بخش‌های موثر تکنولوژی ساخت هر واگن به داخل منتقل شود. با انتقال تکنولوژی، توانمندی‌های تولید داخلی تقریبا دوبرابر می‌شود که مایه افتخاری برای جمهوری اسلامی است. در قالب همین قرارداد، ساخت و انتقال تکنولوژی 840 دستگاه بوژی نیز عملیاتی خواهد شد. با انتقال تکنولوژی ساخت بوژی (کِشنده و سیستم تعلیق) ما عملا وارد باشگاه بوژی‌سازان جهان خواهیم شد.»
3) زمان تحویل واگنها یک‌سال دیگر است
ظاهرا شهرداری تهران در انعقاد این قرارداد مبلغی نیز از طرف چینی به‌عنوان تخفیف گرفته است: «نکته حائز اهمیت، میزان تخفیفی بود که از طرف چینی اخذ شد. با مباحثی که صورت گرفت بیش از 400 میلیارد تومان برای انتقال تکنولوژی، قیمت کاهش یافت. همچنین یکی از دستاوردهای مهم دیگر مذاکره درباره زمان تحویل واگنها بود. پس از بحث و گفت‌وگوی فراوان، طرف چینی پذیرفت تا مدت زمان 23 ماهه پیش‌بینی شده در قرارداد اولیه را به حدود یک‌سال کاهش دهد. ان‌شاءالله از اواخر سال آینده می‌توانیم شاهد اولین سری قطارهای جدید باشیم. ارتقای میزان واگنها و به تبع آن افزایش ظرفیت جابه‌جایی مسافر مهم‌ترین دستاورد این قرارداد است. ظرف پنج سال آینده موجودی واگن‌های متروی تهران، عملا دوبرابر خواهد شد. به موازات این، ظرفیت مسیرهای تونلی هم با توسعه خطوط (خط 8 تا 11) افزایش خواهد یافت. تاکید بر قرارداد 113 دستگاه با طرف‌های داخلی نیز باعث خواهد شد تا از حداکثر توان ملی استفاده کرده و شاهد یک جهش تکنولوژی در این راستا باشیم.»
4) گام بزرگ در راستای ارتقای ناوگان ریلی تهران
عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران نیز در این باره توضیح داد: «28 مهرماه 1402 یک روز تاریخی برای متروی تهران و به عبارت بهتر برای حملونقل عمومی پایتخت بود. روزی که با انعقاد چندین قرارداد و انجام چند تفاهم بین شهرداری تهران و شرکت‌های چینی اتفاقات خوبی برای توسعه ناوگان عمومی تهران افتاد. اتفاقات روز گذشته گام بزرگی در راستای ارتقای ناوگان ریلی کلانشهر تهران بود. وضعیت حملونقل عمومی تهران و اوضاع ناوگان ریلی چند سالی است که در آستانه بحران قرار دارد. نیاز خطوط هفتگانه متروی پایتخت به حداقل سه هزار واگن قابل کتمان نیست. هم‌اکنون کمتر از 1200 واگن فعال در خطوط تونلی مشغول سرویس‌دهی است. مدیریت شهری ششم از ابتدا چهار مسیر موازی را برای حل این بحران پیش برد. اورهال یا تعمیر اساسی واگن‌های فرسوده، کمک به شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی برای تولید قطار ملی، خرید و واردات تجهیزات ضروری واگنها و خرید واگن‌های جدید از طریق فعال کردن قراداد متوقف‌شده خرید ۶۳۰ دستگاه واگن از چین. هر چهار خط تلاش با قدرت انجام شد. هیچ‌کدام نمی‌توانست جای دیگری را بگیرد. با این حال احیای قرارداد ۶۳۰ دستگاه واگن می‌تواند نقطه‌عطف این تلاش‌ها باشد. سفر شهردار تهران به پکن با همین هدف از مدت‌ها پیش در دستورکار قرار گرفت. با این نگاه توافقات روز گذشته را می‌توان یک روز تاریخی و سرنوشت‌ساز برای متروی تهران ارزیابی کرد.»
5) قراردادی برای انتقال تکنولوژی ساخت بوژی با چینی‌ها
سخنگوی شهرداری تهران همچنین در رابطه با این توافقنامه و قراردادها ادامه داد: «در ۲۰ سال گذشته به صورت عملی در شرکت واگن‌سازی تهران مونتاژ بدنه و بخشی از تجهیزات داخلی واگنها ساخته می‌شد که با توافق انجام شده طی دو سال آینده شرکت واگن‌سازی تهران به باشگاه سازندگان واگن قطار مترو وارد می‌شود و این تکنولوژی بزرگ را در اختیار می‌گیرد. توجه راهبردی به توان تولید داخل در کنار استفاده از ظرفیت کشورهای دوست و اصرار بر انتقال دانش و فناوری راهبردی تولید قطار و همچنین بازسازی اساسی قطارهای موجود باید با هم و به موازات هم به پیش برود تا تهران را از آستانه فروغلتیدن در بحران حملونقل عمومی نجات دهد.»
محسن هرمزی معاون حملونقل و ترافیک شهرداری تهران نیز در رابطه با موضوع «انتقال تکنولوژی» گفته بود: «در مذاکرات اولیه تنها صحبت از تامین بدنه توسط چینی‌ها بود. اما قراردادی که امضا شد، برای ساخت و انتقال فناوری ۸۴۰ دستگاه بوژی (پلتفرم متحرک قطار شامل موتور و سیستم تعلیق) نیز هست. به این ترتیب، ۸۴۰ دستگاه بوژی با مشارکت طرف چینی به‌طور کامل در ایران ساخته و تکنولوژی‌های مربوطه به کشورمان منتقل خواهد شد. بنابراین عملا مجموعه واگن‌سازی تهران به باشگاه سازندگان واگن و بوژی در دنیا اضافه خواهد شد و فناوری لازم برای ساخت همه مراحل قطارهای شهری در ایران وجود خواهد داشت.»
