فرهیختگان: سال 2015 مرکز تحقیقات پیو گزارش داد از 10 کشوری که بیشترین جمعیت مسلمان را در سال 2015 داشتند، سه کشور در آفریقا بودند: نیجریه (با حدود 90.02 میلیون مسلمان، 50 درصد از کل جمعیت)، مصر (83.87 میلیون، 95.1 درصد)، و الجزایر (37.21 میلیون، 97.9 درصد). این مرکز در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده کشورهای جنوب صحرای آفریقا سهم فزاینده‌ای از اسلام جهانی را به خود اختصاص داده‌اند. بخشی از علل رشد اسلام در آفریقا به انقلاب اسلامی در ایران مرتبط است. انقلاب ایران به رهبری امام‌خمینی(ره) تاثیرات شگرفی در سراسر قاره آفریقا داشت. یورونیوز نوشته است تحقیقات نشان می‌دهد امام‌خمینی به‌نوعی باعث تجدید حیات «اسلام سیاسی» در آفریقا شده است. به‌خاطر تاثیرات انقلاب «اسلامی و ضدامپریالیستی» ایران، برخی از شهروندان مسیحی و سنی‌مذهب آفریقایی به مذهب شیعه گرویدند. به‌جز نیجریه که با حضور شیخ زکزاکی، جمعیت مسلمانان در آن رشد قابل‌توجهی پیدا کرد، در برخی کشورهای دیگر همچون تانزانیا جمعیت شیعیان در 4 دهه اخیر رشد قابل‌توجهی پیدا کرده است. گزارش‌های مرکز تحقیقات پیو، (PEW)، نشان می‌دهد که در طول چهار دهه تعداد شیعیان تانزانیا از پنج درصد به ۲۰ درصد کل جمعیت این کشور رسیده است. این در‌حالی است که اهل تسنن همچنان با ۴۰ درصد اکثریت جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند.
شیخ زکزاکی و معماری بومی ساختارهای شیعی در نیجریه
در میانه قرن بیستم میلادی مسیحیان نیجریه تصمیم به اخراج مسلمانان از مراکز آموزشی خود گرفتند. درنتیجه تعدادی از مسلمانان تصمیم گرفتند به شکل پنهانی فعالیت‌های اسلامی خود را انجام دهند. شیخ زکزاکی که مسئولیت بین‌الملل این گروه را برعهده گرفته بود و با وقوع انقلاب اسلامی و سفر به ایران به تشیع گروید. او سپس به همراه دوستان خود در گروه اسلامی، دست به سخنرانی و جذب مردم زد. در ادامه با توسعه فعالیت‌ها و برای محافظت از مردم، شیخ زکزاکی دست به ایجاد ساختارهایی زد. با توجه به فشار علیه شیعیان، سازمانی اقتصادی برای کاریابی شیعیان ایجاد شده و همچنین سازمان‌هایی مانند پزشکان برای گردهمایی پزشکان شیعه و هدایت آنها به اقدامات هماهنگ عام‌المنفعه تاسیس شد. با توانمند شدن و متمرکز شدن شیعیان، آنان برای توسعه بیش از پیش فعالیت‌هایشان آماده شدند. به‌دنبال فراگیری دعوت شیخ زکزاکی و جلب نگاه‌های کینه‌ورزانه تعداد شهدا به‌سرعت رو به فزونی گذاشت و این امر حمایت از خانواده شهدا را لازم کرد. سازمان شهدا با جمع‌آوری اعانه‌های مردمی، دست به حمایت از خانواده‌های شهدا در حوزه‌های مالی و آموزش فرزندان زد.
