مهدی عبداللهی، دبیر گروه اقتصاد: در هفته‌های اخیر اظهارات برخی مدیران شرکت‌های بزرگ فولادی مبنی‌بر کاهش تولید به‌واسطه قطعی برق در محافل خبری حسابی سروصدا کرد. این موضوع حتی باعث شد برخی از فعالان مجازی بورسی نیز قطعی برق را عامل مهمی در نوسانات بازار سرمایه معرفی کنند. گرچه تبعات منفی قطعی برق در صنایع و بخش کشاورزی غیرقابل کتمان است، اما بررسی آمارها نشان می‌دهد بدون توجه به این چند نکته قضاوت‌ها در این مورد غیرمنصفانه خواهد بود. آمارها نشان می‌دهد تولید در نیمه‌نخست سال 1402 نسبت به سال‌های قبل در صنایع کوچک و بزرگ افزایشی بوده است، برای مثال تولید سیمان در 5ماهه نخست امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشد 17 درصدی داشته است. در بخش فولاد کل تولید این بخش نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 5 درصدی و نسبت به مدت مشابه سال 1400 رشد 18 درصدی داشته و رکورد هشت‌ساله تولید را شکسته است. همچنین گزارش‌های دو بازوی پژوهشی مجلس و بانک مرکزی از شاخص تولید ماهانه شرکت‌های بورسی نیز نشان می‌دهد رشد تولید صنعتی در پنج‌ماهه نخست مجموعا نزدیک به 9 درصد بوده است. اما علاوه بر بخش تولید که رشد داشته، طبق بررسی‌ها در دو سال گذشته 1-‌ مشکل قطعی خانوارها حل شده است، 2- قطعی برق صنایع نسبتا با برنامه شده و میزان قطعی کمتر از دو سال قبل شده است، 3- در دو سال گذشته در مجموع از شروع دولت سیزدهم ۳۳ واحد نیروگاه جدید وارد مدار شده است و ظرفیت اسمی نیروگاه‌های کشور در دولت سیزدهم به 91 هزار و 131 مگاوات رسیده که افزایش 7700 مگاواتی را نشان می‌دهد. 4- حل مشکل ناترازی برق به جهت نیاز به حجم عظیم سرمایه‌گذاری‌ها و زمان اتمام پروژه، امری زمان‌بر است و در کوتاه‌مدت با شیوه‌های قیمتی هم نمی‌توان اقدام جدی برای کاهش ناترازی انجام داد. 5- مقایسه میزان مصرف برق (فروش) در چهارماهه نخست امسال (آخرین آمار منتشر شده) با مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد رشد کل مصرف برق در کشور 4 درصد و این میزان برای بخش صنعت 9 درصد بوده است. 

   شاخص تولید صنعتی به روایت بانک مرکزی 
از‌ جمله گزارش‌‌های قدیمی درخصوص عملکرد ماهانه تولید، گزارش‌های پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی ایران است. براساس گزارش پژوهشکده پولی، شرکت‌های صنعتی ثبت‌شده در بازارهای بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران تا سال 1399‌ حدود ۵۹ درصد از ارزش محصول کارگاه‌های بزرگ صنعتی بالاتر از ۱۰۰ نفر کارکن را در اختیار دارند. با توجه به انتشار منظم ماهانه عملکرد تولید و فروش این شرکت‌ها می‌توان با اتکای به این داده‌ها برآورد قابل قبولی از عملکرد بخش صنعت کشور ارائه داد و تغییرات این بخش را رصد کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد شاخص مستخرج از داده‌های این شرکت‌ها هم‌راستا با شاخص تولید صنعتی کل کشور است، لذا این شاخص در زمانی که شاخص‌های رسمی کل کشور با تاخیر منتشر می‌شوند و تواتر فصلی دارند می‌تواند جایگزین خوبی برای آنها باشد و وضعیت تغییرات ماهانه صنعت را نشان دهد. 
