زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز: قصه اتفاقات این روزهای نوار غزه؛ بمباران، قطع آب و برق فلسطینی‌های ساکن این منطقه را خبرنگاران ساکن در نوار غزه به خوبی روایت کرده‌اند. همین خرده‌روایت‌هایی که این خبرنگاران در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده‌اند را شاید بتوان بیش از روایت‌هایی که خبرگزاری‌های رسمی با امکانات و دسترسی‌های بیشتر منتشر کرده‌اند موثر دانست و حالا که این سطرها را می‌خوانید خبر شهادت تعدادی از آنها منتشر شده است و معلوم نیست تا چند روز دیگر خبر شهادت چندتن دیگر از راویان غزه نیز برسد. راویانی که روایت عریان آنها از آنچه در غزه اتفاق می‌افتد هم خیلی زود نقاب مظلوم‌نمایی رژیم‌صهیونیستی را کنار زد و جو و فضای افکار عمومی را به نفع فلسطینی‌ها تغییر داد و تجمع‌هایی در حمایت از مردم فلسطین در نقاط مختلف جهان برگزار شد. این اقدامات و فعالیت‌ها تنها محدود به خبرنگاران فلسطینی نبوده و حتی فعالان اجتماعی یا بلاگرهای فلسطینی نیز آنچه در غزه درحال وقوع است را بازتاب می‌دهند و روایت غالب را از آن خود کرده‌اند. برای بررسی این اقدامات و فعالیت‌های خبرنگاران و بلاگرهای فلسطینی در اتفاقات اخیر غزه با «رقیه‌سادات موسوی»، کارشناس اموربین‌الملل و جهان اسلام گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
فعالان مجازی فلسطینی؛ مولد جریان اجتماعی برای فلسطین
موسوی پیش از بررسی آنچه درمورد اتفاقات فلسطین توسط اکانت‌ها و خبرنگاران روایت می‌شود از این فضای رسانه‌ای یک تقسیم‌بندی ارائه داد و گفت: «یک تقسیم‌بندی اولیه در فضای رسانه‌ای درباره فلسطین وجود دارد که ابتدا لازم است ببینیم خود فلسطینی‌ها چند دسته هستند. یک دسته ناظران و شاهدان مستقیم و راویان عینی غزه هستند، یک‌سری راوی و شاهدان عینی هستند که از درون مرزهای فلسطین اشغالی اتفاقات را روایت می‌کنند، یک دسته هم فلسطینی‌های هستند که در خارج از مرزها زندگی می‌کنند و می‌شود گفت که در این حرکتی که یک هفته از آغاز آن می‌گذرد، این افراد موفق عمل کردند البته آنها سعی کردند در تمام این سال‌ها مخاطب داشته باشند و حرف بزنند و یک‌شبه تبدیل به بلاگر و فعال اجتماعی نشدند و از این فضای تاثیر‌گذاری اینفلوئنسری اینستاگرامی کمک گرفتند، حتی به فعالان و اینستاگرامی‌هایی که در جهان عرب معروف بودند و در مقابل ماجرای فلسطین سکوت کرده بودند واکنش نشان دادند، یعنی سکوت در این موضوع را قبول نکردند. برای مثال چندروز پیش بود که یک بلاگر غذا که چهارمیلیون فالوور دارد، پستی بی‌ارتباط با موضوع روز منتشر کرد و کامنت‌های زیادی در این باره داشت که سکوت درباره جنایتی که در فلسطین درحال رخ دادن است، همراهی با رژیم‌صهیونیستی است که روز بعدش مجبور شد در این باره بیانیه‌ای منتشر کند. این اتفاقات دست به دست هم داده و سه گروه از فلسطینی‌ها که بالاتر اشاره کردیم الان با هم فعالیت می‌کنند و حالا همه مسلمانان و آنهایی که حب فلسطین دارند نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند و فارغ از جریان خبری این اتفاق یک جریان اجتماعی را وادار به واکنش کرد.» این کارشناس امور بین‌الملل، همراهی جریان رسانه‌ای با جنگ در میدان و عملیات‌ها را امری کم‌سابقه تاکنون می‌داند و توضیح می‌دهد: «این اتفاق را ما به‌صورت خیلی محدود درباره شیخ جراح داشتیم و پیش از این تجربه اینکه یک جریان خبری و نظامی همراه با جریان اجتماعی پیش برود را نداشتیم. این یک داستان است که جریان اینستاگرامی و توییتری و همه واکنش‌هایی که وجود دارد از این بابت است که مطالبه‌گری این گروه‌ها خیلی جدی بوده است و فضای مطالبه جدی شکل گرفته است.»