6) واگنها اواخر سال بعد از پکن به تهران می‌رسند
او همچنین در تبیین جزئیات قرارداد خرید واگن، عنوان کرد: «بعد از هفت سال قرار داد مهم و بزرگ موسوم به خرید ۶۳۰ دستگاه واگن اجرایی شد. این قرارداد بر زمین‌مانده از سال ۹۵ تاکنون، در دوره اخیر مدیریت شهری ششم با جدیت پیگیری و با حمایت دولت مردمی تامین اعتبار شده بود. نتیجه این تلاش‌ها دیروز با حضور شهردار تهران، به ثمر رسید و قراداد وارد فاز اجرایی شد و مراحل ساخت واگنها کلید خورد. تعداد واگنها در قرارداد از عدد اولیه ۶۳۰ دستگاه با افزایش ۲۵ درصدی به ۷۹۱ دستگاه افزایش یافت. همچنین توافق شد تا واگنها زودتر از دوره توافق شده در قرارداد یعنی ۵۰ ماه ساخته و تحویل تهران شوند. امیدواریم اولین سری واگنها اواخر سال بعد راهی پایتخت شوند. به این ترتیب سهم ۱۰۵۰ واگن پایتخت از توافق کلان دو دولت در تامین ۲۰۰۰ واگن به تحقق نزدیک خواهد شد. در واقع ۶۳۰ دستگاه واگنی که می‌رفت با ترک فعل‌های دوره مدیریت قبلی به محاق رود، نه‌تنها محقق شد بلکه امکان افزایش عملی تا ۱۰۵۰ دستگاه را پیدا کرد. قرادادی با کنسرسیوم چینی برای انتقال تکنولوژی ساخت بوژی به‌عنوان دانش کلیدی و اصلی در ساخت واگن‌های مترو منعقد شد. در واقع بوژی به نوعی مهم‌ترین بخش واگنها است که هر شرکتی دانش ساخت آن را داشته باشد، تبدیل به سازنده حقیقی واگن مترو می‌شود.
7)واگنها با تکنولوژی جدید دنیا ساخته شده‌اند
هرمزی همچنین در گفت‌وگو با «فرهیختگان» نیز گفت: «این واگنها قرار است بر ظرفیت فعلی متروی تهران اضافه شوند. متروی تهران دوبرابر ظرفیت آنچه اکنون دارد نیاز دارد. ما برای محقق ساختن این هدف علاوه‌بر خرید واگن، تامین واگن‌های اورهال را هم در دستور کار قرار دادیم. این واگنها، نسل جدید هستند. از سال 2020 به بعد واگن‌سازهای دنیا به‌سمت واگن‌های جدید رفته‌اند که ما نیز در این قرارداد از این قاعده مستثنی نیستیم، یعنی به‌سمت دیجیتال کردن سیستم‌ها؛ چه سیستم‌های کنترلی و چه سیستم‌های عملکردی رفته‌ایم و قطارها کاملا دیجیتال شده‌اند. به‌لحاظ امنیت نیز چون قطارها از نسل جدیدند؛ هم از لحاظ عملکردی و هم ترمز و موتور کاملا از استانداردهای جدید دنیا پیروی می‌کنند. از قضا برای این استانداردها، استانداردهای سختگیرانه‌ای نیز وضع کرده‌ایم. تفاوت این قطارها با واگن‌های ساخت ایران این است که واگن‌های سری قدیمی که در ایران مونتاژ می‌شد؛ نسل قدیم واگنها بودند. واگن‌های سری جدید ما کاملا بدنه آلومینیومی دارد، سیستم‌های آن دیجیتال است و استانداردهای سیلفر را هم رعایت می‌کنیم، چون بدنه واگن‌های جدید آلومینیومی هستند، درنتیجه سبک هم هستند و همچنین آرایش و اینتریور دیزاین آنها کاملا به‌روز و جدید شده است.»
8) تراموا نیز در دستورکار هیات شهرداری است
او همچنین در رابطه با شکل و ظاهر قطارها و تراموا گفت: «به‌لحاظ ظاهری قطارهای کاملا مدرن با رعایت حداکثری مسافر را داریم. این قطارها قابلیت به‌کارگیری در خطوط جدید مترو و خطوط قدیمی را توامان دارند. بسته به میزان ترافیک خط و سرفاصله‌هایی که در آینده معین خواهیم کرد، به‌کار گرفته می‌شوند. برای تراموا امروز بازدید از یک کارخانه را در برنامه داشتیم. این کارخانه نسل جدیدی از ترامواها را تولید می‌کنند. ترامواهای چرخ لاستیکی که مشابه ربات‌های مسیریاب، کاملا در یک مسیر از پیش تعیین‌شده و خط‌کشی‌شده حرکت می‌کنند و دیگر نیازی به به‌روز‌رسانی نیست. ما از این نسل واگنها بازدید کرده‌ایم. این واگنها در شهر ابوظبی استفاده می‌شوند و از سال 2018 به بعد این تکنولوژی درحال بهره‌برداری است و در دنیا به‌جز چین، ابوظبی و مالزی از این نسل واگنها استفاده کرده‌اند. امیدواریم بتوانیم از تکنولوژی نسل جدید ترامواها در تهران استفاده کنیم. درباره اتوبوس‌های برقی نیز این موضوع را از امروز در دستورکار و پیگیری قرار خواهیم داد. یکی از موضوعات جدی دقیقا همین اتوبوس‌های برقی است و بازدیدها از امروز انجام می‌شود. امیدوارم در این باره به توافق و خرید خوبی برسیم.»