با افزایش شدید فشارهای نظامی و امنیتی ارتش، پلیس، تروریست‌ها و پروژه‌های رقیب، سازمان «حراس» برای مراقبت از اماکن و مراسم شیعیان ایجاد شد. نیروهای این سازمان به تجهیزات پیشرفته‌ای برای شناسایی بمب و سلاح مجهزند، اما خود به‌طور کلی فاقد سلاح هستند. این نیروها آموزش‌های نظامی ویژه‌ای دیده و دارای یونیفرم نظامی‌اند که در مراسم خاص در مقابل سران شیعه نیجریه رژه می‌روند. جمعیت شیعیان نیجریه تا 10 میلیون نفر تخمین زده می‌شود. در کنار این عده، بخش زیادی از اهل‌سنت نیجریه نیز بدون تغییر مذهب به‌سمت فعالیت‌های زکزاکی و سازمان‌های ایجادشده توسط وی جلب شده و برای او احترام بالایی قائلند. این افراد به‌لحاظ سیاسی و اجتماعی به بخشی از بدنه شیخ زکزاکی تبدیل شده‌اند که به آنها «اهل تسنن شیعه» می‌گویند. با توجه به گرایش بخشی از اهل سنت و حتی علاقه‌مندی قسمتی از مسیحیان به برنامه‌ها و دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی شیعیان نیجریه، تعداد مخاطبان شیخ زکزاکی در نیجریه به حدود 20 میلیون نفر می‌رسد. اکثریت جمعیت شمال نیجریه مسلمان بوده، شیعیان بیشتری در آن حضور دارند و تسلط دولت نیز بر آن کمتر است. از این رو شیعیان قادر به ایجاد ساختارهایی برای خود در این منطقه شده و آزادانه‌تر فعالیت می‌کنند. جوزف، زن یکی از اعضای امور آفریقا در بنیاد جیمز تاون و استادیار دانشگاه جرج تاون در آمریکا می‌گوید خارج از خاورمیانه هیچ کجا بیشتر از شمال نیجریه از ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران متاثر نشده است.
ظرفیت‌ها برای ایران
قاره آفریقا تقریبا یک سوم مسلمانان جهان را در خود جای داده است. این قاره از نظر تعداد کشور، اولین قاره جهان و از لحاظ وسعت و جمعیت دومین قاره کره خاکی است. برخلاف اغلب کشورهای توسعه‌یافته که با چالش نرخ پایین رشد جمعیت مواجه هستند، نرخ رشد جمعیت در این قاره بالاتر از میانگین جهانی است.
تعدد کشورهای مسلمان‌نشین و تنوع گرایش‌های موجود در آن، آفریقا را به گزینه‌ای به مراتب بهتر نسبت به سایر نقاط و به‌ویژه جنوب آسیا تبدیل کرده است. در جنوب آسیا اندونزی با 273 میلیون نفر، مالزی با 34 میلیون نفر و بنگلادش با 170 میلیون نفر جمعیت، و سایر مسلمان در دیگر کشورهای جنوب آسیا (فیلیپین، تایلند و میانمار) در مجموع 500 میلیون نفر می‌شوند. از چنین جمعیت عظیمی که در دولت‌های محدود اسلامی واقع شده‌اند، تقریبا یک چهارم جمعیت 1.9 میلیارد نفری مسلمانان هستند. در آفریقا اما تعداد کشورهای مسلمان به تقریبا 20 کشور می‌رسد که نیمی از دولت‌های این قاره به شمار می‌روند. علاوه‌بر این کشورها، مسلمانان درصد قابل توجهی از جمعیت دیگر کشورهای این قاره را تشکیل می‌دهند به‌گونه‌ای که یک سوم جمعیت اتیوپی 120 میلیون نفری -به‌عنوان یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای آفریقا و یکی از قدیمی‌ترین پایگاه‌های مسیحیت در جهان- مسلمانند.