هر فلسطینی هرطور که توانسته اتفاقات را روایت می‌کند
موسوی درباره فعالیت فلسطینی‌های ساکن در غزه در شرایط کنونی می‌گوید: « بخش دیگر ماجرا، خبرنگاران و فعالانی هستند که شاهد عینی اتفاقات غزه هستند، اتفاقات را روایت می‌کنند و معلوم نیست نفر بعدی باشند، همچنانکه در گفت‌وگوی تلویزیونی که با این گروه‌ها داشتیم برق نداشتند و آن فعال رسانه‌ای با دوربین و نور گوشی با ما حرف می‌زد و می‌گفت که ممکن است الان تلفنم خاموش بشود و من شارژری نداشته باشم که برای برنامه دیگری همراه شما باشم، حتی ممکن است زنده نباشم. این وقایع متعددی که در سالهای اخیر بیشتر شاهد آن بودیم برای روایت آن یک جریان رسانه‌ای اتفاق افتاد. حتی خبرنگارهای کوچک بدون اینکه سواد رسانه خاصی داشته باشند صرفا به روایت وضع موجود پرداختند، حتی ممکن است تنوع رسانه‌ای که الجزیره دارد را نداشته باشند و نهایتا به یک گوشی دسترسی دارند ولی این محدودیت باعث نشده که برای تاثیر گذاشتن و اطلاع‌رسانی اقدامی انجام ندهند. هرکسی هرطور که توانسته اخبار و اتفاقات را مخابره می‌کند. اینها در مقابل کل هژمونی رسانه‌ای است که صهیونیست‌ها درحال پیگیری آن هستند. این افراد البته در فعالیت‌های خود مدام جریمه می‌شوند و توییتر و اینستاگرام، صفحه‌ها و توییت‌های این افراد را حذف می‌کند، حتی فعالان فلسطینی این موضوع را می‌دانند که دیگر در صفحات اجتماعی نباید اسم فلسطین را کامل بنویسند، اما می‌دانند که باید این مقابله اتفاق بیفتد.»
روایت اتفاقات فلسطین در شبکه‌های اجتماعی؛ برگ برنده غزه
فلسطینی‌ها به این اصل معتقدند که حتی اگر اتفاقی که افتاده است را به همسایه‌ات بگویی، اثرگذار است. موسوی به این موضوع اشاره می‌کند که فلسطینی‌ها با همین نگاه، توانسته‌اند روایت خود از اتفاقات فلسطین را منتشر کنند و توضیح می‌دهد: «الان در جریان تجمع کشورهای مختلف، جدای از اینکه انجمن‌هایی هستند که سالهای زیادی است به نفع فلسطین و در مخالفت با اسرائیل فعالیت می‌کنند، افراد در شبکه‌های اجتماعی، به صورت نفر به نفر کار می‌کنند و شاید بار اول است که ما شاهد این هستیم اینکه الان حتی به همسایه خودت هم بگویی چه خبر است، اثرگذار است را به‌عنوان یک مضمون و باور اصلی در شبکه‌های اجتماعی می‌بینیم، یعنی اگر شما حتی یک فالوور هم داشته باشید، برای آن یک نفر هم باید روایت کنید این جریان روایت کردن و قصه‌گو بودن که در بیست سال اخیر در فلسطین گسترش بیشتری پیدا کرده به شبکه‌های اجتماعی کشیده شده است. چیزی که مشخص است این است که فلسطینی‌ها ضد تمام ساختار رسانه‌ای اینستاگرام، توییتر، یوتیوب و تیک تاک رفتار می‌کنند و این برگ برنده‌ای است که غزه دارد.»
این کارشناس امور بین‌الملل، به بیان برخی از بلاگرهای فلسطینی که با دنبال‌کنندگان میلیونی توانستند در روایت اتفاقات فلسطین اثرگذار باشند پرداخت و گفت: «مثلا منی الکُرد و برادش محمد الکُرد، حرف‌های مستقیم و خبری می‌زنند یا کل صفحات رابط زنان معتکف مسجد الاقصی از جمله این صفحه‌ها هستند. مثلا یک بلاگری به نام ابه وجوده داریم که آشپز معروفی است که در لندن زندگی می‌کند اما دو سه روزی است که اصلا غذا درست نکرده و فقط در مورد اتفاقاتی که در حال وقوع است نظر می‌دهد. البته نمی‌توانیم در این وضعیت، نقش الجزیره را در این ماجرا منکر بشویم، چه شبکه‌های اجتماعی و چه شبکه‌های اصلی‌اش، شبانه روز و پیوسته اتفاقات را مخابره می‌کند. المیادین هم همین‌طور است، حتی یک لحظه پخش زنده‌هایشان را قطع نکردند. همه اینها تاثیر‌گذار است. چند شب گذشته که ما پخش مستقیم غزه را داشتیم، تاریکی مطلق بود و بمباران. به چشم می‌دیدیم که صهیونیست‌ها در حال حذف میلیون‌ها آدم از نقشه هستند و جهان در برابر چنین چیزی سکوت کرده است.»