نمودار شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی کشور که در گزارش حاضر آمده، وضعیت رشد ماهانه شاخص از ابتدای دولت سیزدهم را نشان می‌دهد. این آمارها که براساس گزارش ماهانه پژوهشکده پولی تهیه شده، نشان می‌دهد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در سه ماهه منتهی به مرداد رشد 6.8 درصدی و در مردادماه نسبت به‌مدت مشابه مرداد 1401 رشد 9.2 درصدی داشته و نشان از ادامه روند رشد مثبت بخش صنعت در پنجمین‌ماه از سال‌جاری دارد. طبق این گزارش، رشد شاخص تولید صنعت محصولات شیمیایی بعد از شش‌ماه مثبت شده و تداوم رشد بالای 20 درصدی در صنعت خودروسازی و قطعات از اصلی‌ترین عوامل رشد بالای تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در مردادماه بوده است. گزارش مذکور نشان می‌دهد در مردادماه رشد تولید در گروه لاستیک و پلاستیک کاهش 8.6 درصدی داشته است. در این خصوص گزارش‌ها نشان می‌دهد دلیل کاهش قابل توجه تولید در بخش لاستیک مربوط به مشکل تامین ارز واردات مواد اولیه بوده و مشکل اصلی این صنعت عمدتا واردات بوده و در مرتبه بعدی چالش آن قطعی برق است. 

   شاخص تولید صنعتی به روایت مرکز پژوهش‌های مجلس 
درکنار پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، مرکز پژوهش‌های مجلس از فروردین 1401 با استفاده از داده‌های فعالیت 316 شرکت بورسی در حوزه صنعت و معدن، به پایش بخش حقیقی اقتصاد ایران می‌پردازد. 
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، طی مرداد سال ۱۴۰۲ شاخص تولید شرکت‌های صنعتی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش 6.1 درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش 8.5 درصدی مواجه شده است. در این ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل، از بین ۱۵ رشته فعالیت صنعتی بورسی ۸ رشته فعالیت افزایش در شاخص تولید و ۷ رشته فعالیت کاهش در شاخص تولید را تجربه کرده‌اند. رشته فعالیت‌های سیمان، دارو و تجهیزات برقی بیشترین سهم را در افزایش شاخص تولید و رشته فعالیت‌های لاستیک و پلاستیک، چوب و کاغذ و محصولات فلزی به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات بیشترین سهم را در کاهش شاخص تولید داشته‌اند. همچنین طی مردادماه سال ۱۴۰۲ نسبت به ماه قبل، رشته فعالیت‌های محصولات فلزی به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات، سیمان و دارو افزایش در شاخص تولید و رشته فعالیت‌های خودرو و قطعات لاستیک و پلاستیک و تجهیزات برقی کاهش در شاخص تولید داشته‌اند، همچنین شاخص تولید شرکت‌های معدنی بورسی نیز نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش بیش از 23 درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش 4.9 درصدی مواجه شده است.
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در مردادماه رشد تولید نسبت به مدت مشابه سال 1401 در بخش صنعت 6.1 درصد، در بخش معدن، در بخش غذا و آشامیدنی نزدیک به نیم درصد، در بخش دارو 26 درصد، در بخش کاشی و سرامیک 1.5 درصد، در بخش فلزات پایه 3.6 درصد، تجهیزات برقی 23.8 درصد، ماشین‌آلات و تجهیزات 12.8 و در بخش خودرو 17.3 درصد بوده است. در اما در بخش منسوجات کاهش 7 درصدی، چوب و کاغذ 26.5 درصدی، لاستیک و پلاستیک 3.5 درصد، محصولات فلزی به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات کاهش 3.9 درصدی و در بخش سایر کانی‌های غیرفلزی کاهش 1 درصدی داشته است. مرکز پژوهش‌های مجلس درنهایت تاکید کرده محدودیت‌های تامین برق در کاهش تولید نقش داشته اما همچنان که قابل‌مشاهده است، وضعیت تامین برق در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال‌های 1401 و 1400 بهتر شده است. 