جمعیت مسلمانان و مسیحیان به‌طور کلی در قاره آفریقا برابر است و هرکدام تقریبا نیمی از جمعیت را تشکیل می‌دهند. مسلمانان در شمال و مسیحیان در جنوب غالبند. این نیمه شمالی، ضمن آنکه تقریبا یک سوم جغرافیای جهان اسلام را تشکیل می‌دهد، به دلیل وجود جریانات شیعی و صوفی فضای مساعدی برای فعالیت ایران دارد؛ چه اینکه مشهور است نخستین دولت شیعی جهان با نام «ادریسیان» در کشور مغرب کنونی تاسیس شده و مصر نیز سال‌ها مرکز خلافت فاطمیان بوده است. با توجه به ماهیت اسلامی حکومت ایران که مبتنی‌بر حمایت از اسلام و حفاظت از مسلمانان در برابر سلطه خارجی و تقویت روابط میان دولت‌های جهان اسلام است، تحولات جدید مانند قیام‌های پی در پی علیه غرب نیز موقعیت‌هایی را برای تهران به دنبال داشته است. در ادامه به‌طور کلی به موارد اهمیت آفریقا اشاره شده است.
1.کشورهای مسلمان غرب آفریقا مانند بورکینافاسو، مالی و نیجر با جمعیت‌هایی مسلمان با سابقه‌ای طولانی از استعمار غربی، اخیرا علیه فرانسه و غرب قیام کرده‌اند. این قیام‌ها منجر به کوتاه شدن دست غرب از منابع این کشورها خواهد شد؛ به‌ویژه در کشوری مانند نیجر که دارای معادن عظیم اورانیوم است. ایران به جهت حکومت انقلابی، اسلامی و ضدغربی بودن، می‌تواند ارتباط بیشتری با این کشورها نسبت به چین و روسیه برقرار کند؛ چه اینکه این دو کشور صرفا به میزان اندکی ضدغربی هستند.
ایران در این ارتباط می‌تواند به کشورهای مزبور برای استفاده و بهره‌برداری از منابع‌شان کمک کرده و با تقویت توان مالی این کشورها، برای آنان زیرساخت‌هایی را توسعه دهد. در کنار فرصت‌های اقتصادی، حضور این کشورها در کنار ایران می‌تواند به تقویت سیاسی جبهه مقاومت منجر گردد.
2.برای درک اهمیت اقتصادی آفریقا باید دانست براساس برآوردهای بین‌المللی ۹۶ درصد الماس، ۹۰درصد کروم، ۸۵ درصد پلاتین، ۵۰ درصد کبالت، ۵۵ درصد منگنز، ۴۰ درصد بوکسیت، ۱۳ درصد مس، ۵۰ درصد فسفات، ۶۵ درصد طلا، و ۳۰ درصد توریوم و اورانیوم جهان در آفریقا قرار دارد. علاوه‌بر این موارد، آفریقا ۲۰ تا ۲۵ درصد پتانسیل هیدروالکتریک جهان را نیز داراست.
حجم کل تجارت آفریقا به 1200 میلیارد دلار می‌رسد که در دولت کنونی ایران، تهران موفق شده تنها یک درصد آن معادل 1.2 میلیارد دلار را به خود اختصاص دهد. پیش از دولت سیزدهم این عدد تنها 600 میلیون دلار بوده است. این اعداد اما در مقابل رقبا به‌شدت اندک است. امارات 50 میلیارد دلار و ترکیه 35 میلیارد دلار با آفریقا تجارت دارند. با این‌حال مشکل اقتصادی ایران در آفریقا تنها به این آمارهای امروزی منحصر نمی‌گردد. ترکیه پیش از هفت برابر شدن روابط خود با آفریقا، دو دهه قبل در سال 2003، روابطی 5 میلیارد دلاری با آفریقا داشت که چهار برابر روابط رو به اوج‌گیری کنونی ایران با این قاره است. حجم کلی پروژه‌های شرکت‌های ترکیه‌ای به نزدیک 100 میلیارد دلار می‌رسد که از رهگذر وجود ۴۵ اتاق بازرگانی مشترک آنکارا با کشورهای آفریقایی به دست آمده‌اند. آنکارا در حوزه آموزش طی سه دهه گذشته 15 هزار دانشجوی آفریقایی را بورس کرده و 126 مدرسه در 26 کشور این قاره ایجاد کرده است.