غزه قصه‌ای است که وجود دارد و مدام اتفاق می‌افتاد
او در پاسخ به اینکه مظلوم‌نمایی اسرائیل از اتفاقات اخیر چقدر می‌تواند اثرگذار باشد نیز توضیح داد: «چیزی که الان فلسطین دارد، عقبه این اتفاقات است و همیشه مظلوم بوده است. اسرائیل الان نمی‌تواند مظلوم باشد در حالی که چندین سال است، ظالم است. نه تصویری دارد، نه فرمی دارد. غیر از تصاویر روز اول هیچ دلیل همراهی ندارد. هنوز در تجمع‌ها می‌گویند چیزی مثل هولوکاست اتفاق افتاده در حالی که هولوکاست را خود صهیونیست‌ها ترتیب می‌دهند و همین اتفاق را برای مردم غزه ترتیب داده‌اند. قصه مظلوم‌نمایی اسرائیل درحالی اتفاق می‌افتد که اساسا عقبه مظلومی ندارد، غیر از هولوکاست در پنجاه سال گذشته، هیچ ایده‌ای وجود نداشته که بگوید صهیونیست‌ها مورد ظلم قرار گرفته‌اند. به همین خاطر قصه دروغ بریده شدن سرکودکان اسرائیلی توسط حماس را مطرح می‌کنند. نه عکسی برای آن دارند، نه مدرکی دارند. هیچ‌کس هم باور نمی‌کند. رسانه‌هایشان حماس را تروریست اعلام می‌کنند، بابت قصه‌ای که وجود ندارد، در حالی که غزه قصه‌ای است که وجود دارد و مدام در حال اتفاق افتادن است.»
این کارشناس امور بین‌الملل در انتها اشاره‌ای هم به فعالیت‌های اکانت‌های اسرائیلی، به زبان فارسی می‌کند و توضیح می‌دهد: «چند صفحه رژیم‌صهیونیستی داریم که معمولا به زبان فارسی فعالیت می‌کنند. یکی اسرائیل به فارسی است که در یکی دوسال اخیر بیشتر از مواقع دیگر فعال شده است و در همه زاویا و اتفاقات ایران تکه‌پرانی می‌کند، حرف سیاسی می‌زند، در همه موارد جمهوری اسلامی ایران را با رژیم‌صهیونیستی مقایسه می‌کند و یک مفهوم دارد و آن این است که مردم! جمهوری اسلامی ایران در حال ظلم کردن به شماست! همین را صفحه نفتالی هم که مدت‌ها به فارسی می‌نوشت، دارد اما دوستان می‌گویند که ادمین صفحه نفتالی، همسرش است که فکر می‌کنم ایرانی باشد. آنها هم فعالیت‌شان را روی نفرت‌پراکنی علیه فلسطین، جهان عرب و محور مقاومت و ایجاد فاصله بین جمهوری اسلامی ایران و مردم متمرکز کرده‌اند. البته در یک سال گذشته که به التهابات پاییز خوردیم و باتوجه به طرفداری‌ای که آنها از این اتفاقات داشتند، جمعیت طرفداران و دنبال‌کنندگان‌شان از کسانی که کاملا بی‌اطلاعند و فکر می‌کنند که فعالیت این صفحه‌ها دلیل و هدف خاصی ندارند، خالی شده است. یک صفحه دیگر هم صفحه ایدی کوهن است که بیشتر سیاسی است ولی دو اکانت قبلی، بحث اصلی را روی نفرت‌پراکنی و ایجاد فاصله بین مردم ایران و نظام جمهوری اسلامی و محبوب کردن رژیم‌صهیونیستی بین مردم فارسی‌زبان متمرکز کرده‌اند. همین فعالیت‌ها را بین فلسطینی‌ها هم داریم که اکانت عرب‌زبان، به نفع رژیم‌صهیونیستی، فعالیت می‌کند و در واقع محبوبیتی که در چندسال اخیر نسبت به رژیم‌صهیونیستی در شبکه‌های اجتماعی اتفاق افتاده است را باید مدیون ربات‌ها و اکانت‌های غیرواقعی دانست.»
