سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی برای اولین‌بار آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های دانشگاه را با شاخص‌های مختلف رتبه‌بندی کرده است. اقدامی که با توجه سیاست‌های کلان و راهبردهای سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد مبنی بر استفاده بهینه از منابع و زیرساخت‌های موجود است. هدف از این رتبه‌بندی و ارزیابی، نشان دادن جایگاه و وضعیت موجود به مسئولان و واحدهای دانشگاهی و برنامه‌ریزی مناسب برای تحقق اهداف سند یاد شده است. درواقع مسئولان دانشگاه با این رتبه‌بندی می‌خواهند جایگاه واحدهای دانشگاهی و میزان فعالیت آنها را شفاف کنند، البته ارزیابی سالیانه در سال‌های گذشته به‌صورت موردی انجام می‌شد اما امسال برای اولین‌بار این ارزیابی در سطح کلان دانشگاه صورت گرفت و جایگاه واحدهای دانشگاهی از منظر عملکردی و زیرساختی مشخص شدند.همانطور که گفته شد هدف از این رتبه‌بندی این است که اطلاعات لازم و دقیقی به مسئولان دانشگاه، مسئولان استانی و واحدها ارائه شود تا براساس آن بتوان برنامه‌ریزی‌های منسجمی برای ارتقای جایگاه و بهره‌برداری حداکثری از امکانات زیرساختی صورت داد. این ارزیابی و رتبه‌بندی هرسال برای آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی و از نقطه‌نظر عملکردی و زیرساختی و با استناد به اطلاعات موجود در سامانه ساها انجام خواهد شد.
نخستین رتبه‌بندی آزمایشگاه‌ها چگونه اجرا شد؟
مسئولان دانشگاه شاخص‌هایی را برای رتبه‌بندی آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها از دو منظر زیرساختی و عملکردی مدنظر قرار دادند. شاخص‌های رتبه‌بندی زیرساختی شامل تعداد آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها (هر آزمایشگاه/کارگاه 10 امتیاز)، تعداد تجهیزات عمومی (هر تجهیز یک امتیاز)، تعداد تجهیزات پیشرفته (هر تجهیز 5 امتیاز)، حجم ریالی تجهیزات پیشرفته (هر صدمیلیون ریال یک امتیاز) و تعداد کارشناسان آزمایشگاه و کارگاه (هر کارشناس 5 امتیاز) است. بر این اساس 10 واحد دانشگاهی علوم و تحقیقات تهران، تهران مرکزی، نجف‌آباد، کرج، کرمانشاه، کرمان، اراک، اصفهان (خوراسگان)، مشهد و نیشابور دارای بیشترین امتیاز از نظر زیرساختی هستند. شاخص‌های رتبه‌بندی عملکردی هم شامل درآمد خدمات آزمایشگاهی/ کارگاهی (هر 5 میلیون ریال یک امتیاز)، تعداد دوره‌های آموزشی (هر دوره 2 امتیاز)، حجم ریالی دوره‌های آموزشی (هر 10 میلیون ریال یک امتیاز)، تعداد آزمایشگاه‌های همکار مرجع (هر آزمایشگاه 10 امتیاز)، تعداد آزمایشگاه‌های دارای گواهی ایزو 17025 (هر آزمایشگاه 50 امتیاز)، تعداد اسکوپ های استاندارد ایزو 17025 (هر اسکوپ 2 امتیاز)، تعداد کلینیک‌های گیاه‌پزشکی (هر کلینیک 25 امتیاز)، تعداد و سطح مراکز تحقیقاتی (سطح یک 20 امتیاز، سطح دو 10 امتیاز و سطح سه 5 امتیاز) و تعداد مجوزهای آزمایشگاه/ کارگاه مرکزی (هر مجوز 10 امتیاز) است. واحد دانشگاهی اصفهان (خوراسگان)، سیرجان، کرمان، گرگان، زنجان، آزادشهر، اراک، تفت، قزوین و اسکو دارای بیشترین امتیاز از نظر عملکردی هستند.درنهایت باید گفت با توجه به اطلاعات استخراج‌شده از رتبه‌بندی واحدهای دانشگاهی، واحدهایی که در اکثر رتبه‌بندی‌ها در بین 20 واحد برتر قرار گرفتند سیرجان، تفت، بافق، اسکو، آزادشهر، خوراسگان (اصفهان)، گرگان، سنندج، علی‌آباد کتول، کرمان، گنبدکاووس، میبد، قزوین، زنجان و اراک بودند. مدیرکل شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» فعالیت تعداد معدودی از واحدهای دانشگاهی را در حد ایده‌آل ارزیابی کرد و گفت: «فعالیت‌ها برای ارتقای عملکرد سایر واحدهای دانشگاهی با اتخاذ تدابیری ازجمله ایجاد آزمایشگاه جامع پیشرفته استانی، مدیریت هیات عاملی و همکاری با شرکت‌های پیشرو در این خصوص آغازشده و این امیدواری وجود دارد که در ارزیابی‌های آتی میزان امتیازهای کسب‌شده به میزان انتظارات سازمان مرکزی نزدیک‌تر شود.» با وجود اینکه همه واحدهای دانشگاهی در این ارزیابی مشارکت داده شده‌اند اما در این گزارش سعی شده براساس شاخص‌های مختلف 20 واحد برتر دانشگاه آزاد اسلامی معرفی شود.