3.شاخ آفریقا، جنوب به همراه نیمه غربی این قاره، مناطقی هستند که می‌توانند پذیرای برنامه‌های کشت فراسرزمینی ایران باشند. قیمت پایین اجاره و یا خرید زمین، نیروی کار ارزان، خاک بسیار مرغوب، قابلیت چند نوبت کشت در سال و نزدیکی به ایران، بخشی از مزیت‌های کشاورزی آفریقا برای ایران هستند. پیش از ایران، کشورهای بسیاری راهی آفریقا شده و میلیاردها دلار در حوزه کشاورزی آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند. برخی از این سرمایه‌گذاری‌ها قدمت زیادی دارند، مانند اراضی و تاسیسات شرکت آمریکایی دلمونته در کنیا که به کشت آناناس و تبدیل آن به کمپوت فعالیت دارد. میزان سود خالص این شرکت تنها از صادرات کمپوت و کنسانتره آناناس سالانه بیش از ۴۵ میلیون دلار است. ایران فارغ از سودآوری سرمایه‌گذاری‌ها، به جهت امنیت غذایی نیز به زمین‌های آفریقا نیاز دارد. کارشناسان می‌گویند ایران تا ۱۰ سال آینده به ۲۷ میلیون تن ذرت، کنجاله، دانه روغنی و جو نیاز خواهد داشت که در بهترین حالت می‌تواند تا 15 میلیون تن آن را تولید کرده و باید 12 میلیون تن باقی مانده را وارد کند. این میزان تقریبا نیمی از نیاز ایران طی یک دهه آتی است که نمی‌توان آن را به شکل بازاری و با برنامه‌ریزی یک‌ساله وارد کرد.
رهبر انقلاب در دیدار با رهبر شیعیان نیجریه:
وقایع اخیر به پیروزی کامل فلسطین منجر می‌شود
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی پیش از ظهر دیروز در دیدار شیخ ابراهیم زکزاکی رهبر جنبش اسلامی نیجریه و همسر وی، با قدردانی از مجاهدت‌های وی و خانواده‌اش، قدرت روزافزون اسلام در جهان به‌رغم توطئه‌های گسترده را نتیجه مجاهدت‌ها دانستند و با اشاره به شرایط فلسطین اشغالی و به‌ویژه غزه گفتند: «امروز یکی از مظاهر قدرت اسلام همین مسائلی است که در فلسطین درحال روی دادن است.» ایشان تاکید کردند: «قضایای روزهای اخیر فلسطین به‌ویژه بمباران‌ها و شهادت زنان و کودکان و مردان، دل انسان را مجروح می‌کند اما بخش دیگری از این قضایا نشان‌دهنده قدرت باورنکردنی اسلام در فلسطین است و با لطف و عنایت خداوند متعال این حرکتی که در فلسطین آغاز شده است به پیش خواهد رفت و منجر به پیروزی کامل فلسطینی‌ها خواهد شد.» رهبر انقلاب اسلامی خاطرنشان کردند: «همه در دنیای اسلام وظیفه دارند به مردم فلسطین کمک کنند.» حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تشکیل نظام اسلامی در ایران و شکل‌گیری حکومتی بر مبنای تفکر اسلام سیاسی بعد از قرن‌های متمادی را یکی از وجوه قدرت اسلام برشمردند و تاکید کردند: «جمهوری اسلامی از زمان تاسیس تاکنون روزبه‌روز قوی‌تر شده و در آینده نیز قوی‌تر از حال، خواهد شد.» ایشان فعالیت‌های اسلامی در دنیا را روزبه‌روز درحال گسترش خواندند و افزودند: «امروز حرکت اسلامی در نقاط مختلف دنیا همچون آفریقا، آسیا، اروپا و شمال آمریکا درحال گسترش است و با عنایت خداوند، موفقیت‌های این حرکت با قدرت بیشتری ادامه خواهد شد.» رهبر انقلاب اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود دیدار با شیخ زکزاکی و خانواده وی را بسیار خوشحال‌کننده خواندند و خطاب به آنان گفتند: «شما مصداق مجاهد حقیقی فی‌سبیل‌الله هستید و امیدواریم که بتوانید مجاهدت خود را ادامه دهید.»