   تولید فولادی‌ها در بالاترین مقدار 8 ساله 
در روزهای اخیر اظهارات مدیرعامل یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فولادی درخصوص کاهش تولید در مردادماه به‌واسطه قطعی برق حسابی سروصدا کرد. گرچه آمارهای ماهانه تولیدات صنعتی و معدنی هم اثر منفی و زیان‌بار قطعی برق را تایید می‌کند، اما هر دو شاخص ماهانه توليد صنعتی که از سوی بانک مرکزی و مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر می‌شود؛ هر دو درکنار تاکید بر تبعات قطعی برق، بر این نکته نیز تاکید می‌کنند که وضعیت تولیدات صنعتی در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال‌های 1401 و 1400 بسیار بهتر شده و تبعات اقتصادی قطعی‌های برق در سال جاری کمتر از دوسال گذشته بوده است. مراجعه به گزارش‌های جزئی‌تر تولیدات صنعتی و معدنی نیز این نکته را تایید می‌کند، برای نمونه در حوزه فولاد، آمارهای انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران نشان می‌دهد در 5 ماهه نخست امسال حجم تولید آهن اسفنجی به 15 میلیون و 694 هزار تن، فولاد میانی به 13 میلیون و 25 هزار تن و محصولات فولادی به 9 میلیون و 420 هزار تن رسیده است. طبق این آمار، تولید آهن اسفنجی در 5 ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 7 درصدی و نسبت به 5 ماهه سال 1400 رشد 27 درصدی داشته است. در بخش فولاد میانی تولید امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 3 درصدی و نسبت به مدت مشابه سال 1400 رشد 20 درصدی را تجربه کرده است. اما در بخش محصولات فولادی نیز تولید امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 4 درصدی و نسبت به 5 ماهه 1400 رشد 24 درصدی داشته است. همچنین آمارهای انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران حکایت از آن دارد که تولید 5 ماهه نخست امسال در هر سه بخش آهن اسفنجی، محصولات فولادی و فولادی میانی رکورد 8 سال اخیر را شکسته است. فعالان حوزه فولاد یکی از مهم‌ترین دلایل رشد تولید را کاهش قطعی برق در کنار بهره‌برداری از واحدهای جدید می‌دانند.

   رشد 17 درصدی سیمانی‌ها 
درکنار بخش فولاد، نگاهی به جزئیات آمار فعالیت شرکت‌های سیمانی نیز خالی از لطف نیست. مقایسه وضعیت تولید 5 ماهه نخست امسال در این شرکت‌ها با مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد در 35 شرکت بررسی‌شده، میزان رشد تولید 16.7 درصد بوده است. طبق داده‌های تولید ماهانه شرکت‌های سیمانی، میزان تولید سیمان این 35 شرکت در 5ماهه نخست امسال 36 میلیون و 929 هزار تن است، رقمی که در 5ماهه سال 1401 حدود 31 میلیون و 641 هزار تن بوده است. 
در بین 35 شرکت بررسی‌شده (دارای آمار ماهانه تولید در سامانه کدال) در 26 شرکت تولید نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد و در 9 شرکت نیز تولید کاهش یافته است. در بین 26 شرکتی که تولید آنها در 5 ماهه نخست امسال رشد داشته، تولیدات شرکت سیمان سپاهان با رشد 229 درصدی در رتبه اول قرار دارد. پس از این شرکت تولیدات سیمان ساوه 146 درصد، شرکت سیمان سفید نی‌ریز 108 درصد و سیمان هگمتان با 65 درصد، دارای بیشترین رشد تولید طی سال جاری بوده‌اند. سیمان خوزستان، سیمان دورود، سیمان مازندران، سیمان باقران، سیمان آرتا اردبیل، سیمان شمال، سیمان دشتستان، سیمان خزر و گروه صنایع سیمان کرمان ۹ شرکتی هستند که تولید آنها در ۵ماهه نخست امسال با کاهش روبه‌رو شده است. البته در سه شرکت تولید زیر 2 درصد کاهش داشته، در سه شرکت تولید بین 3 تا 8 درصد و در سه شرکتی مابقی، تولید بیش از 10 درصد کاهش یافته است.