واحد اصفهان برترین در حوزه عملکرد آزمایشگاه‌ها
در این رتبه‌بندی در ابتدا اطلاعات واحدهای دانشگاهی شامل درآمد خدمات آزمایشگاهی و کارگاهی، حجم ریالی دوره‌های آموزشی، تعداد مجوز آزمایشگاه و کارگاه مرکزی، تعداد آزمایشگاه‌های همکار و مرجع، آزمایشگاه‌های دارای گواهی استاندارد ایزو 17025، تعداد اسکوپ‌های استاندارد ایزو 17025، تعداد کلینیک‌های گیاه‌پزشکی، تعداد و سطوح مراکز تحقیقاتی ثبت‌شده و پس از وزن‌دهی، امتیازات ثبت و رتبه‌بندی انجام شد. همانطور که در جدول 1 مشاهده می‌شود واحدهایی مثل اصفهان، سیرجان، کرمان، گرگان و زنجان به ترتیب 5 واحد برتر از نظر این شاخص هستند.
علوم‌وتحقیقات واحد برتر زیرساخت‌های آزمایشگاهی
میزان زیرساخت‌های آزمایشگاهی و کارگاهی واحدهای دانشگاهی نیز در رتبه‌بندی ارزیابی شد که تعداد آزمایشگاه و کارگاه، تعداد تجهیزات پیشرفته، تعداد تجهیزات عمومی، حجم ریالی تجهیزات پیشرفته و تعداد کارشناسان مبنای رتبه‌بندی واحدهای دانشگاهی قرار گرفت. مسئولان دانشگاه برای این نوع از رتبه‌بندی یک هدف کلان را دنبال می‌کنند؛ آنها هدف‌شان مقایسه این نوع از رتبه‌بندی با رتبه‌بندی عملکردی است. انتظار این است واحدهایی که زیرساخت قوی دارند از نظر عملکرد هم قوی باشند و بهره‌برداری مناسب از این امکانات داشته باشند. مقایسه جدول 1 و 2 میزان موفقیت واحدها را در این خصوص نشان می‌دهد، به‌طور مثال واحد دانشگاهی اصفهان (خوراسگان) با وجود اینکه از نظر زیرساختی در رتبه هشتم قرار دارد ولی از نظر عملکردی رتبه یک را به خود اختصاص داده است .
واحد تفت برترین واحد در شاخص تجهیزات پیشرفته
با توجه به اینکه تعداد و قیمت تجهیزات پیشرفته واحدهای دانشگاهی مبنای تکالیف درآمدی واحدهای دانشگاهی در بودجه‌نویسی قرار می‌گیرد و از واحدی که دارای چنین تجهیزاتی است انتظار درآمدی بالایی وجود دارد، یک نوع از رتبه‌بندی نیز بر مبنای شاخص عملکرد نسبت به تعداد تجهیزات پیشرفته انجام‌شده است. براساس اطلاعات استخراج‌شده از این جدول، واحدهای دانشگاهی که تعداد تجهیزات پیشرفته کمتری داشتند، با توجه به امتیاز عملکردی کسب‌شده‌شان به رتبه‌های بالاتری ارتقا پیدا کردند. با بررسی عملکرد بعضی از واحدهای دانشگاهی مشاهده می‌شود با وجود اینکه تجهیزات پیشرفته کمتری دارند اما با برنامه‌ریزی مناسب و برگزاری دوره‌های آموزشی و همکاری با صنعت و آموزش‌وپرورش میزان درآمد مناسبی کسب کرده‌اند.
واحد سیرجان واحد برتر عملکرد نسبت به تعداد آزمایشگاه
یکی دیگر از شاخص‌های رتبه‌بندی بر مبنای شاخص عملکرد نسبت به تعداد آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌هاست. با توجه به امتیازات کسب‌شده عملکردی، نسبت به تعداد آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های هر واحد دانشگاهی، رتبه‌بندی‌های انجام‌شده در جدول شماره 4 آورده شده است. مطابق با اطلاعات استخراج‌شده واحدهای دانشگاهی که دارای تعداد آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های کمتری هستند در این نوع امتیازگیری با توجه به امتیاز عملکردی کسب‌شده‌شان به رتبه‌های بالاتر صعود کردند. به‌هرحال هرچقدر تعداد آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها افزایش پیدا کند انتظار درآمدی و اخذ امتیاز بالای عملکردی از واحد دانشگاهی می‌رود.
سیرجانی‌ها بیشترین درآمد از خدمات آزمایشگاهی را داشتند
مجموع درآمدهای خدمات آزمایشگاهی و کارگاهی و دوره‌های آموزشی به تعداد آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها نیز از دیگر شاخص‌های رتبه‌بندی است که در جدول شماره 5 مشاهده می‌کنید. درواقع براساس مجموع درآمدهای خدمات آزمایشگاهی/کارگاهی و دوره‌های آموزشی که یک فاکتور مهم و تاثیر گذار در رتبه‌بندی عملکردی است نسبت به تعداد آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های هر واحد دانشگاهی، رتبه‌بندی‌ها انجام‌شده است.
